ឈរនៅក្បែផ្ទះឈើ ហ៊ុំព័ទ្ធដោយជញ្ជាំង និង ដំបូលស័ង្កសីដែលទើបនឹងសាងសង់ថ្មីៗ អ្នកស្រី ធីតា (ឈ្មោះដាក់ឲ្យ) បានរំឭកទាំងស្តាយស្រណោះចំពោះផ្ទះ ចាស់របស់អ្នកស្រីនៅក្នុងតំបន់ឧទ្យានអង្គរ ជាកន្លែងដែលអ្នកស្រីធ្លាប់រស់នៅអស់រយៈពេលជាង២០ឆ្នាំមកហើយ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំចង់រស់នៅកន្លែងចាស់ខ្ញុំវិញ។ ខ្ញុំពិតជានឹកស្រុកកំណើតរបស់ខ្ញុំណាស់»។
ស្ថិតក្នុងវ័យកណ្តាល អ្នកស្រីធីតា និងគ្រួសារ ដែលមានសមាជិកប្រាំមួយនាក់ ស្ថិតក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ៦.០០០គ្រួសារ ដែលបានផ្លាស់ទីលំនៅពីកន្លែងចាស់ក្នុងតំបន់អភិរក្ស ប្រាសាទអង្គរចាប់តាំងពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ មកកាន់ទីតាំងថ្មី ដែលមានចម្ងាយជាង ៣០គីឡូម៉ែត្រនៅឃុំរុនតាឯក ក្នុងស្រុក បន្ទាយស្រី។
ប្រជាពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារទៀតនៅក្នុងតំបន់ឧទ្យានអង្គរប្រឈមនឹងការផ្លាស់ទីលំនៅ ដែលជាផ្នែកនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាលបន្តដើម្បីរៀបចំទីតាំង ដែលរដ្ឋាភិបាលអះអាងថា ធ្វើឱ្យខូចបរិស្ថាន និងអាចប៉ះពាល់ដល់ឋានៈជា បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់ប្រាសាទអង្គរ។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានអះអាងម្តងហើយម្តងទៀតថា ការតាំងលំនៅថ្មីទាំងនេះគឺជាការស្ម័គ្រចិត្ត រួមទាំងក្នុងរបាយការណ៍ផ្លូវការស្តីពីស្ថានភាពអភិរក្សអង្គរដែលទទួលបានដោយ មជ្ឈមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៃអង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ (UNESCO) កាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២។ របាយការណ៍ទៅកាន់អង្គការយូណេស្កូក៏បង្ហាញពីកន្លែងតាំងទីលំនៅថ្មីថា ត្រូវបាន “បំពាក់” និងរៀបចំ ដើម្បីទទួលគ្រួសារពលរដ្ឋនៅក្នុង “លក្ខខណ្ឌសមរម្យ និងសុវត្ថិភាព”។
ប៉ុន្តែការស៊ើបអង្កេតរបស់ខេមបូចាបង្ហាញថា គ្រួសារជាច្រើនមានអារម្មណ៍ថា ពួកគេគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីការផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅទៅតំបន់រុនតាឯកដែលដូចគ្នានឹងសេចក្តីរាយការណ៍មុនៗរបស់បណ្តាញព័ត៌មានដែរ។
ផ្ទុយពីការមកដល់ទីតាំងដែលត្រូវ “រៀបចំ” ត្រឹមត្រូវនោះ ពលរដ្ឋច្រើន គ្រួសារដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅតំបន់រុនតាឯក ត្រូវសាងសង់ផ្ទះដោយខ្លួនឯង ដែលត្រូវចំណាយថវិកាផ្ទាល់ខ្លួ ហើយឥឡូវនេះមានការលំបាកក្នុងការប្រកប របរចិញ្ចឹមជីវិត។ រដ្ឋាភិបាលក៏បានចែករំលែករូបភាពថតពីលើ អំពីតំបន់ រុនតាឯកទៅ អង្គការយូណេស្កូនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួន អំពីភូមិអភិវឌ្ឍន៍ រុនតាឯកចាស់ ដែលមិនតំណាងឱ្សស្ថានភាពជាក់ស្តែង នៅទីតាំងដែល ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវ បានបញ្ជូនទៅ។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីដើមខែមេសា