អង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិកម្ពុជា(CI)សហការជាមួយរដ្ឋបាលជលផល និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបានដាំស្តារព្រៃលិចទឹកឡើងវិញបានប្រមាណ៦០០ហិកតានៅបឹងទន្លេសាបទៅតាមគម្រោងដែលអង្គការនេះរំពឹងថា នឹងគាំទ្រការស្តារព្រៃឈើសរុបឱ្យបានប្រមាណ ២ ៦៦០ហិកតា នៅត្រឹមឆ្នាំ២០៣០។
សកម្មភាពនេះ គឺជាការរួមចំណែកដ៏សំខាន់ក្នុងចលនាស្តារព្រៃឈើឡើងវិញ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការពារជីវៈចម្រុះ និងលើកកម្ពស់ជីវភាពរបស់ប្រជាសហគមន៍មូលដ្ឋានតាមបណ្តាខេត្តជាប់បឹងទន្លេសាប។
បើតាមក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ និងការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយចំនួនបានឱ្យដឹងថា ទន្លេសាប គឺជាបឹងទឹកសាបធំជាងគេនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងជាតំបន់ដីសើមផ្ទុកកាបូនដ៏សំខាន់ឥតគណនា ដែលមានផលិតភាព និងជីវចម្រុះច្រើនបំផុតនៅលើពិភពលោក។ ព្រៃលិចទឹក(ព្រៃរនាម) និងតំបន់ដីសើមដែលព័ទ្ធជុំវិញបឹង បានផ្តល់ជាជម្រក និងចំណីដល់ប្រភេទត្រីធ្វើចរាចរណ៍ផ្លាស់ទី និងត្រីរស់នៅក្នុងតំបន់ប្រមាណ៣០០ប្រភេទ ក្នុងនោះក៏រួមមានត្រីមេពូជសំខាន់ៗដែលរងគ្រោះថ្នាក់ជិតផុតពូជបំផុតក្នុងពិភពលោកផងដែរ។
លោក សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដែលបានធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវពីបឹងទន្លេសាបបានឱ្យដឹងថា ព្រៃលិចទឹកគឺជាទីតាំងជម្រកត្រីពង កូន និងក៏ជាកន្លែងផ្តល់ចំណីអាហារដ៏សម្បូរបែបសម្រាប់មច្ឆជាតិ។
អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវរូបនេះលើកឡើងថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរចេះថែរក្សាបឹងទន្លេសាបដោយការមិនបំផ្លាញត្រីក្នុងបឹងនេះ តាមរយៈនៃការលុបបំបាត់ការនេសាទខុសច្បាប់ ការមិនកាប់បំផ្លាញព្រៃលិចទឹក ដែលជាទីតាំងជម្រកត្រីពង កូននិងជាកន្លែងផ្តល់ចំណីអាហារសម្រាប់មច្ឆជាតិ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរច្បាស់ជាទទួលផលពីសម្បត្តិធម្មជាតិមួយនេះមិនខ្វះឡើយ ហើយថែមទាំងអាចនាំចេញទៅលក់តាមបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីថែមទៀត។
តាមរយៈបេសកកម្មការងារជាង១ទសវត្សរ៍គឺចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១០មករហូតមកដល់បច្ចុប្បន្នអង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិ កម្ពុជា ធ្វើការក្នុងភាពជាដៃគូជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈរដ្ឋបាលជលផល មន្ទីរបរិស្ថាន អាជ្ញាធរ ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ ជាពិសេសសហគមន៍មូលដ្ឋាន បានដាំស្តារព្រៃលិចទឹកបានប្រមាណជាជាង៦០០ហិកតានៅតំបន់បឹងទន្លេសាប ដោយសរុបដាំកូនឈើបានជាង២៧០ពាន់ដើម។
