សកម្មជនបរិស្ថានចំនួន៥នាក់ ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ និងរួមគំនិតក្បត់ប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលនោះ បានផ្សាយផ្ទាល់ផតឃែស្ថ (podcast) នៅលើបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គមហ្វេសប៊ុក របស់ពួកគេ រយៈពេល៣០នាទី មុនពេលចូលសវនាការលើកទី៣ ដើម្បីបង្ហាញពីភាពគ្មានទោសកំហុសរបស់ពួកគេ។
ពួកគេក៏បានទាមទារឱ្យតុលាការកោះហៅ លោក អាឡិចហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស (Alejandro Gonzalez-Davidson) សហស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ ចូលរួមសវនាការដែរ ដោយលើកឡើងថា មូលដ្ឋាននៃការចោទប្រកាន់របស់ពួកគេត្រូវបានយកចេញពីការអត្ថាធិប្បាយរបស់គាត់ជាមួយវិទ្យុបរទេសមួយនៅឯក្រៅប្រទេស ហើយគាត់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាប្រើពាក្យសំដីវាយប្រហារមកលើរដ្ឋាភិបាល។
ជនជាប់ចោទទាំងនោះ បានធ្វើពហិកាចូលរួមសវនាការលើកទី២កាលពីសប្តាហ៍មុន បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរបានរារាំងអ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកគាំទ្រមួយចំនួនមិនឲ្យចូលទៅក្នុងបរិវេណសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ។
កញ្ញា ឡុង គន្ធា បានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានថា៖ «យើងសម្រេចចិត្តចូលរួមក្នុងសវនាការក្នុងសប្តាហ៍នេះ ព្រោះបើយើងមិនព្រមចូល[បន្ទប់សវនាការ]ទេ គេនឹងយកលេសថាយើងបានបោះបង់សិទ្ធិរបស់យើងនៅក្នុងការការពារភាពស្អាតស្អំរបស់យើង»។ កញ្ញាបាននិយាយថា៖ «យើងបានចូលរួមការជំនុំជម្រះដើម្បីប្រើប្រាស់សិទ្ធិការពារភាពស្អាតស្អំរបស់យើង ហើយយើងមិនមែនជាជនក្បត់ដូចដែលគេចោទយើងនោះទេ»។
ក្រុមជនជាប់ចោទបាននិយាយ តាមរយៈការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ផតឃែស្ថនេះ គឺមានគោលបំណងបង្ហាញឱ្យសាធារណជនបានដឹង និងសម្រេចចិត្តថាតើពួកគេពិតជាជនក្បត់មែនឬទេ ពីព្រោះមនុស្សជាច្រើនមិនដឹងពីអ្វីដែលបាននិយាយនៅក្នុងសវនាការនោះទេ។ ខណៈរយៈពេល៨ម៉ោងបន្ទាប់ពីការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ផតឃែស្ថរបស់ពួកគេ បានទាក់ទាញអ្នកចូលរួមទស្សនារហូតដល់ ៤៣ ៤០០ នាក់។
ក្នុងអំឡុងកម្មវិធីផ្សាយបន្តផ្ទាល់នោះ លោក ថុន រដ្ឋា បាននិយាយថា ប្រសិនបើចលនាមាតាធម្មជាតិ ផ្តល់ប្រាក់១០ម៉ឺនដុល្លារដល់រូបលោក ដើម្បីធ្វើរឿងខុសច្បាប់ ឬផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល គាត់នឹងមិនធ្វើការឱ្យក្រុមនេះទេ។ ការងាររបស់គាត់ជាមួយក្រុមនេះគឺទាក់ទងនឹងបញ្ហាបរិស្ថានក្នុងប្រទេស។ ដោយសារសកម្មភាពរបស់គាត់មិនខុសច្បាប់ គាត់មិនមានការបារម្ភទេ។
លោកបានបន្តថា៖ «[ការងាររបស់យើង]មិនខុសច្បាប់ទេ គ្មានអ្វីគួរឲ្យបារម្ភទេ។ យើងរីករាយនឹងធ្វើការងារនេះ ព្រោះមានការគាំទ្រច្រើនពីប្រជាពលរដ្ឋ»។
