អនុប្រធានសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរធំមួយថ្លែងថាខ្លួននឹង «មិនទទួលយក» សហជីពថ្មីនៅក្នុងរោងចក្ររបស់លោកទេ ដោយថាលោកពេញចិត្តតែសហជីពដែលដឹកនាំដោយមន្ត្រីរបស់គណបក្សកាន់អំណាចតែប៉ុណ្ណោះ។
ភាគីខាងរោងចក្រកាលពីចុងខែឧសភា បានទាមទារឱ្យអនុប្រធានសហជីពថ្មី គឺលោក យឿន យឹម ដកខ្លួនពីសហជីព ឬត្រូវបាត់បង់ការងារ។ នេះបើតាមការឱ្យដឹងពីសាមីខ្លួន។
លោកបន្ថែមថា៖ «វាមិនយុត្តិធម៌ទេ ពីព្រោះខ្ញុំបានជាប់ឆ្នោតជាអនុប្រធានសហជីពក្នុងរោងចក្រ និងគោរពទៅតាមច្បាប់ការងារ ហើយគាត់បែរជាបង្ខំឱ្យខ្ញុំចេញ ដើម្បីបញ្ឈប់សហជីពឯករាជ្យ»។
លោក Enjoy Ho អនុប្រធានសមាគមវាយនភណ្ឌ សម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងផលិតផលធ្វើដំណើរ (TAFTAC) ដែលជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនអេសវ៉ាយអេសជី ហ្គាម៉ិន ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ធ្លាប់បានព្រមានទៅប្រធានសហព័ន្ធសហជីពឯករាជ្យ អ៊ិនទូហ្វី(INTUFE) ថា លោកមិនចង់បានសហជីពថ្មីដែលបង្កើតដោយលោក យឹម និងកម្មករនៅរោងចក្រនេះទេ។
កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែឧសភា សហព័ន្ធសហជីពឯករាជ្យ អ៊ិនទូហ្វី បានជួយដល់កម្មករក្នុងការបង្កើតសហជីព និងបានជូនដំណឹងទៅកាន់លោក Ho ផងដែរ។ ក្រោយមកលោក Ho បានផ្ញើសារមកកាន់ប្រធានសហព័ន្ធសហជីពឯករាជ្យ អ៊ិនទូហ្វី លោក រី សិទ្ធីណែត វិញនៅថ្ងៃទី១៨ ខែឧសភា។ នេះបើតាមសារដែលខេមបូចាទទួលបាន និងមានការបញ្ជាក់ពីលោក Ho ផងដែរ។
បើតាមសារនោះលោក Ho បានសរសេរថា៖ «ហេតុអ្វីលោកចុះបញ្ជីបង្កើតសហជីពក្នុងរោងចក្ររបស់ខ្ញុំ? ខ្ញុំបានចុះបញ្ជីសហជីពក្នុងរោងចក្ររបស់ខ្ញុំរួចហើយ…ខ្ញុំនឹងមិនទទួលសហជីពនេះទេ ពិសេសតំណាងដែលស្និទ្ធនឹងលោកគឹមិនចេះសហការគ្នាទេ ដែលធ្វើឱ្យខ្ញុំមានអារម្មណ៍មិនល្អ»។
បើតាមសារដដែល លោក Ho បានលើកឡើងថា រោងចក្ររបស់លោកមានសហជីពរួចហើយ គឺសហព័ន្ធសហជីពការងារកម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយលោក សោម អូន។ លោក សោម អូន ក៏ជា សមាជិកគណៈកម្មាធិការកណ្តាលរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាផងដែរ។
លោក Ho បានបញ្ជាក់មកខេមបូចាថា លោកបានផ្ញើសារទៅកាន់ប្រធានសហព័ន្ធសហជីពឯករាជ្យ អ៊ិនទូហ្វី ពិតមែន ប៉ុន្តែថា៖ «ដរាបណាសហជីពបានចុះបញ្ជីទៅតាមច្បាប់ស្ដីពីការងារ និងបានទទួលការយល់ព្រម ខាងរោងចក្រនឹងនៅតែទទួលយក»។