លោក អ៊ុំ សូនី នាយកប្រចាំប្រទេសនៃអង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិ មានប្រសាសន៍ថា នេះគឺជាបេសកកម្មសំខាន់ដែលជាផ្នែកមួយក្នុងកម្មវិធីអភិរក្សរបស់CIស្របតាមគោលនយោបាយជាតិ ក្នុងគោលបំណងចម្បង គឺស្តារធម្មជាតិឱ្យប្រសើរឡើងវិញជាពិសេសរក្សាការពារព្រៃលិចទឹកដែលជាជម្រកដ៏សំខាន់បំផុតរបស់មច្ឆជាតិ និងជីវៈចម្រុះ ទុកជាប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សគ្រប់ជំនាន់។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «នៅទន្លេសាប អង្គការ CI កម្ពុជា យើងក៏ផ្តោតលើការស្តារប្រភេទឈើលិចទឹកធំសំខាន់ៗដូចជា ដើមស្តី ដើមត្អួ និងដើមរទាំង ជាដើម ដែលជាប្រភេទកម្រហើយធន់នឹងជំនន់ទឹក។ ផ្នែកមួយនៃកម្មវិធីអភិរក្សនេះ គឺការធ្វើឱ្យមានភាពធន់ នៅពេលដែលមានទឹកជំនន់ និងការទប់ស្កាត់ភ្លើងឆេះព្រៃនៅតាមសហគមន៍»។
អង្គការ CI កម្ពុជា ធ្វើការងារអភិរក្សនៅបឹងទន្លេសាបជាងមួយទសវត្សរ៍មកហើយ ដោយគាំទ្រដល់សហគមន៍មូលដ្ឋានក្នុងការបណ្តុះកូនឈើ ហើយដាំកូនឈើនោះនៅរៀងរាល់ដើមរដូវវស្សាជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
CI បានលើកឡើងថា បេសកកម្មស្តារព្រៃលិចទឹកនេះ មានការចូលរួមពីស្ត្រី ហើយក៏បានធ្វើឱ្យមានលំហូរសាច់ប្រាក់ទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋានផងដែរ។ ការណ៍នេះជួយបង្កើនសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុ និងផ្តល់ឱកាសដល់សហគមន៍ក្នុងការពង្រឹងភាពជាម្ចាស់លើការងារអភិរក្សក្នុងសហគមន៍ខ្លួន។
នៅក្នុងរដូវវស្សាឆ្នាំ២០២៤នេះ មានសហគមន៍នេសាទនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបចំនួន១៦ ដែលគាំទ្រដោយCI សហការជាមួយរដ្ឋបាលជលផល អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ចាប់ផ្តើមសកម្មភាពដាំព្រៃលិចទឹកនៅក្នុងដែនសហគមន៍របស់ខ្លួន លើផ្ទៃដីប្រមាណជា៣៥០ហិកតា ក្នុងភូមិសាស្ត្រខេត្តពោធិ៍សាត់ និងខេត្តកំពង់ធំ។
ចាប់ពីឆ្នាំ២០០៨មក CI បានធ្វើការក្នុងតំបន់ និងតំបន់ព្រៃលិចទឹកជុំវិញបឹងទន្លេសាបដើម្បីថែរក្សាប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីប្រកបដោយនិរន្តរភាព ដែលជាប្រភពទ្រទ្រង់ជីវិតមច្ឆជាតិ ជីវៈចម្រុះ និងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ទុកជាប្រយោជន៍ឥតកាត់ថ្លៃសម្រាប់មនុស្សជាតិ។
