អង្គការអុកស្វាមប្រចាំកម្ពុជា និងសមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ (IDEA) បានចូលរួមប្រារព្វទិវាអន្តរជាតិកម្មករការងារតាមផ្ទះ ក្រោមប្រធានបទ«គុណតម្លៃនៃអ្នកផ្តល់ការថែទាំ និងកម្មករការងារតាមផ្ទះ» កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤។ ស្ថាប័នទាំងនេះបានជំរុញដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យផ្ដល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញាការងារដើម្បីធានាដល់កិច្ចការពារសិទ្ធិរបស់កម្មករ។
កម្មករការងារតាមផ្ទះសំដៅដល់អ្នកធ្វើការនៅក្នុងផ្ទះរបស់នរណាម្នាក់។ អ្នកទាំងនោះធ្វើការងារផ្ទះច្រើនប្រភេទរាប់តាំងពីការថែទាំក្មេងៗ និងមនុស្សចាស់ ការសម្អាតផ្ទះ និងថែទាំផ្ទះជាដើម។ កម្មករការងារតាមផ្ទះ ពេលបច្ចុប្បន្ននេះមិនទាន់មានលក្ខណៈសម្បត្តិក្នុងការទទួលបានបណ្ណប.ស.ស នៅឡើយ ខណៈដែលអ្នកទាំងនោះមិនទាន់មានការទទួលស្គាល់ពីច្បាប់ស្ដីពីការងារឆ្នាំ១៩៩៧ របស់កម្ពុជា។
នៅកម្ពុជា មានការប៉ាន់ប្រមាណថាកម្មករការងារតាមផ្ទះប្រហែលជា៤៣% ត្រូវបានជួលឲ្យធ្វើការតាមរយៈអ្នកផ្ដល់សេវា។ ជាងពាក់កណ្ដាលនៃកម្មករការងារតាមផ្ទះនៅលើពិភពលោក៣៨លាននាក់ គឺនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ នៅកម្ពុជា មានកម្មករការងារតាមផ្ទះប្រហែល២៤០ ០០០នាក់។ នេះបើតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការអន្តរជាតិខាងការងារចេញផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០១៨។
កាលពីឆ្នាំ២០១១ អង្គការអន្តរជាតិខាងការងារបានអនុម័តលើអនុសញ្ញាលេខ១៨៩ ស្ដីពីការងារសមរម្យសម្រាប់កម្មករការងារតាមផ្ទះ ដោយបានទទួលស្គាល់សិទ្ធិកម្មករការងារតាមផ្ទះស្មើនឹងកម្មករផ្សេងទៀតដែរ រួមមានទាំងការឈប់សម្រាកប្រចាំសប្ដាហ៍ ប្រចាំខែ ម៉ោងធ្វើការ ការធ្វើការថែមម៉ោង ការឈប់ដំណាច់ឆ្នាំ និងការការពារសមរម្យចំពោះអំពើហិង្សា និងការបៀតបៀនផ្សេងៗ។
កម្មករការងារតាមផ្ទះគឺស្ថិតក្នុងចំណោមក្រុមងាយរងគ្រោះបំផុតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ នេះបើតាមការសិក្សារបស់អង្គការអន្តរជាតិខាងការងារកាលពីឆ្នាំ២០០៩ ស្ដីពីជីវភាព និងស្ថានភាពរស់នៅរបស់កម្មករ។ អង្គការអន្តរជាតិមួយនេះលើកឡើងថាកម្មករប្រឈមនឹងការរឹត្បិតសេរីភាពនៃការចេញចូល ប្រាក់ខែទាប និងមិនមានកិច្ចសន្យាការងារច្បាស់លាស់ ធ្វើការលើសម៉ោង មិនមានពេលសម្រាកគ្រប់គ្រាន់ ធ្វើការហួសកម្លាំង និងងាយរងគ្រោះលើរាងកាយ ផ្លូវភេទ និងការជួញដូរ។