បើតាមឯកសារដែលខេមបូចាទទួលបាន សហជីពបានជូនដំណឹងទៅនាយករោងចក្រអំពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំសហជីពនៅថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ហើយក៏បានបញ្ជូនឯកសារចុះបញ្ជីទៅកាន់ក្រសួងការងារនៅពីរថ្ងៃបន្ទាប់។
បើតាមលោក រី សិទ្ធីណែត និងលោក យឿន យីម អ្នកគ្រប់គ្រងរោងចក្របានហៅមេដឹកនាំសហជីពទៅជួបនៅក្នុងការិយាល័យរោងចក្រម្ដងម្នាក់ៗ និងបានបញ្ជាឱ្យអ្នកទាំងនោះលាឈប់ពីសហជីព ឬក៏ត្រូវស្ថិតក្នុងបញ្ជីខ្មៅនៅគ្រប់រោងចក្រទាំងអស់។
កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែឧសភា លោក យឿន យីម បានលើកឡើងថា លោកត្រូវគេប្រាប់ឱ្យឈប់ពីការងារនៅរោងចក្រ ហើយកិច្ចសន្យាការងាររបស់លោកនឹងមិនត្រូវគេបន្តឱ្យទៀតទេ។ លោកថា លោកបានធ្វើការនៅរោងចក្រនេះអស់រយៈពេលមួយឆ្នាំបួនខែមកហើយ។
លោកឱ្យដឹងទៀតថា៖ «នាយករោងចក្របានប្រាប់ខ្ញុំឱ្យឈប់ពីសហជីពឯករាជ្យ បើសិនជាខ្ញុំចង់បន្តការងារក្នុងរោងចក្ររបស់គាត់ទៀត ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនយល់ព្រម ពីព្រោះខ្ញុំមិនអាចបន្តកិច្ចសន្យាការងារទៀតទេ»។ លោកបន្តថា៖ «គាត់បាននិយាយថាខ្ញុំមិនត្រូវការសហជីពទៀតទេ ព្រោះខ្ញុំមានសហជីពរបស់រដ្ឋាភិបាលរួចហើយ»។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «បន្ទាប់ពីនោះមក ពួកគេបានឱ្យលិខិតលាលែងពីសហជីព និងបានប្រាប់ខ្ញុំម្ដងទៀតឱ្យចុះហត្ថលេខា ប៉ុន្តែខ្ញុំបានបដិសេធ»។ លោកបន្ថែម៖ «ពួកគេបានសួរខ្ញុំថាតើលោកចង់ធ្វើជើងកាងនៅក្នុងរោងចក្ររបស់ខ្ញុំ? ខ្ញុំបានឆ្លើយថាៈ ទេ ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់ជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់កម្មករ ហើយខ្ញុំមិនដែលគិតដូចអ្វីលោកបាននិយាយនោះទេ»។
លោកឱ្យដឹងទៀតថា លោកខ្លាចថាបើសិនជាលោកទៅរោងចក្រម្ដងទៀតលោកអាចនឹងត្រូវចាប់ខ្លួន លោកបានលក់គោរបស់ខ្លួនដើម្បីដោះបំណុល និងទ្រទ្រង់ជីវភាពគ្រួសារនៅប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ។
នាយករដ្ឋបាលរបស់រោងចក្រអេសវ៉ាយអេសជី លោក សៀ ហុកឆាយ បានបដិសេធលើការលើកឡើងថាខាងរោងចក្រមានការរើសអើសលើថ្នាក់ដឹកនាំសហជីព។
