លោក ព្រាវ ហ៊ុន ជាកសិករដាំស្វាយ និងចេកនៅតំបន់អារ៉ែងនៅជួរភ្នំក្រវាញជាង២៥ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែកាលពីប្រាំមួយខែមុនមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានបានហាមឃាត់លោក និងជនជាតិដើមភាគតិចជងផ្សេងទៀតពីការធ្វើចម្ការនៅលើដីនោះតទៅទៀត ដោយថារដ្ឋាភិបាលបានរៀបចំតំបន់នោះទៅជាតំបន់ការពារ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ពួកគេមិនឲ្យយើងធ្វើ[ចម្ការ]ទៀតទេ»។ លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំមិនច្បាស់ថាហេតុអ្វីបានជាពួកគេទុកឱ្យដីព្រៃចោល។ ដីចម្ការត្រូវបានទុកចោល ពីព្រោះយើងមិនហ៊ានទៅធ្វើទៀតទេ បើគេហាមឃាត់ចឹងហើយ»។
លោក ហ៊ុន វ័យ៥៥ឆ្នាំ រស់នៅភូមិជំនាប់ ឃុំជំនាប់ ស្រុកថ្មបាំង នៅឧទ្យានជាតិភ្នំក្រវាញកណ្តាល ដែលបច្ចុប្បន្ននេះជាទីតាំងដែលកំពុងត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកំណត់តំបន់ និងធ្វើអនុប្រយោគជាកម្មសិទ្ធិឯកជនរបស់រដ្ឋតាមរយៈអនុក្រឹត្យលេខ ៣០។
អនុក្រឹត្យនេះចុះហត្ថលេខាដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ ដែល អនុញ្ញាតឲ្យមានការធ្វើអនុប្រយោគលើដីក្នុងឧទ្យានជាតិ និងមានតំបន់ការពារប្រាំពីរផ្សេងទៀត ដែលមានផ្ទៃដីសរុប ១២៦ ៩២៨ហិកតានៅក្នុងខេត្តកោះកុង។
ខេត្តកោះកុងរងការទន្ទ្រានកាន់កាប់ដីជាច្រើនកន្លែងពីក្រុមអ្នកមានអំណាច ទោះបីជាអនុក្រឹត្យនេះហាក់មានបំណងផ្ដល់ប្លង់កម្មសិទ្ធិ និងសិទ្ធិប្រើប្រាស់ដីធ្លីដល់ប្រជាសហគមន៍សម្រាប់រស់នៅរយៈពេលវែង និងធ្វើចម្ការក្នុងតំបន់ការពារ ដូចជាលោក ហ៊ុន និងជនជាតិដើមភាគតិចជងផ្សេងទៀត។
លោក ហ៊ុន បន្តទៀតថា៖ «ប្រជាពលរដ្ឋជួបការលំបាកពីព្រោះតែដីដែលធ្លាប់ធ្វើចម្ការដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត គឺលែងឲ្យប្រើប្រាស់ដូចពីមុនទៀតហើយ»។ លោក ហ៊ុន មានដីធ្វើចម្ការប្រហែលជាពីរហិកតា។ មន្ត្រីបានអនុញ្ញាតឲ្យលោកធ្វើចំការនៅលើដីប្រមាណកន្លះហិកតា។ លោកឲ្យដឹងថា៖ «នៅមិនទាន់មានការបោះបង្គោលព្រំដីច្បាស់លាស់នៅឡើយទេ ហើយដីទាំងនោះស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ឃុំ និងខេត្ត ដូចនេះយើងនៅតែមិនអាចធ្វើអ្វីបានលើដីទាំងនោះ បើមិនអីចឹងយើងនឹងប្រឈមនឹងផ្លូវច្បាប់»។
ចម្ការរបស់លោក ហ៊ុន គឺនៅជិតតំបន់ដែលចុះបញ្ជីក្នុងគម្រោង REDD+ (រេដបូកជាគម្រោងកាត់បន្ថយការបំភាយឧស័្មនផ្ទះកញ្ចក់ពីការបាត់បង់និងរេចរឹលព្រៃឈើ) ដែលគ្រប់គ្រងដោយអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ និងក្រសួងបរិស្ថាន និងនៅក្នុងតំបន់ដែលទំនងជាត្រូវកំណត់សម្រាប់គម្រោង REDD+ ដែលគ្រប់គ្រងដោយអង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិ។
