ស្រុកពេជ្រាដា ខេត្តមណ្ឌលគិរី៖ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពីបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធនៃក្រុមហ៊ុនកៅស៊ូអឺរ៉ុប លោក ម៉ាលី គីម បានទួញសោកថាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងរបស់លោកយល់ថាពួកគាត់ត្រូវបានគេបោកប្រាស់។
កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមានគោលបំណងដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីដ៏យូរបំផុតមួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែដូចនឹងតំណាងភូមិពូនងផ្សេងទៀតដែលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុននោះ លោក ម៉ាលី និយាយថា ភូមិពូលុរបស់លោកមិនបានទទួលផលប្រយោជន៍ភាគច្រើនដែលបានសន្យាដោយក្រុមហ៊ុនដើម្បីជាថ្នូរក្នុងការបោះបង់ការទាមទារដីសមូហភាពដូនតារបស់ពូកគេ។
លោក ម៉ាលី បានរំឮកកាលពីពាក់កណ្តាលខែតុលាថា៖ «សហគមន៍សប្បាយរីករាយនៅពេលដែលយើងបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះ យើងមិនសប្បាយចិត្តទេ។ ពលរដ្ឋគិតថាក្រុមហ៊ុនកុហកយើងហើយ»។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៧ ក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុន Socfin Group ដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសលុចសំបួ បានទទួលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួនបីដែលផ្តល់ដោយរដ្ឋាភិបាលដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជាង១២០០០ហិកតាដោយគ្របដណ្ដប់ព្រៃឈើដូនតា និងដីស្រែចំការរបស់អ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចពូនងចំនួនប្រាំពីរភូមិក្នុងឃុំប៊ូស្រា ខេត្តមណ្ឌលគិរី។
អស់រយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍មកហើយ អ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចពូនង មួយចំនួនបានព្យាយាមទាមទារនិងទទួលបានការទទួលស្គាល់ស្របច្បាប់ចំពោះដីដូនជីតារបស់ពួកគេតាមរយៈការចរចាជាច្រើនជុំជាមួយក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធ Socfin, Varanasi, Sethikula និង Coviphama ដែលបានបញ្ចប់នៅក្នុងខែកញ្ញាឆ្នាំមុន។ ព័ត៌មានលម្អិតមួយចំនួននៃដំណោះស្រាយត្រូវបានចេញផ្សាយនៅក្នុងខែកញ្ញានេះ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមដែលចេញដោយក្រុមហ៊ុន និងតំណាងសហគមន៍ ដែលបានចរចាក្នុងនាមប្រជាពលរដ្ឋចំនួន២១០ គ្រួសារនៅក្នុងភូមិចំនួនប្រាំ។
លោក Antoine Deligne អនុប្រធានក្រុមនៃគម្រោងអភិបាលកិច្ចភូមិភាគមេគង្គដែលផ្តល់មូលនិធិដោយរដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ លុចសំបួ និងស្វីស បាននិយាយថា៖ «វាចាយពេលយ៉ាងយូរសម្រាប់សហគមន៍ទាំងនេះក្នុងការស្វែងរកចំណុចរួមមួយចំនួនជាមួយក្រុមហ៊ុន»។
លោក Deligne បានថ្លែងបន្តថា៖ «ការពិតដែលថាមានកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលពិតជាឆន្ទៈរបស់សហគមន៍ … នោះគឺជាលទ្ធផលដ៏សំខាន់បំផុត»។
Socfin បានសរសើរការចរចានេះថា ជាជោគជ័យដោយនិយាយថាក្រុមហ៊ុនបានជួយផ្តល់ឱកាសដល់សហគមន៍ក្នុងការកាន់កាប់ដីដើម្បីរក្សានូវព្រៃសក្ការៈដ៏មានសារៈសំខាន់សម្រាប់វប្បធម៌របស់ពួកគេ តាមរយៈការគូសផែនទីដីបឹងនៅប៊ូស្រាជាលើកដំបូង។ ក្រុមហ៊ុនSocfin បានប្រាប់បន្ថែមក្នុងអ៊ីម៉េលថាភូមិចំនួនបួនដូចជាពូលុ, ពូរាំង, ពូចា និង ពូទឺត – ឥឡូវនេះអាចដាក់ពាក្យសុំបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍បាន។
បើគ្មានបណ្ណកម្មសិទ្ធទេ ដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចអាចនឹងត្រូវរដ្ឋបែងចែកឡើងវិញ ឬរឹបអូសជាផលប្រយោជន៍ឯកជន។
ប៉ុន្តែមេភូមិ ពូលុ ពូចា និងមេធាវីរបស់ភូមិក្នុងពេលសម្រុះសម្រួលនិយាយថា សហគមន៍មិនមានការគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបញ្ចប់ដំណើរការចុះបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីទេ ហើយសមាជិកដែលមិនបានចូលរួមក្នុងការចរចាអាចនឹងត្រូវដកចេញ។
ភូមិក្នុងឃុំប៊ូស្រាទាំងប្រាំពីរត្រូវ បានជាប់គាំងនៅដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃដំណើរការផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១២មក មួយផ្នែកដោយសារវិវាទដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុន Socfin និងការិយាធិបតេយ្យដ៏ស្មុគស្មាញដែលមានតម្លៃថ្លៃ ដែលនាំឱ្យក្នុងរយៈពេល២០ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិសហគមន៍បានតិចជាង៤០ ក្នុងចំណោមសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន៤៥៥ដែលបានចុះបញ្ជីក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ បើយោងតាមមន្រ្តីអង្គការវេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជា(NGO Forum)។
លើសពីនេះ លទ្ធផលនៃការចរចា រួមមានការបង្កើតផែនទីដីសហគមន៍ នៅតែមានភាពមិនច្បាស់លាស់ សូម្បីតែមេភូមិក្នុងឃុំប៊ូស្រាក៏មិនបានដឹងច្បាស់ ដោយសារតែកិច្ចព្រមព្រៀងធ្វើឡើងដោយសម្ងាត់រវាងក្រុមហ៊ុន Socfin និងតំណាងសហគមន៍ទាំង២៤មកពីភូមិចំនួន៥ ដែលបានចូលរួមក្នុងការចរចាដាច់ដោយឡែកគ្នាចន្លោះពីឆ្នាំ២០១៧ដល់២០២១។
Socfin បានយល់ព្រមអនុញ្ញាតឱ្យភូមិចំនួន៤ ដាក់ពាក្យសុំបណ្ណកម្មសិទ្ធិសហគមន៍សម្រាប់ដីចំនួន៥១១ហិកតាក្នុងដីសម្បទានជាង ១២ ០០០ហិកតា នេះបើយោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមដែលចេញកាលពីខែកញ្ញា។
ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធ Socfin នៅតែគ្រប់គ្រងដីដូនតាជនជាតិពូនងប្រមាណ៧០០០ ហិកតានៅក្នុងឃុំប៊ូស្រា។ នេះបើតាមលោក គ្រឹង តុលា ប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមិឡាំម៉េះ របស់ឃុំប៊ូស្រា ដែលមិនបានចូលរួមក្នុងការចរចា។
លោក តុលា បានថ្លែងថា៖ «យើងមិនមានទិន្នន័យជាក់លាក់ទេ។ ជនជាតិដើមភាគតិចមិនដែលវាស់ទំហំដីជាក់លាក់ទេ»។
តំណាងសហគមន៍ចំនួនបួននាក់នៅក្នុងភូមិពូចា និងភូមិពូលុ និយាយថា ពួកគេមានអារម្មណ៍ថាត្រូវបានបង្ខំឱ្យទទួលយកលក្ខខណ្ឌរបស់ក្រុមហ៊ុន ឬត្រូវប្រឈមនឹងហានិភ័យក្នុងការមិនទទួលបាននូវដីដែលពូកគេទាមទារ។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចពូនង លោក ប្រប់ទូច ញ៉េប បានលើកឡើងថា៖ «វាចំណាយពេលយូរ។ យើងនឿយហត់ ហើយ [ការប្រជុំចរចា] ខ្ជះខ្ជាយពេលវេលា យើងធ្វើស្រែចម្ការ។ យើងបានបោះបង់ការទាមទារដីរបស់យើងហើយ»។
លោក Michael Nanz សហប្រធាននៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស FIAN Switzerland បាននិយាយថា កិច្ចព្រមព្រៀង «បានជោគជ័យទាំងស្រុងក្នុងការពង្រឹងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន» សម្រាប់ក្រុមហ៊ុន Socfin ។
