របាយការណ៍នានា និងអ្នកធ្វើការងារពាក់ព័ន្ធបានបង្ហាញថា ថ្លៃដើមនៃការផលិតនៅក្នុងវិស័យកសិកម្មនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ខ្ពស់ជាងប្រទេសវៀតណាម និងថៃប្រមាណ៣០ភាគរយ ជាមូលហេតុធំមួយនាំឱ្យកសិករកម្ពុជាចាញ់ការប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសជិតខាង។
បើនិយាយពីថ្លៃដើមក្នុងវិស័យកសិកម្មគឺបូករួមលើថ្លៃនៃការចំណាយផ្សេងៗចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមផលិតរហូតដល់លក់បានលុយមកវិញ ដែលរួមមានទាំងការភ្ជួររាស់ ជី ថ្នាំ គ្រាប់ពូជ តម្លៃពលកម្ម ការដឹកជញ្ជូន ប្រេងសាំង ជាដើម។
បើនិយាយពីថ្លៃជី កសិករនៅតាមបណ្តាលខេត្តនានាបានឱ្យដឹងថា ពួកគេទិញក្នុង១ប៉ាវ៥០គីឡូក្រាម តម្លៃមធ្យម២០ម៉ឺនរៀល ឬ៥០ដុល្លារដែលស្មើនឹង១គីឡូ១ដុល្លារ។ តម្លៃជីនៅប្រទេសវៀតណាមតម្លៃជាមធ្យម១តោន៦៣០ដុល្លារ ស្មើនឹង១គីឡូ០,៦៣ដុល្លារ ចំណែកនៅប្រទេសថៃវិញតម្លៃជីជាមធ្យម១តោន៤៦០ដុល្លារ ស្មើនឹង០,៤៦ដុល្លារ។
ចំពោះបញ្ហាតម្លៃកសិផលតែងតែកើតមានជាប្រចាំគឺមិនក្រោម១០ឆ្នាំទេ ដែលតែងតែកើតមានការចាក់ផ្លែស្វាយចោល កសិករផលិតស្រូវ កសិករដាំមៀននៅប៉ៃលិន មៀនបាត់ដំបង ផ្ទុះការតវ៉ាជាបន្តបន្ទាប់ ដោយសារតែតម្លៃទាប ឬមិនមានអ្នកទទួលទិញនាំឱ្យពួកគេខាតបង់។
រដ្ឋមន្ត្រីកសិកម្មថ្មី លោក ឌិត ទីណា បញ្ជាក់ថា លោកក៏បានដឹងពីបញ្ហាទុក្ខលំបាករបស់កសិករដែលបានលើកឡើងពីតម្លៃកសិផល ហើយក៏បានសិក្សាបញ្ហាទាំងនោះដែលឈានដល់ការកំណត់គោលនយោបាយច្បាស់លាស់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ។ នៅក្នុងឱកាសចែកពូជស្រូវឱ្យកសិករនៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាម កាលពីខែតុលាឆ្នាំ២០២២ លោកថ្លែងថា មានកសិករជាច្រើនបានស្នើឱ្យមានការដំឡើងថ្លៃកសិផលដើម្បីឱ្យពួកគេលក់ទៅបានផលចំណេញ។
ប៉ុន្តែលោក ឌិត ទីណា បញ្ជាក់ថា តាមការសិក្សាកំណត់គោលដៅគឺលោកមិនដំឡើងថ្លៃលក់កសិផលទេព្រោះអាចប៉ះពាល់ដល់អ្នកទិញយកទៅបរិភោគ។ លោកបញ្ជាក់ថា គោលនយោបាយចំពោះមុខគឺការបន្ថយថ្លៃផលិតឬថ្លៃដើម។
