ឃុំស្រែជិះ នៃខេត្តក្រចេះ៖ សំណល់ទីស្នាក់ការរបស់ក្រសួងបរិស្ថាននៅរាយប៉ាយ បន្ទាប់ពីត្រូវអ្នកភូមិជាង៣០០នាក់បានដុតកម្ទេចចោលកាលពីពីរសប្តាហ៍មុន។ សូម្បីតែបន្ទប់ទឹកក៏ត្រូវបានវាយកម្ទេចរាបដល់ដីដែរ ដោយបញ្ចប់នូវជម្លោះជាច្រើនឆ្នាំរវាងសហគមន៍មូលដ្ឋាន និងមន្ត្រីបរិស្ថាន។
ថ្លែងទាំងទឹកភ្នែកនិងខឹងសម្បារ កសិករម្នាក់មកពីភូមិស្រែជិះបាននិយាយថា៖ «ប្រសិនបើពួកគេត្រឡប់មកវិញ យើងនឹងដុតទៀត។ ប្រសិនបើមេភូមិអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេត្រឡប់មកវិញ យើងដុតផ្ទះមេភូមិទៀត» ។
យោងតាមការលើកឡើងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលបានចូលរួមដុតបំផ្លាញស្នាក់ការបានឲ្យដឹងថា ពាក្យចចាមអារ៉ាមដែលថា ព្រំប្រទល់នៃតំបន់ការពារសសរស្តម្ភសត្វតោនៅក្បែរនោះនឹងពង្រីកបន្ថែម បានបណ្តាលឲ្យមានការដុតបំផ្លាញស្នាក់ការរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន។
ប៉ុន្តែការខឹងសម្បារនឹងមន្ត្រីក្រសួងបានកើតមានបន្តិចម្តងៗអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយក្នុងចំណោមសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចក្រោលនៅក្នុងឃុំ។ ប្រជាពលរដ្ឋជាង១០នាក់បានប្រាប់ខេមបូចាថា ចាប់តាំងពីមន្ត្រីក្រសួងមកដល់កាលពីឆ្នាំ២០២១ ពួកគេបានបណ្តេញប្រជាពលរដ្ឋចេញពីដីដែលពួកគាត់ដាំដុះជាច្រើនជំនាន់មកហើយនោះ។
លោក ខុន ផារ៉ុង ជាពលរដ្ឋនៅភូមិស្រែជិះបាននិយាយថា៖ «ពលរដ្ឋដើរពីផ្ទះមួយទៅផ្ទះមួយ។ ពួកគេសួរថា ទៅណា ហើយពួកគេនិយាយថា ទៅតវ៉ានឹងស្នាក់ការបរិស្ថាន! ។ អ្នកផ្សេងទៀតនិយាយថា «ខ្ញុំទៅដែរ!»។
មួយសប្តាហ៍ក្រោយមក លោក សាយ សំអាល់ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានបានបញ្ជាក់តាមហ្វេសប៊ុកថា តំបន់ការពារបានពង្រីកពី៨៣៩ហិកតាដល់៥.៣២៧ ហិកតា ដែលធំជាងមុន៦ដង ដើម្បីភ្ជាប់ជាមួយដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំព្រេច ឆ្លងកាត់ព្រំប្រទល់ខេត្តមណ្ឌលគិរី។
អនុក្រឹត្យនេះកើតមានបន្ទាប់ពីការពង្រីកតំបន់ការពារដ៏ទៃទៀតនៅទូទាំងប្រទេសដែលបានចេញផ្សាយកាលពីខែកក្កដា ហើយធ្វើឲ្យផ្ទៃដីសរុបកើនដល់ជាង៧៥០.០០០ហិកតា ដែលភាគច្រើនតាមរយៈការកំណត់ឡើងវិញនៃដីដែលបានបង្កើតជាច្រករបៀងអភិរក្សជីវចម្រុះក្នុងឆ្នាំ២០១៧ រួមទាំងតំបន់ជុំវិញតំបន់ការពារសសរស្តម្ភសត្វតោ។
ប៉ុន្តែតំបន់ទាំងនេះបានគ្របដណ្តប់លើដីកសិកម្មសហគមន៍ដែលមានស្រាប់ ដែលការធ្វើស្រែចម្ការរបស់អ្នកភូមិក្លាយជារឿងខុសច្បាប់ បើផ្អែកលើការកំណត់តំបន់ការពារនិងច្រករបៀងអភិរក្សជីវចម្រុះ។ ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនបរិស្ថានព្រួយបារម្ភថា ការកើនឡើងនៃការពង្រឹងព្រំប្រទល់តំបន់ការពារដែលត្រូវបានពង្រីក នឹងបង្កឱ្យមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រសួងបរិស្ថាន។
