ករណីក្រុមយុវជន និងសិស្សសាលាវាយកាប់ចាក់គ្នាយ៉ាងអនាធិបតេយ្យ នៅតាមទីសាធារណៈ និងគេចសាលាមិនចូលរៀន នាំគ្នាទៅសម្ងំតាមហាងកាហ្វេ និងកញ្ចុះលេងហ្គេមតាមទូរសព្ទ និងជក់បារី កំពុងក្លាយជាក្តីព្រួយបារម្ភ ដែលសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកជំនាញថា គួរតែមានវិធានការដោះស្រាយជាបន្ទាន់។
ជាការកត់សម្គាល់ ការងើបឡើងនូវករណីក្មេងស្ទាវប្រើប្រាស់ហិង្សា និងយកកាំបិតដេញកាប់ចាក់គ្នាដែលបង្កជាអសន្តិសុខសង្គម ខណៈរដ្ឋាភិបាលថ្មីអាណត្តិទី៧កំពុងចូលកាន់តំណែង ចំពេលស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចកំពុងជួបវិបត្តិ ស្របពេលមានក្រុមយុវជន និងសិស្សសាលាកាន់តែច្រើនបង្កសកម្មភាពអនាធិប្បាយក្នុងសង្គម។
អំឡុងខែសីហា និងដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣នេះ មានករណី និងរូបភាពជាច្រើនត្រូវបានចែកចាយនៅតាមបណ្តាញសង្គម ដូចជាកូនសិស្សមិនចូលសាលា នាំគ្នាទៅសម្ងំតាមកញ្ចុះផឹកស៊ី។ កូនសិស្សជាក្រុមៗអង្គុយតាមហាងកាហ្វេជក់បារី។ ករណីក្មេងទំនើងគប់កញ្ចក់រថយន្ត និងប្រើប្រាស់ហិង្សាដោយចេតនា។ ករណីក្មេងទំនើងបង្ហោះម៉ូតូ និងប្រើកាំបិត ដុំថ្ម កាប់ និងវាយគ្នានៅតាមផ្លូវសាធារណៈ យោងតាមបណ្តាញសង្គមផ្សេងៗបានផ្សព្វផ្សាយ។
ខណៈនៅថ្ងៃទី៨ ខែកញ្ញនេះនគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ ចេញរបាយការណ៍ក្នុងមួយយប់ កម្លាំងនគរបង្រ្កាបករណីក្មេងទំនើងបានជិត២០ឬ៣០នាក់ នៅតាមខណ្ឌនានា។ ស្របពេលគរបាលខេត្តបាត់ដំបង បង្ក្រាបបានយុវជនប្រុស ស្រីចំនួន៤៦នាក់ ម្រមូលផ្តុំគ្នាយ៉ាងអនាធិបតេយ្យ ពពាក់ពពូននៅក្នុងក្រុងបាត់ដំបង កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញានេះ។
ករណីផ្សេងទៀត រួមមាន កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ក្រុមក្មេងស្រីៗសិស្សសាលានៅស្រុកជុំគិរី បានបង្កការវ៉ៃតប់គ្នានៅទីសាធារណៈត្រូវបានហៅមកធ្វើការអប់រំ ចំពោះមុខឪពុកម្តាយ លោកនាយកសាលាក្នុងអធិការស្រុកជុំគីរី។ ដោយឡែក កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែសីហាដដែល មានសិស្សវិទ្យាល័យមួយក្រុម ក្នុងឃុំដំដែក ស្រុកសូទ្រនិគម ខេត្តសៀមរាប ករណីគេចពីសាលាមិនព្រមចូលរៀន ត្រូវសមត្ថកិច្ចឱ្យធ្វើកិច្ចសន្យា និងហៅឪពុកម្តាយមកធានា។
លើសពីនេះកាលថ្ងៃទី៥ ខែកញ្ញានេះ មានករណីសិស្សសាលាពីរក្រុម ដេញវាយគ្នានៅលើផ្លូវសាធារណៈ ដែលបណ្តាលឱ្យយុវជនម្នាក់ធ្លាក់ពីលើម៉ូតូស្លាប់ភ្លាមៗ ក្នុងឃុំសំរោង ស្រុកសំរោង ខេត្តតាកែវ។ ដែលនាំឱ្យសិស្សម្នាក់អាយុ១២ឆ្នាំ និងម្នាក់ទៀតអាយុ១៦ឆ្នាំ ក្លាយជាឃាតក។
