សកម្មជនការពារព្រៃឈើជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក អ៊ុក ម៉ៅ បារម្ភពីការចាប់ខ្លួន និងបាត់ឱកាសការពារធនធានធម្មជាតិបន្តទៀត បន្ទាប់ពីតុលាការកាត់ទោសលោកឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ ពាក់ព័ន្ធការចោទប្រកាន់ករណីកាប់ដីព្រៃធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ។ លោកអះអាងថាប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានប្តឹងលោកចំនួន៣បណ្តឹងទៅតុលាការ ប៉ុន្តែទីតាំងនិងអង្គហេតុមិនមានភាពច្បាស់លាស់ទេ។
ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ស្រេង ជាហេង បានប្តឹង លោក អ៊ុក ម៉ៅ ពីបទកាប់គាស់រុករានឈូសឆាយដីព្រៃធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ ដែលប្រព្រឹត្តឡើងនៅ ៣ តំបន់ផ្សេងៗគ្នា ប៉ុន្តែពេលតុលាការ សាកសួរដេញដោល លើទីតាំងតែមួយ។
ចំពោះសំណុំរឿងទីមួយប្តឹងនៅថ្ងៃទី២៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២ ឋិតក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ ចំណុចអូរចំម្រេះ ក្នុងភូមិអន្លង់ភេ ឃុំអន្លង់ភេ ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់។ សំណុំរឿងទី២ ប្តឹងថ្ងៃទី៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៣ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសព្រៃឈើដូចគ្នា ឋិតនៅចំណុចបុស្សធំ ខាងក្រោយផ្ទះរបស់លោក អ៊ុក ម៉ៅ ក្នុងភូមិអន្លង់ភេ ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់។ សំណុំរឿងទី៣ ប្តឹងនៅថ្ងៃទី២០ខែធ្នូឆ្នាំ២០២៣ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសកាប់រុនរានទន្ទ្រានដីព្រៃ នៅភូមិឆ្វាំង ឃុំឆ្វាំង ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់។
ទោះយ៉ាងណាលោក អ៊ុក ម៉ៅ និង មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអះអាងថា ពេលសាកសួរក្នុងសវនាការបន្តបន្ទាប់កន្លងមកនេះ គឺផ្តោតតែទីតាំងមួយដដែលៗគឺនៅក្នុងភូមិអន្លង់ភេ ឃុំអន្លង់ភេ ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ត្រង់ចំណុចអូរចំម្រេះ ។
លោក អ៊ុក ម៉ៅ បញ្ជាក់ថា លោកមិនមានដីជាកម្មសិទ្ធិនៅកន្លែងដែលមានការប្តឹងផ្តល់និងចោទប្រកាន់នេះទេ។
ចំពោះសំណុំរឿងទី១ កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ សាលាដំបូងខេត្តស្ទឹងត្រែង បានសម្រេចឱ្យសកម្មជនការពារព្រៃឈើរូបនេះ ជាប់ពន្ធនាគារ ០៥ ឆ្នាំ ពីបទ កាប់គាស់រុករានដីព្រៃយកមកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ ដែលប្រព្រឹត្តឡើង ក្នុងភូមិអន្លង់ភេ ឃុំអន្លង់ភេ ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ កាលពីថ្ងៃទី ៣០ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ២០២១ ក្នុងបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌដែលមានចែងក្នុងមាត្រា ៥៦ និងមាត្រា ៦២ នៃច្បាប់ស្តីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិ ។ លោកអ៊ុក ម៉ៅ មិនសុខចិត្តក៏ប្តឹងទៅសាលាឧទ្ធរណ៍នៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ។