លោក ហុកឆាយ មានថ្លែងថា៖ «ព្រោះថារោងចក្ររបស់យើងតែងតែពិនិត្យលើកិច្ចសន្យាការងាររបស់បុគ្គលិករៀងរាល់បីខែម្ដង»។ លោកបន្តថា៖ «ចំពោះករណីរបស់លោក យឿន យីម គឺគាត់បដិសេធផ្ដិតមេដៃដើម្បីបញ្ចប់កិច្ចសន្យាការងារដោយខ្លួនឯង ហើយគាត់ក៏មិនមានលក្ខខណ្ឌសម្រាប់រោងចក្របន្តកិច្ចសន្យាការងារដែរ ដែលវាត្រូវឱ្យមានការព្រមព្រៀងគ្នារវាងកម្មករ និងនិយោជក»។
យ៉ាងណា លោក ហុកឆាយ បានបដិសេធមិនលម្អិតថា «លក្ខខណ្ឌ» បែបណាដែលលោក យឹម ត្រូវមានដើម្បីអាចឱ្យកិច្ចសន្យាការងារគាត់អាចបន្តទៅទៀតបាន និងក្រោយមកលោកថាលោកមិនដឹងថាអ្វីជាលក្ខខណ្ឌនោះដែរ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំមិនដឹងទេ ពីព្រោះនេះជាសិទ្ធិរបស់ក្រុមថ្នាក់ដឹកនាំមួយៗក្នុងការសម្រេចចិត្ត ខ្ញុំមិនអាចនិយាយអ្វីច្រើនជាងនេះទេ»។
ច្បាប់ស្ដីពីការងាររបស់កម្ពុជាចែងថា៖ «និយោជកមិនត្រូវរើសអើសលើកម្មករដោយសារតែពួកគេពាក់ព័ន្ធនឹងសហជីព…ជាមេដឹកនាំសហជីព ឬចូលរួមក្នុងសកម្មភាពរបស់សហជីព ពេលមានសេចក្ដីសម្រេចលើ…ការបញ្ឈប់ និងមិនបន្តកិច្ចសន្យាការងារដល់និយោជិត»។
ការរើសអើងលើការបង្កើតសហជីពអាចនឹងត្រូវពិន័យជាប្រាក់រហូតដល់ប្រាំលានរៀល។
លោកស្រី យ៉ាង សោភ័ណ្ឌ ប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា (CATU) មានប្រសាសន៍ថា លោកស្រីបានដឹងថាមានជាង១០ករណីផ្សេងគ្នាដែលកម្មករបានរងនូវការគំរាមកំហែងពីសំណាក់ថ្នាក់គ្រប់គ្រងរោងចក្រពេលពួកគេចូលជាមួយសមាជិកសហជីព ហើយថានេះគឺជាការបំពានទៅនឹងច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិការងារ។
ទាក់ទងទៅនឹងការបញ្ឈប់លោក យឹម និងសាររបស់លោក Ho ដែលគាំទ្រសហជីពស្និទ្ធនឹងរដ្ឋាភិបាល ប្រធានសហព័ន្ធសហជីពឯករាជ្យ អ៊ិនទូហ្វី លោក រី សិទ្ធីណែត ថា៖ «នេះគឺមិនមែនជារឿងដែលត្រូវធ្វើនោះទេ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «យើងដឹងថាពួកគេ [ថ្នាក់គ្រប់គ្រង និងម្ចាស់រោងចក្រ] មិនសប្បាយចិត្តពេលរោងចក្រមានសហជីពឯករាជ្យ ជាពិសេសសហជីពដែលការពារប្រយោជន៍កម្មករពិតៗ»។ រី បន្តថា៖ «ប៉ុន្តែបើសិនជាសហជីពការពារ[ប្រយោជន៍]ឱ្យថៅកែ ពួកគេរីករាយ ហើយអនុញ្ញាតឱ្យចូល ឬបង្កើតនៅក្នុងរោងចក្រ។ យើងបានឃើញពីការរើសអើសលើសហជីព»។
គម្រោងរោងចក្រកាន់តែប្រសើរ ដែលគាំទ្រដោយអង្គការអន្តរជាតិខាងការងារហៅកាត់ថា ILO បាននិយាយថា រោងចក្រអេសវ៉ាយអេសជី បាន «អនុលោម» តាមច្បាប់បានយ៉ាងពេញលេញ ដោយផ្អែកលើការសិក្សាចំនួនបីគិតចាប់ពីឆ្នាំ២០១៩ ដល់ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ការសិក្សានោះរួមមានការពិនិត្យលើលទ្ធភាពរបស់កម្មករ លើសេរីភាព និងការចូលរួមជាមួយសហជីព។
