របាយការណ៍មួយដែលចេញផ្សាយកាលពីខែមិថុនា នៅឆ្នាំនេះ បានសន្និដ្ឋានថា ខ្លារខិន (Indochinese leopards) គឺផុតពូជហើយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីកាមេរ៉ាបង្កប់មិនបានថតជាប់រូបភាពសូម្បីតែមួយសន្លឹកពីសត្វខ្លាប្រភេទនេះនៅក្នុងឆ្នាំ២០២១។ ចន្លោះឆ្នាំ២០០៩ និងឆ្នាំ២០១៩ សត្វខ្លារខិនសរុប ៣៥ក្បាល ត្រូវបានថតជាប់រូបភាពដោយម៉ាស៊ីនកាមេរ៉ាបង្កប់ ។ នេះបើយោងតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ អង្គភាពស្រាវជ្រាវអភិរក្សសត្វព្រៃ (WildCRU) របស់ Panthera និងសាកលវិទ្យាល័យ Oxford ដែលចុះផ្សាយដោយអង្គការអភិរក្សជីវសាស្ត្រ (Biological Conservation)។
ទិន្នន័យនេះបង្កើតជាមន្ទិលទៅដល់កិច្ចប្រឹងប្រែងនាំសត្វខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃវិញ ដែលជាប្រភេទខ្លាខុសពីខ្លារខិន ធំជាងខ្លារខិន និងដែលធ្លាប់ដើរចរច្រប់ក្នុងព្រៃរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ អង្គការមូលនិធិអភិរក្សសត្វព្រៃពិភពលោក (WWF) បានសម្រេចចិត្តផ្អាកផែនការរបស់ខ្លួនក្នុងការនាំសត្វខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃវិញនៅក្នុងតំបន់ខ្ពង់រាបភាគខាងកើតរបស់កម្ពុជា សម្រាប់បច្ចុប្បន្ន ប៉ុន្តែកិច្ចប្រឹងប្រែងផ្សេងៗទៀតរបស់រដ្ឋាភិបាល និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងការជួយឱ្យខ្លាមានសម្រែកគ្រហឹមឡើងវិញនៅកម្ពុជា នៅតែកំពុងបោះជំហានទៅមុខដដែល ។
នៅកម្ពុជា គេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនសត្វខ្លារស់នៅច្រើនជាងគេបំផុតទីពីរនៅក្នុងពិភពលោក នៅឆ្នាំ១៩៩៩ ដែលការប៉ាន់ស្មាននេះធ្វើឡើងដោយអង្គការមិនរកប្រាក់កម្រៃមួយឈ្មោះថា Cat Action Treasury ប៉ុន្តែ រូបភាពសត្វខ្លាចុងក្រោយបំផុតដែលថតបានដោយកាមេរ៉ាបង្កប់ គឺនៅឆ្នាំ២០០៧ ។ បើទោះបីកម្ពុជាបានសន្យារួមគ្នាជាមួយនឹងប្រទេសដែលមានខ្លា១២ប្រទេសទៀត នៅឯកិច្ចប្រជុំកំពូលស្ដីពីសត្វខ្លា នាឆ្នាំ២០១០ ថាខ្លួននឹងជួយបង្កើនតួលេខសត្វខ្លានៅលើពិភពលោកឱ្យកើនបានទ្វេដងក្ដី នៅឆ្នាំ២០១៦ អង្គការ WWF បានប្រកាសថា សត្វខ្លាបានផុតពូជហើយ ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនឹងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៃសត្វខ្លារខិន ដែលមានមាឌតូចជាងខ្លាធំ ។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦ដូចគ្នា អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន និងក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានអនុម័តផែនការសកម្មភាពខ្លានៅកម្ពុជា ដែលរួមមានគម្រោងនានាដើម្បីបញ្ចេញសត្វខ្លាដែលទិញពីបរទេសទៅក្នុងព្រៃជាលើកដំបូង នៅឆ្នាំ២០១៩។