កាលពីថ្ងៃទី ០៣ ខែមេសាឆ្នាំ២០២៤ សាលាឧទ្ធរណ៍ត្បូងឃ្មុំ បានប្រកាសសាលដីកាសម្រេចឱ្យ លោក អ៊ុក ម៉ៅ ចាញ់ក្តី ដោយតម្កល់សាលក្រមរបស់សាលាដំបូងខេត្តស្ទឹងត្រែងចុះថ្ងៃទី ០៣ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២៣ ជាសាលក្រមបានការ។ សកម្មជនជនជាតិដើមភាគតិចកួយរូបនេះមិនសុខចិត្ត នឹងសាលដីកានេះ បានប្តឹងបន្តទៅតុលាការកំពូលទៀត។
ចំណែកសំណុំរឿងទី២ និង ទី៣ នៅបន្តនីតិវិធីនៅសាលាដំបូងខេត្តស្ទឹងត្រែងនៅឡើយ ធ្វើឱ្យលោកអ៊ុក ម៉ៅ នៅតែមានការព្រួយបារម្ភមិនទទួលបានយុត្តិធម៌ ព្រោះដំណើរសវនាការមិនមានភស្តុតាង និងទីកន្លែងច្បាស់លាស់ទេ។
លោក អ៊ុក ម៉ៅ អះអាងថា មន្ត្រីពាក់ព័ន្ធប្តឹងលោក មានបំណងចង់ធ្វើបាបលោក ដោយសារតែកន្លងទៅលោកតែងតែ ចុះល្បាតទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍ឈ្មួញនិងអ្នកពាក់ព័ន្ធនៅពីក្រោយផ្សេងៗទៀត។
ឆ្លើយតបរឿងនេះ អគ្គព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាឧទ្ធរណ៍ត្បូងឃ្មុំ លោក កុល ប៊ុន ប្រាប់ខេមបូចាតាមទូរសព្ទនៅថ្ងៃទី០៨ ខែកក្កដាថា ជាទូទៅមុននឹងប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ សម្រេចរឿងក្តីក្នុងសំណុំរឿងអ្វីមួយ មានសំអាងហេតុច្បាស់លាស់។ ចំពោះសំណួរថា តើសាលាឧទ្ធរណ៍ត្បូងឃ្មុំមានភស្តុតាងអ្វីខ្លះ មុននឹងសម្រេចក្តី ឱ្យ លោក អ៊ុក ម៉ៅ ចាញ់រឿងក្តីនេះ ? លោកបកស្រាយយ៉ាងខ្លីថា មិនអាចឆ្លើយសំណួរនេះបានទេ ហើយលោកអាចសន្និដ្ឋានបានតែក្នុងសវនាការតែប៉ុណ្ណោះ។
លោក កុល ប៊ុន ថ្លែងថា៖ «ជាទូទៅការសម្រេចសេចក្តីមានសំអាងហេតុ មើលសាលដីកាទៅ គេមានសរសេរក្នុងហ្នឹងហើយ»។
លោកអ៊ុក ម៉ៅ ស្នើឱ្យតុលាការ មុននឹងសម្រេចរឿងក្តីផ្ដន្ទាទោស លើបុគ្គលណាមួយ គួរតែចុះពិនិត្យដល់ទីតាំងជាក់ស្តែង ព្រោះករណីទាំងនេះ លោកមិនបានប្រព្រឹត្តិខុសអ្វីសោះត្រូវមានទោសទៅវិញ។
លោក អ៊ុក ម៉ៅ ថ្លែងថា៖ «ចេះតែកាត់ទោសគ្នាអត់ដឹងអី ។ គ្នាមិនដឹងអី ចេះតែកាត់ឱ្យជាក់គុកដែរ។ ដល់ពេលអ្នកប្រព្រឹត្តមែនទែន អត់ចាត់ការ ខ្ញុំអត់សុខចិត្តទេ រឿងហ្នឹង ខ្ញុំប្តឹងទៅតុលាការកំពូលទៀត រកភាពយុត្តិធម៌រឿងហ្នឹង»។
ទាក់ទងរឿងនេះ មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ចឹក ចិត្រា ដែលបានតាមដានករណីនេះពន្យល់ថា សំណុំរឿងមួយកើតឡើងក្នុងទីតាំងដដែល គេមិនអាចបំបែកសំណុំរឿងជា ២ ទៅ ៣ ដើម្បីចោទប្រកាន់ ដាក់បន្ទុកលើជនណាម្នាក់បានឡើយ។ លោកបន្តថា បើរកឃើញមន្ត្រីមានចេតនាបង្កើតសំណុំរឿងគឺមន្ត្រីនោះត្រូវមានទោស។