កាលពីថ្មីៗនេះ មានក្រុមក្មេងស្ទាវបានប្រើហិង្សា(យកដបស្រាវាយក្បាល) លើយុវជនម្នាក់បណ្ដាលឲ្យរង របួសធ្ងន់ នៅមុខក្លឹបកម្សាន្ត នឹកEX នៃសង្កាត់ចតុមុខ ខណ្ឌដូនពេញ។
ជាមួយគ្នានេះ លោកឧត្តមសេនីយ៍ទោ ឈឿន ប៊ុនឆន ស្នងការនគរបាលខេត្តព្រៃវែង ចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការប្រមូលសិស្សគេចមិនចូលសាលារៀន ដោយលោកបញ្ជាឱ្យកម្លាំងនគរបាលនៃអធិការដ្ឋាននគរបាលទាំង១៣ក្រុង-ស្រុក ចាប់ផ្តើមចូលធ្វើវេទិកាផ្សព្វផ្សាយដល់ក្នុងសាលារៀន និងចាប់ប្រមូលក្មេងៗគេចមិនចូលសាលារៀនមកធ្វើការអប់រំឡើងវិញ។
លោក ប៊ុនឆន អះអាងថា បើលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ អាណាព្យាបាល ឪពុកម្តាយ ប្រជាពលរដ្ឋ ឬនគរបាលមិនចូលរួមកែតម្រូវបញ្ហានេះទេ អនាគតក្មេងៗទាំងនោះអាចក្លាយទៅជាជំងឺសង្គម ដែលត្រូវតាមព្យាបាលគ្មានដែនកំណត់ ម្យ៉ាងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិក៏នឹងជួបការលំបាកដោយសារតែក្មេងៗសិស្សសាលាដែលយើងមើលឃើញសព្វថ្ងៃអនាគតគឺជាអ្នកមានចំណែកចូលរួមសម្រេចជោគវាសនាជាតិផងដែរ ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «បើនគរបាលមិនចូលរួមធ្វើទេនោះ ក្មេងៗជាច្រើនអាចនឹងបោះបង់ការសិក្សាចោលដោយសាររៀនមិនទាន់គេ ឬគ្មានឈ្មោះប្រឡងជាដើម ពីព្រោះតែកម្មវិធីសិក្សាបច្ចុប្បន្នគឺតឹងតែងខ្លាំងណាស់»។លោកបន្ថែមថា៖ «ភាគច្រើនក្មេងៗដែលពពាក់ពពូនជុំៗគ្នាបែបនេះ មិនយូរទេនឹងបង្កើតជាក្រុមបងធំបងតូចប្រព្រឹត្តអំពើមិនគប្បី ឬអាចឈានទៅប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌដែលសង្គមស្អប់ខ្ពើម ការនេះហើយចៀសពីនគរបាលចេញអន្តរាគមន៍មិនរួច»។
លោកស្រី កញ្ញា ជាអាណាព្យាបាលម្នាក់រស់នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បានលើកឡើងថា ពិតជាព្រួយបារម្ភណាស់រាល់ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីបានឃើញតាមសារព័ត៌មាន និងបណ្តាញសង្គមអំពីកូនសិស្សគេចសាលា និងក្មេងទំនើងកើតឡើងកាន់តែច្រើន ហើយកន្លែងខ្លះបង្កជាអសន្តិសុខ វាយតប់ កាប់ចាក់គ្នាជាដើម។ ជាមួយគ្នានេះ អ្នកស្រីមើលឃើញថា មួយថ្ងៃៗ សមត្ថកិច្ចចាប់ក្មេងទំនើង និងកូនសិស្សគេចសាលារាប់សិបនាក់ ហើយពេលអ្នកស្រីជិះម៉ូតូតាមផ្លូវ ឃើញក្មេងៗមិនចូលរៀន ទៅអង្គុយជុំគ្នានៅតាមហាងកាហ្វេ និងលេងទូរសព្ទជាច្រើន។
លោកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំជាអាណាព្យាបាល និងម្តាយមួយរួប ខ្ញុំបារម្ភហើយ បារម្ភខ្លាំងមែនទែន សម្រាប់កូនដែលគាត់ទៅសាលា ហើយបែរជាមិនចូលរៀន ទៅជាគេចសាលាវិញ យើងព្រួយបារម្ភរាល់ថ្ងៃហ្នឹង»។