លោក ទូច ចាន់ ជាអ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចក្រោលបាននិយាយថា៖ «ប្រសិនបើការពង្រីកទំហំ៥០០០ហិកតានោះជាកម្មសិទ្ធិរបស់ពួកគេ [ក្រសួងបរិស្ថាន] ចឹងមានតែ ដីរបស់យើងទាំងអស់ សម្បីតែដីនៅផ្ទះបស់យើងក៏របស់ពួកគេដែរ។ យើងទុកចិត្តពួកគេក្នុងការធានានូវសិទ្ធិ ការពារព្រៃឈើ ការពារបរិស្ថានរបស់យើង ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេធ្វើដាក់មកយើងដូចខ្មែរក្រហម »។ ដោយលោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើពួកគេមានភាពស្មោះត្រង់ គ្មានអ្នកភូមិណារិះគន់ពួកគេទេ។ អ្វីក៏ដោយបើគ្មានភ្លើង ក៏គ្មានផ្សែងដែរ»។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថានមិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំការអត្ថាធិប្បាយម្តងហើយម្តងទៀត។
លោក ស៊ឹង សែនករុណា អ្នកនាំពាក្យអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បាននិយាយកាលពីសប្តាហ៍មុនថា ខណៈដែលលោកមិនទាន់បានឮអំពីការពង្រីកផ្ទៃដីដល់៥.៣២៧ហិកតានៅក្នុងខេត្តក្រចេះ លោកគិតថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែធ្វើការវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់ជាមុនសិន។
លោក ស៊ឹង សែនករុណា បានប្រាប់ខេមបូចាថា៖ «យើងដឹងរួចមកហើយថា សហគមន៍អាស្រ័យតែអនុផលព្រៃឈើទេ ដូច្នេះហើយ ខ្ញុំគិតថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែធ្វើការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថានជាមុនសិន មុននឹងធ្វើការពង្រីកដី ហើយ គប្បីស្វែងយល់ពីផលប៉ះពាល់លើជីវភាពរស់នៅ របស់ជនជាតិដើមភាគតិច» ។
សសរស្តម្ភសត្វតោ ត្រូវបានបង្កើតឡើងជាតំបន់ការពារនិងប្រើប្រាស់ច្រើនយ៉ាង ដែលបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់លាស់ដោយអនុក្រឹត្យលេខ២០១ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ ដោយព័ទ្ធជុំវិញរូបសំណាកតោដ៏ខ្ពស់ ដែលត្រូវបានសាងសង់ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ ដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព។
លោក ម៉ើ ដា ជាប្រធានសហគមន៍ព្រៃឈើជនជាតិដើមភាគតិចក្រោលបាននិយាយថា អ្នកភូមិមិនបានឮអំពីអនុក្រឹត្យនេះទេ ទើបតែនៅឆ្នាំ២០១៨ ហើយពួកគាត់មិនដឹងថា វានឹងប៉ះពាល់ដល់ការប្រកបរបរកសិកម្ម ឬជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេយ៉ាងណានោះទេ រហូតដល់មន្ត្រីក្រសួងមកដល់នៅឆ្នាំ២០២១។
លោក ម៉ើ ដា បាននិយាយថា៖ «ពួកគេមិនដែលបង្ហាញផែនទីប្រាប់យើងទេ ពួកគេគ្រាន់តែយកដីកន្លែងនេះកន្លែងនោះ» ដោយលោកពន្យល់ថា ជាមូលហេតុដែលធ្វើឲ្យមានភាពច្របូកច្របល់ និងការមិនសប្បាយចិត្តពីសហគមន៍មូលដ្ឋាន។
យោងតាមប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមិស្រែជិះ និងភូមិរវៀងក្បែរខាងបានឲ្យដឹងថា ក្រុមមន្ត្រីបរិស្ថានបានបណ្តេញប្រជាពលរដ្ឋចេញពីស្រែចម្ការរបស់ពួកគាត់កាលពីឆ្នាំ២០២១ ដោយមិនផ្តល់សំណង ហើយស្នាក់ការក៏ត្រូវបានគេសាងសង់នៅ ឆ្នាំនោះដែរ។
អ្នកខ្លះនិយាយថា មន្ត្រីចាប់ផ្ដើមគំរាមចាប់ខ្លួន ឬរឹបអូសសម្ភាររបស់ពួកគាត់នៅពេលកាប់ឈើធ្វើរបង។ អ្នកខ្លះទៀតនិយាយថា ក្រុមអ្នកភូមិត្រូវបានរារាំងមិនឱ្យប្រមូលអនុផលព្រៃឈើ ឬមិនឱ្យបន្តធ្វើចម្ការវិលជុំនៅលើដីដែលបានភ្ជួរហើយនៅពេលក្រសួងមកដល់ដំបូង។
អ្នកភូមិ៥នាក់បានប្រាប់ខេមបូចាថា បន្ទាប់ពីសមាជិកសហគមន៍បានកាប់ឈើ ដើម្បីធ្វើរបងសម្គាល់ព្រំបង្គោលថ្មី និងរក្សាទុកសត្វចិញ្ចឹមរបស់ពួកគាត់ មន្ត្រីក្រសួងបានរុះរើរបងនេះម្តងហើយម្តងទៀត។