កម្មវិធីនាំសត្វខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃវិញចំនួន២ ត្រូវបានចាប់ផ្ដើមអនុវត្តនៅក្នុងតំបន់ពីរ ដែលធ្លាប់មានសត្វខ្លារស់នៅពីមុន នៅកម្ពុជា ។ អង្គការ WWF មានបំណងនាំសត្វខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃល្បោះភាគខាងកើតនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី ហើយអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃបានធ្វើការនៅក្នុងតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ។
អង្គការ WWF បានបញ្ចប់ការសិក្សាសមិទ្ធលទ្ធភាពបឋមរបស់ខ្លួនរួចហើយកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ទៅលើតំបន់ខ្ពង់រាបភាគខាងកើតនៃខេត្តមណ្ឌលគិរី ដែលបានកំណត់ថាខេត្តនេះនឹងស័ក្ដិសមបំផុតសម្រាប់ខ្លាធំមកពីឥណ្ឌា ជាប្រភេទខ្លាដែលទំនងជាត្រូវបម្លាស់ទីឆ្លងដែនលើកដំបូងបំផុត ។ អង្គការដដែលក៏បានចេញផ្សាយឯកសារក្របខ័ណ្ឌសម្រាប់ការតាមដានសត្វខ្លា និងការស្ទង់មតិមួយអំពីចំនួនសត្វដែលជាចំណីរបស់សត្វខ្លា ផងដែរ។
ប៉ុន្តែ ដោយសារការថយចុះនៃចំនួនសត្វជាចំណីរបស់សត្វខ្លាក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ និងដោយសារការព្រួយបារម្ភអំពីការពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ក្នុងស្រុកដែលអាចកាត់បន្ថយសកម្មភាពប្រមាញ់ខុសច្បាប់ លោក ថូម៉ាស់ ហ្គ្រេ (Thomas Gray) ប្រធានគម្រោងតំបន់ទេសភាពនិងការស្ដារសត្វខ្លាសម្រាប់គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្លារស់ឡើងវិញរបស់អង្គការ WWF ពុំមានជំនឿថា តំបន់ខ្ពង់រាបភាគខាងកើតជាតំបន់ស័ក្ដិសមសម្រាប់ការនាំខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃវិញនោះឡើយ ។
លោក ហ្គ្រេ បាននិយាយយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «អង្គការ WWF ប្រចាំកម្ពុជា បានសម្រេចចិត្តថា យើងនឹងមិនត្រូវបានគេជឿជាក់ទៀតទេ បើយើងនិយាយអំពីការនាំខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃនៅភាគខាងកើតនៃប្រទេសកម្ពុជា នៅខណៈដែលយើងបានចងក្រងឯកសារផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈថា ចំនួនសត្វជាចំណីបានថយចុះដល់ទៅ៨០%»។ លោកបន្តថា៖ «WWF បានសម្រេចចិត្តថា វាមានន័យជាង បើយើងនិយាយពីការស្ដារចំនួនសត្វជាចំណីរបស់ខ្លា ជាជាងនិយាយពីសត្វខ្លា»។
អង្គការ WWF បានសម្រេចចិត្តផ្អាកផែនការរបស់ខ្លួនដើម្បីនាំសត្វខ្លាមករស់នៅក្នុងតំបន់នោះ និងតម្រង់គោលដៅនៃគម្រោងអភិរក្សរបស់ខ្លួនឡើងវិញ នៅឆ្នាំ២០២១ បន្ទាប់ពីការរកឃើញ ស៊ីជម្រៅនៃការសិក្សារយៈពេល១០ឆ្នាំទៅលើសត្វជាចំណីត្រូវបានចេញផ្សាយ ។ នេះបើយោងតាម លោក ទេព អស្នារិទ្ធ នាយកផ្នែកទំនាក់ទំនងរបស់អង្គការ WWF ប្រចាំកម្ពុជា។ ការថយចុះនៃចំនួនសត្វជាចំណីទាំងនេះត្រូវបានភ្ជាប់មូលហេតុចម្បងទៅនឹងអន្ទាក់៖ អន្ទាក់ខ្សែលួសដែលដាក់ដោយព្រានព្រៃដើម្បីចាប់សត្វ។
