រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក វ៉ាង យី កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ បានសន្យាផ្ដល់ជំនួយ២៧០លានដុល្លារ និងវ៉ាក់សាំងបង្ការកូវីដ-១៩ ចំនួនបីលានដូស បន្ថែមទៀតដល់កម្ពុជា។ លោក ក៏បានចូលរួមប្រគល់ពហុកីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ ទើបសាងសង់រួច មានតម្លៃប្រមាណ១៥០លានដុល្លារ ដែលនេះជាជំនួយផ្នែកហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធំបំផុតរបស់ចិនសម្រាប់កម្ពុជា។
ថ្លែងក្នុងពិធីចុះហត្ថលេខាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា ការប្រគល់ពហុកីឡាដ្ឋាននេះ ជានិម្មិតរូបជាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ «មិត្តដែកថែប» រវាងកម្ពុជានិងចិន ដែលកម្ពុជាមិនអាចសូម្បីនឹកស្មានថា មានពហុកីឡាដ្ឋានជាតិដ៏ទំនើបបែបនេះ បើគ្មានជំនួយរបស់ប្រទេសចិន។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី មានប្រសាសន៍ទៀតថា ភាគីចិនបានជួយកសាងផ្លូវរាប់ពាន់គីឡូម៉ែត្រ និងស្ពានជាច្រើននៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា និងថាកម្ពុជា «បើគ្មានការជួយពីប្រទេសចិន តើមានអ្នណាជួយ?»។
លោក លើកឡើងបន្តថា៖ «ឥឡូវនេះកម្ពុជនៅមាន២៤ ខេត្តក្រុង ដែលអាចសាងសង់ពហុកីឡាដ្ឋានបាន ដូចនេះប្រទេសផ្សេងទៀតចង់មកជួយកសាង កម្ពុជាស្វាគមន៍»។ លោកបន្តថា៖ «ចិនបានផ្ដល់ជំនួយសម្រាប់កសាងស្ពានចំនួនប្រាំពីររួចហើយ ហើយពេលនេះចិនកំពុងតែរៀបចំជួយសាងសង់ស្ពានទីប្រាំបីនៅកម្ពុជា ឥឡូវនេះកម្ពុជាកំពុងខ្វះខាតស្ពានច្រើនណាស់ ដូចនេះសូមប្រទេសផ្សេងទៀតជួយកសាង»។
បើតាមការផ្សាយលើទំព័រហ្វេសប៊ុកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានឲ្យដឹងថា
គម្រោងជំនួយផ្សេងទៀតដែលចុះហត្ថលេខាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ រួមមានលិខិត- ប្រគល់ទទួលសម្ភារៈមនុស្សធម៌បោសម្អាតមីននៅកម្ពុជា កិច្ចសហប្រតិបត្តិការស្ដីអំពីការគាំទ្រដល់មន្ទីរពេទ្យជាដៃគូ ផ្ដល់ជំនួយសម្រាប់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺរាលត្បាត កិច្ចព្រមព្រៀងសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងបច្ចេកទេសស្តីពីការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានឥតសំណងប្រមាណ ២៧០លានដុល្លារ ជំនួយសម្រាប់ការងារបោសសម្អាតមីន និងយុទ្ធភ័ណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះនៅកម្ពុជា និងកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីគម្រោងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់មូលនិធិពិសេសមេគង្គ-ឡានឆាង។
លោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី មានប្រសាសន៍ថា អតីតព្រះមហារីរៈក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ជាអ្នកផ្តួចផ្ដើមឲ្យមានចំណងមេត្រីភាពស៊ីជម្រៅរវាងប្រទេសទាំងពីរ ដូច្នេះកម្ពុជានឹងបន្តរក្សាចំណងមិត្តភាពដ៏ជិតស្និទ្ធមួយនេះ។
លោក ចោទជាសំណួរថា៖ «ទោះបីជាមកដល់ពេលនេះ បើសិនជាចិនមិនជួយ[កម្ពុជា] អ្នកទាំងអស់គ្នាអាចចាក់វ៉ាក់សាំងបានទេ?»
លោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី បញ្ជាក់ថា បើគ្មានប្រទេសចិនផ្ដល់ជាវ៉ាក់សាំងមកកម្ពុជា នោះកម្ពុជាអាចចាក់វ៉ាក់សាំងបង្ការកូវីដ-១៩ ជូនប្រជាពលរដ្ឋយ៉ាងច្រើនពីរលាននាក់។ លោកឲ្យដឹងទៀតថា៖ «ប៉ុន្តែត្រឹមយប់នេះ [យប់ថ្ងៃអាទិត្យ] ចំនួនប្រជាពលរដ្ឋបានចាក់វ៉ាក់សាំងបានឡើងដល់១១,៥លាននាក់ ក្នុងនោះមាន៨០០ ០០០នាក់បានចាក់វ៉ាក់សាំងដូសទី៣ ជាដូសជំរុញ និង១,៦លាននាក់ផ្សេងទៀត ជាកុមារមានអាយុចន្លោះពី១២ឆ្នាំទៅ១៧ឆ្នាំ»។
លោក បានបន្ថែមថា៖ «នៅជុំវិញពិភពលោក មានតែកម្ពុជាទេដែលមានវ៉ាក់សាំងចាក់ជូនប្រជាពលរដ្ឋនៅទីក្រុងបានច្រើន។ សូម្បីតែនៅប៉េកាំង ប្រហែលជាមិនបានចាក់ប្រជាជនបាន៩៩ភាគរយផង ប៉ុន្តែនៅភ្នំពេញត្រូវបានស្រោចដោយវ៉ាក់សាំង»។ លោកបន្ថែមថាគិតមកដល់ពេលនេះកម្ពុជាបានទទួលវ៉ាក់សាំងទាំងការបញ្ជាទិញ និងជំនួយពីប្រទេសចិនចំនួន២៦,៨លានដូស។
ចំណែកលោក វ៉ាង យី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន ថ្លែងក្នុងពិធីប្រគល់-ទទួលពហុកីឡាដ្ឋានជាតិនោះដែរថា ពហុកីឡាដ្ឋាននេះ ជាគម្រោងជំនួយធំបំផុតរបស់ចិនមកកាន់កម្ពុជា និងថាសំណង់នេះតំណាងឲ្យមិត្តភាពរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
លោកមានប្រសាសន៍តាមរយៈអ្នកបកប្រែថា៖ «ខ្ញុំសង្ឃឹមថាកម្ពុជានឹងបានហ្វឹកហាត់ផ្នែកកីឡាច្រើននៅក្នុងពុហុកីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោនេះ។ ខ្ញុំជឿថាកីឡាករកម្ពុជានឹងឈ្នះមេដាយមាសច្រើននៅក្នុងកីឡាស៊ីហ្គេមឆ្នាំ២០២៣»។
លោកបន្ថែមទៀតថាចិន និងកម្ពុជា ជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ ហើយប្រទេសទាំងពីរនឹងអនុវត្តការឯកភាពគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរ ដើម្បីជួយដល់កម្ពុជា និងប្រជាជនកម្ពុជា ហើយលោកសង្ឃឹមថាកម្ពុជានឹងមានការរីកចម្រើនទៅថ្ងៃអនាគត។
ដំណើរទស្សនកិច្ចផ្លូវការរបស់លោក វ៉ាង យី នៅកម្ពុជាមានរយៈពេលពីរថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី១២ ដល់១៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។
លោក ថោង ខុន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងទេសចរណ៍ និងជាអនុប្រធានគណៈកម្មការរៀបចំកីឡាស៊ីហ្គេមកម្ពុជា បានថ្លែងក្នុងពិធីបើកកម្មវិធីថា ពហុកីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ បានកសាងឡើងដោយជំនួយថវិកាពីប្រទេសចិនចំនួន១៥០លានដុល្លារ។
លោក ឲ្យដឹងថា ពហុកីឡាដ្ឋាននេះសាងសង់លើផ្ទៃដីចំនួន១៦,៤ហិកតា អាចផ្ទុកមនុស្សបានចំនួន៦០ ០០០នាក់។ ពហុកីឡាដ្ឋាននេះចំណាយពេលសាងសង់ចំនួន៤៨ខែ ដោយគិតតាំងពីឆ្នាំ២០១៧ មក។ លោកបញ្ជាក់ថា ក្នុងករណីមានហេតុការណ៍អាសន្ន ពហុកីឡាដ្ឋាននេះអាចជម្លៀសមនុស្សអស់ត្រឹមតែប្រាំពីរនាទី។
លោក ខុន បានបន្ថែមថា៖ «សមិទ្ធផលដ៏អស្ចារ្យនេះ គឺជាជំនួយដ៏ធំបំផុតរបស់មិត្តចិនយើងក្នុងតំបន់អាស៊ីសម្រាប់ពេលនេះ។ វាជាចំណងមិត្តភាពរវាងប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីងពីង និងប្រជាជនចិន ដែលបានផ្ដល់ពហុកីឡាដ្ឋាននេះមកសម្តេចតេជោ នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីរៀបចំកីឡាស៊ីហ្គេម និងអាស៊ានប៉ារ៉ាហ្គេមក្នុងឆ្នាំ ២០២៣»។
លោក វ៉ាង យី ក៏បាននិយាយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យក្នុងកិច្ចពិភាក្សាទ្វេភាគីជាមួយ នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ថាចិននឹងបើកផ្សារសេរីសម្រាប់កសិផលកម្ពុជា ហើយចិននឹងគាំទ្រកសិកម្មកម្ពុជា និងនាំចូលផលិតផលកសិកម្មពីកម្ពុជា។
លោក បន្ថែមថា៖ «ការលំបាករបស់កម្ពុជា គឺជាការលំបាករបស់ចិន ដូចនេះយើងនឹងពួតដៃគ្នាដើម្បីជួយកម្ពុជាឲ្យរីកចម្រើន»។
លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានឲ្យដឹងដែរថា លោកបានពិភាក្សាជាមួយលោក វ៉ាង យី អំពីផលិតផលកសិកម្ម រួមមានទាំងផ្លែមៀន ដែលកន្លងមកត្រូវភាគីថៃបិទមិនឲ្យនាំចូលរយៈពេលខ្លី កំពុងប៉ះពាល់ដល់ទីផ្សារកម្ពុជា។
លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ជាអ្នកវិភាគ និងជាប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា បើមើលទៅ ពិធីប្រគល់-ទទួល និងពិធីចុះហត្ថលេខានេះ គ្រាន់តែជាតំណាងឲ្យកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
លោក បន្ថែមថា៖ «ប៉ុន្តែបើមើលឲ្យស៊ីជម្រៅ ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក [វ៉ាង យី] មកកម្ពុជាជាទស្សនកិច្ចនយោបាយដើម្បីពង្រឹង និងពង្រីកទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន។ ទំនាក់ទំនងនេះកាន់តែរឹងមាំឡើងៗ ដូចប្រមុខរដ្ឋាភិបាលបានមានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជានឹងចិនជាមិត្តដែកថែប»។
លោក ឲ្យដឹងទៀតថា៖ «ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រូបនេះ ក៏ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងចក្រភពអង់គ្លេសផងដែរ»។ កាលពីខែមិថុនា កន្លងទៅរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអង់គ្លេស លោក Dominic Raab បានមកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ក្រោយខកខានប្រហែលបីទសវត្សរ៍។
លោក ចន្ទរឿន កត់សម្គាល់ថាកម្ពុជានឹងក្លាយជាប្រធានកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននៅឆ្នាំក្រោយ ដូចនេះចិនបន្តពង្រឹងចំណងមិត្តភាពជាមួយកម្ពុជា ដើម្បីពង្រឹងអំណាចក្នុងតំបន់។
ស្របពេលដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ថាលោកនឹងទទួលយកជំនួយពីគ្រប់ប្រទេសទាំងអស់ អ្នកវិភាគបានព្រមានថារឿងនយោបាយនៅពីក្រោយជំនួយអាចដាក់កម្ពុជាឲ្យស្ថិតក្នុងស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់។
លោក បន្ថែមថា៖ «ដូចនេះ បើសិនជាកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសណាមួយជ្រុលពេក វានឹងមិនមានតុល្យភាពនៃទំនាក់ទំនងការបរទេស ឬអន្តរជាតិ ដែលអាចនឹងមានអរិភាព(ភាពជាសត្រូវ)ជាមួយប្រទេសមហាអំណាច ឬប្រទេសធំៗដទៃទៀត»។ លោកបន្តថា៖ «ជាពិសេសនៅពេលមហាអំណាចកំពុងតែប្រកួតប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នានៅក្នុងភូមិសាស្រ្តនយោបាយ ដូចជាបញ្ហាក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងជម្លោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង»។
លោក មាស នី អ្នកវិភាគឯករាជ្យ មានប្រសានស៍ថាចិនកំពុងពង្រឹងឥទ្ធិពលនៅកម្ពុជា ដោយសារកម្ពុជាជាផ្នែកមួយនៃតំបន់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ។ ភាពតានតឹងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងបានកើនឡើង នៅពេលចិនបានបង្កើនការគ្រប់គ្រងលើដែនសមុទ្រយុទ្ធសាស្រ្តដែលមានចំណែករបស់ហ្វីលីពីន វៀតណាម និងប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួនទៀត។
លោក មាស នី បន្តថា៖ «ចិនកំពុងសម្លឹងមើលកម្ពុជាជាផ្នែកមួយ ពីព្រោះចិនបំបែកប្រទេសនៅអាស៊ានជាពីររវាងប្លុកប្រជាធិបតេយ្យ និងប្លុកផ្សេងទៀត ពិសេសនៅពេលមហាអំណាចអាមេរិកគាំទ្រដល់ប្រទេសខ្លះដែលកំពុងរងគ្រោះដោយសារបញ្ហានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង»។ លោកបន្តថា៖ «ដូច្នេះ ឥទ្ធិពលចិននៅកម្ពុជា វាមិនអាចគេចផុតពីបញ្ហាភូមិសាស្រ្តនយោបាយទេ»។
លោកឲ្យដឹងទៀតថា៖ «ខ្ញុំគិតថានៅពេលកម្ពុជាក្លាយជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំក្រោយ កម្ពុជានឹងមានការលំបាកច្រើន ប្រឈមមុខនឹងបញ្ហារវាងចិន និងអាមេរិក ដែលត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាប្រទេសមួយចំនួននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង»។ លោកបន្ថែមថា៖ «យើងមិនដឹងទេថានៅពេលកម្ពុជាធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន[ឆ្នាំក្រោយ] អាចនឹងមានជំហរឯករាជ្យ ឬយ៉ាងណា»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Chinese Foreign Minister hands over $150 million stadium and pledges $270 million in aid to Cambodia