ដោយឡែក កញ្ញា ឡុង គន្ធា សកម្មជនមាតាធម្មជាតិម្នាក់ទៀត បាននិយាយនៅក្នុងផតឃែស្ថថា៖ «យើងត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទក្បត់ជាតិ ប៉ុន្តែសកម្មភាពរបស់យើងមិនត្រូវបានលាក់បាំងទេ។ យើងបានផ្សព្វផ្សាយវាជាសាធារណៈនៅលើហ្វេសប៊ុក ។ នៅពេលដែលយើងធ្វើអ្វីមួយទាក់ទងនឹងធនធានធម្មជាតិ យើងតែងតែធ្វើនៅទីសាធារណៈ។ យើងមិនដែលធ្វើវាដោយស្ងៀមស្ងាត់នៅក្នុងបន្ទប់ដូចតុលាការចង់សាកសួរយើងស្ងាត់ៗនោះទេ»។
ចំណែកជនជាប់ចោទម្នាក់ទៀត គឺលោក យឹម លាងហ៊ី បានលើកឡើងថា នៅពេលដែលសកម្មជនមាតាធម្មជាតិបានរកឃើញដំណោះស្រាយ រដ្ឋាភិបាលទេដែលជាអ្នកទទួលបានផលប្រយោជន៍ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាល «មិនដែលចាត់ទុកពួកគេថាជាចលនាល្អទេ»។
លោកបាននិយាយថា៖ «ចលនារបស់មាតាធម្មជាតិ គឺជាដៃគូដ៏ល្អ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលតែងតែបំភ្លៃ [ការងារ] និងមើលក្នុងរូបភាពអាក្រក់ទៅវិញ»។ ហើយលោកបន្ថែមថា៖ «ក្រុមមាតាធម្មជាតិព្យាយាមយកបញ្ហាមកឱ្យរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយ ដើម្បីកេរ្តិ៍របស់រដ្ឋាភិបាល»។
លោក លាងហ៊ី បានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលពិចារណាទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់នេះ «ព្រោះការងារធនធានធម្មជាតិគឺធ្វើដើម្បីរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាជន»។
ក្នុងសំលៀកបំពាក់ពណ៌ស ជនជាប់ចោទ ភួង កែវរស្មី បានបដិសេធការចោទប្រកាន់នេះ ហើយបានជំរុញឱ្យតុលាការកោះហៅ លោក ហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ឬគេស្គាល់ថាជា អាឡិច ព្រោះការចោទប្រកាន់របស់ពួកគេផ្អែកលើការលើកឡើងរបស់គាត់។
កញ្ញា កែវរស្មី បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំមិនមានពេលស្តាប់អ្វីដែល អាឡិច និយាយនោះទេ។ ការចោទប្រកាន់នេះគឺផ្អែកលើការអត្ថាធិប្បាយរបស់ អាឡិច [ជាមួយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ] ។ ខ្ញុំមិនពាក់ព័ន្ធទេ»។
កញ្ញាបានប្រាប់តុលាការថា នាងត្រូវបានឃុំខ្លួនរយៈពេល ១៤ខែពីបទញុះញង់ខណៈពេលដែលការអត្ថាធិប្បាយរបស់ លោក ហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងឆ្នាំ ២០២១ ។
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ អ៊ុករ៉េត គន្ធា បានឆ្លើយតបទៅកាន់ កញ្ញា កែវរស្មី ថា តុលាការបានចេញដីកាចាប់ខ្លួនគាត់ហើយ។ លោកស្រី មានប្រសាសន៍ថា៖ «[ប្រសិន]បើគាត់ចូលមក គេនឹងចាប់ខ្លួនគាត់ដើម្បីកាត់ទោស»។
លោក ហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលបណ្តេញចេញនៅឆ្នាំ ២០១៥ ហើយត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យចូលប្រទេសកម្ពុជាសម្រាប់សកម្មភាពរបស់គាត់។ គាត់ត្រូវបានគេរកឃើញថាមានពិរុទ្ធរួមជាមួយសកម្មជន៤នាក់ផ្សេងទៀតដែលត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររហូតដល់ ២០ខែពីបទញុះញង់ក្នុងឆ្នាំ ២០២១។