សមាជិកសហគមន៍ឃុំប៊ូស្រា បាននិយាយថា សព្វថ្ងៃនេះ សំណងតិចតួចដែលក្រុមហ៊ុនបានព្រមព្រៀងគ្នានោះ បានលេចចេញជារូបរាងបណ្តើរៗហើយ។
ពីចម្ការវិលជុំក្លាយជាការធ្វើចម្ការកៅស៊ូ
របាយការណ៍ឆ្នាំ២០១១ ពីសហព័ន្ធអន្តរជាតិសម្រាប់សិទ្ធិមនុស្ស (FIDH) បានឱ្យដឹងថា ប្រជាពលរដ្ឋជាង៨៥០គ្រួសារនៅក្នុងឃុំប៊ូស្រាដែលបានកាន់កាប់ដីធ្លីបានរងផលប៉ះពាល់ដោយសម្បទានដែលផ្តល់ឱ្យក្រមហ៊ុន Socfin ហើយភាគច្រើនមិនព្រមទទួលយកការផ្លាស់ប្តូរទីតាំង ឬសំណងជារូបិយវត្ថុពីក្រុមហ៊ុន។
ការស្ទង់មតិដីបឋមដែលធ្វើឡើងដោយទីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍន៍អាល្លឺម៉ង់ GIZ និងបានបញ្ចប់ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ បានរកឃើញចម្ការអ្នកភូមិ១៣៦គ្រួសារកំពុងមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុន Socfin ហើយដីកន្លែងបញ្ចុះសព និងព្រៃឈើសក្ការៈរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងចំនួន៣០កន្លែងស្ថិតនៅក្នុងដីសម្បទានរបស់ក្រុមហ៊ុន ប៉ុន្តែការស្ទង់មតិមិនបានគណនាទំហំដីនោះទេ។ អ្នកសម្របសម្រួល IMG លោក ប៉ូច សោភ័ណ្ឌ មានប្រសាសន៍ថា គម្រោងគូសផែនទីបឋមជាបន្តបន្ទាប់ដែលសម្របសម្រួលដោយទីប្រឹក្សានៅក្នុងក្រុមសម្របសម្រួលឯករាជ្យដែលផ្តល់មូលនិធិដោយ MRLG បានគូសផែនទីដីសហគមន៍នៅក្នុងដីសម្បទាន «សម្រាប់គោលបំណងនៃការសម្រុះសម្រួល និងការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍នាពេលអនាគត»។
របាយការណ៍និរន្តរភាពឆ្នាំ២០២១ របស់ Socfin បានឱ្យដឹងថា ប្រហែល៣០០ហិកតានៃទីបញ្ចុះសព ព្រៃសក្ការៈ នឹងត្រូវបានអភិរក្សសម្រាប់ភូមិទាំងប្រាំក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងនាពេលថ្មីៗនេះ។ ក្រុមហ៊ុនមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានជាក់លាក់អំពីការបង្កើតផែនទីសហគមន៍ទេ។
លោក ម៉ាលី តំណាងម្នាក់ក្នុងចំណោមប្រាំនាក់របស់សហគមន៍ភូមិពូលុតំណាងឱ្យ១០គ្រួសារដែលបានចុះហត្ថលេខាជាមួយក្រុមហ៊ុន បានប្រាប់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុន Socfin ថ្មីៗនេះ បានអនុញ្ញាតឱ្យភូមិពូលុ ស្នើសុំបណ្ណកម្មសិទ្ធិលើដីដើម្បីការពារព្រៃសក្ការៈ និងដីព្រៃបញ្ចុះសពដែលមានផ្ទៃដីចំនួន៧២ហិកតា ដែលជាកន្លែងប្រារព្ធពិធីប្រពៃណី និងបញ្ចុះសពដូនតា។
របាយការណ៍និរន្តរភាពរបស់ក្រុមហ៊ុន Socfin និយាយថា ក្រុមហ៊ុនក៏កំពុង «ការពារ» ដីបម្រុងសហគមន៍ចំនួន២៥៤,៦ហិកតាផងដែរ។ ប៉ុន្តែ Socfin មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណួរថាតើក្រុមហ៊ុន ឬសហគមន៍ជាអ្នកគ្រប់គ្រងដីបម្រុងនោះទេ។
កិច្ចព្រមព្រៀងរបស់សហគមន៍ពូលុ ឱ្យដឹងថា «ព្រៃបម្រុង» ចំនួនពីរនឹងនៅតែស្ថិតក្នុងកម្មសិទ្ធិរបស់ក្រុមហ៊ុនជាចម្ការកៅស៊ូរហូតដល់សម្បទានផ្តល់ឱ្យក្រុមហ៊ុន Socfin ផុតកំណត់ក្នុងរយៈពេលជាង៥០ឆ្នាំក្រោយ។ ក្រុមហ៊ុនបាននិយាយថាសហគមន៍អាចដាក់ពាក្យសុំបណ្ណកម្មសិទ្ធិសហគមន៍បាន។
អ្នកស្រី ព្យើល នៀន តំណាងសហគមន៍ពូលុបាននិយាយថា៖ «យើងគ្មានជម្រើសទេ ប្រសិនបើយើងមិនយល់ព្រម ពួកគេនឹងនៅតែយកដីយើង។ ប៉ុន្តែខ្ញុំខ្លាចថាយើងនឹងគ្មានដីសម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ»។