លោក ឌិត ទីណា ថ្លែងថា៖ «អ្វីដែលខ្ញុំកំពុងគិតទៅថ្ងៃអនាគត ជាគោលនយោបាយកសិកម្មគឺមិនមែនជំរុញឱ្យឡើងថ្លៃកសិផល ហើយបង្កផលលំបាកដល់មនុស្សជាច្រើនទៀតដែលត្រូវការហូបចុកកសិផលរបស់យើងទេ»។
ស្ថាបនិកអង្គការមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សា និងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា ហើយបច្ចុប្បន្នជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងកសិកម្មលោក យ៉ង សាំងកុមារ លើកឡើងថា ថ្លៃដើមផលិតជាច្រើនមុខនៅក្នុងវិស័យកសិកម្មនៅវៀតណាម និងថៃ ទាបជាងកម្ពុជា។
លោក សាំងកុមារ មានប្រសាសន៍៖ «ទី១ ជីថោកជាង៣០ទៅ៤០ភាគរយ ព្រោះយើងនាំជីពីថៃ ពីវៀតណាមមកលក់ ចឹងត្រូវគេថោកជាងហើយ។ ចំណីសត្វក៏គេថោកជាងខ្ទង់ប្រហែលជា៣០ភាគរយដែរ អត្រាការប្រាក់ក៏ថោកជាងដែរ យើងជាកសិករតូចតាចខ្ចីតាមស្ថាប័នមកប្រើ១ភាគរយជាង បើយើងគិតទាំងថ្លៃសេវាផងចូលចង់២[ភាគរយ]ផងបាទ។ តម្លៃអគ្គិសនីក៏យើងនៅថ្លៃជាងវៀតណាម»។
ចំណុចដែលថ្លៃដើមផលិតខ្ពស់ ហើយថ្លៃលក់ចេញវិញប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះហើយ ដែលលោក យ៉ង សាំងកុមារ បញ្ជាក់ថា កសិករកម្ពុជាចាញ់ប្រៀបកសិករប្រទេសជិតខាង។
លោក សាំងកុមារ ៖«វាប្រហាក់ប្រហែលគេដែរ យើងមិនបាច់ឆ្ងល់ទេ ហេតុអ្វីបានជាវៀតណាមគេអាចដឹកត្រី ដឹកស៊ុត ដឹកបន្លែ ផ្លែឈើ អីមកលក់នៅយើងបាន»។
បើយើងងាកទៅស្តាប់កសិករនៅតាមបណ្តាខេត្តនានាវិញ គឺតែងតែឮពីការត្អូញត្អែរចំពោះការថយចុះផលចំណេញ ខាតបង់ និងជាប់បំណុលធ្ងន់ធ្ងររហូតដល់មានអ្នកសម្រេចចិត្តបោះបង់វិស័យកសិកម្ម ឬលក់ដីសងបំណុលជាបន្តបន្ទាប់ ហើយធ្លាក់ខ្លួនជនចំណាកស្រុកក៏មានដែរ។
អ្នកស្រី ខៀវ សារុន កសិករនៅក្នុងខេត្តស្វាយរៀងធ្វើស្រែលើដី១ហិកតាថ្លែងថា ជីសម្រាប់ដាក់ស្រូវ១ប៉ាវ៥០គីឡូក្រាមថ្លៃជាង២០ម៉ឺនរៀល។ អ្នកស្រីថា មិនមែនតែជីមួយមុខទេដែលមានតម្លៃខ្ពស់គឺថ្លៃផលិតផ្សេងៗទៀតក៏ខ្ពស់ដែរ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញស្រូវនៅតែមានតម្លៃទាប។
អ្នកស្រី សារុន ឱ្យដឹងថា៖ «បើនិយាយពីថ្នាំ ពីជីវិញថ្លៃកប់ពពក។ ថ្លៃណាស់លោកគ្រូអើយ ជី១បេ ២០ម៉ឺនជាង បើយើងគិតជាស្រូវទៅជាជីវិញ ស្រូវចង់៥គីឡូបានជី១គីឡូ»។