កាលពីថ្ងៃអង្គារ លោក ហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស បានប្រាប់ ខេមបូចា តាមរយៈ Signal ថា រដ្ឋាភិបាលបានបដិសេធការស្នើសុំទិដ្ឋាការរបស់គាត់មកប្រទេសកម្ពុជា ដោយបន្ថែមថាគាត់ត្រូវបាន «ចុះក្នុងបញ្ជីខ្មៅ»។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ដូច្នេះហើយ ខ្ញុំមិនអាចចូលប្រទេសកម្ពុជាបានទេ ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យចូលរួមការកាត់ក្តីដូចការសម្តែងសៀកនេះ នៅកន្លែងដែលគ្មានបទល្មើស គ្មានសាក្សី គ្មានភស្តុតាង និងជនរងគ្រោះ ក្រៅពីសកម្មជនវ័យក្មេង ដែលបានចំណាយពេលច្រើននៅក្នុងពន្ធនាគារ ហើយកំពុងប្រថុយនឹងសេរីភាពរបស់ពួកគេម្តងទៀត ដើម្បីកែលម្អសង្គម»។
លោក ហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស បានបញ្ជាក់់ថា៖ «បញ្ហាគឺថាតុលាការកំពុងសម្តែងរបាំដ៏គួរឱ្យអាណិតទៅនឹងបទភ្លេងរបស់អ្នកនយោបាយដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រង ដូច្នេះយើងមិនអាចរំពឹងថាពួកគេផ្តល់យុត្តិធម៌តាមមធ្យោបាយណាមួយឡើយ»។
ព្រះរាជអាជ្ញារង សេង ហៀង បានសួរចម្លើយជនជាប់ចោទទាក់ទងនឹងការទទួលបានមូលនិធិពីបរទេស រចនាសម្ព័ន្ធអង្គការ ខ្លឹមសារនៃកិច្ចប្រជុំតាមរយៈហ្សុម(Zoom) និងគម្រោងផលិតវីដេអូទាក់ទងនឹងបញ្ហាបរិស្ថាន។
ជនជាប់ចោទ លី ចាន់ដារ៉ាវុធ បានលើកឡើងថា៖ «ចលនាមាតាធម្មជាតិ មិនមានរចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំទេ។ ថវិកា គឺបានមកពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលរស់នៅក្នុង និងក្រៅប្រទេស»។
លោក ចាន់ដារ៉ាវុធ បានប្រាប់តុលាការថា លោកបានចូលរួមជាមួយអង្គការនេះ ដើម្បីការពារធនធានធម្មជាតិ ដូចជាបឹង ទន្លេ និងកោះនានា ដើម្បី «លាតត្រដាងអំពើពុករលួយ» ដែលប្រព្រឹត្តដោយមន្ត្រី និងឧកញ៉ាមួយចំនួន។
មន្ត្រីស៊ើបអង្កេតជាន់ខ្ពស់នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក យី សុខសាន្ត មានប្រសាសន៍ថា សកម្មជនបរិស្ថានគួរតែត្រូវបានលើកទឹកចិត្តជាជាងការចោទប្រកាន់ពួកគេ ព្រោះសកម្មភាពរបស់ពួកគេបានបម្រើផលប្រយោជន៍សង្គម។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងបានមើលឃើញថាការចោទប្រកាន់មានទំហំធំដែលវាប៉ះពាល់ដល់ឯករាជភាពរបស់តុលាការ ព្រោះពួកគេគ្រាន់តែជាយុវជនដើរផ្សព្វផ្សាយពត៌មានអំពីបរិស្ថាន ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាក្បត់ជាតិ»។
លោក សុខសាន្ត បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងគួរធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដើម្បីទទួលបានការទុកចិត្តពីសាធារណជន និងបញ្ឈប់ការចោទប្រកាន់ផ្តេសផ្តាស»។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនាខាងមុខនេះ ជាកាលបរិច្ឆេទសវនាការបន្ទាប់ ខណៈតុលាការត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងបង្ហាញវីដេអូឃ្លីបដែលមានរយៈពេល ៦ម៉ោងជាភស្តុតាងប្រឆាំងនឹងក្រុមជនជាប់ចោទដែលតាមចោទថាបានប្រព្រឹត្តបទល្មើស ពីឆ្នាំ ២០១២ ដល់ឆ្នាំ ២០២១៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ៖ លី រូស្សឡែន)
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Mother Nature Activists Produce Live Podcast Before Hearing, Urge Court to Summon Founder to Trial