តែយ៉ាងណា អ្នកស្រីក៏ជំរុញឱ្យអាណាព្យាបាលគ្រប់រួប ត្រូវតាមដានម៉ោងសិក្សារបស់កូន និងត្រូវមានទំនាក់ទំនងជាមួយសាលា ដើម្បីងាយស្រួលទទួលផ្តល់ព័ត៌មានផ្សេងៗអំពីកូនរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែបើអាណាព្យាបាលមិនតាមដានកូនទេ អ្នកស្រីថា អាណាព្យាបាលអាចនឹងមានវិប្បដិសារីនៅពេលក្រោយមិនខាន។
លោកស្រីសំណូមពរថា៖ «សុំឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលយើង ឬក៏ខាងណាដែលគាត់អាចមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងលើ(ក្មេងទំនើង ឬកូនសិស្ស)ហ្នឹងបាន ឱ្យគាត់ជួយសម្រួល និងណែនាំបន្ថែមពីលើឪពុកម្តាយ»។
លោក លីវ សុភាព ប្រធានរដ្ឋបាលនៃមន្ទីរអប់រំយុវជន និងកីឡា រាជធានីភ្នំពេញ បានថ្លែងថា ផ្នែកអប់រំកំពុងតែផ្សព្វផ្សាយជារៀងរាល់ថ្ងៃ អំឡុងពេលគោរពទង់ជាតិ អំពីគុណវិបត្តិប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន គ្រឿងស្រវឹង និងល្បែងស៊ីសងផ្សេងៗ ទន្ទឹមនឹងនេះក៏បានហាមឃាត់សិស្សានុសិស្សកុំឱ្យគេចសាលា និងដើរលេងក្នុងម៉ោងរៀនជាដើម។ ប៉ុន្តែសិស្សានុសិស្សដែលបានគេចសាលា ទៅដើរលេង និងពពាក់ពពូនគ្នានៅកន្លែងកម្សាន្តនានា វាហួសពីសមត្ថកិច្ចរបស់លោកគ្រូអ្នកគ្រូ និងផ្នែកអប់រំ ដែលនេះវាទាមទារឱ្យអាជ្ញាធរ និងអាណាព្យាបាលជួយដោះស្រាយវិញ។
លោកបន្ថែមថា៖ «មន្ទីរអប់រំគ្មាន(សមត្ថកិច្ច)អីទេ មានតែលទ្ធភាពផ្សព្វផ្សាយ វាអត់មានដាវអាជ្ញាសឹកណា ដែលទៅបង្រ្កាប ឬឃាត់ទេ។ ឧទារហណ៍ ឃាត់វាបាន(សិស្សទំនើង) គ្រាន់តែបញ្ចូនទៅសមត្ថកិច្ច ដើម្បីកិច្ចការអនុវត្តផ្លូវច្បាប់»។
លោកជំរុញឱ្យសមត្ថកិច្ចចូលរួមជួយកៀរគរកូនសិស្សដែលគេចសាលា ឬផ្តុំគ្នានៅកន្លែងកម្សាន្តនានា មកសួរនាំ ហើយបញ្ចូនទៅនាយកសាលា ឬអាណាព្យាបាល ដើម្បីធ្វើកិច្ចសន្យា នោះកូនសិស្សនឹងភ្ញាក់រលឹក និងភ័យខ្លាចខ្លះ។ លោកឧទារហណ៍ប្រទេសជិតខាង ពេលលោកទៅទស្សនាប្រទេសគេ លោកមិនឃើញកូនសិស្សណា នៅក្រៅរបងសាលា ឬផ្តុំគ្នាដើរលេងទេក្នុងម៉ោងសិក្សា ព្រោះបើសមត្ថកិច្ចគេឃើញនឹងចាប់ ហើយសួរនាំកូនសិស្សនោះ។
លោកសំណូមពរថា៖ «សូមឱ្យសមត្ថកិច្ចហ្នឹងជួយ ជួយធ្វើយ៉ាងណា សិស្សដែលគេចសាលាហ្នឹង ណែនាំ និងប្រើវិធានការដោះស្រាយជាមួយពួកគាត់»។
លោក ហង់ជួន ណារ៉ុន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ មិនអាចសុំការធ្វើអត្ថាធិប្បាយ លើបញ្ហានេះបានទេ។