ដោយកត់សំគាល់ថាពលរដ្ឋជាច្រើនដែលរស់នៅជុំវិញអង្គរ ត្រូវបានបង្ខំឱ្យផ្លាស់ទីលំនៅទៅតំបន់រុនតាឯកដែលខ្វះហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធចាំបាច់ ទឹកស្អាត ទីជម្រកនៅពេលពួកគាត់មកដល់។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានរកឃើញថា គ្រួសារពលរដ្ឋដែលត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅមិនត្រូវបានផ្តល់ “ការពិគ្រោះយោបល់ពិតប្រាកដ” និងការទទួលបានការការពារផ្លូវច្បាប់ទាក់ទងនឹងការបណ្តេញចេញរបស់ពួកគេនោះទេ។
លោក Ming Yu Hah នាយករងប្រចាំតំបន់នៃអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា៖ «ទាំងនេះគឺជាការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំតាមរបៀបបន្លំភ្នែកនិងជាទ្រង់ទ្រាយធំ។ ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវបានបង្ខំឱ្យស្ម័គ្រចិត្ត និងធ្វើឱ្យមានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាចចំពោះការសងសឹក ប្រសិនបើពួកគេមិនព្រមចាកចេញ ឬជំទាស់នឹងការបណ្តេញចេញ»។ បើតាមអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិចោទប្រកាន់ថា ការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំគឺជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សក្រោមច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។
ភាគច្រើននៃអ្នកដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញដោយបង្ខំបានរស់នៅក្នុងផ្ទះរបស់ពួកគេច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ហើយបានសាងសង់សួនច្បារ ផ្លូវថ្នល់ ដីស្រែចម្ការ ហើយថែមទាំងត្រូវបានភ្ជាប់ទៅបណ្តាញអគ្គិសនីទៀតផង។ ប្រជាជនកម្ពុជាតែងតែរស់នៅក្នុង និងជុំវិញតំបន់ប្រាសាទអង្គរ ចាប់តាំងពីពេលដែលពួកគេបានបង្កើតសម័យកាលដ៏រុងរឿងបំផុតនៃអាណាចក្រខ្មែរក្នុងសតវត្សទី១២។
ប្រាសាទអង្គរត្រូវបានដកចេញពី “បញ្ជីគ្រោះថ្នាក់” របស់អង្គការយូណេស្កូក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរកម្ពុជាបានទប់ស្កាត់ការលួច ការជីកកកាយ និងបោសសម្អាតគ្រាប់មីនដោយជោគជ័យនៅតំបន់ឧទ្យាននេះ។ ប៉ុន្តែការកើនឡើងនៃគ្រួសារពលរដ្ឋដែលកាន់កាប់ដីនៅក្នុងបរិវេណឧទ្យានចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ បានបណ្តាលឱ្យអង្គការយូណេស្កូ និងអាជ្ញាធរកម្ពុជាសម្តែងការព្រួយបារម្ភម្តងហើយម្តងទៀតចំពោះការអភិរក្សប្រាសាទ។
នៅក្នុងសុន្ទរកថាមួយកាលពីឆ្នាំមុន លោក ជា សុផារ៉ា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្មនិងសំណង់ ដែលអះអាងថា ក្រសួងរបស់លោកបានរកឃើញសំណង់ខុសច្បាប់ជាង៨.៤០០ករណីនៅខាងក្នុងឧទ្យានអង្គរចន្លោះឆ្នាំ២០១៩ដល់ឆ្នាំ២០២២ បានហៅសំណង់ទាំងនោះថា ជា “សំណង់ខុសច្បាប់ដែលគួរឲ្យខ្មាស់អៀន” ។