លោក អស្នារិទ្ធ បាននិយាយតាមសារអ៊ីម៉ែលថា៖ «នេះបង្ហាញពីផលប៉ះពាល់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៃឧបករណ៍អន្ទាក់ទៅលើសត្វព្រៃ និងជាការដាស់តឿនមួយទៅដល់តំបន់ផ្សេងៗទៀតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍»។ លោកបន្តថា៖ «WWF សហការជិតស្និទ្ធជាមួយក្រសួងបរិស្ថានរបស់រដ្ឋាភិបាល និងដៃគូដទៃទៀត បានដាក់ចេញនូវដំណោះស្រាយរួមគ្នាដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានការណ៍នេះ [ដំណោះស្រាយទាំងនេះ]បានអនុវត្តដោយជោគជ័យនូវយុទ្ធនាការសូន្យអន្ទាក់ ដើម្បីអប់រំប្រជាជនទូទាំងប្រទេសអំពីផលវិបាកនៃការដាក់អន្ទាក់ចាប់សត្វ និងការបរិភោគសាច់សត្វព្រៃ»។
លោក ហ្គ្រេ មានឈ្មោះជាអ្នកស្រាវជ្រាវដែលបានរួមចំណែកនៅក្នុងរបាយការណ៍ Panthera ដែលចេញផ្សាយកាលពីខែមិថុនា សម្រាប់ការដាក់ពង្រាយកាមេរ៉ាបង្កប់ដើម្បីថតរូបភាពសត្វខ្លារខិនដំបូងគេបំផុតនៅឆ្នាំ២០០៧ ដល់ឆ្នាំ២០០៩ ហើយលោកយល់ស្របទាំងស្រុងថា អន្ទាក់ ឬអង្គប់ជាឧបករណ៍ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការថយចុះនូវចំនួនសត្វខ្លារខិន និងចំនួនសត្វជាចំណីរបស់ខ្លា។
លោក ហ្គ្រេ បាននិយាយថា៖ «ស្ថានភាពដ៏អាក្រក់នៃសត្វខ្លារខិនបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់ថា តំបន់ទេសភាពនេះមិនទាន់ត្រៀមលក្ខណៈរួចរាល់សម្រាប់សត្វខ្លានៅឡើយទេ។ ការសម្រេចចិត្តមិនរុញគម្រោងទៅមុខគឺឈរលើហេតុផលនៃការបាត់បង់សត្វខ្លារខិន»។ លោកបានបន្ថែម ដោយលាយឡំនឹងសំណើចថា៖ «មែនទែនទៅ ខ្លារខិនប្រហែលជាអាចរស់នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញប្រសើរជាងនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី ដោយសារតែអត់មានអន្ទាក់»។
លោកបានពន្យល់ថា ខ្លារខិនបានបាត់ខ្លួនមួយផ្នែកគឺដោយសារតែការធ្លាក់ចុះនូវការអនុវត្តច្បាប់ និងថា គេត្រូវការមន្ត្រីល្បាតច្រើនថែមទៀត ។ លោកថា ជាធម្មតា គេដាក់អន្ទាក់ក្នុងគោលដៅចាប់សត្វតូចៗ មិនមែនចាប់ខ្លារខិនទេ ។ នៅពេលណាដែលវិបត្តិអន្ទាក់ត្រូវបានបញ្ចប់ ហើយចំនួនសត្វជាចំណីត្រូវបានស្ដារឡើងវិញ លោកគិតថា វាអាចនឹងមានន័យជាងនេះដើម្បីនាំសត្វខ្លារខិនមករស់នៅក្នុងព្រៃជាមុនសិន មុននឹងដល់វេនខ្លាធំ ។
របាយការណ៍ Panthera បានផ្ដោតសំខាន់លើប្រភេទសត្វខ្លារខិនដែលគេដឹងថានៅសេសសល់ខ្លះនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃស្រែពក ជាទីដែលអង្គការ WWF ធ្វើការងារពីដើមមកផ្ដោតលើការនាំសត្វខ្លាធំមករស់នៅក្នុងព្រៃនេះឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញគឺជាជម្រើសមួយដែលប្រសើរជាងសម្រាប់ការនាំសត្វខ្លាធំមករស់នៅក្នុងព្រៃវិញ។ នេះបើយោងតាមគ្រប់ភាគីទាំងអស់ដែលបានចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចការនេះ ។
