សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញចាប់ផ្តើមដំណើរការសវនាការលើសកម្មជនកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងសកម្មជនជាង៣០នាក់ផ្សេងទៀតដែលបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ធ្វើឱ្យវឹកវ័រដល់សន្តិសុខសង្គម បន្ទាប់ពីបង្ហាញទស្សនៈរបស់ពួកគេលើការអភិវឌ្ឍតំបន់ត្រីកោណកម្ពុជា-ឡាវ-វៀតណាម។
ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ ជនជាប់ចោទទាំង៣៧នាក់ រួមទាំងសកម្មជន ស្រ៊ុន ស្រ៊ន នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស មិនមានវត្តមាននៅក្នុងតុលាការសម្រាប់សវនាការ កាលពីថ្ងៃអង្គារ នៅពេលដែលព្រះរាជអាជ្ញាបានដាក់សំណើសុំបំបែកសំណុំរឿងជាប្រាំករណី ដោយសារមាន «ជនជាប់ចោទច្រើននាក់» ហើយថាបញ្ហាទាំងនោះ មាន «ភាពស្មុគស្មាញ» ខណៈមេធាវីការពារក្តីមិនយល់ស្របការបំបែកសំណុំរឿង។
លោក សេង ហៀង ព្រះរាជអាជ្ញារងបានថ្លែងក្នុងសវនាការថា៖ «ការបំបែកសំណុំរឿងមិនប៉ះពាល់ដល់[ចុងចោទ]ទេ ពីព្រោះយើងមិនទាន់ដំណើការជំរះអង្គសេចក្តីនៃសំណុំរឿងទាំងមូលនៅឡើយ» ។ដោយកត់សម្គាល់ថាវាពិបាកក្នុងការពិនិត្យភស្តុតាងដោយសារមានជនជាប់ច្រើន។
ជាការឆ្លើយតប មេធាវីការពារក្តីលោក ឡោ ជុនធី បានស្នើឱ្យចៅក្រមរៀបចំកាលវិភាគលម្អិតសម្រាប់ការជំនុំជម្រះជាជាងបំបែកសំណុំរឿងព្រោះវា «មិនមានភាពចាំបាច់» និង «ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់ជនជាប់ចោទក្នុងការជំនុំជម្រះក្តីដោយយុត្តិធម៌»។
លោក ជុនធី បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំសុំឲ្យចៅក្រមពិចារណាកុំបំបែកសំណុំរឿងនេះ»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោកចៅក្រម ញ៉ែម ពិសាល បានគាំទ្រសំណើរបស់តំណាងអយ្យការ ហើយសម្រេចបំបែកសវនាការជា៥ករណី ពីបទញុះញង់ ប៉ុន្តែមិនបានផ្តល់ហេតុផលលម្អិត ហើយសវនាការលើកក្រោយនៅពេលណាទេ។
សកម្មជន ស្រ៊ុន ស្រ៊ន និងជនជាប់ចោទផ្សេងទៀតត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ កាលពីខែកក្កដា បន្ទាប់ពីរៀបចំការផ្សាយបន្តផ្ទាល់លើបណ្តាយសង្គមទាក់ទងនឹងបញ្ហាតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ត្រីកោណ កម្ពុជា-ឡាវ-វៀតណាម (CLV-DTA) ដែលពួកគេលើកទ្បើងថាមេដឹកនាំកម្ពុជាបានកាត់ទឹកដីភាគខាងជើងខេត្តចំនួនបួនទៅវៀតណាម។
មនុស្សជាង១០០នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនចាប់តាំងពីចុងខែកក្កដា ជាមួយនោះមនុស្ស៦០នាក់ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ និងដាក់ពន្ធនាគារសម្រាប់ការតវ៉ានៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ក្នុងការរៀបចំផែនការប្រមូលផ្តុំ ឬបង្ហាញពីមតិរបស់ពួកគេជុំវិញករណីនៃ CLV-DTA ។
ដីការបស់តុលាការបានលើកឡើងថា ជនជាប់ចោទបានបង្កើតព័ត៌មាន «បំភ្លៃ» និង «ប្រឌិត» ដោយមានចេតនាទុច្ចរិត ញុះញង់ឱ្យមានការខឹងសម្បារប្រឆាំងនឹងថ្នាក់ដឹកនាំ ដែលបណ្តាលឱ្យខូចខាតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខជាតិ។
