កំឡុងពេលយុទ្ធនាកាឃោសនាបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី៧ ដែលមានគណបក្សនយោបាយចំនួន១៨ចូលរួមប្រកួតប្រជែង គណបក្សនីមួយៗបានចាប់ផ្តើមហែក្បួនឃោសនាតាមកាលវិភាគ និងទីតាំងរៀងៗខ្លួនចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ប៉ុន្តែក្នុងចំណោម១៨គណបក្សមានតែគណបក្សពីរមិនប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ យោងតាមគណបក្សនយោបាយនីមួយៗលើកឡើង។
លោក សេក សុខា ប្រធានគណៈកម្មាធិការនាយកនៃគណបក្សមូលដ្ឋាន បានលើកឡើងថា ការមិនប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមុននេះ ព្រោះគណបក្សមានទិសដៅឱ្យមានតំណាងរាស្ត្រក្នុងរដ្ឋសភាជាមុនសិន ដើម្បីបង្កើតបានជារដ្ឋសភាពហុបក្ស។ តាមរយៈការវាយតម្លៃពីគណបក្សក៏បានសម្រេចិត្តដាក់បេក្ខជនឈរឈ្មោះបានត្រឹមតែ១២មណ្ឌល ហើយក៏ដឹងដែរថា ពុំអាចទទួលបានសំឡេងគាំទ្រច្រើនលើសលុបជាងបក្សធំៗ ដែលបានដាក់បេក្ខជនគ្រប់រាជធានី-ខេត្ត ទើបមិនមានការជ្រើសតាំងបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
លោក សុខា បន្តថា នៅពេលគណបក្សមានតំណាងរាស្ត្រនៅក្នុងរដ្ឋសភា នោះគណបក្សនឹងមានសំឡេងក្នុងការតស៊ូមតិឱ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «យើងសង្ឃឹមថាបានតំណាងរាស្ត្រចូលរួមរដ្ឋសភា ដើម្បីតស៊ូមតិផ្នែកផ្លូវច្បាប់អីចឹងណា៎ ជាពិសេសយើងមើលទៅលើច្បាប់ណាខ្លះដែលមិនបម្រើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ។ អីចឹងយើងអាចចូលរួមបើសិនយើងមានសំឡេងឆ្នោត យើងនឹងធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ណាអត់បម្រើផលប្រយោជន៍ដល់ជាតិ អត់បម្រើផលប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជន ហើយយើងមានសំឡេងដើម្បីតស៊ូមតិ ស្តារលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ»។
ទោះបីយ៉ាងណារូបលោកមិនព្រួយបារម្ភ ឬខ្លាចបាត់បង់ប្រជាប្រិយភាពទេ ចំពោះការមិនប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមុន ស្របពេលគណបក្សផ្សេងៗបានប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមុនក៏ដោយ ព្រោះគណបក្សលោកមានគោលដៅធំត្រឹមបានតំណាងរាស្ត្របានធ្វើការងារ។ លោកបន្តថា ទោះប្រកាស ឬមិនប្រកាសវាមិនប៉ះពាល់អ្វីដល់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាននោះទេ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖«ប្រជាប្រិយអាស្រ័យលើប្រជាពលរដ្ឋគាត់មើលទៅ វាយតម្លៃលើគោលនយោបាយ ក្រមសីលធម៌ថ្នាក់ដឹកនាំរបស់បក្ស»។
យ៉ាងណាមិញនៅក្នុងការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៧នេះ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន ឈរនៅលំដាប់លេខរៀងទី១១នៅក្នុងសន្លឹកឆ្នោត។ ដោយគណបក្សប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលនយោបាយចំនួន១១ចំណុចជាអទិភាពក្នុងចំណោម១២៥ចំណុចតាក់តែងនៅក្នុងសៀវភៅបៃតង ដែលបែងចែកជា៤ផ្នែកធំៗ ទី១ ផ្តោតលើបង្រួបបង្រួមជាតិ ទី២ ផ្តោតទៅលើការកសាង និងអភិវឌ្ឍជាតិ ទី៣ ផ្តោតលើការពារជាតិ និងសន្តិសុខជាតិ ទី៤ផ្តោតលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាអន្តរជាតិ។
លោកពន្យល់ទៀតថា៖ «ចំណុចទី១យើងផ្តោតទៅលើការកំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្ត្រី ត្រឹមពីរអាណត្តិ ហើយយើងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានចាត់ទុកផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ អត់គិតរឿងបក្សពួកអីទេ។ ហើយចំណុចទី២បញ្ឈប់ការរើសអើងនយោបាយ កុំឱ្យមានបក្សពួកនិយម និង១ចំណុចទៀតគឺយើងលុបបំបាត់អំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ»។
ចំពោះគណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិដែលឈរនៅលំដាប់លេខរៀងទី៤នៅក្នុងសន្លឹកឆ្នោត គណបក្សនេះមានគោលនយោបាយអទិភាពមួយចំនួនដូចជា ១.ធានាសេចក្តីថ្លៃថ្នូរក្នុងភាពជាមនុស្ស ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋ ២.យុត្តិធម៌សង្គម នីតិរដ្ឋ សិទ្ធិសេរីភាព ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ៣.ប្រជាពលរដ្ឋជាម្ចាស់កសាងរដ្ឋទំនើប សង្គមស៊ីវិល័យថ្លៃថ្នូរ ៤.អភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព និងជីវភាពពលរដ្ឋធូរធារ ៥. ប្រជាធិបតេយ្យសេរី កណ្ដាលនិយម សន្តិសហវិជ្ជមាន។
លោក ផាន់ សិទ្ធី អ្នកនាំពាក្យគណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិ បានថ្លែងថា គណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិមិនប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមុនក៏ដោយ ក៏វាមិនប៉ះពាល់អ្វីដល់ប្រជាប្រិយភាព ឬដំណើរការកម្មវិធីដល់គណបក្សដែរ ព្រោះគណបក្សគិតថា ជាធម្មតាប្រធានគណបក្សតែងតែឡើងជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីស្វ័យប្រវត្តិ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «យើងអត់មានការតែងតាក់ទេអញ្ចឹងហ៎! បេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏ប៉ុន្តែតែយើងគិតថាធម្មតាប្រធានគណបក្សឡើងជាស្វ័យប្រវត្តិជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រី ប្រសិនជាយើងមានសំឡេងឈ្នះឆ្នោត»។
ផ្ទុយពីគណបក្សមួយចំនួនមិនប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី ចំពោះគណបក្សយុវជនកម្ពុជាវិញ បានសម្រេចរួចរាល់ហើយ គឺជ្រើសរើសលោក ពេជ្រ ស្រស់ ជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីសម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខ។ លោក ពេជ្រ ស្រស់ ថ្លែងថា ទោះបីគណបក្សប្រកាស ឬមិនប្រកាសបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏មិនមានជាបញ្ហាអ្វីដែរ។
គណបក្សយុវជនកម្ពុជា មានគោលនយោបាយអាទិភាព៧ចំណុច សម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តនីតិកាលទី៧នេះ។ ដូចជា១.បញ្ចុះថ្លៃសាំង និងជួយផលិតផលរបស់កសិករ ២.តំឡើងប្រាក់ខែឱ្យមន្ត្រីរាជការ ៣.បង្កើនគុណអប់រំ និងឱកាសបានទទួលអប់រំស្មើគ្នាៗ ៤.លុបបំបាត់រាល់ការរើសអើង ៥.លុបបំបាត់ការផ្សព្វផ្សាយគ្រឿងស្រវឹង ៦.លុបបំបាត់អំពើពុករលួយគ្រប់ទម្រង់ និង៧.ពិនិត្យឡើងវិញនូវការអនុវត្តច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍។
លោកឆ្លើយតបតាមរយៈតេឡេក្រាមថា៖«គណបក្សយុវជនកម្ពុជាបានសម្រេចរួចហើយចំពោះបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្រ្តី គឺជ្រើសរើសឯកឧត្តមបណ្ឌិត ពេជ្រ ស្រស់ ជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្រ្តី»។
លោកបន្ថែមថា ដោយឡែកគណបក្សយុវជនកម្ពុជាបានត្រៀមសម្ភារៈ សារនយោបាយ គោលនយោបាយ និងអ្នកគាំទ្រខ្លួន ដើម្បីធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃខាងមុខរួចរាល់ហើយ។
ចំពោះគណបក្សកាន់អំណាចវិញបានប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តីពីររូប គឺលោកហ៊ុន សែន និងកូនប្រុសច្បងរបស់គាត់ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅក្នុងការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៧ ហើយគណប្សប្រជាជនឈរលេខរៀងទី១៨ នៅក្នុងសន្លឹកឆ្នោត។