ទាក់ទងនឹងសកម្មភាពទាំងអស់នេះ ប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ លោកស្រី អ៊ុក ឆាយ៉ាវី បានថ្លែងថា វិបត្តិសង្គមផ្សេងៗ អំពើហិង្សា ក្មេងទំនើង ការប្រើពាក្យពេចន៍មិនសមរម្យជាដើមនោះ កើតឡើងដោយសារការអប់រំផ្នែកសីលធម៌សង្គមធ្លាក់ចុះ។ ការបង្កើតវប្បធម៌ផ្តល់តម្លៃទៅឱ្យអ្នកវាយតប់ជំនួសវិញ ហើយអ្នកប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាខ្លះ បានឡើងតួនាទី ឬតំណែងនៅក្នុងសង្គមផង។ អ្នកស្រី ឆាយ៉ាវី បន្តថា នេះជាសញ្ញា ឬគំរូមិនល្អ ទាមទារឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលមានការផ្លាស់ប្តូរចំពោះការតែងតាំងនោះ ដោយប្តូរមកដោះស្រាយបែបវិជ្ជមានឡើងវិញ។
លោកស្រី ឆាយ៉ាវី បញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំមើលឃើញថាការអប់រំ ក៏ដូចជាសីលធម៌បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុកក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ»។
ស្របពេលនេះ បើក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡានៅតែមិនយកចិត្តទុកដាក់ដោះស្រាយជាបន្ទាន់ទេ លោកស្រី ឆាយ៉ាវី បន្ថែមថា វាអាចបង្កជាអសន្តិសុខ និងសញ្ញាបែកបាក់សាមគ្គីគ្នាក្នុងចំណោមយុវជន ប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកធ្វើការក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
ព្រះតេជគុណ ហាក់ សៀងហៃ ប្រធានអង្គការពុទ្ធសាសនាដើម្បីការអប់រំនៃកម្ពុជា មានថេរដីកាថា បញ្ហាសិស្សសាលាការបង្កហិង្សា វាយកាប់ចាក់គ្នា និងខ្លះទៀតគេចសាលា វាអាចមានកត្តាពីរយ៉ាង។ កត្តាទី១ គ្រួសារខ្វះការតាមដាន និងយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះការសិក្សារបស់កូន ហើយម្យ៉ាងឪពុកម្តាយខ្លះមិនបានសិក្សារៀនសូត្រ ជាហេតុមិនដឹងទូន្មាន ឬអប់រំកូនរបស់ខ្លួនយ៉ាងណា ខណៈគ្រួសារខ្លះទៀត ប្រឹងប្រែងបំពេញតែមុខរបររកស៊ី ដោយមិនខ្វល់ការសិក្សារបស់កូន។ កត្តាទី២ សង្គម ដែលផ្តោតលើការសេពគប់របស់សិស្ស ដែលពួកគេចូលចិត្តធ្វើតាមគ្នា ចូលចិត្តឡួយឆាយ ចូលចិត្តបងតូចបងធំ តាមសង្គមភ្លើតភ្លើន ឬសង្គមសម្ភារៈនិយមជាដើម។
ព្រះអង្គបញ្ជាក់ថា៖ «ជារឿងដែលយើងត្រូវគិតគូរទាំងអស់គ្នា សម្រាប់អនាគតកូនចៅរបស់យើង អនាគតទំពាំងរបស់យើង បើយើងបណ្តែបណ្តោយទៀតកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៅ។ ហើយទាក់ទងទៅដល់សន្តិសុខ សណ្តាប់ធ្នាប់សង្គមផងដែរ។ ទាក់ទងនឹងអនាគតប្រទេសជាតិរបស់យើងដែរ បាត់បង់ធនធាន ហើយផលប៉ះពាល់ដល់ការអភិវឌ្ឍគ្រប់វិស័យ»។
ជុំវិញបញ្ហានេះ តេជគុណមានថេរដីកាបន្តថា មេរៀនព្រះពុទ្ធសាសនាមានសារៈសំខាន់ គឺសីល៥ ដែលអាចបណ្តុះស្មារតីឱ្យសិស្សសាលា យុវជន មកស្រឡាញ់គុណធម៌ ស្រឡាញ់ការសិក្សាវិញ។ គឺត្រូវបង្រៀនឱ្យសិស្សសាលា យុវជន យល់ដឹងអំពីសីល៖ ទី១ សំដៅអប់រំបណ្ដុះគំនិតបុគ្គលម្នាក់ៗឲ្យមានធម៌មេត្តា មិនបៀតបៀនដល់គ្នានឹងគ្នា ឬមិនផ្ដាច់ផ្ដិលអាយុជីវិតផងគ្នា ដែលសូម្បីតែសត្វតូចតាចក៏មិនបៀតបៀនឲ្យបាត់បង់ជីវិតដែរ។ សីលទី២ អប់រំមិនឲ្យបៀតបៀន លួច ឆក់ ប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិគ្នា បើទោះបីជាទ្រព្យសម្បត្តិនោះមានតិច ឬច្រើនក្តីក៏ដោយ។
