តុលាការកម្ពុជាពេលនេះកំពុងដំណើរការបណ្តឹងប្រឆាំងនឹងអតីតសមាជិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិជិត៧០នាក់ក្រោមបទរួមគំនិតក្បត់ ដែលក្នុងនោះ១២នាក់ត្រូវបានកាត់ទោសហើយនៅឆ្នាំនេះក្រោមបទចោទថាបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងគម្រោងវិលចូលប្រទេសវិញរបស់លោក សម រង្ស៊ី ដែលប្រធានស្តីទីរបស់គណបក្សនេះកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩។
ក្រុមសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកវិភាគនយោបាយអះអាងថាការកាត់ក្តីទាំងនោះជាផ្នែកមួយនៃរបៀបវារៈនយោបាយជាជាងការអនុវត្តច្បាប់។
ដោយសារតែការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើក្រុមអ្នកប្រឆាំង និងអតីតសមាជិកបក្សប្រឆាំងមានការកើនឡើងនៅឆ្នាំនេះ អតីតមន្រ្តីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិមួយចំនួនបានលាក់ខ្លួន និងខ្លះទៀតបានភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជាព្រោះតែភ័យខ្លាចការចាប់ខ្លួននិងការជាប់ពន្ធនាគារ។ មនុស្សរាប់សិបនាក់ទៀតកំពុងរង់ចាំការកាត់ទោស អ្នកខ្លះជាប់ពន្ធនាគារ ហើយខ្លះទៀតត្រូវបានកាត់ទោសរួចទៅហើយ។
មេធាវីការពារក្តីឱ្យអតីតសមាជិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិបាននិយាយថាសមាជិកគណបក្សនេះប្រមាណ៨០នាក់ មកពីខេត្តចំនួន ៨ និងរាជធានីភ្នំពេញនៅឆ្នាំនេះ ត្រូវបានតុលាការដំណើរការក្តីប្រឆាំងពួកគេក្រោមបទរួមគំនិតក្បត់តាមមាត្រា ៤៥៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌដែលអនុវត្តទោសជាប់ពន្ធនាគារពី ៥ ឆ្នាំ ទៅ ១០ឆ្នាំ។ មនុស្ស២៨ នាក់ទៀត ក៏នឹងត្រូវជំនុំជម្រះដែរ ដែលក្នុងនោះ២៤នាក់កំពុងស្ថិតក្នុងការឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ន។ ១២នាក់ត្រូវបានកាត់ទោសនិងដាក់ពន្ធនាគាររួចហើយ។
សាលាដំបូងខេត្តត្បូងឃ្មុំកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា បានកាត់ទោសកំបាំងមុខអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងចំនួន ៧រូបក្នុងនោះ៥រូបត្រូវជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៧ឆ្នាំ ហើយ២រូបទៀតត្រូវបានផ្តន្ទាទោសរយៈពេល៥ឆ្នាំតែទោសនោះត្រូវបានព្យួរ។ តុលាការខេត្តកំពត កណ្តាល និងកំពង់ចាម ក៏បានកាត់ទោសអតីតសមាជិកបក្សប្រឆាំងក្រោមបទឧក្រិដ្ឋដូចគ្នានេះដែរ។
កាលពីសប្តាហ៍មុនសាលាដំបូងខេត្តកោះកុងបានផ្តើមជំនុំជម្រះក្តីអតីតមន្រ្តីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលបានរត់គេចខ្លួនចេញពីប្រទេស ហើយតុលាការខេត្តកំពង់ស្ពឺនាថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា ក៏បានបើកសវនាការជំនុំជម្រះក្តីប្រឆាំងអតីតសមាជិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ៧នាក់ផ្សេងទៀតផងដែរ។ បើតាមលោក សំ សុគង់ មេធាវីការពារជនជាប់ចោទទាំងនោះបាននិយាយថាសាលក្រមនឹងត្រូវប្រកាសនៅថ្ងៃទី២២ និង២៨ខែតុលា។