អ្នកស្រីធ្លាប់ដាំស្វាយ ចេក ដំឡូងមី និងដំឡូងនៅលើផ្ទៃដីចំនួនបីហិកតា ប៉ុន្តែត្រូវបង្ខំចិត្តប្រគល់ដីនោះឱ្យទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនSocfin និងទទួលយកដីនៅកន្លែងផ្សេង ដោយប្តូរពីការចំការវិលជុំតាមប្រពៃណីជនជាតិពូនងទៅជាការដាំដុះកៅស៊ូ ដូចដែលអ្នកជិតខាងជាច្រើនទៀតដែលត្រូវបានបង្ខំឱ្យធ្វើចម្ការបែបនេះវិញ។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ពីមុនខ្ញុំចង់បានដីដើមមកវិញ ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុនមិនយល់ព្រម ហើយបានឱ្យដីខ្ញុំបីហិកតានៅកន្លែងថ្មី។ ខ្ញុំដាំកៅស៊ូនៅហ្នឹងពេលនេះ»។
កំពុងរង់ចាំមូលនិធិអភិវឌ្ឍន៍
លោក ម៉ាលី បាននិយាយថា ដំបូងឡើយ អ្នកភូមិពូលុ ចង់បានប្រាក់ចំណូលប្រចាំឆ្នាំរបស់ក្រុមហ៊ុនពី២០ទៅ៣០ភាគរយ សម្រាប់ការប្រើប្រាស់ដីរបស់ពួកគេ។ នៅចុងខែមិថុនា ក្រុមហ៊ុន Socfin បានរាយការណ៍ថា ខ្លួនទទួលបានចំណូលសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២ ចំនួន ១១២,៣ លានអឺរ៉ូ (១១២,៦ លានដុល្លារ)។
ជំនួសឱ្យចំណែកនៃប្រាក់ចំណេញរបស់ពួកគេ ក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធ Socfin ដោយមិនបានបញ្ជាក់ពេលវេលាមួយបានសន្យាថានឹងផ្តល់ឱ្យអ្នកភូមិពូលុនូវអណ្តូងទឹកចំនួនពីរ ជួសជុលកំណាត់ផ្លូវចំនួន១០០ម៉ែត្រចំនួនពីរ និងលក់ដើមកៅស៊ូឱ្យសហគមន៍ដើម្បីដាំនៅលើដីដែលមានស្រាប់របស់ពួកគេ។ នេះបើយោងតាមកិច្ចព្រមព្រៀងដែលខេមបូចាបានឃើញ។ យោងតាមលោក ម៉ាលី ប្រាំមួយគ្រួសារក៏អាចទទួលបានកម្មសិទ្ធិលើដីស្រែចំនួន១០ហិកតានៅមាត់អូរក្នុងដីសម្បទានរបស់ក្រុមហ៊ុនដែរ។
ក្រុមហ៊ុនបានយល់ព្រមផ្តល់ប្រាក់ចំនួន ១០០០០ដុល្លារជារៀងរាល់ឆ្នាំដល់ភូមិពូលុរយៈពេល៣ឆ្នាំដោយចាប់ផ្តើមពីដើមឆ្នាំ២០២២ ដោយមួយភាគបួននឹងផ្តល់ជាសាច់ប្រាក់ដោយផ្ទាល់ដល់មូលនិធិដែលគ្រប់គ្រងដោយតំណាងសហគមន៍ ហើយនៅសល់ផ្តល់តាមរយៈគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ដែលស្នើឡើងដោយសហគមន៍។
កិច្ចព្រមព្រៀងពូលុឱ្យដឹងទៀតថា ក្រុមហ៊ុននឹងបញ្ចប់ការវាយតម្លៃសំណើអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងរយៈពេលពីរខែបន្ទាប់ពីការដាក់ស្នើដោយសហគមន៍ ហើយបន្ទាប់មកជួយអ្នកភូមិអនុវត្តគម្រោងនេះ។ សមាជិកសហគមន៍បាននិយាយថា ពួកគេក៏សង្ឃឹមថានឹងប្រើប្រាស់មូលនិធិរបស់ក្រុមហ៊ុនដើម្បីរ៉ាប់រងថ្លៃព្យាបាលសម្រាប់សាច់ញាតិឈឺ និងចាស់ជរា និងជួយអ្នកដែលមានការលំបាកផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ។
ប៉ុន្តែលោក ម៉ាលី បាននិយាយថា បន្ទាប់ពីដាក់សំណើអភិវឌ្ឍន៍ចំនួន១ម៉ឺនដុល្លារ ដែល ខេមបូចា បានឃើញកាលពីចុងខែឧសភា លោកត្រូវបានតំណាងក្រុមហ៊ុនប្រាប់ថា អ្នកភូមិគួរតែទិញកៅស៊ូ និងដើមទុរេន ម៉ាស៊ីនបូមទឹក និងគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់ផ្សេងទៀតដោយខ្លួនឯង រួចដាក់ពាក្យស្នើសុំសំណងវិញ។
លោក ម៉ាលី បានថ្លែងថា៖ «ក្រុមហ៊ុនបានប្រាប់យើងឱ្យរកអ្នកលក់ដើមកៅស៊ូ ហើយបន្ទាប់មកយកវិក័យបត្រ។ ប៉ុន្តែសហគមន៍មិនមានលុយទេ។ យើងត្រូវការប្រាក់ពីក្រុមហ៊ុន»។
លោក រុន សារ៉ាយ មេធាវីនៃអង្គការជំនួយផ្នែកច្បាប់កម្ពុជា(LAC) ដែលតំណាងឱ្យសមាជិក សហគមន៍ក្នុងអំឡុងពេលការសម្របសម្រួលបាននិយាយថា ក្រុមហ៊ុនSocfin មានភាពមិនច្បាស់លាស់អំពីដំណើរការដើម្បីទទួលបានមូលនិធិ។