អ្នកស្រីបន្តថា រហូតដល់ចុងខែធ្នូឆ្នាំ២០២២គឺតម្លៃជី និងថ្នាំគីមី ប្រើក្នុងវិស័យកសិកម្មនៅតំបន់គាត់មិនបានថយចុះនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញមានតែការកើនឡើង។
អ្នកស្រី សារុន បន្ថែមថា៖ «ជីដូចឡើងលើសពីពេលយើងបាចដំបូងឥឡូវវាឡើងលើសហ្នឹង។ និយាយទៅជី និងថ្នាំគីមីហ្នឹងឡើងអត់មានថ្ងៃចុះទេ។ និយាយទៅវាខុសគ្នាដាច់ ខុសគ្នារវាងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងរបស់នាំចូលហ្នឹងវាខុសគ្នាតែម្តង។ អ្វីដែលពួកខ្ញុំចង់បានគឺឱ្យវាស្មើគ្នា ឥឡូវជីឡើង២០ម៉ឺនជាង ចឹងគួរតែ ស្រូវគួរតែមានតម្លៃឡើងថេរដូចគ្នា»។
កសិករនៅខេត្តព្រះវិហារ លោក វង្ស សុខខេងលី ថ្លែងថា ថ្លៃដើមនៃការផលិតកសិកម្មនៅតំបន់លោកកើនឡើងជាង២ដងបើប្រៀបធៀបឆ្នាំ២០២១ និងឆ្នាំ២០២២។
លោក សុខខេងលី លើកឡើងថា៖«កាលពីឆ្នាំ២០២១ថ្នាំក្នុង១កេសថ្លៃ២៧ម៉ឺន ២៨ម៉ឺន។ ដល់ឆ្នាំ២០២២ ជី និងថ្នាំគ្រប់ប្រភេទឡើងទ្វេដងតែម្តង ដូចថា អា២៨ម៉ឺនវាឡើងដល់៥៦ម៉ឺន អា២០ម៉ឺនទៅដល់៤៨ម៉ឺន»។
លោក បន្តថា កសិករដែលធ្វើស្រែចាប់ពី៣ហិកតាឡើងទៅមិនមានដើមទុនទិញជី ទិញថ្នាំទេគឺត្រូវខ្ចីធនាគារ។
លោក សុខខេងលី បញ្ជាក់ថា៖ «បើទំនិញនៅលើទីផ្សារកើនឡើងបែបហ្នឹង ពលរដ្ឋដោះបំណុលធនាគារអត់រួចទេ។ បើគាត់ធ្វើស្រែចាប់ពី៣ហិកតាឡើងទៅ បើគាត់មិនខ្ចីលុយពីធនាគារមកប្រើទេ គាត់មិនមានលទ្ធភាពធ្វើស្រែធ្វើចំការទេ។ លុយចេះតែបង់ការពេលបានផលហើយបានតម្លៃថោកត្រូវតែបង្ខំចិត្តលក់»។
កសិករមួយរូបទៀតនៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ លោក ផុន សុផល ឱ្យដឹងថា ដោយសារតែបញ្ហាថ្លៃដើមឡើងខ្ពស់ ធ្វើឱ្យកសិករដែលធ្វើកសិកម្មមិនបានចំណេញលក់ដីហើយធ្វើពលករចំណាកស្រុកទៅថៃកាន់តែកើនឡើង។
លោក សុផល ប្រាប់ថា៖ «អ្នកធ្វើកសិកម្មយូរទៅតាំងពីមាន៣ទៅ៤ហត្ថ(ហិកតា) អស់ដីរលីងរត់ទៅធ្វើពលករចំណាកស្រុកអស់។ ដូចជា នៅឃុំខ្ញុំពីមុនមកដូចមិនសូវមានអ្នកចំណាកស្រុកទេ ដោយសារតែតំបន់នេះជាតំបន់កសិកម្ម ដីអំណោយផល ប៉ុន្តែអ្នកធ្វើកសិកម្មយូរទៅធ្វើចំណាកស្រុកបណ្តោយ»។