លោក ហ៊ុន និងអ្នកភូមិផ្សេងទៀតបានដាក់លិខិតនៅក្នុងប្រអប់សំបុត្រដែលបានរៀបចំនៅឃុំជំនាប់ ដោយអង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិ និងក្រសួងបរិស្ថាន ដែលនេះទំនងជាផ្នែកនៃគម្រោងរ៉េដបូក នៅតំបន់ភ្នំក្រវាញកណ្ដាល។
អ៊ុំ សូនី នាយកប្រចាំប្រទេសរបស់អង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិ (CI) មិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួររបស់ខេមបូចា ទាក់ទងនឹងថាហេតុអ្វីបានជាកសិករដែលបានរស់នៅក្នុងតំបន់រេដបូក និងដៃគូ ត្រូវហាមឃាត់មិនឲ្យធ្វើចម្ការលើដីទាំងនោះ។
នាយកគ្រប់គ្រងឧទ្យានជាតិភ្នំក្រវាញ លោក ឃឹម សុថន មានប្រសាសន៍ថា៖ «ការហាមឃាត់[ធ្វើចម្ការ] គឺទាក់ទឹងទៅនឹងអនុក្រឹត្យលេខ៣០ មិនមែនដោយសារតែគម្រោងរេដបូកនោះទេ»។
លោកអះអាងថា ក្រសួងបរិស្ថានគឺកំពុងរៀបចំព្រំប្រទល់តំបន់ការពារថ្មីតាមរយៈអនុក្រឹត្យនេះ។
លោកថា តំបន់ការពារត្រួតលើផ្នែកខ្លះនៃឃុំជំនាប់ ដែលជាដីចម្ការ ប៉ុន្តែមន្ត្រីនៅមិនច្បាស់ថាកន្លែងណាឲ្យប្រាកដដែរ។
លោក សុថន ឲ្យដឹងទៀតថា៖ «យើងមិនអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាពលរដ្ឋធ្វើចម្ការបន្តពីព្រោះពួកគេត្រូវរង់ចាំឲ្យតំបន់នោះមានភាពច្បាស់លាស់សិន ដើម្បីដឹងថាកន្លែងណាជាដីអាចធ្វើចម្ការបាន»។ លោកបញ្ជាក់ថាការហាមឃាត់នេះបានកើតឡើងប្រហែលប្រាំមួយខែមកហើយ។ លោកបន្ថែមថា៖ «យើងបានប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋឲ្យឈប់ធ្វើចម្ការ ពីព្រោះយើងសង្ស័យថាវាស្ថិតក្នុងតំបន់ការពារ»។
អ្នកស្រី Claire Baker-Munton អ្នកនាំពាក្យអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ ដែលប្រតិបត្តិការជិតតំបន់ចុះបញ្ជីគម្រោងរេដបូក បដិសេធអត្ថាធិប្បាយលើរឿងនេះ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងមិនមានយោបល់អ្វីលើរឿងនេះទេ អនុក្រឹត្យលេខ៣០គឺស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋបាលខេត្ត»។
អតីតតំណាងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជង លោក វែន វន ឲ្យដឹងថាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជងនៅក្នុងតំបន់នេះមិនអាចទទួលបានប្លង់កម្មសិទ្ធិដីចម្ការរបស់ខ្លួនទេ ប៉ុន្តែពួកគាត់នឹងស្វែងរកសិទ្ធិទទួលបានប្លង់កម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍ដើម្បីការពារដីពួកគេ នៅពេលអនុក្រឹត្យនោះរៀបចំបែងចែកព្រំប្រទល់ដីតំបន់រួចរាល់។
លោក សុខ វឿន មេឃុំជំនាប់ មានប្រសាសន៍ថាប្រជាពលរដ្ឋត្រូវបានណែនាំឲ្យទាក់ទងមន្ត្រីឃុំពាក់ព័ន្ធនឹងកង្វល់របស់ពួកគេ និងថាកង្វល់ទាំងនោះនឹងបញ្ជូនបន្តទៅកាន់មន្ទីរបរិស្ថាន។ លោកអះអាងថាគិតមកដល់ពេលនេះនៅមិនទាន់បានទទួលបណ្ដឹងណាមួយនៅឡើយ ប៉ុន្តែលោកបានបញ្ជាក់ថាពិតជាមានការហាមឃាត់មិនឲ្យប្រជាពលរដ្ឋធ្វើចម្ការមែន។