លោក ពុំ សុថា ប្រតិភូរាជរដ្ឋាភិបាល ទទួលបន្ទុកជាប្រធានរដ្ឋបាលជលផល មិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងការស្នើសុំធ្វើអត្ថាធិប្បាយលើការដាំស្តារព្រៃលិចទឹកនេះទេ។ ប៉ុន្តែលោក ឃឹម ហ្វីណង់ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់និងនេសាទបានប្រាប់ ខេមបូចា កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកក្កដា ថា នៅតំបន់បឹងទន្លេសាបមានសហគមន៍នេសាទចំនួន២២២កន្លែង និងកន្លែងអភិរក្សជលផល៣១កន្លែង។
លោកបន្តថា៖ «ដោយឡែកក្នុងដែនព្រៃលិចទឹកតំបន់៣មានសហគមន៍១០៤កន្លែង និងកន្លែងអភិរក្សជលផល២២កន្លែង»។
គួរបញ្ជាក់ថា ដីនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបត្រូវបានបែងចែកជា៣តំបន់រួមមាន៖ តំបន់១ ជាតំបន់លំនៅដ្ឋានដែលអាចចេញវិញ្ញាបនបត្រសម្គាល់ម្ចាស់អចលនវត្ថុ។ តំបន់២ តំបន់ទ្រនាប់នៃដែនព្រៃលិចទឹកអនុញ្ញាតឱ្យមានការអាស្រ័យផល និងតំបន់៣ ជាតំបន់ព្រៃលិចទឹកដែលត្រូវបានហាមឃាត់រក្សាទុកសម្រាប់មច្ឆជាតិពងកូនរីកធំធាត់ និងស្វែងរកចំណី។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្មបានឱ្យដឹងថា ដោយមានការស្នើសុំពីប្រជាពលរដ្ឋតាមរយៈអាជ្ញាធរទាំង៦ខេត្តនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចកាត់ឆ្វៀលដីមួយចំនួនចេញពីតំបន់៣ទៅតំបន់១ និងពីតំបន់២ តំបន់១ដើម្បីធ្វើប្រទានកម្មជូនប្រជាពលរដ្ឋធ្វើជាកម្មសិទ្ធនិងកាត់ឆ្វៀលផ្ទៃដីពីតំបន់៣មួយចំនួនទៅតំបន់២សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋអាស្រ័យផល។
លោក ឃឹម ហ្វីណង់ បានលើកបង្ហាញពីនិន្នន័យនៃការកាត់ឆ្វៀលដីរបស់ក្រសួងដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ថា ការកាត់ឆ្វៀលដីតំបន់៣ទៅតំបន់១មានទំហំ ២ ៩៨៨,១០ហិកតា និងការកាត់ឆ្វៀលដីតំបន់៣ទៅតំបន់២ទំហំ ៧៩ ១២៦,៤៤ហិកតា។ «ដូច្នេះផ្ទៃដីដែលបានកាត់ឆ្វៀលក្នុងតំបន់៣សរុប ៨២ ១៤៤,៥៤ហិកតា។ បច្ចុប្បន្នផ្ទៃដីតំបន់៣នៅសល់សរុប ៥៦៥ ២៩១,៤៦ហិកតា»។
ទាក់ទងទៅនឹងការកំណត់ព្រំដីព្រៃលិចទឹកអាជ្ញាធរទន្លេសាប បានឱ្យដឹងថា ក្នុងរយៈពេល ៩៨ថ្ងៃ ដោយគិតចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមេសា មកត្រឹមថ្ងៃទី៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២៤ នេះ ការសាងសង់បង្គោលព្រំតំបន់៣ ដែនព្រៃលិចទឹកជុំវិញបឹងទន្លេសាប គឺសម្រេចបាន ៤៣,៧៩% និងបានកំពុងតែបន្តជីករណ្តៅសាងសង់បង្គោលជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីបញ្ចប់តាមផែនការគ្រោងទុកឱ្យបានមុនទឹកដំឡើងលិចដែនព្រៃលិចទឹកតំបន់៣ក្នុងពេលខាងមុខ។