ដោយមានការភាន់ច្រឡំអំពីនីតិវិធីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ហើយជឿថាពួកគេនឹងទទួលបានលុយមកវិញ អ្នកភូមិមួយចំនួនដូចជាលោក ម៉ាលី បាននិយាយថា ពួកគេបានយកប្រាក់កម្ចីខ្នាតតូចដើម្បីរ៉ាប់រងការចំណាយ។ លោក ម៉ាលី បាននិយាយថា លោកត្រូវបង់ការប្រាក់សរុប២០០ដុល្លារក្នុងមួយខែសម្រាប់ប្រាក់កម្ចីជាច្រើនដែលលោកបានខ្ចីនៅឆ្នាំនេះ។ លោកបានប្រើប្លង់រឹងដីផ្ទះរបស់លោកជាវត្ថុបញ្ចាំ។
តំណាងក្រុមហ៊ុន Socfin បានឆ្លើយតាមអ៊ីម៉េលកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែតុលាថា៖ «តំណាងសហគមន៍មិនបានពិគ្រោះឬជូនដំណឹងដល់ក្រុមហ៊ុនមុនពេលចាប់ផ្តើមគម្រោងរបស់ពួកគេទេ។ រាល់សំណើដែលដាក់ស្នើដោយសហគមន៍ដែលបានចូលរួមក្នុងការសម្រុះសម្រួលលើដីធ្លីដែលពាក់ព័ន្ធត្រូវបានទទួលស្គាល់ ហើយកំពុងត្រូវបានដោះស្រាយ»។
តំណាងក្រុមហ៊ុនSocfin បានបន្ថែមថា ការរួមចំណែកជាសាច់ប្រាក់នឹងត្រូវផ្តល់ដល់សហគមន៍ក្នុងខែនេះ។
ក្រុមហ៊ុនបាននិយាយថា អ្នកភូមិពូលុ បានទិញដើមកៅស៊ូរួចហើយ ហើយបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសលើការដាំកៅស៊ូពីក្រុមហ៊ុននៅឆ្នាំនេះ ខណៈដែលអ្នកភូមិពូរាំងបានទទួលម៉ាស៊ីនកិនស្រូវមួយកាលពីខែតុលា។
ទន្ទឹមនឹងការកសាងស្ពានចំនួនបួន ក្រុមហ៊ុន Socfin បាននិយាយថា ខ្លួនបាន «កែលម្អ និងថែទាំផ្លូវជាង១១គីឡូម៉ែត្រ» សម្រាប់សហគមន៍។ ខណៈលោក ខាំ ផនជា អភិបាលរងស្រុកពេជ្រាដា បានថ្លែងថា ក្រុមហ៊ុនបានធ្វើផ្លូវក្នុងឃុំរួចហើយ ប៉ុន្តែលោក យ៉ើន សារិន មេឃុំប៊ូស្រា បានប្រាប់ថា ក្រុមហ៊ុនមិនទាន់បញ្ចប់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ណាមួយនៅឆ្នាំនេះទេ។
តំណាងសហគមន៍នៅក្នុងភូមិពូចា បាននិយាយថាពួកគេបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងស្រដៀងគ្នាជាមួយក្រុមហ៊ុន ដោយក្រុមហ៊ុនថានឹងផ្តល់ថវិកាចំនួន៩ ០០០ដុល្លារជាមូលនិធិអភិវឌ្ឍន៍ជារៀងរាល់ឆ្នាំចាប់ពីឆ្នាំ២០២២ ដល់ឆ្នាំ២០២៦។
កិច្ចព្រមព្រៀងពូលុ និងពូចា ឱ្យដឹងថា ប្រសិនបើមូលនិធិអភិវឌ្ឍន៍ដែលបានបែងចែកជារៀងរាល់ឆ្នាំមិនត្រូវបានប្រើក្នុងឆ្នាំប្រតិទិនណាមួយទេវានឹងត្រូវបានរក្សាទុកដោយក្រុមហ៊ុន ហើយ «ត្រូវយកមកពិភាក្សាឡើងវិញ» នៅចុងបញ្ចប់នៃរយៈពេលទូទាត់។
អ្នកគ្រប់គ្រងទូទៅរបស់ក្រុមហ៊ុន Socfin Cambodia លោក Jef Boedt និងអ្នកគ្រប់គ្រងផ្នែកនិរន្តរភាព Bénédicte Nicoleau បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះក្នុងនាមក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុន។ ពួកគេមិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំការអត្ថាធិប្បាយទេ។
គ្រួសារកសិករចម្ការកៅស៊ូ
កិច្ចព្រមព្រៀងពូលុមិនរួមបញ្ចូលកិច្ចសន្យាថ្មីជាមួយគ្រួសារដែលធ្វើចម្ការកៅស៊ូក្នុងដីសម្បទាន Socfin ដែលជាទិដ្ឋភាពមួយផ្សេងទៀតនៃជម្លោះនោះទេ។ របាយការណ៍និរន្តរភាពឆ្នាំ ២០២១របស់ Socfin បានឱ្យដឹងថាជាផ្នែកមូយនៃសំណង ពលរដ្ឋសរុប៥២ គ្រួសារ រួមទាំងគ្រួសារអ្នកភូមិនៅប៊ូស្រាដែលត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅ កំពុងធ្វើចម្ការកៅស៊ូ១៣៦ហិកតានៅក្នុងសម្បទាន
