ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលបានឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតបាននិយាយនៅថ្ងៃអង្គារថា សិទ្ធិនយោបាយនៅតែត្រូវរងការគំរាមកំហែងពីសំណាក់អាជ្ញាធរ និងបានស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យខិតខំបន្ថែមទៀត ដើម្បីធានាថាការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ខាងមុខនឹងប្រព្រឹត្តទៅបានដោយសេរី និងយុត្តិធម៌។
អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមួយហៅថា ខុមហ្វ្រែល បានធ្វើការវាយតម្លៃរយៈពេលបីខែ ដោយមានធ្វើវេទិកានៅតាមខេត្តមួយចំនួនដើម្បីប្រមូលធាតុចូលលើការយល់ឃើញអំពីសិទ្ធិនយោបាយ ដូចជាការឈរឈ្មោះដោយសេរីសម្រាប់ការបោះឆ្នោត ឬការបង្ហាញឆន្ទៈរបស់អ្នកបោះឆ្នោតជាដើម។ អង្គការមួយនេះរកឃើញថា អាជ្ញាធរបានគំរាមកំហែង បំភិតបំភ័យ និងប្រើអំពើហិង្សាដែលធ្វើឲ្យខូចដល់ដំណើរការបោះឆ្នោត។
អង្គការខុមហ្វ្រែល បានរៀបចំវេទិកានៅខេត្តចំនួនប្រាំបី ដោយវេទិកានីមួយៗមានអ្នកចូលរួមប្រហែល ១០០នាក់។ នៅថ្ងៃអង្គារនេះ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានចែករំលែកអនុសាសន៍របស់ខ្លួន ដោយបានលើកពីបញ្ហាដែលភាគីពាក់ព័ន្ធបានចែករំលែក និងអនុសាសន៍ដើម្បីជួយធ្វើឲ្យប្រាដកថាការបោះឆ្នោតខាងមុខមានភាពត្រឹមត្រូវ។
តាំងពីគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវបានរំលាយដោយតុលាការកំពូលកាលពីឆ្នាំ២០១៧ ដែលគេចោទថាជាការរំលាយក្នុងរឿងនយោបាយនោះមក គណបក្សកាន់អំណាចបច្ចុប្បន្ន បានកាន់អំណាច និងដឹកនាំប្រទេសដោយឯកបក្ស។ ក្នុងឆ្នាំជាមួយគ្នានោះដែរ ក៏មានការបង្ក្រាបយ៉ាងខ្លាំងលើអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួនផងដែរ ដែលគេដឹងថាតែងតែរិះគន់បក្សកាន់អំណាច។
ទោះបីជាក្រុមគណបក្សប្រឆាំងតូចៗមានបំណងដណ្ដើមកៅអីក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់សម្រាប់ការបោះឆ្នោតខាងមុខក្ដី ក៏ភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតនេះនៅតែអាចប្រឈមនឹងការរិះគន់ពីសំណាក់អ្នកក្នុងស្រុក និងបរទេសផងដែរ។ កាលពីសប្ដាហ៍មុន បន្ទាប់ពីមានជំនួបជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសជប៉ុន និងមានការលើកឡើងពីភាពយុត្តិធម៌បែបប្រជាធិបតេយ្យ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាជាសាធារណៈដល់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននៅទូទាំងប្រទេសមិនត្រូវរារាំងការធ្វើយុទ្ធនាការ ឬសកម្មភាពសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនោះទេ។
តាមរយៈបញ្ជានេះ បានធ្វើឲ្យសង្គមស៊ីវិលមានការសង្ស័យថា មន្ត្រីនៅតាមមូលដ្ឋានតែងមិនស្ដាប់បញ្ជារបស់មេដឹកនាំកំពូលរបស់គណបក្ស។
យ៉ាងណា អង្គការខុមហ្វ្រែល នៅតែយល់ឃើញថាអនុសាសន៍របស់ខ្លួនអាចជួយដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតមួយនេះ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការខុមហ្រ្វែល លោក គឹម ឈន មានប្រសាសន៍ថា៖ «អនុសាសន៍របស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅតែមានសារសំខាន់ក្នុងការកែទម្រង់ដំណើរការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខ»។
កម្ពុជានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ និងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០២៣។
ក្រៅពីបញ្ហាទាក់ទងនឹងយុទ្ធនាការ និងការបោះឆ្នោត វេទិការបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏បានស្ដាប់ពីការប្រឈមផ្សេងៗទៀតដែលកើតមានជាប្រព័ន្ធផងដែរ។ អ្នកចូលរួមបាននិយាយថា សាធារណជនមិនជឿជាក់លើភាពលម្អៀងរបស់សមាជិកគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ហើយក៏មើលឃើញថា កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធមានជំហរជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា រួមទាំងសារនយោបាយប្រឆាំងនឹងក្រុមសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យផងដែរ។
សម្រាប់អនុសាសន៍របស់ខ្លួន ខុមហ្វ្រែលក៏បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលពិចារណាចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតឲ្យពលករចំណាកស្រុកកម្ពុជាដែលមានចំនួនប្រហែល ៣លាននាក់ផងដែរ។