លោក ចឹក ចិត្រា ថ្លែងថា៖«រឿងហ្នឹងចោទនៅតែចំណុចអន្លង់ភេ កន្លែងដដែលៗ វាអត់មានកំណត់ហេតុ ឬទីតាំងនៅកន្លែងថ្មី នៅកន្លែងថ្មី យើងឃើញចំណុចដដែលៗ ការចោទប្រកាន់។ ការចោទប្រកាន់ហ្នឹង អត់មានទីតាំង អត់មានស្អីទាំងអស់ ហ្នឹងហើយ ការចោទប្រកាន់ បង្កសំណុំរឿងមួយ ដើម្បីបង្កើតភស្តុតាង ឬក៏ដាក់បន្ទុកក្លែងក្លាយ ហ្នឹងសុទ្ធតែមានទោស»។
ឆ្លើយតបរឿងនេះ ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានសាលាដំបូង ខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ឡៅ លាងហេង ប្រាប់ខេមបូចា នៅថ្ងៃទី០៨ ខែកក្កដាថា បទល្មើសព្រៃឈើ ៣ សំណុំរឿងពាក់ព័ន្ធលោក អ៊ុក ម៉ៅ ដែលមន្ត្រីបរិស្ថានជាដើមបណ្តឹង លោកមិនដឹងថា នៅមានចំណុចណាខ្លះទេ ហើយតុលាការ បានបើកការស៊ើបអង្កេតចុះដល់គោលដៅជាក់ស្តែងរួចរាល់ហើយ។ លោកបដិសេធឆ្លើយសំណួរផ្សេងទៀត។
លោក ឡៅ លាង ហេងថ្លែងថា ៖ «អត់បានដឹងផង ខ្ញុំនៅរដ្ឋបាលខ្ញុំអត់សូវដឹងច្បាស់ទេ»។
លោក អ៊ុក ម៉ៅ ស្ម័គ្រចិត្តធ្វើជាសកម្មជនការពារព្រៃឈើ ១៧ ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ លោកជួបឧបសគ្គជាច្រើនរួមមាន ការលួចប្រើអំពើហិង្សាពីសំណាក់ អ្នករកស៊ីឈើខុសច្បាប់ បណ្តាលឱ្យលោកដួលសន្លប់ក្នុងពេលធ្វើដំណើរចុះឃ្លាំមើលបទល្មើសព្រៃឈើ កាលពីថ្ងៃទី ១២ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ២០២២ ។ ករណីមួយផ្សេងទៀត មានជនមិនស្គាល់មុខ បានលួចដុតបំផ្លាញផ្ទះរបស់លោក កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ បណ្តាលឱ្យខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិ រួមទាំងម៉ូតូមួយគ្រឿង។
លោក អ៊ុក ម៉ៅ ថ្លែងថា ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់លោក គ្មានសុវត្ថិភាពនោះទេ។
ទាក់ទងរឿងនេះដែរ មេភូមិអន្លង់ភេ លោក ម៉ៅ មុច ប្រាប់ខេមបូចាថា ដីដែលមន្ត្រីបរិស្ថានកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូន ទៅតុលាការក្នុងសំណុំរឿងទី០១ ចំណុចអូរចំម្រេះ ភូមិអន្លង់ភេមិនមែនជាដី ដែល លោក អ៊ុក ម៉ៅ កាប់ទន្ទ្រានរុករាន ធ្វើជាកម្មសិទ្ធិនោះទេ ហើយដីក្នុងតំបន់នោះ ជាដីបុស្ស ដែលជនជាតិដើមភាគតិចកួយធ្វើចម្ការវិលជុំ បែបប្រពៃណី។
លោកបញ្ជាក់ថា ដីទីនោះ គឺជាដីប្រពន្ធរបស់លោក អ៊ុក ម៉ៅ គឺអ្នកស្រី ឯក សុជាតិ ដែលទិញបន្តពីអ្នកភូមិ កាលគាត់នៅជាស្ត្រីមេម៉ាយ មិនទាន់យក លោក អ៊ុក ម៉ៅ ជាស្វាមី។ លោកអះអាងថា ពលរដ្ឋរស់នៅភូមិអន្លង់ភេមានចំនួន ១៩៤ គ្រួសារ ដែលពលរដ្ឋភាគច្រើនកាប់ចម្ការវិលជុំ ។
លោក ម៉ៅ មុច អះអាងថា៖ «វាពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ក្នុងភូមិអន្លង់ភេ ឋិតក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់ទាំងអស់ ហើយជនជាតិដើមកួយ មានចម្ការវិលជុំ។ កាលទិញដីហ្នឹង ឯក ជាតិ មិនទាន់យក អ៊ុក ម៉ៅ»។
