ភ្នាក់ងារសហប្រជាជាតិដើម្បីសមភាពយេនឌ័រ និងការលើកកម្ពស់ភាពអង់អាចរបស់ស្រ្តី ហៅកាត់ UN Women បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ជាភាសាខ្មែរមួយស្ដីពី«ពាក្យពេចន៍ដែលមានអត្ថប្រយោជន៍»ដែលជាកម្រងសន្ទានុក្រមវាក្យសព្ទសម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាននិងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងការចូលរួមរាយការណ៍និងប្រើប្រាស់ដោយមានទំនួលខុសត្រូវដើម្បីលើកកម្ពស់ដល់ពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ជាស្រ្តី និងការបញ្ឈប់អំពើហិង្សាលើស្រ្តី។
ការចេញផ្សាយកម្រងសន្ទានុក្រមសម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាន«ពាក្យពេចន៍ដែលមានអត្ថប្រយោជន៍ ឫ Words That Matter» ជាភាសាខ្មែរជាផ្លូវការនេះ ប្រព្រឹត្តទៅនៅរសៀលថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣។ ក្នុងនោះមានការអញ្ជើញចូលរួមពីសំណាក់មន្រ្តីតំណាងក្រសួងកិច្ចការនារី ក្រសួងការងារ អង្គការជាតិនិងអន្តរជាតិ អង្គភាពប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអ្នកសារព័ត៌មានសរុបប្រមាណជា៥០នាក់។
គួរឱ្យដឹងថា របាយការណ៍នេះត្រូវបានចេញផ្សាយដំបូងបង្អស់ជាភាសាអង់គ្លេសក្នុងឆ្នាំ២០២២។ ដោយគិតមកទល់បច្ចុប្បន្ន របាយការណ៍នេះត្រូវបានបកប្រែជា៧ភាសា រួមទាំងភាសាខ្មែរដែលមានការសម្រិតសម្រាំង និងត្រួតពិនិត្យរវាងក្រសួងពាក់ព័ន្ធនិងអ្នកជំនាញក្នុងការប្រែសម្រួល។ គួរបញ្ជាក់ថា របាយការណ៍ខាងលើគឺស្ថិតនៅក្រោមគម្រោង Safe and Fair ដែលអនុវត្តតាមរយៈភាពជាដៃគូរវាង អង្គការ ILO និង UN Women ក្នុងគោលបំណងធានាឱ្យបានថាការធ្វើចំណាកស្រុកប្រកបដោយសុវត្ថិភាព និងយុត្តិធម៌សម្រាប់ស្រ្តីទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន។
អ្នកស្រី ឃុន សុភា ប្រធានកម្មវិធីនៃ UN Women ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា បានទទួលស្គាល់ថា ភាសាពិតជាមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងសង្គមរស់នៅរបស់មនុស្ស ដែលហេតុនេះទើបអង្គការ UN Women បានធ្វើការសិក្សាដែលផ្ដោតលើការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ដែលមានចរិតលក្ខណៈទិដ្ឋភាពយេនឌ័រ និងភាពចម្រុះនៅក្នុងសង្គម។ ដើម្បីធ្វើការចងក្រងសន្ទានុក្រមនេះ អ្នកស្រីថា UN Women បានធ្វើការគិតគូរយ៉ាងទូលំទូលាយអំពីផល និងឥទ្ធិពលនៃភាសាក្នុងការប្រើប្រាស់ ការសរសេរ និងការផ្សព្វផ្សាយ ថាតើភាសាបានជះឥទ្ធិពលវិជ្ជមាន និងអវិជ្ជមានកម្រិតណាទៅកាន់ភាពខុសគ្នានៃយេនឌ័រនីមួយៗ។
យ៉ាងណាមិញចំពោះការចូលរួមផ្សព្វផ្សាយ អ្នកស្រី សុភា បានលើកទឹកចិត្តឱ្យអ្នកសារព័ត៌មាន អ្នកសរសេរប្លុក និងស្ថាប័នដែលធ្វើការលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទាំងអស់ គួរតែព្យាយាមរំលឹកខ្លួនឯង និងគិតឱ្យបានម៉ត់ចត់មុននឹងធ្វើការសរសេរ ឬប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ និងភាសា ដើម្បីបង្កើននូវឥទ្ធិពលជាវិជ្ជមានចំពោះសង្គម