ទាក់ទងនឹងការដាំស្តារព្រៃលិចទឹក និងការអភិរក្សព្រៃលិចទឹកលោក ឃឹម ហ្វីណង់ កំពុងរង់ចាំទិន្នន័យពីមន្ត្រីជំនាញមិនទាន់អាចផ្តល់ព័ត៌មានលម្អិតបានទេ តែលោកថា៖ «ការងារអភិរក្សបឹងទន្លេសាប គឺយើងបានធ្វើជាប់ជាប្រចាំហើយយើងធ្វើបានក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំណាស់»។
កក្តានាំឱ្យត្រីបឹងទន្លេសាបធ្លាក់ចុះ
លោក សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ដែលបានចុះធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវពីបឹងទន្លេសាបបានរកឃើញថា មូលហេតុដែលនាំឱ្យត្រីក្នុងបឹងទន្លេសាបថយចុះមិនមែនដោយសារកំណើនមនុស្សបរិភោគដូចមន្ត្រីជំនាញធ្លាប់បានលើកឡើងកន្លងមកនោះឡើយ។
បើតាមលោក សុខ ទូច មានហេតុផលធំៗមួយចំនួន ដែលនាំឱ្យត្រីបឹងទន្លេសាបត្រូវធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងមានដូចជារបបទឹកបឹងទន្លេសាបបានប្រែប្រួលដោយសារទឹកទន្លេមេគង្គធ្លាក់ចុះខ្លាំង និងបរិមាណទឹកភ្លៀងកាន់តែតិច ធ្វើឱ្យធារទឹកបឹងទន្លេសាបកាន់តែតូច និងរាក់និងការកាប់បំផ្លាញព្រៃលិចទឹកវាតទីយកដីតំបន់អភិរក្សទៅធ្វើកសិកម្ម។
លោកបន្ថែមថា៖ «ការធ្វើស្រែហើយមានការបាញ់ថ្នាំពុលសម្លាប់សត្វល្អិត នាំឱ្យពុលដល់ត្រី និងការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេសាទល្មើសច្បាប់សំណាញ់ក្រឡាញឹក ព្រមទាំងការប្រើឧបករណ៍ឆក់ជាដើម។ បញ្ហាដែលកាន់តែធំថែមទៀតនោះ គឺការបើកដៃពីមន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចឱ្យក្រុមនេសាទល្មើសច្បាប់ធ្វើការនេសាទហួសប្រមាណ»។ លោកបញ្ជាក់ថាកត្តាទាំងអស់នេះហើយគឺជាមូលហេតុសំខាន់បំផុតដែលនាំឱ្យត្រីក្នុងបឹងទន្លេសាប«ត្រូវហិនហោច»។
ទាក់ទងនឹងបទល្មើសនេសាទលោក ឃឹម ហ្វីណង់ បានបង្ហាញទិន្នន័យនៃការបង្ក្រាបបទល្មើសនេសាទខុសច្បាប់គិតចាប់តាំងពីថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ ដល់ថ្ងៃទី១៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ ពីតាមបណ្តាខេត្តទាំង៦ជាប់បឹងទន្លេសាបឱ្យដឹងថា របាំងស្បៃមុងសាច់អួនជាង១លាន៨សែនម៉ែត្រ បង្គោលចម្រឹងជាង៨ម៉ឺន៥ពាន់ដើម លូ លបបានជាង១ម៉ឺន៨ពាន់មាត់/គ្រឿង ឆក់ត្រជាក់ ក្តៅជាង ១ ៨០០គ្រឿង និងឧបករណ៍នេសាទខុសច្បាប់ជាច្រើនផ្សេងទៀតត្រូវបានរឹបអូសពីជនល្មើស។ ជាមួយគ្នានេះបានបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅតុលាការចំនួន៨៨ករណីក្នុងនោះមានជនល្មើសចំនួន៣៤នាក់ត្រូវបានតុលាការសម្រេចឃុំខ្លួន និង៣២នាក់ត្រូវបានតុលាការចេញដីកាកោះហៅ។