លោក សោភ័ណ្ឌ បាននិយាយថា៖ «ដោយសារអ្នកសម្រុះសម្រួលមិនមានបទពិសោធន៍ក្នុងការធ្វើកសិកម្មតាមកិច្ចសន្យា ឬឥណទាន/កម្ចី» ដែលការណ៍នេះធ្វើឱ្យមិនអាចបញ្ចប់កិច្ចសន្យាថ្មីបានទេ ហើយវានឹងចំណាយពេលច្រើនក្នុងការចរចាជាមួយគ្រួសារនីមួយៗដែលកាន់កិច្ចសន្យាជាមួយក្រុមហ៊ុន។ លោកបានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយលើទិដ្ឋភាពផ្សេងទៀតនៃកិច្ចព្រមព្រៀង Socfin ដោយលើកឡើងពីការសម្ងាត់នៃកិច្ចព្រមព្រៀង។
ខណៈដែលកិច្ចសន្យាដាំកៅស៊ូរបស់ពួកគេកំពុងមាននាពេលបច្ចុប្បន្ន អ្នកភូមិតម្រូវឱ្យបង់ប្រាក់ឱ្យក្រុមហ៊ុនចំនួន ១ដុល្លារក្នុងមួយដើមកៅស៊ូ (ឬជាមធ្យមជាង ៥០០ ដុល្លារក្នុងមួយហិកតានៃចម្ការកៅស៊ូ) នេះបើយោងតាមតំណាងសហគមន៍ប្រាំនាក់នៅក្នុងភូមិចំនួនពីរ និងកិច្ចសន្យាប្រើប្រាស់ដីរបស់ លោក ម៉ាលី ជាមួយក្រុមហ៊ុនពីឆ្នាំ២០១៤។ កិច្ចសន្យានេះក៏រួមបញ្ចូលថ្លៃថែទាំ និងការប្រាក់៥ភាគរយ ដែលប្រមូលបានក្នុងរយៈពេលជាង១០ឆ្នាំ ដែលបង្ហាញថាលោក ម៉ាលី បានជំពាក់ក្រុមហ៊ុនច្រើនជាង៥ ០០០ដុល្លា សម្រាប់ដីទំហំ២,៨ហិកតារបស់ខ្លួន។
លោក ម៉ាលី និងអ្នកជិតខាងនិយាយថា ពួកគេបានបដិសេធមិនបង់ប្រាក់ឱ្យក្រុមហ៊ុនទេ ព្រោះថ្លៃចំណាយខ្ពស់ពេក។
លោក ង៉ែ ណាំ តំណាងសហគមន៍ពូលុនិងជាកសិករដាំកៅស៊ូម្នាក់ទៀតដែលបានប៉ាន់ប្រមាណថាលោកជំពាក់ក្រុមហ៊ុនជាង១០ ០០០ដុល្លារបានថ្លែងថា៖ «ឥឡូវនេះខ្ញុំមានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាច មានមនុស្សមួយចំនួនបាននិយាយថាយើងនឹងត្រូវប្រគល់ដីឱ្យក្រុមហ៊ុនវិញព្រោះយើងមិនអាចសងគេបាន»។
កិច្ចព្រមព្រៀងពូលុនិយាយថា សហគមន៍ និងក្រុមហ៊ុននឹងយល់ព្រមលើលក្ខខណ្ឌបង់ប្រាក់ថ្មីសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ដីចំការកៅស៊ូនៅខាងក្នុងដីសម្បទាន ដោយកំណត់ថាក្រុមហ៊ុននឹងផ្តល់កិច្ចសន្យាដែលបានកែសម្រួលនៅក្នុងខែមិថុនាឆ្នាំនេះ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយក្រុមហ៊ុន Socfin បានទទួលស្គាល់ថាកិច្ចសន្យាថ្មីមិនត្រូវបានផ្តល់ឱ្យទេ។ ប៉ុន្តែមេធាវីតំណាងសហគមន៍ លោក សារ៉ាយ បាននិយាយថា មូលនិធិជំនួយផ្នែកច្បាប់ដើម្បីតំណាងឱ្យជនជាតិដើមភាគតិចពូនងបានអស់ថវិកាហើយនៅខែកញ្ញាកន្លងទៅ ដូច្នេះអង្គការរបស់លោកអាចជួយពលរដ្ឋតាមការពិគ្រោះយោបល់ពីចម្ងាយ។
លោក Deligne មកពីមូលនិធិសម្របសម្រួល MRLG បានប្រាប់ថាសហគមន៍អាចស្នើសុំជំនួយពីមន្ត្រីមូលដ្ឋាន ដើម្បីធានាបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងងត្រូវបានអនុវត្ត។
លោកបានទទួលស្គាល់ថា លទ្ធផលនៃការសម្រុះសម្រួលនេះ«ប្រហែលជាមិនល្អដូចអ្វីដែលដំណើរការតុលាការធម្មតានឹងបានសម្រេចនោះទេ»។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយលោក Deligne បានកត់សម្គាល់ថា គ្រប់ស្ថានភាពទាំងអស់ «មិនមែនដំណើរការតុលាការសុទ្ធតែជាដំណោះស្រាយនោះទេ»។
Aurélie Righetti មន្រ្តីទីភ្នាក់ងារស្វីសសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដែលបានផ្តល់មូលនិធិឱ្យ MRLG ចំនួន៤៩០ ០០០ដុល្លារ ពីឆ្នាំ២០១៣ដល់ឆ្នាំ២០២២ បាននិយាយថា អង្គការរបស់នាងកំពុងរង់ចាំលទ្ធផលនៃការពិនិត្យពីខាងក្រៅនៃលទ្ធផលសម្រុះសម្រួល មុនពេលធ្វើអត្ថាធិប្បាយលើដំណើរការ និងលទ្ធផល។
បណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍មិនច្បាស់លាស់