ជាជាងបង្កើតឱ្យមានការរើសអើងទៅលើយេនឌ័រដោយអចេតនា។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖ «ជាការសំខាន់ណាស់ដែលយើងត្រូវរំលឹកខ្លួនឯងជារឿយៗ ក៏ដូចជាសួរខ្លួនឯងជារឿយៗថាតើពាក្យហ្នឹងវាមានឥទ្ធិពលយ៉ាងណាចំពោះស្ត្រី? ពាក្យហ្នឹងបើប្រើទៅក្នុងនាមជាអ្នកសារព័ត៌មាន ឬក៏អ្នកសរសេរប្លុក ឫអ្នកសរសេរ Social Media ថាតើមានឥទ្ធិពលយ៉ាងម៉េចចំពោះបុរស? ចុះបើប្រើពាក្យទូលំទូលាយជាងហ្នឹងថាតើវានឹងអាចចូលរួមចំណែកយ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះដើម្បីបង្កើតឱ្យមានផ្នត់គំនិតជាវិជ្ជមាននៅក្នុងសង្គមរបស់យើង»។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «អ៊ីចឹង ទាំងនោះហើយគឺជាប្រភេទផ្សេងៗដែលជំរុញនៅក្នុងការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ ក៏ដូចជាភាសាសម្រាប់ប្រើប្រាស់នៅក្នុងការធ្វើឱ្យមានឥទ្ធិពលជាវិជ្ជមានចំពោះសហគមន៍ តាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្ដី តាមរយៈការសរសេររបាយការណ៍ឬសាច់រឿងផ្សេងៗជាដើម»។
យោងតាមកម្រងសន្ទានុក្រមខាងលើ បានសង្ខេបយកនូវពាក្យពេចន៍មួយចំនួនដែលត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការប្រើប្រាស់ដូចជា៖
- គួរប្រើពាក្យថា «ពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ ឬពលករចំណាកស្រុក(migrant worker)»
ដោយចៀសវាងប្រើពាក្យថា ជនចំឡែក ឬជនក្រៅភព(Alien) ឬពលករបរទេស(foreign worker) - គួរប្រើពាក្យថា «អ្នក ឬកម្មករធ្វើការផ្ទះ (Domestic worker)» ដោយចៀសវាងប្រើពាក្យថា អ្នកជួយការងារផ្ទះ(Helper), ឈ្នួល អ្នកបម្រើ(maid), បាវបម្រើ(servant), មីង(auntie)
- គួរប្រើពាក្យថា «ប្រទេសគោលដៅ (Country of destination, destination country), រដ្ឋគោលដៅ(state of destination)» ដោយចៀសវាងប្រើពាក្យថា ប្រទេសដែលផ្ដល់ការងារ(Host country), ប្រទេសទទួល(receiving country)
- គួរប្រើពាក្យថា «ពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ដែលស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពមិនទៀងទាត់(Irregular-status migrant), ពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ដែលគ្មានឯកសារ(undocumented migrant)» ដោយចៀសវាងប្រើពាក្យថា ពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ខុសច្បាប់(illegal migrant)
- គួរប្រើពាក្យថា «ការការពារសិទ្ធិស្រ្តី(Protection of women’s rights)» ដោយចៀសវាងប្រើពាក្យថា ការការពារស្រ្តី(Protecting women)
- គួរប្រើពាក្យថា «ទេសន្តរប្រវេសន៍ការងារ(Labour migration)» ដោយចៀសវាងប្រើពាក្យថា ការនាំចូល/នាំចេញពលករ(Labour import/export) និងពាក្យពេចន៍ជាច្រើនទៀត ដែលមិនអាចសរសេរចូលអស់។
ប្រធានបណ្ដាញក្រុមមិត្តអប់រំមិត្ត និងពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ជាស្រ្តី អ្នកស្រី ឡុង លាប រៀបរាប់ពីបទពិសោធន៍ដែលអ្នកស្រីមិនអាចបំភ្លេចបានកំឡុងពេលជាពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ថា អ្នកស្រី និងពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ជាស្រ្តីភាគច្រើន គឺតែងទទួលរងនូវពាក្យសម្ដីអសុរោះពីមនុស្សជុំវិញខ្លួនដែលសឹងតែមិនអាចទទួលយកបានឡើយ ប៉ុន្តែដោយសារតែជីវភាព ដូច្នេះគឺពួកគាត់ត្រូវតែទ្រាំ និងធ្វើចំណាកស្រុក។