ខេត្តសៀមរាប គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តក្រីក្របំផុតរបស់កម្ពុជា ហើយឱកាសសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានប្រមូលផ្តុំជុំវិញឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍នៅអង្គរ ដែលផ្តល់សេវាកម្មដល់ភ្ញៀវបរទេសរហូតដល់២លាននាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ និងជាស្នូលនៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ ពលរដ្ឋអាចរកចំណូលបានពីការលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ មគ្គុទេស្ទក៍ ឬធ្វើការនៅភោជនីយដ្ឋាន និងសណ្ឋាគារជុំវិញឧទ្យានអង្គរ។
ម៉្យាងទៀត អាជ្ញាធរបារម្ភថា ការពង្រីកការប្រើប្រាស់ទឹកក្រោមដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគំរាមកំហែងដល់ស្ថិរភាពនៃប្រាសាទអង្គរ។ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះមួយផ្នែកធំក៏ដោយសារការប្រើប្រាស់ដោយគ្មានការគ្រប់គ្រងរបស់សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន និងផ្នែកផ្សេងទៀតនៃឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍ក្នុងខេត្តសៀមរាប។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានថ្លែងកាលពីខែកញ្ញាថា ការផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅទ្រង់ទ្រាយធំនេះ គឺមានគោលបំណងឆ្លើយតបតាមការចង់បានរបស់អង្គការយូណេស្កូ និងជួយធ្វើឲ្យឧទ្យានអង្គរនៅតែជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។
អង្គការយូណេស្កូបានបដិសេធការជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងការផ្លាស់ទីលំនៅនេះ ទោះបីជាខ្លួនមានឥទ្ធិពលខ្លាំងលើការគ្រប់គ្រងរមណីយដ្ឋានអង្គរនិងបានជំរុញម្តងហើយម្តងទៀតឲ្យមានការរុះរើសំណង់ខុសច្បាប់នៅក្នុងឧទ្យានក៏ដោយ។
តំណាងប្រចាំប្រទេសរបស់អង្គការយូណេស្កូបានគាំទ្រការបំផ្លាញចោលផ្ទះរាប់រយខ្នងដែលត្រូវបានសាងសង់ដោយខុសច្បាប់នៅក្នុងឧទ្យានអង្គរ នេះបើយោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍បណ្តាញព័ត៌មានកាលពីឆ្នាំ២០១៧ ។ កាលពីខែធ្នូក្រុមអ្នកជំនាញការអភិរក្សដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយអង្គការយូណេស្កូបានផ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យអាជ្ញាធរអប្សរាបន្ត “រុះរើ” សំណង់ខុសច្បាប់។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍តាមអ៊ីម៉ែលមកកាន់ខេមបូចា អង្គការយូណេស្កូបានអះអាងថា៖ «យូណេស្កូមិនមែនជាភាគីនៃកម្មវិធីផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅនេះទេ ហើយមិនបានធ្វើការស្នើសុំអាជ្ញាធរកម្ពុជា ឲ្យផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅប្រជាពលរដ្ឋទេ។ យូណេស្កូ សូមគូសបញ្ជាក់ថា សម្រាប់ទីតាំងទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក វិធានការអភិរក្សដែលសម្រេចដោយអាជ្ញាធរត្រូវតែចូលរួមគិតគូរពីមតិ និងគោរពសិទ្ធិរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋាន»។
លោក ឡុង កុសល អ្នកនាំពាក្យអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ដែលគ្រប់គ្រងឧទ្យានអង្គរ បានបដិសេធការចោទប្រកាន់អំពីការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ ហើយបានប្រាប់ ខេមបូចាថា ប្រជាពលរដ្ឋ ប្រមាណ១០.០០០គ្រួសារបាន ស្ម័គ្រចិត្តផ្លាស់ទៅទីតាំងថ្មី រួមទាំងតំបន់រុនតាឯកផងដែរ។