ជាមួយគ្នានេះលោក នួន ផារ័ត្ន អភិបាលខេត្តកំពង់ធំ បានចេញបម្រាមហាមដាច់ខាតចំពោះជនខិលខូចដែលចូលទៅរុករានទន្ទ្រានរំលោភយកដីរដ្ឋនៅតំបន់៣ នៃបឹងទន្លេសាបក្នុងភូមិសាស្ត្រខេត្តកំពង់ធំ មកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ការចេញបម្រាមនេះបានធ្វើឡើងនៅក្នុងឱកាសដែលលោកដឹកនាំមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធចុះត្រួតពិនិត្យដីតំបន់៣ នៅក្នុងស្រុកកំពង់ស្វាយ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤។
ជាមួយគ្នានេះលោកអភិបាលខេត្តបាន «អំពាវនាវប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវហ៊ានរាយការណ៍ ចំពោះជនណាមកទន្ទ្រានដីតំបន់៣ដែលបានកាត់ឆ្វៀលរួច»។
លោកអភិបាលខេត្តកំពង់ធំក៏បានណែនាំដល់កងកម្លាំងមានសមត្ថកិច្ច និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន បន្តចុះរឹតបន្តឹងទប់ស្កាត់ ការចូលទៅអាស្រ័យផលដីតំបន់៣ ក្រៅពីដីតំបន់ដែលត្រូវបានកាត់ឆ្វៀល ក្នុងភូមិសាស្ត្រខេត្តកំពង់ធំឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព។
នៅក្នុងពេលដឹកនាំកិច្ចប្រជុំប្រចាំខែរបស់គណៈបញ្ជាការឯកភាពរដ្ឋបាលខេត្តកំពង់ធំកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ លោក នួន ផារ័ត្ន បានណែនាំដល់មន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទខេត្ត សហការជាមួយរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ធ្វើការសិក្សាលើដីដែលបានដកហូតពីជនខិលខូច ដែលបានកាប់ទន្រ្ទាន យកដីរដ្ឋ ធ្វើការដាំដុះកូនឈើឡើងវិញ និងការពារឱ្យបានល្អ ដោយមិនឱ្យមានការកាប់ទន្ទ្រានថ្មីទៀតនោះទេ។
ចំណែកលោក នួន ពុទ្ធារ៉ា អភិបាលក្រុងសៀមរាបបានប្រាប់ ខេមបូចា ថា នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤នេះពុំមានករណីលួចកាប់ឈូសឆាយដីព្រៃលិចទឹកទៀតទេ ពីព្រោះអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីជំនាញតែងតែធ្វើការល្បាត និងធ្វើការទប់ស្កាត់ជាប់ជាប្រចាំ សូម្បីប្រជាពលរដ្ឋប្រើគ្រឿងចក្រឈូសយកផ្លូវទឹកក៏អាជ្ញាធរបានទប់ស្កាត់ដែរដោយសារតែអាជ្ញាធរបារម្ភខ្លាចមានការចាប់ផ្តើមកាប់រុករានទន្ទ្រានយកដីព្រៃដោយខុសច្បាប់ទៀត។
ទាក់ទងទៅនឹងគុណប្រយោជន៍ព្រៃលិចទឹក លោក ពុទ្ធារ៉ា បានលើកឡើងទៀតថា៖ «ព្រៃលិចទឹកសំខាន់ណាស់ គឺវាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងជីវៈចម្រុះសម្រាប់ត្រីពង កូន សម្រាប់ចំណីនៅបឹងទន្លេសាប»។
បន្ថែមពីនេះលោកអភិបាលក្រុងសៀមរាប បានលើកឡើងពីការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកជំនាញថា ព្រៃលិចទឹកនៅបឹងទន្លេសាបនេះវាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងព្រៃនៅភ្នំគូលែន«ពីព្រោះយើងដឹងហើយថា វាមានប្រឡាយស្ទឹងពីភ្នំគូលែនកាត់មកអង្គរយើងហើយចុះទៅក្រោមហើយខ្សែទឹក និងព្រៃលិចទឹកនោះបានធ្វើឱ្យមានលំនឹងដល់តំបន់អង្គរ»។