ព័ត៌មានលម្អិតនៃកិច្ចព្រមព្រៀង ជាពិសេសស្ថានភាពនៃផែនទីដីសហគមន៍រវាងក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ Socfin និងភូមិដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្រុះសម្រួល ហាក់ដូចជាមិនច្បាស់លាស់សោះសម្រាប់សមាជិកសហគមន៍ភាគច្រើន។
តំណាងមកពីភូមិពូលុ និងពូចា និយាយថា ពួកគេបានទទួលច្បាប់ចម្លងច្បាប់ដើមនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនីមួយៗប៉ុណ្ណោះ ហើយមិនបានចែករំលែកព័ត៌មានជាមួយអ្នកជិតខាងរបស់ពួកគេក្នុងអំឡុងពេលចរចា ដោយសារតែជាកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់ដែលដាក់ដោយក្រុមហ៊ុន។ Socfin និង MRLG បានបញ្ជាក់ថាការសម្ងាត់ត្រូវបានទទួលយកដោយភាគីទាំងអស់ដើម្បីកសាងទំនុកចិត្ត។
លោក ប្រប់ទូច បានប្រាប់ថា៖ «ខ្ញុំមិនដឹងពីមូលហេតុ [សម្រាប់កិច្ចព្រមព្រៀងរក្សាការសម្ងាត់]។ ក្រុមហ៊ុនមិនបានផ្តល់ការពន្យល់ណាមួយទេ»។ លោកបានបន្តថាលោកបានយល់ព្រមដោយសារតែ៖ «យើងបារម្ភថាការចរចានឹងមិនដំណើរការល្អ ហើយខ្ញុំភ័យខ្លាច ខ្លាចថាក្រុមហ៊ុនមិនប្រគល់ដីឱ្យយើងវិញ»។
សូម្បីតែបន្ទាប់ពីការចរចាបានបញ្ចប់ក៏ដោយ អ្នកភូមិពូលុ លោក ក្លាង ប៉ូ បាននិយាយថា លោក ម៉ាលី និងតំណាងពូលុផ្សេងទៀតមិនបានចែករំលែកលទ្ធផលជាមួយអ្នកដទៃទេ។ លោក ប៉ូបាននិយាយថា៖ «លទ្ធផលល្អឬមិនល្អគេមិនដែលប្រាប់យើងទេ»។
លោក ប៉ូ ជាដើមបណ្តឹងក្នុងបណ្តឹងប្រឆាំងនឹងម្ចាស់ភាគហ៊ុន Socfin គឺលោក Bolloré ។ នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ តុលាការបារាំងបានកាត់ក្តីប្រឆាំងនឹងជនជាតិពូនងចំនួន៩៧ គ្រួសារដែលបានប្តឹងទាមទារយកដីសហគមន៍មកវិញដោយហេតុផលថាពួកគេមិនមានបណ្ណកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់នៅពេលដែលក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធ Socfin ទទួលបានសម្បទានរបស់ពួកគេ។ មេធាវីរបស់សហគមន៍ពូនងបាននិយាយថា ពួកគេកំពុងប្តឹងឧទ្ធរណ៍ចំពោះការសម្រេចនេះ។
មេភូមិពូលុបច្ចុប្បន្ន លោក ថាញ់ ហ៊ីម និង លោក ម៉ាលី ភិន អតីតមេភូមិក្នុងអំឡុងពេលដំណើរការសម្រុះសម្រួល និងប្អូនប្រុសរបស់ ម៉ាលី គីម ទាំងពីរបាននិយាយថា ពួកគេមិនដែលឃើញផែនទីដីសហគមន៍ថ្មីសម្រាប់ភូមិរបស់ពួកគេទេ ហើយមិនប្រាកដថានឹងរួមបញ្ចូលដីអ្វីខ្លះបន្ទាប់ពីការសម្រុះសម្រួលឡើយ។ . ពួកគេបានជ្រើសរើសចូលរួមក្នុងការប្ដឹងតវ៉ាក្នុងគោលបំណងទាមទារយកដីស្រែរបស់ពួកគេមកវិញ ជំនួសឱ្យការចូលរួមក្នុងការចរចា ប៉ុន្តែពួកគេក៏ចង់ទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិសហគមន៍ផងដែរ។
ខណៈពេលដែលក្រុមហ៊ុន និងMRLG បានរក្សាសិទ្ធិកាន់កាប់ដីសហគមន៍នោះអនុវត្តតែចំពោះព្រៃសក្ការៈ ទីបញ្ចុះសព និងព្រៃបម្រុង ប៉ុន្តែដីស្រែចំការនិងលំនៅឋានរបស់អ្នកភូមិក៏មានសិទ្ធិទទួលបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិសហគមន៍ផងដែរ នេះបើយោងតាមអនុក្រឹត្យឆ្នាំ២០០៩ស្តីពីការចុះបញ្ជីដីជនជាតិដើមភាគតិច។
លោក ប៉ូ បានឱ្យដឹងថា៖ «ខ្ញុំចង់ឱ្យដីរបស់ខ្ញុំក្លាយជាចំណែកនៃកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍។ ប្រសិនបើយើងទទួលបានប្លង់ដីផ្ទាល់ខ្លួន យើងនឹងត្រូវកាត់ចេញពីសហគមន៍»។
