សាលាដំបូងខេត្តកំពង់ធំនៅថ្ងៃទី១៩ ខែធ្នូ បានផ្តន្ទាទោសជនជាតិដើមភាគតិចកួយ៧នាក់ ដាក់ពន្ធនាគារ១ខែពាក់ព័ន្ធនឹងបទចោទ«ប្ដឹងបរិហារបង្កាច់កេរ្តិ៍»តាមរយៈការប្ដឹងបករបស់បុគ្គលដែលធ្លាប់រងបណ្ដឹងពីជនជាតិដើមភាគតិចកួយថាបានរំលោភបំពានដីព្រៃសហគមន៍របស់ខ្លួន។
អ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ធំ លោក សូ សុវណ្ណារ៉េត មានប្រសាសន៍ថា នៅថ្ងៃអង្គារនេះ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ លោក អែម សុសច្ចា បានប្រកាសសាលក្រមចំពោះមុខជនជាប់ចោទទាំង៧នាក់ ដោយដាក់ពន្ធនាគារក្នុងម្នាក់ៗមានរយៈពេល១ខែ ប៉ុន្តែទោសអ្នកទាំងអស់ត្រូវព្យួរធម្មតា និងរួមគ្នាសងជំងឺចិត្ត២លានរៀលដល់ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី លោក យ៉ែម ស្នា។
លោក សុវណ្ណារ៉េត ថ្លែងថា ជនជាប់ចោទទាំង៧នាក់នេះ ត្រូវបានចៅក្រមចោទប្រកាន់ ពីបទ «ប្ដឹងបរិហារបង្កាច់កេរ្តិ៍» តាមបញ្ញត្តិមាត្រា៣១១និង៣១២នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។ លោកបន្តថា ជនជាប់ចោទាំង៧រូប មានបុរស៤នាក់និងស្រ្តី៣នាក់។ ដោយបុរសមានឈ្មោះ ស៊ឹម រឿន, ជិន ជុយ, ស៊ឹម រ៉ា និង សុន ឌឿន និងស្រ្តីមានឈ្មោះ លួន ស៊ីនួន, លួន ស៊ីនីន និងគុយ វី។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយមួយរូបជាប់ចោទក្នុងសំណុំរឿងនេះ និងជាអនុប្រធានសហគមន៍សាលាឆ្ដោរ អ្នកស្រី លួន ស៊ីនួន ចាត់ទុកសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការថាជារឿង«អយុត្តិធម៌»សម្រាប់ពលរដ្ឋខំប្រឹងការពារដីព្រៃរបស់រដ្ឋ។ អ្នកស្រី បន្តថា តុលាការបានតម្កល់ពាក្យបណ្ដឹងរបស់ពលរដ្ឋដែលបានចោទដើមបណ្ដឹងថាបានបំពានដីសហគមន៍ ដោយថា មិនមានភស្តុតាងច្បាស់លាស់ បើទោះបីជាពលរដ្ឋអះអាងថា ដើមបណ្ដឹងកំពុងរស់នៅនិងកាប់ទន្រ្ទានដីសហគមន៍ក្ដី។
អ្នកស្រី និយាយថា៖ «ពួកខ្ញុំប្ដឹងតុលាការអត់ចាត់ការទេ ពេលគាត់[ដើមបណ្ដឹង]ប្ដឹង[បក]ពួកខ្ញុំ ហៅនោះហៅ ពេលសម្រេចឱ្យពួកខ្ញុំជាប់ទោសវិញ។ ចឹងពួកខ្ញុំថាអត់មានយុត្តិធម៌សម្រាប់ពួកខ្ញុំទេ មាន[យុត្តិធម៌]តែអ្នកមានលុយទេ តុលាការសព្វថ្ងៃនេះ»។