សារអ៊ីម៉ែលដែលខេមបូចា បានឃើញ បញ្ជាក់ថា សហព័ន្ធសហជីពឯករាជ្យ អ៊ីនទូហ្វី បានផ្ញើព័ត៌មានអំពីករណីរបស់លោក យីម ទៅកាន់អង្គការ ILO និងគម្រោងរោងចក្រកាន់តែប្រសើរកាលពីពាក់កណ្ដាលខែមិថុនា។ ស្ថាប័នទាំងនេះមិនបានឆ្លើយតបទេ ពេលទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយ។
លោក ហេង សួរ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារ មិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបានទេ។ លោក និន វណ្ណៈ អគ្គលេខាធិការរងនៃគណៈកម្មការដោះស្រាយកូដកម្ម និងបាតុកម្មរបស់ក្រសួងការងារបានបដិសេធធ្វើអត្ថាធិប្បាយលើរឿងនេះ។
រោងចក្រអេសវ៉ាយអេសជី ផលិតសម្លៀកបំពាក់ឱ្យក្រុមហ៊ុន Inditex Group’s Zara ។ ខេមបូចា បានទាក់ទងទៅក្រុមហ៊ុនសុំការអត្ថាធិប្បាយ ប៉ុន្តែមិនមានការឆ្លើយតប។ ប្រធាន សហព័ន្ធសហជីពឯករាជ្យ អ៊ីនទូហ្វី លោក រី សិទ្ធីណែត បានឱ្យដឹងដែរថា ខាងក្រុមហ៊ុនបានឆ្លើយតបទៅនឹងអ៊ីម៉ែលរបស់សហជីព និងបានអះអាងថាបញ្ហារបស់លោក យឹម នឹងត្រូវដោះស្រាយ តែថាតាំងពីពេលនោះមកមិនឃើញមានអ្វីកើតឡើងទេ។
លោក រី សិទ្ធីណែត បន្ថែមថា៖ «យើងមិនអាចទទួលយកបានពេលមានសម្ពាធ និងការបំពានលើកម្មករក្នុងរោងចក្របែបនេះកើតឡើង»។
អគ្គលេខាធិការ TAFTAC លោក ខេន លូ ថ្លែងថា សមាគមគាំទ្រម្ចាស់រោងចក្រឱ្យអនុវត្តតាមច្បាប់។
លោកសរសេរក្នុងសារតេឡេក្រាមថា៖ «បើសិនជាករណីរបស់កម្មករហ្នឹង ត្រូវបានបោះឆ្នោតជាប់ហើយ គឺច្បាប់ការពារកាត់ពីការបញ្ឈប់ពីការងារដោយឯកតោភាគី»។ លោកសរសេរទៀតថា៖ «បើសិនជាសហជីពបានបង្កើត និងចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវ ទទួលស្គាល់ដោយក្រសួងការងារ ដូចនេះមិនមាននរណាម្នាក់មានសិទ្ធិ «មិនទទួលនោះទេ»។
ប៉ុន្តែលោក លូ អះអាងថា បើតាមអ្វីដែលលោក Ho លើកឡើង គឺថាគាត់មិន «ទទួលយក» សហជីព ហើយរោងចក្ររបស់លោក Ho មានវិធានការលើលោក យីម ដែលត្រូវគេជ្រើសតាំងជាអនុប្រធានសហជីព គឺមិនបំពានច្បាប់ទេ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ហេតុអ្វីគេបញ្ឈប់តែអនុប្រធានសហជីព? ហេតុអ្វីមិនបញ្ឈប់ប្រធានផងទៅ? បញ្ឈប់សហជីព [sic] មិនមែនរំលាយសហជីពទេ»។