ស្រ្តីមេផ្ទះម្នាក់ គឺអ្នកស្រី ស្រី វណ្ណៈ ដែលបានចូលរួមក្នុងទិវានេះ បានប្រាប់ខេមបូចាថា កម្មករការងារតាមផ្ទះបានជួបបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន ហើយភាគច្រើននៃអ្នកទាំងនោះមិនមានបណ្ណប.ស.ស ដូចកម្មកររោងចក្រ ឬបុគ្គលិកប្រាក់ចំណូលទាបផ្សេងនោះទេ។ អ្នកស្រីថា នេះជាបញ្ហាមួយ ពេលធ្លាក់ខ្លួនឈឺ អ្នកទាំងនោះត្រូវប្រើថវិកាផ្ទាល់ខ្លួនសម្រាប់ចំណាយលើថ្លៃព្យាបាល។
ថ្វីបើស្រ្តីវ័យ៤៨ឆ្នាំរូបនេះមិនធ្លាប់ធ្វើជាកម្មករការងារតាមផ្ទះ តែអ្នកស្រីធ្លាប់ធ្វើការជាកម្មករកាត់ដេរ ដូចនេះអ្នកស្រីយល់ច្បាស់ពីភាពខុសគ្នា និងការខិតខំរកប្រព័ន្ធគាំទ្រ ឬអ្នកតំណាងក្នុងការជួយតស៊ូរកការផ្ដល់សិទ្ធិ និងអត្ថប្រយោជន៍នានា។
អ្នកស្រីឲ្យដឹងថា៖ «ពេលកម្មករការងារតាមផ្ទះមានបណ្ណប.ស.ស ពួកគាត់នឹងអាចបានអត្ថប្រយោជន៍ច្រើន។ ខ្ញុំចង់ឲ្យនិយោជក ឬក្រុមហ៊ុនធ្វើឲ្យពួកគាត់បានទទួលបណ្ណប.ស.ស ដូចនេះពួកគាត់នឹងមានប្រាក់សម្រាប់ការព្យាបាលជំងឺ ពេលធ្លាក់ខ្លួនឈឺ»។
អ្នកស្រ្តីបន្តថា អ្នកស្រីចង់ឲ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតផ្ដោតឲ្យបានច្រើន និងបង្កើតបរិយាកាសការងារល្អសម្រាប់កម្មករការងារតាមផ្ទះ ពីព្រោះថា «កម្មករកាត់ដេរមានបណ្ណប.ស.ស មានប្រាក់ខែសមរម្យ និងមានថ្ងៃឈប់សម្រាកផងដែរ»។
ក្នុងទិវានេះដែរ កម្មករការងារតាមផ្ទះ បានលើកឡើងថាពួកគាត់ប្រឈមនឹងបញ្ហាច្រើនពេលព្យាយាមរកថ្ងៃឈប់សម្រាក ព្រោះថាពួកខ្លួនមិនមានថ្ងៃឈប់សម្រាកប្រចាំឆ្នាំដូចកម្មករនិយោជិតផ្សេងទៀត។ បន្ថែមពីនេះម្ចាស់ផ្ទះបានកាត់ប្រាក់ខែបើសិនជាពួកខ្លួនត្រូវបញ្ឈប់សម្រាកពីការងារ។
ក្រុមកម្មករការងារតាមផ្ទះឡើកឡើងថា៖ «ទីមួយ វាពិបាកក្នុងការសុំច្បាប់សម្រាកពីព្រោះថាពេលអ្នកសុំច្បាប់សម្រាក អ្នកក៏ត្រូវកាត់លុយដែរ។ ទីពីរសិទ្ធិ និងសេរីភាព [មិនបានទទួលការការពារ]។ ទីបី ប្រាក់ខែទាប។ ទីបួនមិនមានកិច្ចសន្យាការងារ និងចុងក្រោយអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះរងការបៀតបៀនពីម្ចាស់ផ្ទះ និងការរើសអើងពីសង្គម»។
អ្នកស្រី គឹម ស្រ៊ី ជាកម្មករការងារតាមផ្ទះមួយរូបបានលើកឡើងថាដើម្បីធ្វើឲ្យកម្មករការងារតាមផ្ទះទទួលបានតម្លៃសមរម្យ វាចាំបាច់ត្រូវមានការរៀបចំក្រុមកម្មករការងារតាមផ្ទះ ដើម្បីធ្វើយុទ្ធនាការ និងទាមទារអត្ថប្រយោជន៍ពីរដ្ឋាភិបាល និងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ។ ទាំងនេះរួមមានទាំងការផ្ដល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញារបស់អង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ អនុវត្តសេចក្ដីប្រកាសលេខ២៣៥របស់ក្រសួងការងារ។ ដូចនេះកម្មករការងារតាមផ្ទះ នឹងទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ផ្សេងៗ និងលើកកម្ពស់ចំណេះដឹងរបស់កម្មករការងារតាមផ្ទះអំពីសិទ្ធិ។