អនុប្រធានសហគមន៍រូបនេះ អះអាងថា ដើមបណ្ដឹងឈ្មោះ យ៉ែម ស្នា ជាពលរដ្ឋរស់នៅឃុំកំពង់គោ ស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្តកំពង់ធំ និងជាបុគ្គលមានទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្ដម្ភមួយរូប ព្រមទាំងស្គាល់មន្រ្តីមានឥទ្ធិពលជាច្រើននាក់។
អ្នកស្រីបន្តថា លោក ស្នា បច្ចុប្បន្នកំពុងកាន់កាប់ដីសហគមន៍ចំនួន៣០ហិកតា ហើយបុរសរូបនេះ ជាអ្នកប្ដឹងបកទៅកាន់សហគមន៍វិញតែមួយរូបគត់ក្នុងចំណោមមនុស្ស១៨នាក់ ដែលពលរដ្ឋបានប្ដឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការទន្រ្ទានដីសហគមន៍។
អ្នកស្រីឱ្យដឹងថា ការរំលោភបំពានដីព្រៃសហគមន៍នេះកើតមានឡើងតាំងពីឆ្នាំ២០១៧ ហើយសហគមន៍បានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងលើមនុស្សចំនួន១៨នាក់ កាលពីឆ្នាំ២០២០ ប៉ុន្តែតំណាងអយ្យការមិនបានចាត់ការតាមច្បាប់នោះទេ។
អ្នកស្រី បន្ថែមថា អ្នកទន្រ្ទានដីព្រៃទាំងនោះភាគច្រើនជាអ្នកស្រុកឆ្ងាយ រួមមានអ្នកមកពីខេត្តត្បូងឃ្មុំ និងកំពង់ចាមជាដើម។
បើតាមអ្នកស្រីឱ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្ននេះដីព្រៃសហគមន៍ដែលមានទីតាំងនៅភូមិគគីរ ឃុំសាលាវិស័យ ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្គ កំពុងរងការទន្រ្ទាននិងកាន់កាប់ដោយបុគ្គលឯកជនច្រើននាក់ ហើយសេសសល់ត្រឹម៦១ហិកតាប៉ុណ្ណោះ ក្នុងចំណោមដីព្រៃសហគមន៍សរុប ចំនួន ១ ០០៥ហិកតាក្នុងផែនទី។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា ក្រោយរងផលប៉ះពាល់ពីដីព្រៃធ្លាប់អាស្រ័យផល ប្រជាសហគមន៍ចំនួន២០៧គ្រួសារ ក្នុងនោះមានពលរដ្ឋខ្លះបានធ្វើចំណាកស្រុក និងពលរដ្ឋខ្លះទៀតដើរស៊ីឈ្នួល។
ប្រធានសហគមន៍សាលាឆ្ដោរនិងជាជនជាប់ចោទក្នុងបណ្ដឹងបង្កាច់កេរ្តិ៍មួយរូបទៀត លោក ស៊ឹម រឿន ថ្លែងថា តុលាការកាត់ក្ដីដោយអយុត្តិធម៌ ហើយលោកនិងប្រជាសហគមន៍កំពុងពិភាក្សាក្នុងការដាក់ពាក្យបណ្ដឹងជំទាស់ទៅសាលាឧទ្ធរណ៍។
លោកនិយាយថា៖ «តុលាការកាត់ទោសខុស […] គេ[ដើមបណ្ដឹង]នៅក្នុងដីសហគមន៍ហើយ ដល់ខ្ញុំប្ដឹងទៅគេ[តុលាការ]អត់ចាត់ការ គេ[ដើមបណ្ដឹង]ប្ដឹងបកខ្ញុំវិញ»។
សារព័ត៌មានខេមបូចានៅមិនទាន់អាចសូមការអត្ថាធិប្បាយពីដើមបណ្ដឹង លោក យ៉ែម ស្នា បានទេគិតត្រឹមល្ងាចថ្ងៃពុធ។