សាលាដំបូងខេត្តបន្ទាយមានជ័យកាលពីថ្ងៃទី ២៩ ខែកញ្ញា បានពន្យារពេលបើកសវនាការសំណុំរឿងអតីតមន្រ្តីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ៧នាក់ព្រោះតែមេធាវីរបស់ពួកគេមិនមានវត្តមានហើយសាលាដំបូងខេត្តរតនគិរីក៏បានពន្យារពេលបើកសវនាការមួយដែរ។
បណ្តឹងប្រឆាំងនឹងសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងចំនួន៤០នាក់ផ្សេងទៀតកំពុងត្រូវបានដំណើរការដោយចៅក្រមស៊ើបសួរក្នុងខេត្តកំពង់ចាម។
លោក សុគង់ បាននិយាយថាពួកគេទាំងនោះត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទ«រួមគំនិតក្បត់» ព្រោះតែពួកគេពាក់ព័ន្ធនឹងលោក សម រង្ស៊ី ដែលកំពុងរស់នៅនិរទេសខ្លួនក្នុងប្រទេសបារាំង។
លោកបានឱ្យដឹងថាមុនពេលអតីតគណបក្សប្រឆាំងនេះត្រូវបានរំលាយដោយសាលដីការរបស់តុលាការកាលពីឆ្នាំ២០១៧ ជនជាប់ចោទទាំងនោះមានតួនាទីផ្សេងៗក្នុងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិរួមមានក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ស្រុក មេឃុំ និងក្រុមប្រឹក្សាប្រតិបត្តិ។
លោក សុគង់ បានអំពាវនាវឱ្យតុលាការទម្លាក់ចោលបទចោទប្រឆាំងកូនក្តីដោយថាមិនមានភ័ស្តុតាងច្បាស់លាស់ដើម្បីផ្តន្ទាទោសពួកគេទេ។
លោក សុគង់ បាននិយាយថា៖«ប្រសិនបើយើងមើលជាក់ស្តែង គ្មានភស្តុតាងណាមួយប្រឆាំងនឹងកូនក្តីខ្ញុំទេ»។ «ប៉ុន្តែប្រសិនរឿងក្តីនេះមានហេតុផលនយោបាយ យើងគ្មានសង្ឃឹមទេថាតុលាការនឹងទម្លាក់ចោទបទចោទនោះ»។
កាលពីខែវិច្ឆិកាឆ្នាំមុន មេដឹកនាំអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សមរង្ស៊ី និងមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់គណបក្សនេះ បានរៀបចំគម្រោងដើរឆ្លងកាត់ព្រំដែនថៃជាមួយអ្នកគាំទ្ររាប់ពាន់នាក់ដែលជាផ្នែកមួយនៃចលនាដែលពួកគេហៅថា«អំណាចប្រជាជន» ដើម្បីបង្កើតឱ្យមានការប្រកួតប្រជែងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ។
គណបក្សកាន់អំណាចបានចាត់ទុកគម្រោងវិលត្រលប់មកវិញនេះថាជាការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារ ហើយបានចាប់ខ្លួនអ្នកគាំទ្រអតីតគណបក្សប្រឆាំងរាប់សិបនាក់ដែលភាគច្រើនត្រូវបានកាត់ទោសក្រោមបទរួមគំនិតក្បត់។ កាលពីខែវិច្ឆិកា លោក សម រង្ស៊ី បានជិះយន្តហោះមកដល់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ប៉ុន្តែបានត្រលប់ទៅប្រទេសបារាំងវិញបន្ទាប់ពីនាយករដ្ឋមន្រ្តីថៃបាននិយាយថាលោកនឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងចូល ពោលគឺក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានលើកឡើងថាលោកអាចត្រលប់មកកម្ពុជាវិញបានប្រសិនបើលោកបានត្រៀមខ្លួនរួចរាល់ចំពោះមុខច្បាប់។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយដោយតុលាការកំពូលកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ បន្ទាប់ពីប្រធានគណបក្សនេះគឺ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានចាប់ខ្លួនពីបទឃុបឃិតជាមួយបរទេសក្នុងគោលបំណងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាថ្នាក់មូលដ្ឋាន និងសមាជិកក្រុមការងារដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនថ្មីៗនេះត្រូវបានបណ្តេញចេញពីតំណែងរបស់ពួកគេនៅពេលនោះ ហើយជំនួសដោយសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលពួកគេបានប្រគួតប្រជែងជាមួយក្នុងពេលបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នាឆ្នាំ២០១៧ ។