អ្នកស្រី លាប ឱ្យដឹងថា៖ «តាមមបទពិសោធន៍របស់ខ្ញុំដែលធ្លាប់ធ្វើចំណាកស្រុក គឺធ្លាប់ជួបបញ្ហាដែលរើសអើងដោយពាក្យសម្ដីជាច្រើនមានទាំងអវិជ្ជមាន និងវិជ្ជមាន ដែលពេលខ្លះពាក្យអសុរោះទាំងនោះគឺយើងមិនអាចទទួលយកបានឡើយ ប៉ុន្តែដោយសារតែជីវភាពរបស់ពួកយើងដូច្នេះគឺត្រូវតែធ្វើចំណាកស្រុក»។ អ្នកស្រីបន្តថា៖ «មានខ្លះទៅគេហៅថាអ្នកបម្រើ ខ្លះទៅគេហៅថាពលករខុសច្បាប់ អ្នកខ្លះគេថាឯកសារអ្នកឯងអត់គ្រប់គ្រាន់ អ្នកខ្លះថាដោយសារតែអ៊ីចឹងទើបបានដើរបម្រើគេនៅតាមសួន ទៅបម្រើគេនៅតាមផ្ទះ នេះគឺជាពាក្យដែលមិនអាចទទួលយកបាន»។
យ៉ាងណាមិញ អ្នកស្រី ឡុង លាប ក៏បានស្នើឱ្យក្រសួង និងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធបង្កើនការផ្សព្វផ្សាយបន្ថែមអំពីសិទ្ធិរបស់ពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ ជាពិសេសគឺស្ត្រីដើម្បីអាចឱ្យពួកគាត់បានត្រៀមខ្លួន និងយល់ដឹងអំពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួនមុននឹងធ្វើការចាកចេញពីប្រទេសដើមទៅកាន់ប្រទេសគោលដៅដើម្បីចៀសវាងការប្រឈមនឹងបញ្ហាផ្សេងៗ។
អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍សង្គមនៃក្រសួងកិច្ចការនារី លោកស្រី ញាណ សុចិត្រា មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមករដ្ឋាភិបាលបានធ្វើកិច្ចសហការជាច្រើនជាមួយនឹងបណ្ដាប្រទេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ដើម្បីអនុវត្តគោលការណ៍ច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិជាតិ និងអន្តរជាតិក្នុងការធានានូវសុខសុវត្ថិភាពរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ក៏ដូចជាការរៀបចំចុះហត្ថលេខា និងផ្ដល់នូវសញ្ចាប័នទៅលើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិជាច្រើនរួមមានសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិពលករសន្តរប្រទេសន៍ ដែលមានជាអាទ៌អនុសញ្ញាស្ដីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងភេទជាដើម។
លោកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖ «រដ្ឋាភិបាលក្នុងនាមជាស្ថាប័នរដ្ឋ ជាយន្តការដែលទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានានូវសុវត្ថិភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្លួននោះគឺក្រសួងកិច្ចការនារី ក៏ដូចជាក្រសួងការងារ និងបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈយើងមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការធានាឱ្យប្រាកដថាពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ដែលជាស្ត្រីគាត់អាចមានសុវត្ថិភាពទាំងនៅក្នុងនិងក្រៅប្រទេស និងរួចផុតពីអំពើហិង្សា និងការកេងប្រវ័ញ្ចនានា»។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកស្រី សុចិត្រា បានឱ្យដឹងដែរថា បច្ចុប្បន្នគឺមានពលករទេសន្តរប្រវេសន៍ចំនួន១,៣លាននាក់ កំពុងធ្វើការនៅប្រទេសគោលដៅ។ ដោយក្នុងនោះ គិតត្រឹមរយៈពេល២ទស្សវត្សចុងក្រោយនេះ ការទេសន្តរប្រវេសន៍ចំណាកស្រុកដើម្បីរកការងារនៅប្រទេសគោលដៅគឺមានការកើនឡើង ដែលឃើញថាស្ត្រីក៏មានការកើនឡើងដែរ។