ដីទំនៀមទម្លាប់ជនជាតិពូនងដែលមិនត្រូវបានដាក់បញ្ចូលក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង — ភាគច្រើននៃដីស្រែចម្ការរបស់អ្នកភូមិ នេះបើតាមមេភូមិពូលុ លោកហ៊ីម — នឹងមិនមានសិទ្ធិទទួលបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិរហូតដល់ក្រោយសម្បទានបញ្ចប់ទេ ព្រោះវានៅតែមានជម្លោះ និងមិនមែនជាផ្នែកនៃផែនទីដែលអនុម័តដោយក្រុមហ៊ុនSocfin ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «វាមិនត្រឹមត្រូវទេ វាអយុត្តិធម៌។ ក្រុមហ៊ុននឹងត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យប្រើប្រាស់ដីរយៈពេល៥០ឆ្នាំទៀត បន្ទាប់មកប្រគល់ដីនោះទៅរដ្ឋដោយមិនមានបណ្ណ [ដីសហគមន៍]»។
បន្ទាប់ពីការចរចា មេធាវី សារ៉ាយ បាននិយាយថា មិនមានផែនទីដីសហគមន៍ណាមួយត្រូវបានផលិតទេ ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុន និងសហគមន៍បានយល់ព្រមលើព្រំប្រទល់ដីរបស់គ្នាទៅវិញទៅមក ដែលអាចដើរតួជាជំហានដំបូងក្នុងការផលិតផែនទីផ្លូវការដែលត្រូវការសម្រាប់កម្មវិធីផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍។
ក្រុមហ៊ុនSocfin បានឱ្យដឹងថា ខ្លួនបានសម្គាល់លើព្រំប្រទល់ដីសហគមន៍ជាមួយអ្នកភូមិតាមរយៈផ្ទាំងព័ត៌មានចំនួន១៣៨នៅក្នុងសម្បទានដើម្បីការពារដី ខណៈដែលសហគមន៍កំពុងរង់ចាំការកាន់កាប់ជាផ្លូវការ។ ជំហានបន្ទាប់នៅក្នុងដំណើរការ ដែលលោកសារ៉ាយបាននិយាយថាមិនទាន់បានចាប់ផ្តើម ទំនងជានឹងចំណាយពេលច្រើនឆ្នាំ និងចំណាយអស់រាប់ម៉ឺនដុល្លារ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ២០២១។
លោក សារ៉ាយ មានប្រសាសន៍ថា អ្នកភូមិពូនងអាចប្រើប្រាស់ដីសហគមន៍ដែលទទួលស្គាល់ដោយក្រុមហ៊ុនបានឥឡូវនេះ ប៉ុន្តែដំណើរការផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិគឺពិបាកពេកក្នុងការធ្វើវាតែម្នាក់ឯង។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពួកគាត់ត្រូវការអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនដើម្បីជួយគាំទ្រពួកគាត់» ប៉ុន្តែគ្មានសហគមន៍ណាមួយមានអង្គការដែលជួយពួកគេយ៉ាងសកម្មនៅពេលនេះទេ។
លោក សារ៉ាយ បានបន្ថែមថា ចំណុចសំខាន់ គឺក្រុមហ៊ុន Socfin មិនទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានាការកាន់កាប់ដីធ្លីរបស់សហគមន៍នោះទេ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «វាមិនមែនជាបញ្ហារបស់ក្រុមហ៊ុននោះទេ នោះជាបញ្ហារបស់សហគមន៍»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងរៀបចំដែនដី លោក សេង ឡូត និងអភិបាលរងខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក ជាក់ ម៉េងហៀង មានប្រសាសន៍ថា ពួកគេមិនមានព័ត៌មានអំពីស្ថានភាពនៃការស្នើសុំបណ្ណកម្មសិទ្ធិសហគមន៍ភូមិពូនងងទេ។
តំណាងភូមិពូចា លោក ព្រុត ថា ឈរនៅជាយព្រៃតំណម យោកឡំ ដែលទទួលបានដំណោះស្រាយពីក្រុមហ៊ុន Socfin ហើយក្តីដែលនៅតែខ្វះបណ្ណកម្មសិទ្ធសហគមន៍ មានប្រសាសន៍ថាលោកសប្បាយចិត្តដែលសហគមន៍របស់លោកយ៉ាងហោចណាស់បានរក្សាព្រៃដែលហ៊ុំព័ទ្ធដោយជួរដើមកៅស៊ូនេះ។
លោក ថា បានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំសង្ឃឹមថាយើងនឹងទទួលបានតែ៥០ភាគរយប៉ុណ្ណោះចំពោះអ្វីដែលក្រុមហ៊ុនបាននិយាយថាពួកគេនឹងផ្តល់ឱ្យក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។ ប៉ុន្តែយើងនៅមិនទាន់ប្រាកដ១០០ភាគរយនៅឡើយទេ»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ After Rubber Firm Deal, Bunong Fear Broken Promises, Uncertain Land Tenure