ដោយឡែកសីលទី៣ អប់រំអំពីគុណធម៌របស់មនុស្សម្នាក់ៗ ដែលមានធម្មសញ្ញាខ្ពង់ខ្ពស់ប្រសើរជាងសត្វ ឬមានការយល់ដឹងពីការប្រព្រឹត្តរបស់ខ្លួនថាអ្វីខុសអ្វីត្រូវជាដើម។ រីឯសីលទី៤ អប់រំឲ្យចេះរក្សាសំដីត្រូវ ឬវាចាត្រូវ ដោយមិនពោលពាក្យកុហក ញុះញង់ ចាក់ដោត ទ្រគោះបោះបោកដាក់អ្នកដទៃ ឬមិនពោលពាក្យរាយមាយ ឡេះឡោះឥតប្រយោជន៍ជាដើម។ ចំពោះសីលទី៥វិញ អប់រំអំពីទុក្ខទោសនៃការប្រព្រឹត្តគ្រឿងស្រវឹង គ្រឿងញៀនផងទាំងឡាយ។ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរបច្ចុប្បន្ន គេឃើញមានបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ជាច្រើនដល់អាយុជីវិត និងសុខភាពមនុស្ស ដែលបណ្ដាលមកការសេពគ្រឿងស្រវឹង គ្រឿងញៀន។
ព្រះអង្គ សៀងហៃ បន្ថែមថា៖ «ក្មេងឥឡូវវាខ្វះគុណធម៌ហ្នឹង ខ្វះការកាន់សីល បដិបត្តិតាមសីលហ្នឹង អញ្ចឹងយើងត្រូវបញ្ជ្រាបមេរៀនសីលទាំង៥នេះ»។
លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា យល់ឃើញថា ឬសគល់នៃបញ្ហាទាំងអស់នេះ បណ្តាលពីប្រព័ន្ធអប់រំ បង្រៀនរបៀបរស់នៅដោយសន្តិភាព ឬការបណ្តុះឥរិយាបថបែបសន្តិភាពនិយម នៅដុនដាមនៅឡើយ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា «អរគុណសន្តិភាព» តែសន្តិភាពផ្លូវចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ឬក្មេងកំពុងក្តៅគគុក។ លើសពីនេះ វាបណ្តាលពីឥទ្ធិពលនៃការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន គ្រឿងស្រវឹង ដែលកំពុងយាយីសង្គមខ្មែរយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ជាមួយគ្នា ឥទ្ធិពលនៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដែលបង្ហាញការជេរប្រមាថគ្នា ការប្រើប្រាស់ពាក្យអសុរោះ ការកាប់សម្លាប់គ្នា ឬដេញវាយ កាប់ចាក់គ្នា ដោយភាគច្រើនជាក្រុមយុវជន ក៏ជាក្តីបារម្ភផងដែរ។
លោកស្នើថា៖ «ក្រសួងអប់រំ និងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធគួរតែមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ជួបពិភាក្សាគ្នាជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធដើម្បីពិនិត្យមើល អំពីដើមចមដែលបណ្តាលឱ្យការងើបឡើងវិញនូវអំពើហិង្សា ការវាយតប់គ្នារវាងយុវជនខ្មែរក្នុងសង្គមយើង នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះឡើងវិញ»។
លោក ជួន ណារិន្ទ ស្នងការនគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយលើករណីទាំងនេះបានទេ៕