ចំពោះគណបក្សខ្មែរតែមួយក៏បានសម្រេចប្រកាសបេក្ខភាពនយោបាយរដ្ឋមន្ត្រីផងដែរ គឺលោក គុជ លី អាយុ៤៨ឆ្នាំ ជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ ក្នុងអាណត្តិទី៧ខាងមុខនេះ។ គណបក្សខ្មែរតែមួយ ដែលឈរនៅលំដាប់លេខរៀងទី២នៅក្នុងសន្លឹកឆ្នោត មានគោលនយោបាយជាអាទិភាព៨ចំណុច ដូចជា ១.ពង្រឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ២.ពង្រឹងព្រំដែនដីគោក ៣.បង្កើនប្រាក់ខែ ៤.បង្កើនគុណភាពប្រព័ន្ធសុខាភិបាល ៥.ផ្តោតលើវិស័យការងារ ៦.វិស័យកសិកម្ម និងតម្លៃកសិផល ៧.យកចិត្តទុកដាក់មនុស្សចាស់គ្មានទីពឹង និងជនពិការ ៨.ការបង្កើតច្បាប់ដើម្បីកំណត់ភូមិសាស្ត្រជាដើម។
លោក គុជ លី បានបញ្ជាក់ថា៖ «បក្សខ្មែរតែមួយនឹងមានប្រជាប្រិយនៅអាណត្តិទី៧នេះ ដោយសារលោក គុជ លី អាចជាប់ឆ្នោតជាតំណាងរាស្រ្តនៅខេត្តកណ្តាល ដោយមានការជឿជាក់សំឡេងគ្រាំទ្រ៦០%»។
លោកបន្ថែមថា យ៉ាងណាមិញការប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមុននេះ លោកថា អាចបង្កើនប្រជាប្រិយភាពដល់គណបក្សរបស់លោកទៅដល់សាធារណជន ស្របពេលដែលគណបក្សខ្លួនបានត្រៀមរួចរាល់សម្រាប់ពិធីបើកយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា។
លោក អ៊ុន វិសិទ្ធគុន ជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃបក្សកម្លាំងប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានសមាជិកបក្សផ្ដល់សេចក្ដីទុកចិត្ត ឱ្យឈរជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រី សម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ត នីតិកាលទី៧ ឆ្នាំ២០២៣។ គណបក្សកម្លាំងប្រជាធិបតេយ្យ មានមណ្ឌលឈរឈ្មោះចំនួន១២ខេត្ត-រាជធានី ហើយបានដាក់បេក្ខជនឈរឈ្មោះសរុប១៣៨នាក់ ក្នុងនោះមានស្រី៧៥រូប។ ដោយបក្សឈរលេខរៀងទី៥ នៅក្នុងសន្លឹកឆ្នោត។
លោក វិសិទ្ឌគុន បញ្ជាក់ថា៖ «ការប្រកាសចឹងគឺកាន់តែល្អថែមទៀត ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋគាត់ស្គាល់ខ្ញុំឱ្យច្បាស់ ក្នុងការគាំទ្រឱ្យបានច្រើន»។
លោក មាស បូពៅ ប្រធានគណបក្សកសិករ ត្រូវបានសមាជិកបក្សគាំទ្រឱ្យឈរជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីប្រកួតប្រជែងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី៧។ គណបក្សកសិករ ដាក់បេក្ខជនឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី៧ចំនួន៩៤នាក់ ក្នុងនោះមានស្រី៤០នាក់។ ចំពោះ មណ្ឌលឈរឈ្មោះ គឺមាន៨រាជធានី-ខេត្ត។ដោយបក្សឈរលេខរៀងទី៦ នៅក្នុងសន្លឹកឆ្នោត។
លោកបន្ថែមថា៖ «គោលនយោបាយអទិភាពរបស់យើង គឺយើងបានកំណត់យក១០ចំណុច ដែលយើងបានដាក់នៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ក៏ដូចជាគោលនយោបាយបច្ចុប្បន្នភាពដែលយើងត្រូវការផ្សព្វផ្សាយដល់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
ប្រធានគណបក្សធម្មាធិបតេយ្យ លោកស្រី ពោធិតី សាវត្ថី ត្រូវបានសមាជិកជ្រើសជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៅពេលដែលគណបក្សនេះឈ្នះការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ អាណត្តិទី៧។ ទន្ទឹមនេះ គណបក្សរបស់លោកស្រី ពោធិតី សាវត្ថី ក៏បានដាក់បញ្ជីបេក្ខជនឈរឈ្មោះទាំង២៥មណ្ឌលរាជធានី-ខេត្ត ដែលមានបេក្ខជនសរុបចំនួន២៦៦នាក់ ខណៈគណបក្សនេះបានដាក់ចេញគោលនយោបាយចំនួន៨ចំណុចដើម្បីចូលរួមប្រកួតប្រជែងដណ្ដើមអាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភា។
ស្ត្រីមួយរូបទៀត ដែលជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ អាណត្តិទី៧នេះ គឺលោកស្រី ស៊ឹង សុធី ប្រធានគណបក្សស្ត្រីដើម្បីស្ត្រី។ ដែលគណបក្សស្ត្រីដើម្បីស្ត្រី បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០១៩ ហើយក៏ជាលើកទី១ដែលគណបក្សបានចូលរួមឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត។ លោកស្រី ស៊ឹង សុធី ត្រូវបានសមាជិកបក្សផ្ដល់សេចក្ដីទុកចិត្ត ឱ្យឈរជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