បើនិយាយពីសេដ្ឋកិច្ចវិញ កម្មករការងារតាមផ្ទះគឺជាផ្នែកសំខាន់មួយក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ដោយគ្របដណ្ដប់លើមនុស្សជាង៧៥លាននាក់ទូទាំងពិភពលោក ដោយរួមទាំងកុមារផង។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់អ្នកស្រី ភាណ សោភ័ណ នាយិការអង្គការអុកស្វាមប្រចាំកម្ពុជា។ ជាង៧៦% ជាស្រ្តីមានវ័យ១៥ឆ្នាំ ឬចាស់ជាងនេះ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ទៀតថា កម្មករការងារតាមផ្ទះជួយបង្កើតសុខុមាលភាពសង្គម សម្រួលការងារលើគ្រប់វិស័យ រួមចំណែកលើកកម្ពស់សេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គម។
ពេលដែលវាអាចស្វែងរកការទទួលស្គាល់ពីរដ្ឋាភិបាល នៅពេលក្រោយៗទៀតប្រហែលជាមានការយកចិត្តទុកដាក់លើក្រុមផ្សេងទៀតដែលមិនសូវមានការទទួលស្គាល់សម្រាប់ការដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច។ អ្នកស្រី ភាណ សោភ័ណ លើកឡើងថារដ្ឋាភិបាលបានចេញសេចក្ដីប្រកាសលេខ៣៥ កាលពីឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីលក្ខខណ្ឌការងារសម្រាប់កម្មករការងារតាមផ្ទះ ដែលបានកំណត់លក្ខខណ្ឌការងាររបស់កម្មករការងារតាមផ្ទះ ធានាពីការងារសមរម្យ និងការគាំពារសង្គម។
កាលពីឆ្នាំ២០១៧ ក្រសួងការងារបានចេញសេចក្ដីជូនដំណឹងលេខ៣៣៦ ស្ដីពីការចុះឈ្មោះកម្មករក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធក្នុងបេឡាជាតិសន្ដិសុខសង្គម ដើម្បីធានាថាអ្នកទាំងនោះមានលក្ខខណៈសម្បត្តិក្នុងការទទួលបានប្រព័ន្ធមូលនិធិសុខភាពសមធម៌ ដូចនេះអ្នកទាំងនោះអាចទទួលបានប្រាក់ឧត្ថម្ភបន្ថែម។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «និយាយពីការអនុវត្ត យើងនឹងមិនឃើញថាមានមនុស្សច្រើនទេដែលត្រូវនិយោជករបស់ពួកគេចុះឈ្មោះឲ្យដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍នានា និងការគាំពារផ្សេងៗ»។
អ្នកស្រីរំពឹងថានិយោជកនឹងផ្ដល់ប្រាក់ខែ និងលក្ខខណ្ឌការងារសមរម្យដល់កម្មករការងារតាមផ្ទះ។ កម្មករការងារតាមផ្ទះ ក៏គួរតែដឹងពីសិទ្ធិ និងតួនាទី និងអត្ថបទប្រយោជន៍នានាដែលត្រូវទទួលបានពីនិយោជក ពីព្រោះថាកម្មករការងារតាមផ្ទះមិនមែនជា «ទាសករ» នោះទេ។កម្មករការងារតាមផ្ទះ ធ្វើការដើម្បីប្ដូរយកប្រាក់ខែ។
លោក វ៉ន ពៅ ប្រធានសមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ មានប្រសាសន៍ថាសមាគម និងអង្គការដៃគូបានជំរុញដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យផ្ដល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញាលេខ១៨៩របស់អង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ។