លោកស្រី ភឿង សកុណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ដែលក្រសួងរបស់លោកស្រីគ្រប់គ្រងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា និងសរសេររបាយការណ៍រួមគ្នាជូន អង្គការយូណេស្កូ បានប្រាប់ខេមបូចាតាម អ៊ីម៉ែលថា៖ «អាជ្ញាធរអប្សរាគ្មានអ្វីត្រូវលាក់បាំងទេ»។
ប៉ុន្តែអ្នកភូមិជាច្រើនដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅតំបន់តាំងទីលំនៅថ្មីរុនតាឯកបានប្រាប់ខេមបូចាម្តងហើយម្តងទៀតថា ពួកគាត់មិនបានស្ម័គ្រចិត្តផ្លាស់ទីលំនៅ នោះទេ។ ពួកគាត់បាននិយាយថា ពួកគាត់បារម្ភ ប្រសិនបើពួកគាត់មិនចាកចេញទេនោះ ផ្ទះរបស់ពួកគាត់នឹងត្រូវគេវាយកម្ទេចចោលទាំងបង្ខំ ហើយមានអារម្មណ៍ថាគ្មានអំណាចតតាំងជាមួយអាជ្ញាធរទេ។
អ្នកស្រី ហឿម ឆាត ដែលបានតាំងលំនៅថ្មីទៅតំបន់រុនតាឯកកាលពីខែធ្នូ និងបានរស់នៅក្រោមដំបូលតង់កៅស៊ូអស់រយៈពេលជាច្រើនខែបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគ្មានជម្រើសទេ។ យើងត្រូវតែទៅ។ យើងចង់ស្នាក់នៅ [តំបន់អង្គរ] ប៉ុន្តែយើងមិនអាចធ្វើបានទេ»។
ផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានលើជីវភាពរស់នៅ
លោក ឈួន អ៊ឹម មេឃុំរុនតាឯកបានឲ្យដឹងថា គិតត្រឹម ខែកុម្ភៈ ប្រជាពលរដ្ឋជាង៥.៦០០គ្រួសារ ត្រូវបានបញ្ជូនពីតំបន់ឧទ្យានអង្គរទៅតំបន់រុនតាឯក
និងរាប់ពាន់នាក់ទៀតនឹងត្រូវមកជាបន្តបន្ទាប់។
លោកបានប្រាប់ ខេមបូចាថា៖ «ការផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅត្រូវបានធ្វើឡើងជាដំណាក់កាលទៅតាមប្លុក ប្លុក ខ្លះមិនទាន់ឈូសឆាយ នៅឡើយទេ ដូច្នេះយើងមិនទាន់ឲ្យពួកគេមកទេ រហូតទាល់តែកន្លែងនោះរៀបចំរួចរាល់សិន»។
ប៉ុន្តែគ្រួសារដែលត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅជួបផលវិបាកផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់ពួកគាត់ ដោយប្រើប្រាស់កម្លាំងពលកម្មផ្ទាល់ខ្លួន ពលរដ្ឋជាច្រើនបានបង្ខំចិត្តចំណាយប្រាក់សាងសង់ផ្ទះដោយខ្លួនឯង និងរួមចំណែកចំណាយសំខាន់ៗផ្សេងទៀតក្នុងការផ្លាស់ទីលំនៅ បន្ទាប់ពីបានមកដល់ទីតាំងដីទទេរស្អាត។
ពេលបញ្ជូនទៅដល់តំបន់រុនតាឯក អ្នកស្រីធីតា ដែលមានកូនបួននាក់ក្នុងបន្ទុកបាននិយាយថា អ្នកស្រីត្រូវខ្ចីប្រាក់២.៧០០ដុល្លារ ដែលមួយផ្នែកយកទៅទិញម៉ូតូថ្មី ដើម្បីធ្វើដំណើរទៅធ្វើការនៅរម្មណីដ្ឋានអង្គរ ទីដែលអ្នកស្រីធ្វើការជាឆ្មាំប្រាសាទរបស់អាជ្ញាធរជាតិអប្សរាជិតពីរទសវត្សរ៍មកហើយ។ អ្នកស្រីទទួលបានប្រាក់ $២២៥ក្នុងមួយខែពីការងាររដ្ឋ។
អ្នកស្រី ធីតា ប្រាប់ខេមបូជាកាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈថា៖ «ខ្ញុំកំពុងចាប់ផ្តើមជីវិតថ្មី ព្រោះយើងជួបការលំបាកច្រើន ហើយខ្ញុំមិនដឹងថា ត្រូវចំណាយពេលប៉ុន្មានឆ្នាំ ទើបដូចដើមវិញទេ។ ឥឡូវ បញ្ហាគឺគ្មានលុយសង់ផ្ទះថ្មីទេ»។