អ្នកគាំទ្រ និងសាច់ញាតិប្រមាណ៥០នាក់ បានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅខាងក្រៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីគាំទ្រសកម្មជន។
មេធាវីការពារក្តីម្នាក់ទៀត គឺលោក សឺន ជុំជួន ដែលបាននិយាយជាមួយអ្នកសារព័ត៌មាននៅខាងក្រៅបន្ទប់សវនាការបានប្រាប់ថា គាត់មិនយល់ស្របនឹងការសម្រេចរបស់ចៅក្រមដែលបែងចែកសំណុំរឿងជាប្រាំវគ្គនោះទេ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «ប្រសិនបើយើងនិយាយអំពីសិទ្ធិរបស់ជនជាប់ចោទ វាបានប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់ពួកគេក្នុងការកាត់ក្តីដោយយុត្តិធម៌ និងលឿនបំផុត។ យើងមិនអាចទទួលយក [សេចក្តីសម្រេច] បានទេ»។
លោក ជុំជួន បានបន្ថែមថា៖ «នៅពេលនីតិវិធីបានអូសបន្លាយពេលយូរ សិទ្ធិរបស់ពួកគេនឹងត្រូវប៉ះពាល់ ជាពិសេសប្រសិនបើជនជាប់ចោទត្រូវបានឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារ»។
លោក ជូង ជូងី មេធាវីការពារក្តីឱ្យជនជាប់ចោទម្នាក់បានថ្លែងថា លោកក៏នឹងពិភាក្សាជាមួយកូនក្តីរបស់លោកដែរថាតើត្រូវប្តឹងឧទ្ធរណ៍ចំពោះការសម្រេចនេះឬយ៉ាងណា។ លោកបានបន្ថែមថា លោកនឹងពិនិត្យសាលក្រមដើម្បីមើលថាតើវាផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់កូនក្តីរបស់លោកដែរទេ ហើយបើផ្តល់ឱ្យ លោកនឹងមិនដាក់ពាក្យបណ្តឹងនោះទេ។
ឪពុករបស់ជនជាប់ចោទ ភឿង សុភា គឺលោក ភឿង សុផាត ដែលបានចូលរួមសវនាការបាននិយាយថា ការបំបែកសំណុំរឿងនេះទៅជាប្រាំករណីដាច់ដោយឡែកពីគ្នា អាចធ្វើឱ្យមានភាពងាយស្រួលក្នុងការគ្រប់គ្រង ដោយសារតែជនជាប់ចោទមានចំនួនច្រើន។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកជឿថា វិធីសាស្ត្រនេះអាចប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិជនជាប់ចោទ។
លោក សុផាត បានឱ្យដឹងថា៖ «ជនជាប់ចោទនឹងត្រូវឃុំខ្លួនយូរពេក ហើយវានឹងប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់ពួកគេ ក៏ដូចជាសិទ្ធិរបស់ឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេ ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះពួកគេ។ ករណីនេះបានកើតឡើងជាយូរមកហើយ ហើយវានឹងត្រូវចំណាយពេលច្រើនទៀតដើម្បីដោះស្រាយ។ នោះជាការលំបាករបស់យើង»។
លោកបានគិតច្រើនពីករណីនេះ ដោយបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភចំពោះទំនាក់ទំនងរវាងលោក និងកូនស្រី។
លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា បញ្ហាតូចតាចនេះមិនគួរមានការកើនឡើងដល់ពេលនេះទេ ហើយការចោទប្រកាន់នេះហាក់ដាក់បន្ទុកធ្ងន់ដល់ពលរដ្ឋ»។