លោក រំឭកថាកាលពេលផ្ទុះជំងឺកូវីដ-១៩ អង្គការសង្គមស៊ីវិល បានពិភាក្សា និងជំរុញដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យបង្កើតផែនទីបង្ហាញផ្លូវ ក្នុងការផ្ដល់សច្ចាប័នដល់អនុសញ្ញាលេខ១៨៩របស់អង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ ប៉ុន្តែ «រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការងារថ្មីមិនបានចាប់អារម្មណ៍លើបញ្ហានេះទេ»។
លោកឲ្យដឹងថា៖ «យើង និងអង្គការដៃគូរបស់យើងសូមផ្ញើសារទៅក្រសួង និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនានាឲ្យពិចារណាធ្វើផែនទីបង្ហាញផ្លូវ ដើម្បីជំរុញដល់ការផ្ដល់សច្ចាប័ន ក្នុងន័យធានាដល់សិទ្ធិកម្មករការងារតាមផ្ទះនៅទីនេះ និងនៅក្រៅប្រទេស»។
លោកក៏បានអំពាវនាវឲ្យមានការអនុវត្តឯកសារផ្លូវច្បាប់ផ្សេងទៀតដូចជាសេចក្ដីប្រកាសលេខ២៣៥ និងជំរុញឲ្យក្រសួងបង្ខំនិយោជករបស់កម្មករការងារតាមផ្ទះឲ្យចុះឈ្មោះអ្នកទាំងនោះក្នុងប្រព័ន្ធបេឡាជាតិសន្តិសុខសង្គម។
លោកបន្ថែមថា៖ «បើគ្មានកម្មករការងារតាមផ្ទះ សេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ សេដ្ឋកិច្ចសហគមន៍ និងសេដ្ឋកិច្ចជាតិនឹងមិនលូតលាស់ទេ។ កម្មករការងារតាមផ្ទះ មានតម្លៃ ហើយពួកគាត់គឺជាគ្រូពេទ្យដំបូងនៅក្នុងគ្រួសារ»។
ជាមួយគ្នានេះដែរ អ្នកស្រី សេងផល ដាវីន អគ្គនាយិការងនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសមធម៌យេនឌ័រ និងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចនៃក្រសួងកិច្ចការនារី មានប្រសាសន៍ថាមានចំណុចបីសំខាន់ក្នុងផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត និងក្រមខណ្ឌសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច។
ទីមួយគឺវាគឺជាចក្ខុវិស័យ និងជាបេសកកម្មរបស់ក្រសួង ទីពីរគឺយុទ្ធសាស្រ្តនារីរតនទី៦ និងទីបី គឺទិដ្ឋភាពទូទៅ និងផែនការសម្មភាពដែលពិចារណាលើសុខុមាលភាព។
ក្រសួងនឹងផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់លើការលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងរវាងនិយោជក និងសាធារណជនដើម្បីគាំទ្រ និងផ្ដល់តម្លៃដល់កម្មករការងារតាមផ្ទះ អ្នកថែទាំផ្ទះ និងអ្នកផ្ដល់សេវាថែទាំនៅផ្ទះ។
អ្នកស្រីបន្តថា វានឹងជួយធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវលក្ខខណ្ឌការងាររបស់កម្មករការងារតាមផ្ទះ ជាពិសេសស្របទៅតាមសេចក្ដីសម្រេចរបស់ក្រសួងការងារលេខ៣៥ ដែលទាក់ទងនឹងការផ្តល់លក្ខខណ្ឌការងារសមរម្យ និងការទទួលបានការការពារសុខុមាលភាពសមស្រប។