លោក ជាតិ ខេមរា អាយុ ៤៧ ឆ្នាំ អតីតសមាជិកក្រុមការងារគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យដែលសាវនាការរឿងក្តីរបស់លោកគ្រោងធ្វើនៅថ្ងៃទី ២៩ ខែកញ្ញា តែត្រូវបានពន្យារវិញ បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់លើរូបលោកពីបទ«រួមគំនិតក្បត់» ហើយបានថ្លែងថាលោកមានការបារម្ភថាតើតុលាការនឹងកាត់សេចក្តីករណីរបស់ខ្លួនបែបណា។
លោកបាននិយាយថា៖«បាទ!យើងបារម្ភ[អំពីការចាប់ខ្លួន] ព្រោះថាគ្មាននរណាម្នាក់សប្បាយចិត្តក្នុងការជាប់គុកនោះទេ»។
លោកបានបន្តថា៖«សកម្មភាពនយោបាយរបស់ពួកយើងគឺស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប៉ុន្តែពួកគេបានចោទប្រកាន់យើងថារួមគំនិតក្បត់ ហើយយើងមិនដឹងទេថាតើយើងក្បត់ជាតិតាមផ្លូវណាទេ» ដោយបន្ថែមទៀតថាលោកបានឈប់ធ្វើនយោបាយតាំងតែពីពេលដែលគណបក្សត្រូវបានរំលាយកាលពីឆ្នាំ២០១៧។
ជនជាប់ចោទម្នាក់ទៀត ឈ្មោះ ចក់ ហួរ ដែលត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៧ឆ្នាំ ដោយតុលាការខេត្តត្បូងឃ្មុំ ហើយពេលនេះកំពុងលាក់ខ្លួនបាននិយាយថាប្រសិនបើលោកត្រូវបានផ្តន្ទាទោស វានឹងជាភស្តុតាងបន្ថែមទៀតដែលថាគណបក្សកាន់អំណាចកំពុងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញអតីតសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង។
លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថាវាជារឿងអយុត្តិធម៌ ហើយការសម្រចចិត្ត[របស់តុលាការ]មានហេតុផលនយោបាយ»។
លោក ហួរ បានបន្តថា៖«ខ្ញុំកំពុងលាក់ខ្លួនព្រោះតែភ័យខ្លាចថាខ្ញុំនឹងត្រូវបានចាប់ខ្លួនហើយដាក់គុក ព្រោះដូចដែលយើងដឹងហើយថាតុលាការស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលអ្នកនយោបាយ»។
លោក ហួរ ជាអតីតប្រធានប្រតិបត្តិគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅស្រុកពញាក្រែក។
លោកបានបន្ថែមថា៖«ខ្ញុំគិតថាវាកំពុងដាក់សម្ពាធលើសកម្មភាពអតីតសមាជិកបក្សប្រឆាំង»។ «វាកំពុងរំលោភសិទ្ធិទាំងអស់របស់ពលរដ្ឋម្នាក់ក្នុងការប្រើប្រាស់ការបញ្ចេញទស្សនៈរបស់ខ្លួនដោយសេរី»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បានការពារសកម្មភាពរបស់តុលាការដោយ ថា ពួកគេកំពុងអនុវត្តត្រឹមត្រូវតាមនីតិវិធី។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖«មិនថាអ្នកឯងសកម្មជន មិនសកម្មជន [គណបក្សប្រឆាំង]
ប្រសិនបើអ្នកឯងបានរំលោភច្បាប់ អ្នកត្រូវអនុវត្តតាមនីតិវិធីរបស់តុលាការដែលជាផ្នែកដ៏សំខាន់នៃសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ»។