ដូចគ្រួសារដែលផ្លាស់ទីលំនៅថ្មីផ្សេងៗទៀតដែរ គ្រួសាររបស់អ្នកស្រី ធីតា ត្រូវបានចុះឈ្មោះក្នុងកម្មវិធីផ្តល់បណ្ណក្រីក្ររបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយឥឡូវនេះគ្រួសាររបស់អ្នកស្រីទទួលបានប្រាក់ឧបត្ថម្ភប្រចាំខែចំនួន៩០ដុល្លារ។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានរាយការណ៍ថា នៅពេលដែលគ្រួសារត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ ពួកគេក៏ទទួលបានប្រាក់ប្រហែល៣០០ដុល្លារ ដីទំហំ២០គុណនឹង៣០ ម៉ែត្រ ស័ង្កសី ការឧបត្ថម្ភស្បៀងអាហាររយៈពេល២ខែ មុងមួយ និងតង់កៅស៊ូមួយ។
អ្នកជិតខាងរបស់អ្នកស្រី ធីតា ក៏ជួបការលំបាកក្នុងការរកប្រាក់ចិញ្ចឹមជីវិតនៅកន្លែងថ្មី ដែលនៅឆ្ងាយពីភ្ញៀវទេសចរ និងក្រុងសៀមរាប។
អ្នកស្រី លន់ ញាញ់ អាយុ៤៦ឆ្នាំ ដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅតំបន់រុនតាឯកជាមួយកូនបួននាក់កាលពីខែតុលាបាននិយាយថា៖ «ពីមុនខ្ញុំអាចរកបាន មួយម៉ឺន ទៅពីរម៉ឺនរៀល ក្នុងមួយថ្ងៃពីការលក់បន្លែ ស្លឹកឈើ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីផ្លាស់មកទីនេះ ខ្ញុំគ្មានអ្វីធ្វើទេ ហើយជីវិតក៏ពិបាកដែរ ព្រោះខ្ញុំត្រូវចំណាយច្រើន [លុយ] ទិញអង្ករ និងឲ្យកូនរៀន [នៅទីក្រុង]» ។
ខណៈមានសាលាបឋមសិក្សាមួយនៅក្បែរនោះ អនុវិទ្យាល័យមួយកំពុងសាងសង់នៅឡើយ។
លោក កុសល អ្នកនាំពាក្យអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាមានប្រសាសន៍ថា ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសម្រាប់តំបន់រុនតាឯក និងពាក់ស្នែង ជាទីតាំងផ្លាស់ទីលំនៅមួយទៀតកំពុងត្រូវបានអភិវឌ្ឍ។
របាយការណ៍របស់អាជ្ញាធរទៅកាន់អង្គការយូណេស្កូ រួមមានផែនទី និងក្រាហ្វិកដែលបង្ហាញពីផែនការសម្រាប់សាងសង់ផ្លូវ វត្តអារាម ផ្សារ ការតភ្ជាប់បណ្តាញអគ្គិសនី និងប្រព័ន្ធលូ។
តំបន់រុនតាឯកត្រូវបានគេមើលឃើញថា មានការសាងសង់យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេងក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ ប៉ុន្តែភាគច្រើននៃការអភិវឌ្ឍទាំងនេះទើបត្រូវបានផ្តួចផ្តើមឡើងនៅចុងខែធ្នូប៉ុណ្ណោះ ក្រោយពីប្រជាពលរដ្ឋបានចាប់ផ្តើមមកដល់កន្លែងតាំងទីលំនៅថ្មីរួចហើយ នេះបើយោងតាមអ្នកស្រី ឡាច ឡម អនុប្រធានភូមិតានី ដែលរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់រុនតាឯកថ្មីនេះ។ គិតត្រឹមពាក់កណ្តាលខែធ្នូ ប្រជាពលរដ្ឋជិត៦០០គ្រួសារបានមកដល់តំបន់នេះ។
អាជ្ញាធរជាតិអប្សរាបានបដិសេធការអះអាងថា ការផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅបានធ្វើឲ្យជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែលំបាក។
លោក កុសល មានប្រសាសន៍ថា៖ «អ្នកត្រូវយល់ និងពិនិត្យមើលគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃគោលន យោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលបាន និងកំពុងដំណើរការ ដើម្បីទ្រទ្រង់សុខុមាលភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ គ្មានរដ្ឋាភិបាលណារៀបចំការអភិវឌ្ឍដែលធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែក្រីក្រនោះទេ» ។