មេធាវីការពារក្ដីឱ្យជនជាតិដើមភាគតិចកួយ លោក សេក សោភ័ណ ថ្លែងថា តុលាការបាន សម្រេចក្ដីដោយអយុត្តិធម៌លើកូនក្ដីរបស់លោកទាំង៧រូបនេះ ដោយសារការដាក់ពាក្យបណ្ដឹងប្រឆាំងនឹងដើមបណ្ដឹងកាលពីកន្លងទៅនេះ គឺដាក់ក្នុងនាមសហគមន៍។
លោក បញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំយល់ថាអត់យុត្តិធម៌សម្រាប់គាត់ទេ ពីព្រោះអ្នកដែលប្ដឹងមិនមែនគាត់ទេ គឺសហគមន៍ ចឹងឱ្យគាត់ទទួលខុសត្រូវជាឯកជនសម្រាប់ខ្ញុំវាអត់ត្រូវ»។
លោកបន្តថា ប្រជាសហគមន៍ខកខាកក្នុងការប្ដឹងជំទាស់ទៅសាលាឧទ្ធរណ៍ ក្រោយតំណាងអយ្យការតម្កល់សំណុំរឿងអត់ចាត់ការ ដោយសារកាលនោះជំងឺកូវីដ-១៩កំពុងរាតត្បាត។
មេធាវី សោភ័ណ បានបញ្ជាក់ថា កាលពីសវនាការនៅថ្ងៃទី០៦ ខែធ្នូនេះ ដើមបណ្ដឹងបានអះអាងនៅចំពោះមុខកូនក្ដីរបស់លោកថា ដីនោះគឺខ្លួនបានទិញ [ចំណុចពលរដ្ឋចោទថាទន្រ្ទានដីសហគមន៍]និងមិនបានទន្រ្ទានដូចការចោទប្រកាន់នោះទេ។ លោកបន្ថែមថា តំណាងអយ្យការបានលើកយកអំណះអំណាងនៃការតម្កល់សំណុំរឿងអត់ចាត់ការរបស់ប្រជាសហគមន៍ជាមូលដ្ឋានក្នុងការចោទប្រកាន់កូនក្ដីរបស់លោក។
ប្រធានក្រុមអ្នកច្បាប់អមរិន្ទ្រ លោកមេធាវី សុក សំអឿន ថ្លែងថា ច្បាប់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាពុំបានបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ថាតើការដាក់ពាក្យប្ដឹងទាមទារឱ្យមានភស្តុតាងយ៉ាងដូចម្ដេចនិងតុលាការអាចកាត់ទោសពាក់ព័ន្ធនឹងបណ្ដឹងបង្កាច់កេរិ៍្តលុះត្រាមានលក្ខខណ្ឌយ៉ាងម៉េចខ្លះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ការបរិហារបង្កាច់កេរិ៍្តយ៉ាងម៉េច មានន័យថាវាអត់មានភស្តុតាងអីសោះ ឬប្រឌិតភស្តុតាងបានមានទោសទាល់ចឹងទៅ។ កំណត់ឱ្យបានច្បាស់លាស់ចឹង បានតុលាការកាត់វាសមស្របតាមហ្នឹងដែរ»។
ក្នុងថ្ងៃប្រកាសសាលក្រមលើជនជាតិដើមភាគតិចកួយនេះ នៅឯសាលាឧទ្ធរណ៍ខេត្តព្រះសីហនុបានសម្រេចឱ្យសកម្មជនដីធ្លីចំនួនពីររូបនៅខេត្តកោះកុង គឺ អ្នកស្រី ផាវ ញ៉ើង និងអ្នកស្រី សេង លីន រួចផុតពីបទញុះញង់ និងលុបចោលទោសដាក់ពន្ធនាគារ។ យ៉ាងណា តុលាការក៏បានតម្កល់ការផ្តន្ទាទោសអ្នកទាំងពីរពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណៈ ប៉ុន្តែបន្ថយចំនួនសំណងរដ្ឋប្បវេណីមកត្រឹម១០លានរៀលវិញ។ បន្ថែមពីលើនេះ តុលាការបានបង្គាប់ឱ្យអ្នកទាំងពីរបង់ប្រាក់ពិន័យម្នាក់ៗចំនួនបួនលានរៀល៕