លោក ម៉ាលីន បានថ្លែងថា៖«អត់អីទេប្រសិនបើពួកគេធ្វើសកម្មភាពនយោបាយវាអត់ខុសច្បាប់ទេប៉ុន្តែវាក៏សំខាន់កុំឲ្យតែពួកគេប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ បើមិនដូច្នេះទេពួកគេត្រូវប្រឈមមុខនឹងផ្លូវច្បាប់»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ បានលើកទឹកចិត្តដល់ជនជាប់ចោទឱ្យស្វែងរកមេធាវីដើម្បីការពារពួកគេជាជាងអំពាវនាវឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិជួយអន្តរាគមន៍។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖«មនុស្សទាំងអស់ហ្នឹងពិតជាបានរំលោភច្បាប់ ហើយយើងមានភស្តុតាងនិងសាក្សី» ។
លោក សុភ័គ បានបន្តថា៖ «យើងមិនអាចបញ្ឈប់ពួកគេបញ្ចេញមតិទេ។ នៅពេលពួកគាត់[តុលាការ] មិនបើកសវនាការជំនុំជម្រះ ពួកគេចោទប្រកាន់តុលាការថាពន្យាពេលកាត់ក្តីហើយបើតុលាការយករឿងក្តីទៅជំនុំជម្រះពួកគេនិយាយថាវាអយុត្តិធម៌» ។
លោកបានបន្ថែមថាលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថាការសម្រេចចិត្តរបស់សហភាពអឺរ៉ុបក្នុងការកាត់ផ្នែកខ្លះនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ«អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ» គឺដូចជាការសម្លាប់គណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា មានប្រសាសន៍ថាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលកំពុងកាន់អំណាចកំពុងប្រើ«កលល្បិចនយោបាយ» ដោយដាក់សម្ពាធលើគណបក្សប្រឆាំងដើម្បីជាមធ្យោបាយមួយបង្ខំឱ្យមានការចរចាជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិដោយលោកបានកត់សម្គាល់ថាប្រទេសកម្ពុជាមិនអាចដំណើរការសេដ្ឋកិច្ចបាននោះទេប្រសិនបើគ្មានការសហការពីប្រទេសដទៃ។
លោកបាននិយាយថា៖«វាជារឿងអយុត្តិធម៌ដែលពួកគេចាប់ខ្លួននិងដាក់គុកអ្នកដែលប្រើប្រាស់សេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ខ្លួនដែលត្រូវបានធានានៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ» ។ លោកបានបន្ថែមថាជំហររបស់កម្ពុជាកំពុងបន្តបំផ្លាញកេរ្ត៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួនបន្ថែមទៀតនៅលើឆាកអន្តរជាតិដោយសារតែការធ្វើទុកបុកម្នេញក្រុមអ្នកប្រឆាំង។
លោក អំ សំអាត អនុប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូបានមានលើកឡើងថាការផ្តន្ទាទោសអតីតសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងកំពុងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ និងរួមចំណែកឱ្យស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាធ្លាក់ចុះ ដែលបញ្ហានេះ សហគមន៍អន្តរជាតិបានទាមទារឱ្យប្រទេសកម្ពុជាត្រូវដោះស្រាយ។
លោកបានបន្តថា៖«សំណុំរឿង [ប្រឆាំងនឹងសមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ទំនងជាមានហេតុផលនយោបាយច្រើនជាងប្រសិទ្ធិភាពនៃការអនុវត្តច្បាប់»។ លោកបានបន្ថែមថាក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលអន្តរជាតិនឹងតាមដានដោយយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះករណីទាំងនោះ។