ប៉ុន្តែសមាជិកសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជង នៅក្នុងឃុំជំនាប់ ត្រូវបានក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈជួយរៀបចំញត្តិដាក់ទៅមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តកោះកុងកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ដើម្បីបានផែនទីបញ្ជាក់ច្បាស់ថាកន្លែងណាខ្លះដែលពួកគេអាចធ្វើកសិកម្មបាននៅក្នុងតំបន់ការពារនោះ។
សមាជិកខ្មែរថាវរៈ លោក ស្វាយ សំណាង និយាយថាក្រុមរបស់លោកបានធ្វើដំណើរម្ដងទៀតទៅតំបន់អារ៉ែងកាលពីដើមខែកុម្ភៈ ដើម្បីស្នើដល់មន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានបង្ហាញផែនទីក្នុងអនុក្រឹត្យ។ លោកថា ផែនទីដែលបានកំណត់ថ្មីអាចនឹងធ្វើឱ្យកសិករបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល បើសិនជាដីដាំដំណាំរបស់ពួកគាត់លែងត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើកសិកម្មតទៅទៀត។
ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តកោះកុងមិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបានទេ។ យ៉ាងណា លោក សំណាង អះអាងថាមន្ត្រីបរិស្ថានថានឹងពិនិត្យទីតាំងដី និងបញ្ជូនវាទៅកាន់ថ្នាក់លើ ដូចនេះមន្ត្រីជំនាញអាចនឹងចុះមកផ្ទាល់ និងវាស់វែងទីតាំងក្នុងតំបន់នេះ។
លោកសំណាងបន្ថែមថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ វានៅតែមិនច្បាស់លាស់»។ លោកបន្តថា៖ «យើងនៅតែជំរុញដល់រដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងឲ្យបង្ហាញផែនទីច្បាស់លាស់ ដូចនេះជនជាតិដើមភាគតិចនឹងអាចដឹងថាតំបន់ណាដែលជាតំបន់ការពារ និងតំបន់ណាអាចធ្វើចម្ការបាន»។
ង៉ែត ស៊ីណាប់ មន្ត្រីសម្របសម្រួលរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកប្រចាំខេត្តកោះកុងមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែផ្ដល់ជំនួយដល់កសិករអំឡុងពេលដែលជីវភាពរបស់ពួកគាត់កំពុងជួបបញ្ហា។
មន្ត្រីដដែលបន្ថែមថា៖ «ប្រជាពលរដ្ឋជាកូនៗរបស់រដ្ឋាភិបាល ដូចនេះពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋមានបញ្ហា រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែជួយពួកគេ…ពេលណាមានបញ្ហា វាពិតជាប៉ះពាល់ផលប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ ដូចនេះអាជ្ញាធរគួរតែពន្លឿនកិច្ចការនេះឲ្យបានលឿនតាមដែលអាចធ្វើបាន»។
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Indigenous Community Banned From Farming Over Unclear Zoning in Areng Valley