លោក លូ បញ្ជាក់ទៀតថា ករណីលោក យីម គឺមិនមែនត្រូវបញ្ឈប់ទេ ប៉ុន្តែគឺខាងរោងចក្រមិនបន្តកិច្ចសន្យាការងារថ្មី ហើយថារោងចក្រគឹ «មិនចាំបាច់ត្រូវបង្ហាញភស្តុតាងអ្វី» ដើម្បីបញ្ជាក់ពីហេតុផលមិនបន្តកិច្ចសន្យាការងារថ្មីឱ្យលោក យីម នោះដែរ។
លោកពន្យល់ថា៖ «ច្បាប់ស្ដីពីការងារមិនបានការពារប្រឆាំងនឹងការមិនបន្តកិច្ចសន្យាការងារមានរយៈពេលកំណត់នោះទេ»។ លោកមានប្រសាសន៍សំដៅដល់កិច្ចសន្យាការងារខ្លី ដែលត្រូវតែធ្វើឡើងវិញនៅក្នុងរយៈពេលកំណត់ណាមួយ។ លោកបន្តថា៖ «មិនមានកាតព្វកិច្ចលើកិច្ចសន្យាមានរយៈពេលកំណត់នេះទេ»។
មាត្រា៦៣នៃច្បាប់ស្ដីពីសហជីពបានចែងថាលក្ខខណ្ឌដែលតម្រូវឱ្យនិយោជិកអាចបន្តកិច្ចសន្យាការងារថ្មីដោយឱ្យដកខ្លួនពីសហជីព ដូចទៅនឹងអ្វីដែលលោក យឹម ចោទក្រុមហ៊ុនថាចង់បានពីលោកនោះ គឺជារឿងខុសច្បាប់។
លោក Ho បាននិយាយតាមសារតេឡេក្រាមថា ការមិនបន្តកុងត្រាឱ្យលោក យីម គឺ «ត្រឹមត្រូវទៅតាមច្បាប់ និងបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុង» របស់រោងចក្រលោក និងមានកម្មករជាង២០នាក់ផ្សេងទៀតក៏ប្រឈមនឹងការមិនបន្តកុងត្រាថ្មីនេះដែរ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ។
លោក Ho បញ្ជាក់ថា៖ «ការមិនបន្តកុងត្រាការងារឱ្យលោក យឹម គឺជាផ្នែកមួយនៃនីតិវិធីធម្មតារបស់ក្រុមហ៊ុន ហើយពិតណាស់មិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសម្មភាពរបស់សហជីពទេ»។ លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំបានដឹងច្បាស់ណាស់អំពីច្បាប់សហជីព និងក៏បានដឹងពីការមិនត្រូវរើសអើសសហជីព ហើយខ្ញុំច្បាស់ណាស់ថាក្រុមហ៊ុនរបស់ខ្ញុំបានអនុវត្តតាមច្បាប់ពេញលេញ»។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch បានលើកឡើងថា កិច្ចសន្យាការងារមានកំណត់គឺត្រូវបានគេយកមកប្រើ «ដើម្បីកុំឱ្យកម្មកររួមគ្នាបង្កើតជាសហជីព» ហើយការមិនបន្តកិច្ចសន្យាការងារថ្មីគឺជាវិធីក្នុងការកម្ចាត់មេដឹកនាំសហជីព។
លោក ខេន លូ បញ្ជាក់ដែរថា បើសិនជាកម្មករណាដែលជឿថាខ្លួនបានទទួលការរើសអើងចំពោះការចូលរួមជាមួយសហជីព កម្មកររូបនោះគួរតែ «ដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅក្រសួងការងារ»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ TAFTAC Official Says He “Won’t Accept” Union at His Factory Prior to Union VP Losing Job