លោកបានលើកឡើងទៀតថាការកើនឡើងនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រកាសរបស់លោក សម រង្ស៊ី ថាលោកនឹងវិលត្រលប់ចូលកម្ពុជាវិញកាលពីឆ្នាំ២០១៩ ក៏ដូចជាការសម្រេចចុងក្រោយក្នុងការកាត់EBAពីសំណាក់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលក្រោយពីមានព្រឹត្តិការណ៍ទាំងពីរនេះ សកម្មជនរាប់សិបនាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក មាស នី បាននិយាយថារដ្ឋាភិបាលកំពុងទទួលបានការរិះគន់កាន់តែច្រើនពីសហគមន៍អន្តរជាតិជុំវិញការធ្លាក់ចុះនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សបន្ទាប់ពីសកម្មភាពនៃការចាប់ខ្លួនសមាជិកអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានចាប់ផ្តើមឡើងវិញនៅដើមឆ្នាំ។
លោកបានលើកឡើងថា៖«អ្នកទោសនយោបាយត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅពេលវិបត្តិនយោបាយនឹងកើតមានឡើង។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាហាក់ដូចជាមិនមានទំនុកចិត្តថាខ្លួននឹងឈ្នះ[ការបោះឆ្នោត] ប្រសិនបើពួកគេអនុញ្ញាតឱ្យគណបក្សប្រឆាំងកើតឡើងវិញ» ។
លោក ប៉ា ចន្ទរឿន នាយកវិទ្យាស្ថានកម្ពុជាដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យបានលើកឡើងថាកម្ពុជានឹងទទួលរងនូវទណ្ឌកម្មបន្ថែមទៀត ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនធ្វើឱ្យស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សប្រសើរឡើង ហើយដើរតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ ដោយលោកបានលើកករណីនៃការព្យួរEBAកាលពីថ្ងៃទី១២ខែសីហាជាឧទាហរណ៍។
លោកបានបន្តថា៖« វិធានការមួយចំនួនពាក់ព័ន្ធនឹងការចាប់ខ្លួននិងការផ្តន្ទាទោសដែលយើងមើលឃើញត្រូវបានធ្វើឡើងក្រោមហេតុផលនយោបាយជាជាងចេតនាពិតក្នុងការអនុវត្តច្បាប់»។ លោកបានបន្ថែមថាសហគមន៍អន្តរជាតិបានអំពាវនាវរួចហើយឱ្យកម្ពុជាធ្វើប្រសើរឡើងវិញនូវឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការ។
លោកបានលើកឡើងទៀតថា៖«ក្នុងបរិបទនេះ ប្រសិនអ្នកនយោបាយនៅតែគំរាមកំហែងគ្នា ដោយការបំភិតបំភ័យ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងការជាប់ពន្ធនាគារ ខ្ញុំគិតថាវានឹងអូសបន្លាយភាពអយុត្តិធម៌ដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងសង្គមរបស់យើង»។
កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែកញ្ញា លោក សម រង្ស៊ី ជាថ្មីម្តងទៀតបានប្រកាសពីការវិលត្រលប់ពីការនិរទេសខ្លួនរយៈពេល៥ឆ្នាំ ដោយនិយាយក្នុងកិច្ចពិភាក្សាដែលរៀបចំដោយវិទ្យុអាស៊ីសេរីថាវាជាវិធានការចាំបាច់ដើម្បីជំរុញឱ្យមានកំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យខណៈដែលប្រទេសកម្ពុជាប្រឈមនូវអ្វីដែលលោកបានហៅថា«វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច»។
លោកបានថ្លែងក្នុងវេទិការនោះថា៖«ខ្ញុំនឹងត្រលប់ទៅប្រទេសកម្ពុជាវិញដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច។ [នាយករដ្ឋមន្រ្តី] ហ៊ុន សែន មិនដឹងថាត្រូវដោះស្រាយវិបត្តិនេះដោយរបៀបណាទេ។ គាត់ និងរដ្ឋាភិបាលគាត់មិនដឹងថាត្រូវដោះស្រាយយ៉ាងម៉េចទេ»៕