លោកស្រីបន្ថែមថា ផ្អែកតាមរបាយការណ៍គឺពលករទេសន្តរប្រវេសន៍របស់កម្ពុជាដែលកំពុងធ្វើការនៅប្រទេសគោលដៅ ជាពិសេសពលករជាស្ត្រីគឺភាគច្រើនគាត់ធ្វើការនៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចដែលមានចំណូលទាប។
ប្រធាននៃបណ្ដាញអ្នកសារព័ត៌មានស្ត្រីកម្ពុជា(CFJ) អ្នកស្រី ហង្ស សម្ផស្ស ក៏បានបង្ហាញនូវអារម្មណ៍សប្បាយចិត្តសម្រាប់ការដាក់ចេញនូវកម្រងសន្ទានុក្រមជាភាសាខ្មែរសម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានដើម្បីលើកកម្ពស់ពលករទេសន្តរប្រវេសន៍នេះ។ តែយ៉ាងណា អ្នកស្រីបានសំណូមពរដល់ អង្គការ UN Women និងស្ថាប័នរដ្ឋពាក់ព័ន្ធឱ្យមានការផ្ដល់នូវកន្លែងបណ្ដុះសមត្ថភាព និងកញ្ចប់ជំនួយបន្ថែមសម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានស្រ្តីក្នុងការផលិតអត្ថបទ។ ដោយអ្នកស្រីយល់ឃើញថា នៅពេលដែលមានអ្នកសារព័ត៌មានជាស្រ្តីកាន់តែច្រើននោះការជួយលើកកម្ពស់ស្រ្តីក្នុងវិស័យយេនឌ័រក៏នឹងកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព ព្រោះថាអ្នកសារព័ត៌មានជាស្ត្រីអាចនឹងមើលឃើញនូវការចង់បានពីពួកគាត់ច្រើនជាង។
អ្នកស្រី សម្ផស្ស បានលើកឡើងថា៖«សំណូមពររបស់ខ្ញុំគឺសូមឱ្យក្រសួងកិច្ចការនារី ទាំង UN Women ធ្វើយ៉ាងណាជួយរួមចំណែកក្នុងការផ្ដល់ការងារដល់ស្រ្តីក្នុងវិស័យសារព័ត៌មាន តាមរយៈការបណ្ដុះបណ្ដាលសមត្ថភាព ឬក៏កញ្ចប់ថវិកាសម្រាប់ឱ្យពួកគាត់អាចបំពេញការងាររបស់ខ្លួនបាន»។អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ព្រោះខ្ញុំជឿថានៅពេលដែលយើងចង់ឱ្យការពណ៌នាពីស្រ្តីមានភាពវិជ្ជមាននៅលើបណ្ដាញសង្គម ក្នុងទំព័រសារព័ត៌មាន លើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ និងលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្សេងៗគឺត្រូវការឱ្យមានស្រ្តីអ្នកសារព័ត៌មានច្រើន ព្រោះស្រ្តីគាត់ដឹងថាគាត់ត្រូវការពណ៌នាអ្វីខ្លះពីស្រ្តី គាត់មើលឃើញនូវព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ព័ត៌មានលម្អិតអំពីស្រ្តីផងដែរ»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «នៅពេលដែលមានស្ត្រីអ្នកសារព័ត៌មានច្រើននោះរឿងរ៉ាវរបស់ស្រ្តីនឹងត្រូវបានរំលេចឡើង។ នៅពេលដែលមានការពណ៌នាពីស្ត្រីមានភាពវិជ្ជមានច្រើនធ្វើឱ្យស្រ្តីមានកម្លាំងចិត្ត រួមចំណែកឱ្យស្ត្រីមានកម្លាំងកាន់តែរឹងមាំដែលធ្វើឱ្យសង្គមយើងកាន់តែមានភាពប្រសើរឡើង»។
ទាក់ទិននឹងការបោះពុម្ភផ្សាយកម្រងសន្ទានុក្រមដើម្បីលើកកម្ពស់ផ្នែកយេនឌ័រនេះ ប្រធានក្លឹបអ្នកកាសែតកម្ពុជា លោក ពុយ គា បានសម្ដែងនូវសេចក្ដីរីករាយ និងថាវាពិតជាមានសារៈសំខាន់សម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាន និងស្ថាប័នប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ លោកថា កន្លងមកឃើញថានៅតាមឆាកសម្ដែងសិល្បៈកំប្លែងផ្សេងៗ គឺបុរសភេទមួយចំនួនបានប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ដីមិនត្រឹមត្រូវ ដែលបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ និងមានប្រតិកម្មតបពីខាងស្រ្តីភេទដែលវាជាសញ្ញាមិនល្អមួយ។