កសិករនៅខេត្តកណ្តាល អ្នកស្រី សុខ ពៅ បានលក់ដីអស់៥ហិកតានៅចន្លោះឆ្នាំ២០២១ និងឆ្នាំ២០២២។ អ្នកស្រីថា ពីមុនគាត់ធ្វើស្រែលើដីខ្លួនឯង និងជួលដីគេផងសរុបជាង១០ហិកតា តែឥឡូវដីគេក៏ឈប់ជួល ហើយដីខ្លួនឯងក៏លក់សងបំណុលគឺស្រែនៅធ្វើបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រី សុខ ពៅ បន្តថា៖ «ខ្ញុំនៅតែធ្វើស្រែតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។ មិនដឹងរំពឹងអីទេបើទំនិញគេចេះតែថ្លៃ ហើយរបស់យើងបានមកថោក។ ងាប់អស់ហើយឱ្យតែយ៉ាងនេះ»។
បញ្ហាជារួមដែលកសិករលើកឡើងនោះគឺចរន្ត២ដើរខុសគ្នាដោយថ្លៃដើមចេះតែឡើងខ្ពស់ ថ្លៃកសិផលផលិតបានស្ថិតនៅក្នុងតម្លៃទាបឬមិនមានទីផ្សារ ច្បាស់ជាធ្វើឱ្យពួកគាត់ជំពាក់បំណុលធ្ងន់ធ្ងរ ហើយឈានដល់ការលក់ដី និងបោះបង់របរកសិកម្ម។
របាយការណ៍របស់គ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុបង្ហាញថា កសិករប្រមាណ៩០ភាគរយបានជាប់បំណុល ហើយក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះគឺបំណុលក្នុងវិស័យកសិកម្មកើនឡើងពី១ប៊ីលានទៅ១,៦ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក។ របាយការណ៍រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បង្ហាញដែរថា កម្ចីនៅក្នុងវិស័យកសិកម្មកើនឡើង១១ភាគរយនៅឆ្នាំ២០២០ និងកើនឡើង២១ភាគរយនៅឆ្នាំ២០២១។
របាយការណ៍របស់ធនាគារពិភពលោកចេញផ្សាយនៅក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ ក៏បានលើកឡើងពីហានិភ័យនៃបំណុលនៅក្នុងស្រទាប់ពលរដ្ឋនេះដែលបង្ហាញថា កម្ចីពីធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុកើនឡើង១៤ភាគរយនៅឆ្នាំ២០១២ទៅ១៤៥ភាគរយនៅឆ្នាំ២០២១ ដែលនេះនៅមិនទាន់គិតកម្ចីក្រៅផ្លូវការ ឬកម្ចីជាលក្ខណៈឯកជនទេ។
លោក ថេង សាវឿន ប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធកសិករកម្ពុជា (CCFC)ក៏មើលឃើញបញ្ហាដូចដែលកសិករលើកឡើងដែរគឺថ្លៃដើមផលិតខ្ពស់ ប៉ុន្តែកសិផលលក់បានក្នុងតម្លៃទាប។ លោកបន្តថា បញ្ហាខាតបង់នៅក្នុងវិស័យកសិកម្មបានធ្វើឱ្យកសិករនៅតាមបណ្តាខេត្តនានា ចំណាកស្រុកស្វែងរកការងារនៅតាមទីប្រជុំជននានា ពិសេសធ្វើដំណើរទៅរាជធានីភ្នំពេញ និងឆ្លងព្រំដែនទៅប្រទេសថៃ។