ក្រសួងបរិស្ថានបានផ្លាស់ប្ដូរការយកចិត្តទុកដាក់របស់ខ្លួនទៅផ្ដោតលើការនាំខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃឡើងវិញនៅតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ ដោយជ្រើសរើសអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃជាដៃគូ NGO។ អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាមួយ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ រវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសឥណ្ឌា ដើម្បីធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើការស្ដារសម្បទាសត្វខ្លាធំ ។ សត្វខ្លានឹងត្រូវដឹកមកពីប្រទេសឥណ្ឌា ដោយសារតែប្រទេសនេះមានចំនួនសត្វខ្លាច្រើន និងមានជោគជ័យលើគម្រោង Project Tiger ។
លោក លឿង កេសារ៉ូ អគ្គនាយករងនៃក្រសួងបរិស្ថា និងជាប្រធានក្រុមការងារនាំខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃវិញ បាននិយាយថា៖ «បច្ចុប្បន្ន ដោយសារតែអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃធ្វើការងារបានល្អនៅក្នុងតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ លើការការពារ អភិរក្សា និងពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ យើងមានដែនជម្រកធម្មជាតិដ៏ល្អមួយសម្រាប់សត្វខ្លាដើម្បីនាំយកមកពីប្រទេសឥណ្ឌាដើម្បីឱ្យរស់នៅក្នុងព្រៃនៅទីនោះ យើងនឹងផ្ដោតលើតំបន់នោះជាមុនសិន»។ លោកបន្តថា៖ «នៅពេលដែលយើងមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ មានធនធានគ្រប់គ្រាន់ហើយ យើងអាចពង្រីកទៅខេត្តមណ្ឌលគិរីទៀត»។
លោក កេសារ៉ូ បានពន្យល់ថា មានក្រុមបច្ចេកទេសមួយមកពីក្រសួងបរិស្ថានដែលធ្វើការងារលើគម្រោងនេះ ប៉ុន្តែលោកក៏ចង់បានឱ្យមានមនុស្ស និងធនធានច្រើនថែមទៀតដើម្បីផ្ដោតលើគម្រោងនាំសត្វខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃវិញនេះផងដែរ។ លោកបានលើកសរសើរពីជោគជ័យនៃគម្រោងរេដបូកនៃតំបន់ភ្នំក្រវាញភាគខាងត្បូងរបស់អង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ ដោយសរសើរពួកគេចំពោះការជួយបំពេញការខ្វះចន្លោះសមត្ថភាពនៅក្រសួងបរិស្ថាន ។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch បានចាប់ផ្ដើមស៊ើបអង្កេតទៅលើអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ លើការចោទប្រកាន់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងគម្រោងរេដបូករបស់ខ្លួន។
ក្រសួងពុំមានមូលដ្ឋានទិន្នន័យ ឬក្រុមស្រាវជ្រាវសម្រាប់ចំនួនសត្វខ្លារខិននេះទេ បើតាមការដឹងរបស់លោក កេសារ៉ូ ហើយលោកមិនបារម្ភពីរបាយការណ៍ Pathera ដែលលោកមិនទាន់បានអាននោះទេ។
លោក កេសារ៉ូ បាននិយាយថា៖ «ចំពោះខ្ញុំ ចំពោះក្រសួងបរិស្ថាន យើងចង់ឃើញសត្វខ្លានៅ កម្ពុជានៅឆ្នាំក្រោយ ឆាប់ៗតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ យើងបានរៀបចំផែនការសព្វបែប យ៉ាងរួចអស់ហើយ»។