លោកបន្តថា សម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានមួយចំនួនក៏នៅឃើញមានការប្រើប្រាស់ភាសារបៀបនិយាយផងដែរ ឧទាហរណ៍ដូចជា កំបុតដៃកំបុតជើង អ្នករកស៊ីផ្លូវភេទជាដើមដែលវាបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កិតិ្តយសរបស់បុគ្គល។ ហេតុដូច្នេះ លោកថាតម្លៃអ្នកសារព័ត៌មាននឹងកើនឡើងថែមមួយកម្រិតទៀត ក្រោយពេលដែលពួកគាត់ចេះប្រើពាក្យពេចន៍ឱ្យមានភាពស៊ីវិល័យ ដែលសំដៅទៅលើភាពថ្លៃថ្នូរតាមវិជ្ជាជីវៈ និងប្រកបដោយក្រមសីលធម៌។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំសប្បាយចិត្តក្នុងនាមជាក្លឹបអ្នកកាសែតកម្ពុជា សប្បាយចិត្តណាស់ នៅពេលដែលយើងមានសន្ទានុក្រមសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ឱ្យបានល្អដល់អ្នកសារព័ត៌មាន ជាពិសេសទាក់ទងទៅនឹងយេនឌ័រនេះ[..]ការប្រើប្រាស់ពាក្យថ្លៃថ្នូរហ្នឹងហើយដែលវាធ្វើឱ្យមហាជន អ្នកអាន អ្នកតាមដានព័ត៌មានទាំងអស់ហ្នឹងគេឱ្យតម្លៃអ្នកសារព័ត៌មាន ដោយសារយើងចេះប្រើពាក្យពេចន៍ឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ អ៊ីចឹង សំខាន់ណាស់ដែលអ្នកសារព័ត៌មានមានពាក្យដែលត្រូវប្រើប្រាស់ឱ្យវាតាមទាន់សម័យកាលទំនើប»។
ទោះបីជាយ៉ាងណា លោកឱ្យដឹងដែរថា កន្លងមកក្លឹបអ្នកកាសែតកម្ពុជាគឺតែងតែបង្រៀនពីក្រមសីលធម៌ និងប្រាប់អំពីការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍មួយចំនួនទៅដល់សមាជិកក្លឹបដែលមានប្រមាណ៦០០នាក់ ដោយក្នុងនោះគឺបានផ្ដោតលើការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ត្រឹមត្រូវសម្រាប់កុមារភាព និងជនពិការភាព តែវាមិនបានទូលំទូលាយនោះទេ។ ហេតុដូច្នេះ លោកលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបង្កើតកម្រងសន្ទានុក្រមទៅតាមផ្នែកផ្សេងៗកាន់តែច្រើនទៀត ដើម្បីធ្វើឱ្យមានភាពប្រសើរឡើងនៃការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ដែលត្រឹមត្រូវសម្រាប់វិស័យសារព័ត៌មាន និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ក្នុងនាមក្លឹប ខ្ញុំនឹងស្នើសុំនូវសន្ទានុក្រមថ្មីនេះ ហើយខ្ញុំនឹងចូលរួមចំណែកផ្សព្វផ្សាយបន្តដល់អ្នកសារព័ត៌មាន ជាពិសេសគឺក្នុងចំណោមសមាជិករបស់ក្លឹបអ្នកកាសែតកម្ពុជាទាំង៦០០នាក់ជាងនេះដើម្បីឱ្យគាត់យកទៅអនុវត្តហើយប្រើប្រាស់។ ពីព្រោះថានេះគឺមិនមែនធ្វើសម្រាប់តែបុគ្គល សម្រាប់តែស្ថាប័នណាមួយនោះទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់ស្ថាប័នសារព័ត៌មានទាំងអស់ ដូច្នេះនេះគឺជាចំណុចល្អ ហើយខ្ញុំសុំគាំទ្រ»។
គួរបញ្ជាក់ថា គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២១ ចំនួនអ្នកសារព័ត៌មានជាស្រ្តីមានចំនួនជាង៤០០នាក់ ឬស្មើនឹង៩,៤ភាគរយប៉ុណ្ណោះ បើធៀបនឹងចំនួនអ្នកសារព័ត៌មានសរុបនៅកម្ពុជាចំនួន ៥០០០នាក់។ នេះបើតាមរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់ក្រសួងព័ត៌មាន៕