លោក ថេង សាវឿន ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលបង្កើតគោលនយោបាយច្បាស់លាស់ក្នុងការស្តារវិស័យកសិកម្ម និងបន្ថែមថវិកាជួយដើម្បីធ្វើឱ្យវិស័យនេះមានភាពប្រសើរឡើង។
លោក ថេង សាវឿន ថ្លែងថា៖ «ការរៀបចំវិធីសាស្ត្រ និងយុទ្ធសាស្ត្រ ដែលមានការពិភាក្សាគ្រប់ជ្រុងជ្រោយដែលមានការចូលរួមពិភាក្សាពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ អ្នកផលិត អ្នកដាំដុះ និងអ្នកនាំចេញជារឿងសំខាន់។ ពិសេសបន្ថែមថវិកាជាតិក្នុងការគាំពារវិស័យកសិកម្ម ហើយនិងទីផ្សារដោយលើកកម្ពស់ទាំងមុខរបរ និងជំនាញក្នុងការផលិត ការកែច្នៃ និងវេចខ្ចប់ជាចំណុចមួយដែលត្រូវគិតគូរ»។
យោងតាមច្បាប់ថវិកាជាតិឆ្នាំ២០២៣ គឺរដ្ឋគ្រោងចំណាយសរុប ៣៩ ២០៦ ២០៥លានរៀល(៩,៦ពាន់លានដុល្លារ) ក្នុងនោះចំណាយលើវិស័យកសិកម្មចំនួន ៦៥០ ២៤០,៦លានរៀល(១៥៩លានដុល្លារ)ស្មើ ០,១៦ភាគរយនៃគ្រោងចំណាយថវិកាជាតិ។
របាយការណ៍របស់មណ្ឌលសិក្សាគោលនយោបាយបង្ហាញថា កម្ពុជានាំចូលបន្លែប្រមាណ៤០០តោនក្នុងមួយថ្ងៃស្មើនឹង១៤ម៉ឺនតោនក្នុង១ឆ្នាំ ហើយត្រូវចំណាយលុយជាង២០០លានដុល្លារក្នុងការនាំចូលក្នុង១ឆ្នាំៗ។ នៅក្នុងអំឡុងកូវីដកន្លងទៅនេះ ក៏មានភាពខ្វែងគំនិតគ្នាលើបញ្ហានាំសាច់ជ្រូក និងនាំត្រីចូលពីប្រទេសជិតខាងដែរ។ ដោយករណីជ្រូកនេះ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មលោក វេង សាខុន ហាមការនាំចូលជ្រូកពីវៀតណាម ដោយសារបញ្ហាជ្រូកមានជំងឺ និងដើម្បីលើកតម្លៃជ្រូកចិញ្ចឹមក្នុងស្រុក ប៉ុន្តែលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបញ្ជាឱ្យបើកការនាំចូលវិញព្រោះថា ខ្វះសាច់ជ្រូកផ្គត់ផ្គង់នៅក្នុងស្រុក។
នៅក្នុងពិធីមួយកាលពីថ្ងៃទី៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ លោក ឌិត ទីណា បញ្ជាក់ថា លោកកំពុងតែសិក្សាស្វែងរកក្រុមហ៊ុនដែលអាចនាំជីក្នុងតម្លៃទាបមកលក់ឱ្យកសិករ ប៉ុន្តែលោកថា រកមិនទាន់បានទេ។
លោក ឌិត ទីណា បន្ថែមថា៖ «ជីហ្នឹងខ្ញុំឱ្យពិនិត្យអស់ហើយ បើមានអ្នកណាអាចយកជីមកថោក ខ្ញុំប្រគល់ឱ្យអ្នកហ្នឹងយកជីមកលក់ឱ្យកសិករភ្លាម ថោកជាងហ្នឹងឱ្យយកមកភ្លាម ធ្វើត្រឹមត្រូវជីមានគុណភាពគ្រប់គ្រាន់តាមការពិនិត្យមែនប្រគល់ជូនហើយ។ ប៉ុន្តែឥឡូវ សិក្សាមក ហៅក្រុមហ៊ុនផ្សេងៗមក គាត់ថា ចុងក្រោយទៅ គាត់ថា អត់យកជីថ្មីមកទេ ពិនិត្យឃើញថា អត់ចំណេញទេ»។