អ្នកស្រី សេង សៀវហ្គិច អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងគាំពារសង្គមរបស់អង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ មានប្រសាសន៍ថា វាពិតជាមានសារសំខាន់ណាស់ក្នុងការរួមគ្នាជំរុញរដ្ឋាភិបាលឲ្យផ្ដល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញាលេខ១៨៩។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «គោលដៅធំបំផុតគឺធានាថាកម្មករការងារតាមផ្ទះបានទទួលសិទ្ធិការងារ ការគាំពារសង្គមសមរម្យ និងអនុលោមទៅតាមច្បាប់ស្ដីពីការងារ»។
អ្នកស្រីឲ្យដឹងទៀតថាភាគីពាក់ព័ន្ធគួរតែធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីឲ្យឈានទៅដល់ការអនុវត្តលក្ខខណ្ឌនៃអនុសញ្ញា បើទោះបីជាកម្ពុជាមិនទាន់ផ្ដល់សច្ចាប័នក៏ដោយ។ ដូចនេះ វាជារឿងពីរដែលត្រូវធ្វើក្នុងពេលដំណាលគ្នា។ អ្នកស្រីពន្យល់ថា៖ «ខណៈដែលយើងកំពុងទាមទារ ឬតស៊ូមតិឲ្យរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញា យើងក៏កំពុងជំរុញពួកគាត់ឲ្យគោរពលក្ខខណ្ឌរបស់អនុសញ្ញាដូចគ្នា»។
បើតាមច្បាប់ស្ដីពីរបបសន្តិសុខសង្គម ពេលកម្មករការងារតាមផ្ទះទៅធ្វើការនៅកន្លែងណាមួយ វាមានន័យថាអ្នកនោះគឺជានិយោជិត។ ដូចនេះ និយោជករបស់អ្នកទាំងនោះគួរតែចុះឈ្មោះពួកគាត់ជាមួយបេឡាជាតិសន្តិសុខសង្គម។ អ្នកដែលមិនបានចុះឈ្មោះជាសមាជិកមេឡាជាតិសន្តិសុខសង្គម មានន័យថាជា «និយោជកខុសច្បាប់»។ ហេតុនេះគ្រប់ភាគីគួរតែជជែកគ្នាអំពីបញ្ហានេះ និងផ្សព្វផ្សាយឲ្យបានទូលំទូលាយ។
អង្គការអុកស្វាមបានលើកឡើងថាខណៈដែលអនុសញ្ញាអង្គការអន្តរជាតិខាងការងារស្ដីពីការងារសមរម្យសម្រាប់កម្មករការងារតាមផ្ទះមិនទាន់បានផ្ដល់សច្ចាប័ន ច្បាប់ស្ដីពីការងារវិញក៏មិនទាន់កំណត់ជាក់លាក់ពីកម្មករការងារតាមផ្ទះដូចគ្នា។ប្រកាសរបស់ក្រសួងការងារលេខ២៣៥ បានចេញកាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨ អនុលោមតាមបទប្បញ្ញត្តិនៃអនុសញ្ញា ក៏ដូចជាអនុសាសន៍លេខ ២០១ ប៉ុន្តែមិនបានបញ្ចូលកម្មករឆ្លងដែននោះទេ ឬកំណត់ពីការកសាងសមត្ថភាព និងយន្តការច្បាស់លាស់ក្នុងការការពារកម្មករការងារតាមផ្ទះ ជាពិសេសអ្នកធ្វើការជាកុមារ។
ដូចគ្នាដែរ ទម្រង់កិច្ចសន្យាការងារស្ដង់ដាសម្រាប់កម្មករការងារតាមផ្ទះក៏មិនទាន់បានបង្កើត។ កម្មករការងារតាមផ្ទះមិនបានចុះឈ្មោះពេញលេញក្នុងការទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍នានាពីប្រព័ន្ធគាំពារសង្គម ដូចជាការថែទាំសុខភាព ហានិភ័យការងារ និងមាតុភាព។
ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ អង្គការអុកស្វាមលើកឡើងទៀតថា ការពង្រឹង និងការកសាងសមត្ថភាពរបស់កម្មករការងារតាមផ្ទះគឺនៅមានកម្រិត ពីព្រោះថាកម្មករការងារតាមផ្ទះគឺជាកម្មករដែលមិនត្រូវបានចាត់ទុកថាមិនមានជំនាញ ដូចកម្មករដទៃ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ NGOs, Domestic Workers Urge Government to Ratify Labor Conventions To Safeguard Their Rights