អង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃថែមទាំងមានស្ថានីយដាក់ខ្លាឱ្យរស់នៅក្នុងព្រៃវិញមួយ ដែលខ្លួនបានកសាងនៅក្នុងតំបន់ភ្នំក្រវាញ ដែលជាប់នឹងព្រំប្រទល់នឹងតំបន់សហគមន៍ដែលគេអនុញ្ញាតឱ្យប្រជាជនរស់នៅ និងធ្វើស្រែចម្ការបាន។ ស្ថានីយនេះត្រូវបានដាក់បញ្ចូលនៅក្នុងផែនទីមួយនៅក្នុងអត្ថបទមួយ ដែលចុះផ្សាយនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ ដោយក្រុមហ៊ុនទីផ្សារក្រេឌីតកាបូន ឈ្មោះ Everland ដែលជាស្ថាប័នជួយគាំទ្រដល់គម្រោងរេដបូក របស់អង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ នៅក្នុងតំបន់ភ្នំក្រវាញភាគខាងត្បូង។ អត្ថបទចុះផ្សាយនោះសរសេរដោយប្រធានរបស់ Everland ឈ្មោះលោក Joshua Tosteson និងត្រូវបានលុបចេញពីគេហទំព័ររបស់ Everland វិញ នៅឆ្នាំនេះ។
លោក Nick Marx នាយកកម្មវិធីសង្គ្រោះនិងថែទាំសត្វព្រៃនៃអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ គឺជាអ្នកទទួលបន្ទុកគម្រោងនាំសត្វខ្លាមករស់នៅក្នុងព្រៃវិញ។ លោកបានបញ្ជាក់ថា ពិតជាមានស្ថានីយមួយដែលបានសាងសង់សម្រាប់ការលែងសត្វខ្លាឱ្យរស់នៅក្នុងព្រៃ មែន ប៉ុន្តែ លោកបាននិយាយថា សត្វខ្លាត្រូវបានលែងទៅក្នុងព្រៃជ្រៅនៃតំបន់ស្នូលនៅក្នុងឧទ្យានជាតិភ្នំក្រវាញខាងត្បូង ដែលចាប់តាំងពីពេលនោះមក បានដាក់បញ្ចូលគ្នាជាមួយអតីតឧទ្យានជាតិភ្នំក្រវាញកណ្ដាល ដើម្បីបង្កើតជាឧទ្យានជាតិភ្នំក្រវាញ។ លោកបដិសេធមិនផ្ដល់អត្ថាធិប្បាយលើសពីនេះទៀតទេ ។
ស្ថាបនិក និងជានាយិកាប្រតិបត្តិរបស់អង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ លោកស្រី Suwanna Gauntlett បាននិយាយនៅក្នុងសារតេឡេក្រាមថា៖ «វាលឿនពេកក្នុងការផ្ដល់ព័ត៌មានថ្មីណាមួយ ។ នៅពេលជិតដល់ ខ្ញុំនឹងប្រាប់ឱ្យអ្នកដឹង។ វានឹងជាទិសដៅដែលត្រឹមត្រូវ ដូច្នេះ យើងគួរមានសង្ឃឹមអ៊ីចឹង!»។
ក្រសួងបរិស្ថាន និងអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃបានបំពេញការសិក្សាលទ្ធភាពមួយរួចហើយ សម្រាប់តំបន់ភ្នំក្រវាញ ដែលបង្ហាញថា តំបន់នេះអាចទ្រទ្រង់សត្វខ្លាបានដល់ទៅ២០ក្បាល។ នេះបើយោងតាមលោក កេសារ៉ូ។ តួលេខនេះជាគោលដៅចុងក្រោយដែលគេចង់បាន ប៉ុន្តែ លោក កេសារ៉ូ បាននិយាយថា ក្រសួងសង្ឃឹមនឹងចាប់ផ្ដើមទទួលបានខ្លាឈ្មោលមួយក្បាល និងខ្លាញីពីរ ឬបីក្បាល មកពីប្រទេសឥណ្ឌា នៅក្នុងជំហានដំបូង។
ក្រុមការងារបច្ចេកទេសរបស់ក្រសួងបរិស្ថាននឹងជួបប្រជុំគ្នាជាមួយអ្នកជំនាញមកពីឥណ្ឌា នៅថ្ងៃចន្ទ ដើម្បីធ្វើបញ្ចប់នូវឯកសារព្រាងត្រឹមត្រូវមួយសម្រាប់គម្រោងនេះ ។ លោក កេសារ៉ូ សង្ឃឹមថា នៅឯកិច្ចប្រជុំនេះ ពួកគេនឹងលម្អិតពីកាលបរិច្ឆេទសម្រាប់ទស្សនកិច្ចរបស់គណៈប្រតិភូឥណ្ឌាមកកាន់តំបន់ភ្នំក្រវាញ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Condition of Indochinese Leopard Casts Shadow Over Tiger Reintroduction Efforts