ដំណោះស្រាយធ្វើឱ្យបឹងទន្លេសាបសម្បូរត្រីឡើងវិញ
លោក សុខ ទូច ដែលជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវបានលើកបង្ហាញនូវដំណោះស្រាយដែលត្រូវរួមគ្នាធ្វើ ដើម្បីការពារធនធានក្នុងបឹងទន្លេសាប ដែលជាសម្បត្តិធម្មជាតិដ៏មហាសាលរបស់កម្ពុជា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ដើម្បីការពារមច្ឆជាតិក្នុងបឹងទន្លេសាប មាន៤ដំណាក់កាលរួមមានការដកដីព្រៃតំបន់អភិរក្ស ដែលជាតំបន់ព្រៃលិចទឹកសម្រាប់ជម្រកត្រីពងកូន, ឈប់ឱ្យធ្វើស្រែបាញ់ថ្នាំ ព្រោះធ្វើឱ្យពុលត្រី, បញ្ឈប់ឱ្យអស់ការនេសាទល្មើសច្បាប់ និងបញ្ឈប់ការកាប់ព្រៃលិចទឹក»។
ជាមួយគ្នានេះលោក សុខ ទូចក៏ចង់ឱ្យមានការរៀបចំការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅបឹងទន្លេសាប កុំឱ្យចោលសំរាម និងថង់ប្លាស្ទិក ដែលនាំឱ្យបំផ្លាញបរិស្ថាន និងគុណភាពទឹកបឹងទន្លេសាបផងដែរ។
បន្ថែមពីលើនោះ ដើម្បីរក្សាទឹកក្នុងបឹងទន្លេសាប ឱ្យស្ថិតក្នុងកម្រិតខ្ពស់កុំឱ្យគោករាក់ដូចពេលបច្ចុប្បន្នលោក សុខ ទូច ចង់ឱ្យមានការសាងសង់ទ្វារទឹក ដើម្បីទប់ទឹកហូរចេញពីទន្លេសាប គ្រាដែលកម្រិតទឹកទន្លេមេគង្គទាបកាន់តែខ្លាំង។
សម្រាប់ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាការសាងសង់ទ្វារទឹកនេះ ក៏នឹងរួមចំណែករក្សាទឹកនៅតាមស្ទឹងនានា ដែលហូរចាក់ចូលបឹងទន្លេសាបសម្រាប់កសិករធ្វើស្រែប្រាំង និងធ្វើការដាំដុះដំណាំផ្សេងៗនៅរដូវប្រាំងផងដែរ។
លើសពីនេះលោក សុខ ទូច បានសរសេរលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់លោកកាលពីថ្ងៃទី៨ ខែមករាឆ្នាំ២០២៤ថា៖ «បឹងទន្លេសាបជាបឹងដ៏ធំដែលពោរពេញទៅដោយហ្វូងមច្ឆជាតិគ្រប់ប្រភេទ ឬអាចប្រៀបធៀបបានថាជាបឹងដែលពោរពេញទៅដោយក្លិនឆ្អាបត្រីគ្រប់ទីកន្លែង ដោយសារតែបឹងទឹកសាបដ៏ធំសម្បើមមួយនេះ សម្បូរទៅដោយជីវៈចម្រុះរាប់លានជំពូក»។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ការកាប់បំផ្លាញតំបន់ព្រៃលិចទឹកដែលជាវិមានរបស់ហ្វូងមច្ឆជាតិដើម្បីចង់មានចង់បាន គឺអាចធ្វើមានធ្វើបានតែមួយជំនាន់តែប៉ុណ្ណោះ។ ផ្ទុយទៅវិញ បើរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាពលរដ្ឋអាចថែរក្សាឱ្យបានល្អ នោះបឹងទន្លេសាបដ៏មហិមានេះនឹងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ឱ្យខ្មែរធ្វើមានធ្វើបានគ្រប់ជំនាន់តទៅថ្ងៃអនាគត»។