ម្ចាស់ដេប៉ូលក់ជី និងថ្នាំកសិកកម្មម្នាក់នៅខេត្តកណ្តាល លោក សែម ហុក បញ្ជាក់ថា ជី និងថ្នាំនាំចូលចេះតែឡើងថ្លៃ លោកក៏មិនសូវទទួលបានផលចំណេញដែរ។ លោកថា បញ្ហាកើនឡើងថ្លៃជី និងថ្នាំដែលលោកនាំចូល ពីវៀតណាម ថៃ និងចិន នេះ លោកជួបការលំបាកក្នុងការលក់ចេញដែរ។
លោក សែម ហុក បញ្ជាក់ថា៖ «អីវ៉ាន់ ពិបាកប៉ាន់ស្មាន ជួនកាលវាឡើង ជួនកាលនៅនឹង ហើយក៏ចុះតែចុះតិចតួចទេ។ បើឡើងគឺឡើងច្រើនតែចុះគឺចុះតិចទេ»។
ដំណោះស្រាយដែលអាចធ្វើឱ្យវិស័យកសិកម្មមានភាពប្រសើរឡើង លោក យ៉ង សាំងកុមារ លើកឡើងថា ការធ្វើបានទាំងពីរចំណុចទន្ទឹមគ្នាជាការប្រសើរគឺការបន្ថយថ្លៃដើមផលិត និងការដំឡើងថ្លៃកសិផល។
លោក យ៉ង សាំងកុមារ ថ្លែងថា៖ «យើងធ្វើបានទាំង២គឺល្អមែនទែន។ ដូចការរកស៊ីបើទិញចូលបានថោកលក់ចេញថ្លៃវាចំណេញខ្ពស់ហើយ។ បើកសិករយើងបន្ថយថ្លៃដើមបានច្រើន ហើយលក់បានថ្លៃអាហ្នឹងវាចំណេញបានច្រើនហើយ»។
ចំពោះដំណោះស្រាយលើបញ្ហាថ្លៃដើមនៃការផលិតនៅក្នុងវិស័យកសិកម្មនោះលោក យ៉ង សាំងកុមារ ត្រូវមានការផលិតវត្ថុធាតុដើមនៅក្នុងប្រទេស។
លោក យ៉ង សាំងកុមារ លើកឡើងថា៖ «វាត្រូវការផលិតជីខ្លួនឯង ផលិតនៅស្រុក។ ពូជក៏ចឹងដែរ។ មួយទៀតដើម្បីបង្កើនផលិតផលក្នុងស្រុកយើងត្រូវបង្កើនបច្ចេកទេសដាំដុះ កែលម្អដី ទឹកជាដើម»។
តាមឯកសារនានាបានបង្ហាញថា បច្ចុប្បន្ននៅក្នុងប្រទេសថៃមានក្រុមហ៊ុនផលិតជីកសិកម្មជាង៤០ ចំណែកនៅវៀតណាមមានជាង៤០០។ ចំណែកនៅកម្ពុជានៅមិនទាន់មានរោងចក្រផលិតជីគីមីសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យកសិកម្មជាផ្លូវការណាមួយនៅឡើយទេ។
បើតាមលោក យ៉ង សាំងកុមារ បញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្នបើសិនជាកម្ពុជារៀបចំការផលិតវត្ថុធាតុដើមខ្លួនឯងបាន បូករួមទាំងការកែប្រែចំណុចមួយចំនួនទៀតនោះគឺត្រូវការពេលប្រមាណ១០ឆ្នាំទើបអាចដំណើរការទាន់វិស័យកសិកម្មនៅថៃ និងវៀតណាម។
លោក យ៉ង សាំងកុមារ បន្ថែមថា៖«អាចប្រហែល១០[ឆ្នាំ]អីដែរ។ ប្រហាក់ប្រហែលហ្នឹង តែដល់ពេលហ្នឹងគេទៅមុខទៀតហើយ»៕