លោក ចឹក ចិត្រា សង្កេតឃើញថា ចាប់តាំងពីសំណុំរឿងទី ០១ ទី២ និងសំណុំរឿងទី ០៣ គឺជាបណ្តឹងដែលមិនមានភស្តុតាងច្បាស់លាស់ ។
លោក ចឹក ចិត្រា ថ្លែងថា៖ « នេះហើយវាជារឿងមួយអយុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ យើងឃើញថា បើសិនជាមានការឃុបឃិតគ្នានៅពីក្រោយទៀត អាហ្នឹងហើយវាជាការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមួយ។ កន្លងទៅខាងមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ គាត់បានលើកឡើងដែរថា របាយការណ៍របស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ត្រូវមានភាពច្បាស់លាស់ មិនមែនធ្វើឱ្យតែរួចពីដៃ មកធ្វើការចោទប្រកាន់។ នេះជារឿងខុសវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួនតែម្តង»។
ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ស្រេង ជាហេង បដិសេធបំភ្លឺករណីនេះ។
លោក ស្រេង ជាហេង បាននិយាយយ៉ាងខ្លីថា៖ «ខ្ញុំសុំមិនឆ្លើយ»។
អ្នកសារព័ត៌មានខេមបូចាបានចុះស៊ើបអង្កេតដល់ទីតាំងនោះជាក់ស្តែង កាលពីកំឡុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ ប្រទះឃើញដីព្រៃក្នុងចំណុចអូរចំម្រេះឋិតក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ គ្រប់គ្រងដោយក្រសួងបរិស្ថាន ឋិតក្នុងភូមិអន្លង់ភេឃុំអន្លង់ភេ ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ដែលសម្បូរដោយបទល្មើសព្រៃឈើនិងការកាប់ទន្ទ្រានព្រៃអភិរក្សរានយកដី ធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ។
ផ្លូវធ្វើដំណើរទៅតំបន់នោះដោយម៉ូតូ គិតចាប់ពីសាលាឃុំអន្លង់ភេប្រមាណជាង ៤ គីឡូម៉ែត្រ គឺជាដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ ក៏ប៉ុន្តែមិនសូវមានព្រៃឈើនោះទេ មានការឈូសឆាយ និងកាប់ទន្ទ្រានព្រៃធ្វើជាកម្មសិទ្ធិដាច់ដោយកង់ៗ។ រីឯតំបន់ខ្លះទៀត ពលរដ្ឋដុតព្រៃ ដើម្បីទន្ទ្រានយកដី ធ្វើចម្ការ។
ជុំវិញរឿងនេះ មន្ត្រីសម្របសម្រួលគម្រោងនៃសមាគមបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) លោក អូត ឡាទីន អំពាវនាវឱ្យតុលាការពិនិត្យភស្តុតាងឱ្យបានច្បាស់លាស់មុនសម្រេច ដើម្បីផ្តល់ភាពយុត្តិធម៌ពិសេសសកម្មជនដែលខិតខំការពារព្រៃឈើដូចលោក អ៊ុក ម៉ៅ។
លោក អូត ឡាទីន ថ្លែងថា៖ «សូមឱ្យតុលាការកាត់ក្តី និងដាក់បន្ទុក សូមមានភស្តុតាងច្បាស់លាស់ ហើយសូមឱ្យកាត់ក្តី ដោយភាពយុត្តិធម៌ ចៀសវាងធ្វើឱ្យយ៉ាងណា កុំឱ្យប៉ះពាល់លើពួកគាត់»។ ដោយលោកបានបន្ថែមថា៖ «សម្រាប់ពលរដ្ឋក្នុងតំបន់នោះ ភាគច្រើនគាត់អាស្រ័យលើការធ្វើស្រែចម្ការទេ ដូច្នេះបើគាត់ជាប់ក្នុងតុលាការ គាត់រងភាពអយុត្តិធម៌ វាធ្វើប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ក្រុមគ្រួសារគាត់។ ចំណុចសំខាន់ដែលខ្ញុំចង់ឱ្យតុលាការ ធ្វើការពិចារណាឱ្យច្បាស់លាស់ គឺផ្តល់ភាពយុត្តិធម៌ ដល់លោក អ៊ុក ម៉ៅ »។