ក្នុងរដូវប្រាំងដែលមានរយៈពេល៦ខែចាប់ពីខែធ្នូ ដល់ខែឧសភា បឹងទន្លេសាបគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីប្រហែល ៣ ០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ហើយរីកមាឌរហូតដល់ ១០ ០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ក្នុងរដូវវស្សាចាប់ពីខែមិថុនាដល់ខែវិច្ឆិកា។ ប៉ុន្តែវិបត្តិអាកាសធាតុដែលកើនឡើងខ្លាំង រួមផ្សំនឹងកត្តាផ្សេងៗទៀតជាពិសេសការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីថ្មីនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ បានធ្វើឱ្យកម្រិតទឹកក្នុងបឹងនេះធ្លាក់ចុះ។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨ កម្រិតទឹកបឹងទន្លេសាបបានចុះទាបជាងកម្រិតមធ្យមជាប្រវត្តិសាស្ត្រទៅទៀត។
បឹងទន្លេសាបនៅជាប់ខេត្តចំនួន៦ រួមមាន ខេត្តបាត់ដំបង បន្ទាយមានជ័យ សៀមរាប កំពង់ធំ ពោធិ៍សាត់ និងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។
គួររំឭកថា នៅក្នុងពិធីប្រារព្ធទិវាមច្ឆជាតិលើកទី១៩ នៅបឹងធំ ស្ថិតក្នុងភូមិកំពង់សំណាញ់ ឃុំមៀន ស្រុកព្រៃឈរ ខេត្តកំពង់ចាម កាលពីថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានធ្វើការព្រមានធ្ងន់ៗជាថ្មីទៀតទៅកាន់អ្នកឈូសឆាយបំផ្លាញព្រៃលិចទឹកនៅតំបន់បឹងទន្លេសាបថា រដ្ឋាភិបាលនឹងបន្តអនុវត្តន៍វិធានការតឹងរ៉ឹងបំផុតនៅក្នុងការការពារតំបន់បឹងទន្លេសាប ដោយមិនដកថយទុកលំហរឱ្យអ្នកល្មើសធ្វើសកម្មភាពផ្ដេសផ្ដាសនោះឡើយ។
លោកអះអាងថា៖ «រាជរដ្ឋាភិបាល បានប្តេជ្ញាចិត្តការពារ និងទប់ស្កាត់រាល់ការបំផ្លាញ ដីព្រៃលិចទឹក និងបទល្មើសធនធានធម្មជាតិដទៃទៀតនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប ហើយរដ្ឋាភិបាលត្រូវហ៊ានអារកាត់ ដើម្បីធ្វើការទប់ស្កាត់ផលប្រយោជន៍របស់មនុស្សមួយចំនួនតូច ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍រួមរបស់ប្រទេសជាតិ»។
ទន្ទឹមគ្នានេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏បានអំពាវនាវឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន សមត្ថកិច្ច និងប្រជាពលរដ្ឋ ចូលរួមទប់ស្កាត់ ការកាប់ទន្ទ្រានព្រៃឈើលិចទឹក ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ទៅដល់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី និងប្រព័ន្ធត្រីទឹកសាប ការប្រើប្រាស់ជីគីមីហួសកម្រិត ដែលបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ពូជត្រី។