អ្នកភូមិម្នាក់ក៏ដូចអ្នកផ្សេងទៀតដែរ ដែលខេមបូចាបានសម្ភាសមិនចង់បញ្ចេញឈ្មោះទេ ព្រោះបារម្ភពីសុវត្ថិភាពបាននិយាយថា «គេដកបង្គោលរបងយើង ហើយដុតចោល។ យើងដាំបង្គោលរបង គេដកចេញវិញ។ យើងដាក់ចូល គេដកចេញ» ។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា គ្រួសាររបស់អ្នកស្រីបានបាត់បង់ដីធ្វើស្រែចម្ការច្រើនហិកតាចាប់តាំងពីក្រសួងបានមកដល់ក្នុងឆ្នាំ២០២១។
ទាក់ទងតាមទូរសព្ទជាច្រើនដងកាលពីសប្តាហ៍មុន លោក ពេជ្រ ទូច ជាមេឃុំស្រែជិះបានប្រាប់ខេមបូចាថា លោកមិនអាចផ្តល់ការអត្ថាធិប្បាយបានទេនៅពេលនេះ ដោយសារលោកជាប់រវល់ប្រជុំពាក់ព័ន្ធនឹងឧប្បត្តិហេតុនេះ។
លោក ផារ៉ុង ជាអ្នកភូមិស្រែជិះបាននិយាយថា៖ «មុនពេលមន្ត្រីបរិស្ថានមកដល់ ប្រជាពលរដ្ឋអាចរស់នៅដោយសុខស្រួល ប៉ុន្តែក្រោយមក អ្វីៗកាន់តែលំបាក» ។ លោក ផារ៉ុង បាននិយាយថា មន្ត្រីក្រសួងបានរឹបអូសរណាយន្តរបស់លោកកាលពីដើមខែសីហា។
លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំបារម្ភថា ពួកគេនឹងត្រឡប់មកវិញហើយចាប់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋ។ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍នឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេត្រឡប់មកវិញទេ»។
លោក ឆាយ ដួងសាវុធ ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តក្រចេះមានប្រសាសន៍ថា អ្នកដុតបំផ្លាញត្រូវតែដាក់ឲ្យទទួលខុសត្រូវ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ស្នាក់ការថ្មីត្រូវតែសាងសង់ឡើងវិញនៅកន្លែងដដែល។ បើពួកគាត់មិនឯកភាពទេ មានន័យថា ពួកគាត់ចង់ផ្តាច់ខ្លួន ព្រោះប្រទេសយើងមានច្បាប់»។
លោក ឈា ផល្លី អភិបាលស្រុកអូរគ្រៀងសែនជ័យបានមានប្រសាសន៍ថាបច្ចុប្បន្ននេះមិនទាន់មានដំណោះស្រាយចំពោះជម្លោះនេះនៅឡើយទេ ហើយមន្ត្រីថ្នាក់ស្រុកត្រូវសម្របសម្រួលជាមួយក្រសួងបរិស្ថាន ឃុំនិងភូមិជាមុនសិនដើម្បីរកមូលហេតុដំបូង។
លោក ផល្លី បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពួកគាត់ភាគច្រើនគឺជាជនជាតិដើមភាគតិច ។ ពួកគាត់អាចយល់ខុស [ស្ថានភាពទាក់ទិននឹងតំបន់ការពារ]។ ដូច្នេះ មន្ត្រីស្រុកនឹងចុះទៅផ្សព្វផ្សាយដល់ពួកគាត់» ។ ក្រៅពីការរានដី សមាជិកសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចក្រោលបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភអំពីរបៀបដែលក្រសួងចាត់ចែងព្រៃសហគមន៍របស់ពួកគាត់ដែលមានឈ្មោះថា ត្រពាំងកណ្តឹង នៅក្នុងតំបន់សសរស្តម្ភសត្វតោ។ ពលរដ្ឋមួយចំនួនបានលើកឡើងថាមន្ត្រី ទទួលសំណូកពីអ្នកកាប់ឈើខុសច្បាប់ទៀតផង។
លោក ទូច ចាន់ ជាអ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចក្រោលបាននិយាយថា៖ «ពួកគាត់ជាមន្ត្រីបរិស្ថានមកការពារព្រៃឈើ។ ប៉ុន្តែពួកគេរារាំងយើងមិនឲ្យចូលព្រៃ ខណៈអ្នកផ្សេងទៀតដឹកឈើរាប់តោនឆ្លងកាត់ទីនេះ» ។
លោកបន្ថែមថា សមាជិកសហគមន៍ត្រូវបានមន្ត្រីក្រសួងប្រាប់ថា ពួកគេមិនអាចកាប់ដើមឈើតូចៗធ្វើជារបង ឬដើរល្បាតព្រៃសហគមន៍របស់ពួកគេបានទេ ប៉ុន្តែអ្នកមកពីក្រៅឆ្លងកាត់ភូមិជាមួយឈើដែលទើបកាប់ថ្មីៗ។
អ្នកភូមិម្នាក់បាននិយាយថា៖ «តើក្រសួងបរិស្ថានការពារអ្វី? ពួកគេមិនបានការពារទេ គ្រាន់តែមក ដើម្បីយកលុយ និងគាបសង្កត់ប្រជាពលរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Burning of Environment Ministry Station Caps Off Years-Long Feud