ខេមបូចា បានព្យាយាមទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន តាមទូរសព្ទ និងតាមបណ្តាញសង្គមតេលេក្រាម(Telegram) ដើម្បីសុំការពន្យល់បន្ថែមជុំវិញរឿងនេះ តែមិនឆ្លើយតប ។
ទោះយ៉ាងណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក កើត រិទ្ធ បានប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងពេលលោក ចូលកាន់ដំណែងកាលពីឆ្នាំ ២០២០ថា លោកនឹងកំណែទម្រង់ច្បាប់ និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដើម្បីលើកកម្ពស់គុណភាព ផ្តល់សេវាយុត្តិធម៌ឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ដើម្បីបង្កើនជំនឿពលរដ្ឋលើវិស័យយុត្តិធម៌។
លោក កើត រិទ្ធ ថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំសូមធ្វើការប្តេជ្ញាចិត្ត ពង្រឹងសុចរិតភាព និងភាពត្រឹមត្រូវនៃការអនុវត្តការងាររបស់មន្ត្រីតុលាការតាមរយៈការពង្រឹងវិន័យ និងសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ»។
ទាក់ទងរឿងនេះដែរអ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់ លោក មេធាវី លូត សាំង ពន្យល់ថា នីតិវិធីច្បាប់ នៅពេលកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅតុលាការ ឬមានពាក្យបណ្តឹងណាមួយទៅតុលាការ ប្រសិនបើក្នុងករណីនេះ គ្មានភស្តុតាង និងឯកសារជាក់លាក់ មិនអាចប្តឹងផ្តល់ទៅតុលាការបានទេ ដោយសារអត់មានធាតុផ្សំនៃបទល្មើស។ លោកមេធាវីរូបនេះបន្តថា កន្លងទៅសកម្មជនព្រៃឈើនៅតំបន់ផ្សេងក៏ធ្លាប់រងបណ្តឹងដោយមិនមានភស្តុតាងដូចលោក អ៊ុក ម៉ៅ ដែរ។
លោក លូត សាំង ថ្លែងថា៖ «ចេះតែកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅតុលាការ យើងសិក្សាកន្លងទៅ ដូចករណី មន្ត្រីបរិស្ថានខេត្តព្រះវិហារ ប្តឹងជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ទាំងតុលាការ និងមន្ត្រីបរិស្ថាន ខ្លួនឯង អត់មានភស្តុតាង និងឯកសារ។ បើគិតពីផ្លូវច្បាប់ខុសទាំងស្រុងអត់មានធាតុផ្សំក្នុងអង្គហេតុហ្នឹងទេ»។
ផ្លូវចូលទៅតំបន់នោះ គេត្រូវធ្វើដំណើរចាប់ពីគល់ស្ពានមេគង្គឆ្ពោះទៅទិសខាងលិចមានចម្ងាយ៤៧ គីឡូម៉ែត្រ ពីផ្លូវជាតិលេខ ៦៤ គេនឹងទៅដល់ឃុំអន្លង់ភេស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ដែលប្រជាជនរស់នៅទីនោះភាគច្រើន ជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ។
ផ្លូវក្រាលក្រួសក្រហម ដីហុយទ្រលោមអមដោយដីចម្ការធំល្វឹងល្វើយ ឋិតក្នុងតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ដែលកំពុងទទួលរងការឈូសឆាយនិងកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃជាបន្តបន្ទាប់កាន់តែរីកធំឡើង។
ដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ ឋិតក្នុងចំណុចភូមិអន្លង់ភេ ឃុំអន្លង់ភេ ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលធ្លាប់មានព្រៃឈើខៀវស្រងាត់ស្រស់ មានសំឡេងសត្វបក្សី ខ្លាគ្រហឹម ដែលជនជាតិដើមភាគតិចកួយ តែងតែរកអនុផលព្រៃឈើចិញ្ចឹមជីវិតតាំងពីបុរាណកាលមក ក៏ប៉ុន្តែនៅរយៈពេលជិត ១០ ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ទិដ្ឋភាពទាំងនេះ ស្ទើរតែទាំងស្រុងត្រូវបានជំនួសដោយចម្ការស្វាយចន្ទី ដំឡូងមី និងដំណាំផ្សេងៗទៀត ដែលគ្រប់គ្រងដោយកម្មសិទ្ធិឯកជន។
ដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់មានផ្ទៃដីជាង ៤សែន (៤៨៩.៦៦៣)ហិកតា គ្របដណ្ដប់ក្នុងភូមិសាស្ត្រខេត្តចំនួន៤ រួមមាន ខេត្តក្រចេះ ស្ទឹងត្រែង ព្រះវិហារ និងខេត្តកំពង់ធំ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបង្កើតជាតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦។
ប៉ុន្តែរយៈពេលជាង ៧ឆ្នាំមកនេះព្រៃអភិរក្សនេះ នៅតែរងការកាប់ឈើធ្វើអាជីវកម្ម និងការកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិពីសំណាក់ក្រុមឈ្មួញ និងក្រុមហ៊ុនដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនៅជុំវិញតំបន់នោះ។
របាយការណ៍របស់សាកលវិទ្យាល័យម៉ារីឡែន(Maryland ) កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៤ ដែលបានប្រមូលទិន្នន័យ តាមរយៈប្រព័ន្ធផ្កាយរណប បង្ហាញថា គ្រាន់តែក្នុងឆ្នាំ២០២៣ មួយ កម្ពុជាបាត់បង់ព្រៃឈើជាង ១សែន ២ម៉ឺនហិកតា (១២១ ០០០) ក្នុងតំបន់អភិរក្សដែលគ្រប់គ្រងដោយក្រសួងបរិស្ថាន ពោលគឺស្មើនឹងទំហំទីក្រុង ឡូស អេជេលែស (Los Angeles) ដ៏ធំមួយនៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ តំបន់ដែលរងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខ្លាំងជាងគេក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ភាគច្រើនគឺជាតំបន់ព្រៃការពារ ក្នុងនោះរួមមាន ដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ ដែនជម្រកសត្វព្រៃបឹងពែរ ដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំសំកុស ឧទ្យានជាតិជួរភ្នំក្រវាញ និងឧទ្យានជាតិវ៉ឺនសៃ-សៀមប៉ាង។
ប្រជាជននៅមូលដ្ឋានពិសេសជនជាតិដើមមួយចំនួន តែងតែស្ម័គ្រចិត្តការពារព្រៃឈើ ដោយគ្មានប្រាក់ខែហើយពួកគាត់ត្រូវចំណាយលុយផ្ទាល់ខ្លួន ដែលទទួលពីការលក់ស្រូវ និងលក់មាន់ទារ ចុះល្បាតការពារព្រៃឈើ ដោយសារតែពួកគេស្រឡាញ់ និងស្តាយស្រណោះព្រៃឈើដែលបន្សល់ទុកពីដូនតា។ ផលពីសកម្មភាពប្រឹងប្រែងនេះ ពួកគេតែងទទួលរងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្សេងពីឧក្រិដ្ឋជនព្រៃឈើ និងរងបណ្តឹងពីអាជ្ញាធរ។
លោក អ៊ុក ម៉ៅ ក៏មានការតាំងចិត្តដូចប្រជាសហគមន៍និងជនជាតិដើមផ្សេងទៀតដែរ គឺលោកបញ្ជាក់ថា នៅតែបន្តចុះល្បាតការពារព្រៃឈើបើទោះជារងបណ្តឹង និងទុក្ខបុកម្នេញផ្សេងយ៉ាងណាក៏ដោយ៕