អ្នកស្រី រឿន ចន្ថា តំណាងក្រុមស្ត្រីសហគមន៍នេសាទអន្លង់តាអួរ ក្នុងឃុំកោះជីវាំង ស្រុកឯកភ្នំ ខេត្តបាត់ដំបង បានឱ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្នប្រជានេសាទធ្វើការនេសាទមិនសូវបានត្រីច្រើនដូចកាលពីឆ្នាំមុនៗទេ ដោយសារតែធនធានត្រីនៅបឹងទន្លេសាបមានការថយចុះខ្លាំងដោយសារកក្តាមួយចំនួន។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «ការកាប់បំផ្លាញព្រៃលិចទឹកដែលជាជម្រកត្រីពងកូន ការប្រើឧបករណ៍នេសាទខុសច្បាប់ផ្សេងៗជាពិសេសឧបករណ៍ឆក់ច្រើនហួសប្រមាណ រួមទាំងកំណើនប្រជាជនផងគឺជាមូលហេតុដែលធ្វើឱ្យធនធានត្រីថយចុះ»។
អ្នកស្រីចន្ថា បានគាំទ្រចំពោះការអភិរក្ស និងការដាំស្តារព្រៃលិចទឹកឡើងវិញ ខណៈប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អ្នកស្រីឃើញមានសមត្ថកិច្ចចម្រុះបានធ្វើការបង្ក្រាបជាបន្តបន្ទាប់ទៅលើការកាប់ឆ្ការដីព្រៃលិចទឹក និងអ្នកនេសាទដែលប្រើឧបករណ៍នេសាទខុសច្បាប់។
បន្ថែមពីនេះ អ្នកស្រីលើកឡើងថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុដែលធ្វើឱ្យទឹកឡើងស្រកខុសរដូវ និងការគោករីងនៅតំបន់ខ្លះក៏បានរួមចំណែកធ្វើឱ្យធនធានត្រីថយចុះផងដែរ។ អ្នកស្រីនិយាយថា ការថយចុះធនធានត្រីបានធ្វើឱ្យជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលពឹងអាស្រ័យទៅលើការនេសាទជួបការលំបាកខាងជីវភាពដោយសារធ្វើការនេសាទមិនសូវបាន។
លោក សំ ម៉ៅ ពលរដ្ឋរស់នៅសង្កាត់ចុងឃ្នាសក្រុងសៀមរាប ដែលប្រកបរបរនេសាទត្រីនៅលើបឹងទន្លេសាបបានត្អូញត្អែរថា ឥឡូវបឹងទន្លេសាបគឺពុំសូវសម្បូរត្រីដូចកាលពីមុននោះទេ។
លោកលើកឡើងថា៖ «អ្នកណាៗក៏ដឹងអំពីសារៈសំខាន់នៃព្រៃរនាមដែរពីព្រោះវាជាជម្រកត្រីពងកូននិងជាប្រភពចំណីរបស់ត្រី តែដល់មានការកាប់បំផ្លាញព្រៃរនាមរួមទាំងទឹកបឹងទន្លេសាបមានការប្រែប្រួលផងធ្វើឱ្យទិន្នផលត្រីបានថយចុះពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ»។
យ៉ាងណាក្តីលោក សំ ម៉ៅ បានអះអាងថា នាពេលបច្ចុប្បន្នមិនសូវឃើញមានការកាប់រុករានព្រៃលិចទឹកទៀតទេ ហើយសមត្ថកិច្ចក៏បានចុះធ្វើការបង្ក្រាបបទល្មើសនេសាទខុសច្បាប់ជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ក៏ប៉ុន្តែបទល្មើសនេសាទនៅតែបន្តកើតមាន។
ជាមួយគ្នានេះលោក អ៊ុំ សូនី នាយកប្រចាំប្រទេសនៃអង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិ បានប្រាប់ ខេមបូចា កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ថា ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីបឹងទន្លេសាបនៅតែប្រឈមនឹងបញ្ហាច្រើន ដោយបទល្មើសនេសាទ ការនេសាទហួសកម្រិត ការបំផ្លាញទីជម្រករបស់ត្រីដោយសារការកាប់បំផ្លាញព្រៃ ការដុតភ្លើងនាំឆេះព្រៃលិចទឹក ការកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃខុសច្បាប់ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងផលប៉ះពាល់ដោយទំនប់វារីអគ្គិសនីផ្នែកខាងលើជាដើម៕