ទាក់ទងនឹងដំណើរការបោះឆ្នោតនេះ លោក ជាង សុខា ទីប្រឹក្សាអង្គការកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍ធនធានយុវជន ហៅកាត់ថា YRDP មានប្រសាសន៍ថាអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានខ្លះបានជ្រៀតជ្រែកលើឆន្ទៈរបស់អ្នកបោះឆ្នោត ដោយបានពិនិត្យឈ្មោះ និងតាមឃ្លាំមើលនៅតាមមណ្ឌលបោះឆ្នោត។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «អ្នកបោះឆ្នោតខ្លះរងការគំរាមកំហែង និងបំភិតបំភ័យ ឬត្រូវគេរឹតត្បិតសិទ្ធិក្នុងការសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសតំណាងដោយសេរី…អ្នកបោះឆ្នោតបានត្រឹមតែបង្ហាញឆន្ទៈក្នុងការបោះឆ្នោត តែមិនមានផ្លូវច្បាប់គាំពារឆន្ទៈរបស់ពួកគាត់»។
លោក សុខា បានបន្ថែមទៀតថា ការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការដកយកកៅអីឃុំ-សង្កាត់របស់មន្ត្រីអតីតបក្សនេះ មិនបានគោរពឆន្ទៈរបស់ម្ចាស់ឆ្នោតដែលបានគាំទ្របក្សប្រឆាំងមួយនេះ។ លោក ថាកៅអីក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ប្រហែល ៥ ០០០ ត្រូវបានយកទៅបែងចែងឲ្យបក្សតូចៗ ពេលដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវរំលាយ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល បានអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យបង្កើតយន្តការច្បាប់ដើម្បីធានាដល់ឆន្ទៈម្ចាស់ឆ្នោត ដែលត្រូវតែពង្រឹងតួនាទី និងភារកិច្ចរបស់មន្ត្រីស៊ីវិល ក៏ដូចជាការធានាឲ្យបាននូឯករាជ្យភាពរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងគ.ជ.ប។ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក៏បាន ជំរុញឲ្យមានការធានាផ្នែកច្បាប់ដល់សមាជិកជាប់ឆ្នោតនឹងមិនត្រូវបាត់បង់កៅអី បើទោះបីជាគណបក្សរបស់ពួកគេត្រូវរំលាយ។
លោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ ប្រធានគណបក្សកម្ពុជានិយម ដែលបានចូលរួមស្ដាប់ក្នុងកម្មវិធីរបស់ខុមហ្វ្រែល ដែរនោះមានប្រសាសន៍ថា លោកគាំទ្រនូវអ្វីដែលសង្គមស៊ិវិលបានលើកឡើង និងបង្ហាញពីកត្តាប្រឈមផ្សេងៗទាក់ទងនឹងការបំភិតបំភ័យដល់អ្នកបោះឆ្នោត។
លោក បានបន្ថែមថា៖ «វានៅតែមានការគំរាមកំហែង និងការតាមដាន បើសិនជាមិនចូលរួមគាំទ្រគណបក្សនយោបាយ»។
លោក ឲ្យដឹងទៀតថា រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នមិនមានឆន្ទៈក្នុងការសម្របសម្រួលឲ្យពលករចំណាកស្រុកបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនោះទេ ហើយប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្រៅប្រទេស ក៏គួរមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតដែរ។
លោកបានបន្តថា៖ «យើងទទួលស្គាល់ពីបញ្ហាប្រឈមដែលកំពុងកើតមាន ដូចជាការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតរបស់ពលករចំណាកស្រុក ដែលរហូតមកដល់ពេលនេះនៅមិនទាន់មានដំណោះស្រាយ…រដ្ឋាភិបាលមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ដល់អ្នករស់នៅក្រៅប្រទេសដែលមានសិទ្ធិចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតទេ»។
លោក កើ រិទ្ធិ ប្រធាននាយកដ្ឋានសេវាកម្មច្បាប់ និងវិវាទកម្ម របស់ គ.ជ.ប មានប្រសាសន៍ថា គ.ជ.ប រីករាយទទួលយកនូវអនុសាសន៍ពីសង្គមស៊ីវិល ប៉ុន្តែត្រូវតែធ្វើឡើងទៅតាមអ្វីដែលមានចែងក្នុងច្បាប់។
លោក បានលើកឡើងថា៖ «ខ្ញុំសូមនិយាយថា គ.ជ.ប ស្វាគមន៍រាល់ការចង់បានរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ប៉ុន្តែវាត្រូវតែស្ថិតនៅក្នុងក្រមខណ្ឌច្បាប់ ដែលគ.ជ.ប អាចអនុវត្តបាន»។
លោកឲ្យដឹងដែរថា ចំនួនអ្នកទៅបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាមានភាគរយខ្ពស់ជាងបណ្ដាប្រទេសមួយចំនួនផង។ លោកថា ប្រជាពលរដ្ឋបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតមានចំនួនប្រហែល ៩លាននាក់ ក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោត សម្រាប់ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ខាងមុខ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Civil society groups call on the government to ensure election is free and fair