បើតាមលោកស្រី ស៊ឹង សុធី គោលនយោបាយរបស់គណបក្សស្ត្រីដើម្បីស្ត្រី គឺផ្ដោតសំខាន់លើការលើកតម្កើងស្ត្រី ដើម្បីចូលរួមការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិឱ្យកាន់តែរីកចម្រើន ខណៈបេក្ខជនជាស្ត្រីនៃគណបក្សនេះមានរហូតចំនួន១២១នាក់ក្នុងចំណោមបេក្ខជនសរុប១៥២នាក់។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) បានលើកឡើងថា ទាក់ទងនឹងគណបក្សខ្លះប្រកាស និងគណបក្សខ្លះទៀតមិនប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី មិនមានចែងនៅក្នុងច្បាប់ទេ។ ដោយគណបក្សនយោបាយនីមួយៗមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការតែងតាំងបេក្ខជនណាមួយ ដែលជាសមាជិកបក្សគាំទ្រ បន្ទាប់ពីគណបក្សនោះបានទទួលជោគជ័យក្នុងការបោះឆ្នោត។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «អីចឹងការប្រកាស ឬមិនប្រកាសហ្នឹង មិនមែនជាកំហុសទេ ហើយក៏មិនមែនជាតួនាទីដែល គជប ចង់ដឹង ត្រូវដឹងរឿងហ្នឹងដែរ»។
លើសពីនេះ គជប ក៏បានបណ្តុះបណ្តាល និងប្រជុំជាមួយគណបក្សនយោបាយនានារួចរាល់ហើយដែរ ចំពោះកិច្ចការណាដែលត្រូវធ្វើ និងមិនត្រូវធ្វើអំឡុវពេលឃោសនាបោះឆ្នោត។ ហើយក៏គណបក្សណាមួយ ដែលចង់ស្នើឱ្យ គជប ជួយត្រួតពិនិត្យខ្លឹមសារនៃការឃោសនា ក៏ គជប នឹងសហការ។
លោក សម គន្ធាមី ប្រធានអង្គការនិចហ្វិក បានលើកឡើងថា ជាធម្មតាគេតែងតែប្រកាសបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមុន ដើម្បីបង្កភាពងាយស្រួលដល់ពលរដ្ឋ ក្នុងការពិនិត្យមើលអំពីលក្ខណៈសម្បត្តិរបស់បេក្ខជននោះ។ ដោយឡែកចំពោះគណបក្សណាដែលមិនប្រកាសបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមុន អាចបណ្តាលឱ្យម្ចាស់ឆ្នោតបាត់បង់ព័ត៌មានអំពីបេក្ខជននោះថាតើមកពីណា ហើយមានលក្ខណៈសម្បត្តិបែបណា ជាហេតុធ្វើឱ្យម្ចាស់ឆ្នោតពិបាកក្នុងការសម្រេចចិត្ត។
លោកបន្ថែមថា៖ «មិនប្រកាសអាហ្នឹងវាពិបាកអ្នកបោះឆ្នោតធ្វើការសម្រេចចិត្ត ព្រោះអ្នកបោះឆ្នោតត្រូវការដឹងព័ត៌មាន ដើម្បីគេធ្វើការសម្រេចចិត្ត តាមកម្មវិធីនយោបាយ តាំងពីបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រ តាំងពីបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំងអស់»។
បេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តី ត្រូវបានជ្រើសចេញក្នុងចំណោមសមាជិករដ្ឋសភាដែលបានជាប់ឆ្នោតនៃគណបក្សដែលឈ្នះការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ។ បើតាមច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ បានចែងថា៖ «ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានសិទ្ធិ និងមានបំណងឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រ ត្រូវមានសញ្ញាតិខ្មែរពីកំណើត អាយុ២៥ឆ្នាំឡើងទៅ មានលំនៅឋាន ឬទីសំណាក់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយត្រូវមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត និងមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតជាផ្លូវការ ជាពិសេសមានការតែងតាំងពីគណបក្សនយោបាយដែលបានចុះបញ្ជីចូលរួមបោះឆ្នោត»។
ទន្ទឹមនេះ មាត្រា១១៩ ថ្មី(ពីរ) នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា បានកំណត់ថា «វរជនដែលនឹងត្រូវទទួលបានការចាត់តាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ គឺត្រូវតែជាតំណាងរាស្ត្រដែលមានសញ្ជាតិខ្មែរតែមួយគត់ ដែលខុសពីតំណាងរាស្ត្រធម្មតាអាចមានសញ្ជាតិ២ ឬច្រើនបាន៕