ភរិយារបស់ ស្រ៊ុន ស្រ៊ន គឺអ្នកស្រី ស៊ឹង សុភីណា ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាននៅខាងក្រៅតុលាការថា អ្នកស្រីមិនអីទេ ដោយប្តីមិនបានចូលរួមក្នុងសវនាការ ខណៈសំណុំរឿងនេះមិនទាន់បានបើកសវនាការនៅឡើយ។ អ្នកស្រីក៏បានសំណូមពរដល់តុលាការឱ្យ«ពិចារណាលើទង្វើល្អរបស់គាត់»។
អ្នកនាង ឡោម គឹមធា ដែលបានសិក្សាជាមួយ ស្រ៊ុន ស្រ៊ន បានចែករំលែកគំនិតរបស់នាងចំពោះការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ឱ្យរំខានដល់សន្តិសុខសង្គម ដោយបង្ហាញពីទស្សនៈខុសគ្នា។
អ្នកនាងលើកឡើងថា៖ «អ្វីដែលពួកគេបាននិយាយ [នៅក្នុងវីដេអូ] អំពី CLV គឺគ្រាន់តែជាការពិភាក្សាអំពីអត្ថប្រយោជន៍របស់វា ផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមាន និងដំណោះស្រាយប៉ុណ្ណោះ។ វាមិនស្មើនឹងការចោទប្រកាន់ពីការញុះញង់នោះទេ»។
មន្ត្រីស៊ើបអង្កេតជាន់ខ្ពស់នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក យី សុខសាន្ត យល់ឃើញថា ការបំបែកសំណុំរឿងនេះ នឹងអូសបន្លាយនីតិវិធី ខណៈការចោទប្រកាន់ថា ការចាប់ខ្លួនសកម្មជនគឺ «ពាក់ព័ន្ធរឿងនយោបាយ»។
លោកបានថ្លែងថា៖ «យើងមើលឃើញថា គ្មានប្រយោជន៍អ្វីក្នុងការ [បំបែកសំណុំរឿងនេះ] ជនជាប់ចោទ ដែលគ្រាន់តែពន្យារនីតិវិធីប៉ុណ្ណោះ»។
លោក សុខសាន្ត បានបន្តថា៖ «វាបានប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសកម្មជនដែលកំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារនៅពេលសវនាការត្រូវបានពន្យារពេល»។
លោកបានអំពាវនាវឲ្យតុលាការដោះលែងសកម្មជនដែលគ្រាន់តែប្រើប្រាស់សិទ្ធិបញ្ចេញមតិទាក់ទងនឹង CLV-DTA។ ជាងនេះទៅទៀត រដ្ឋាភិបាលបានដកខ្លួនចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់ត្រីកោណ។
CLV-DTA ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ ដើម្បីលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងទំនាក់ទំនងកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយប្រមុខរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងបី។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ខេត្តជាប់ព្រំដែនមាន ស្ទឹងត្រែង រតនគិរី មណ្ឌលគិរី និងក្រចេះ ត្រូវបានចាត់តាំងដំបូងដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីកិច្ចព្រមព្រៀង។
ប្រទេសកម្ពុជាបានប្រកាសដកខ្លួនចេញពី CLV-DTA ដែលមានអាយុកាលពីរទសវត្សរ៍ ដែលជាការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងតំបន់ កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញា បន្ទាប់ពីមានការតវ៉ា និងការរិះគន់ពីសាធារណជនតាមអ៊ីនធឺណិត។
អ្នកនាំពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារ លោក ឃៀង សុណាឌីន បដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយទេ ហើយបានបង្វែរសំណួរទៅតុលាការ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Phnom Penh Court to Split CLV-DTA Trials Involving 30 Activists, But Defense Lawyers Disagree