ប៉ុន្តែអ្នកស្រុកជាច្រើនមិនយល់ស្របនឹងការវាយតម្លៃនេះទេ។
អ្នកខ្លះដូចជា មាស ភារុណ ត្រូវឈប់ពីការងារនៅក្នុងទីក្រុង ដោយសារការធ្វើដំណើរទៅមកពីរម៉ោងគឺហត់នឿយខ្លាំងណាស់។ ភារុណ ដែលពីមុនបម្រើការនៅសណ្ឋាគារមួយក្នុងក្រុងសៀមរាប បានបើកហាងលក់គ្រឿងទេសតូចមួយនៅតំបន់រុនតាឯក ប៉ុន្តែនិយាយថា ការលក់មានសភាពស្ងាត់នៅថ្ងៃធ្វើការ ដោយសារអ្នកស្រុកភាគច្រើនធ្វើដំណើរទៅធ្វើការនៅទីក្រុង។
អ្នកស្រី ញ៉ាញ់ បាននិយាយថា អ្នកស្រីបានរស់នៅក្នុងតំបន់រមណីយដ្ឋានអង្គរអស់រយៈពេលជាងពីរទស្សវត្សរ៍មកហើយ ហើយមានការស្រងាកចិត្តដែលបែរជាមករស់នៅលើដីដ៏សោះកក្រោះគ្មានដើមឈើ ឬដំណាំ។ អ្នកស្រីត្រូវខ្ចីប្រាក់ចំនួន ១០០០ដុល្លារ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់គ្រួសាររបស់អ្នកស្រី អំឡុងពេលផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ ហើយបាននិយាយថា ស្ថានភាពរស់នៅថ្មីមិនល្អដូចផ្ទះចាស់របស់អ្នកស្រីទេ។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា៖ «គ្មានអ្វីដែលត្រូវសប្បាយចិត្តផង ព្រោះគ្មានអ្វីធ្វើទេនៅទីនេះ។ ខ្ញុំមិនដឹងថា ពេលណា [វានឹងប្រសើរជាងនេះ]» ។
ការអះអាងរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងរបាយការណ៍ទៅកាន់អង្គការយូណេស្កូខ្វះការពិត
នៅពេលមានការបណ្តេញចេញទូទាំងតំបន់ឧទ្យានអង្គរ អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានដាក់របាយការណ៍ទៅអង្គការយូណេស្កូនៅដើមខែធ្នូ ដោយសរសេរជាភាសាបារាំង និងរៀបរាប់ពីស្ថានភាពនៃការអភិរក្សនៅតំបន់អង្គរពីឆ្នាំ២០២១ដល់ឆ្នាំ២០២២។
ខណៈដែលបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលមានសិទ្ធិផ្លាស់ទីជម្រកពលរដ្ឋ របាយការណ៍នេះបានអះអាងថា ប្រជាពលរដ្ឋ៩០០០គ្រួសារត្រូវបានតាំងទីលំនៅថ្មីដោយឈរលើ “មូលដ្ឋាននៃការស្ម័គ្រចិត្ត” ក្នុង “លក្ខខណ្ឌសមរម្យ និងសុវត្ថិភាព ” និងជា”តំបន់ដែលមានការបំពាក់គ្រប់គ្រាន់ ទីដែលសកម្មភាពកសិកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មត្រូវបានបើកចំហយ៉ាងទូលំទូលាយ” នេះយោងតាមការបកប្រែជាភាសាអង់គ្លេសក្រៅផ្លូវការ។
នៅពីក្រោមអត្ថបទនេះ អាជ្ញាធរបានបង្ហាញរូបភាពពីលើអាកាសដែលមិនបានបញ្ជាក់កាលបរិច្ឆេទបានពិពណ៌នាថា ជា “ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃតំបន់រុនតាឯក” ។ រូបភាពនេះបង្ហាញពីផ្ទះជាច្រើននៅជុំវិញបឹងមួយ ហើយហ៊ុំព័ទ្ធដោយព្រៃឈើ ដែលមិនស៊ីគ្នានឹងតំបន់ទីដែលគ្រួសារពលរដ្ឋជាច្រើនទើបផ្លាស់ទីលំនៅបានមកដល់ ជាទីដែលមានទិដ្ឋភាពដីហុយនិងសោះកក្រោះនិងគ្មានផ្ទះដែលមានស្រាប់នោះទេ។
ការពិនិត្យមើលរូបភាពផ្កាយរណបនិងបញ្ជាក់ដោយការរាយការណ៍ដល់កន្លែងផ្ទាល់ដោយខេមបូចាបង្ហាញថា ទីតាំងដែលបង្ហាញក្នុងរបាយការណ៍ទៅកាន់អង្គការយូណេស្កូ បង្ហាញពីទីតាំងចាស់ និងមានការអភិវឌ្ឈន៍ច្រើនដែលគេហៅថា ភូមិធម្មជាតិ-រុនតាឯក ទីដែលគេផ្តល់ឲ្យគ្រួសារមួយចំនួនដែលបានផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅកន្លងមក។ ប្រជាពលរដ្ឋប្រាំនាក់ដែលរស់នៅទីនោះបានប្រាប់ខេមបូចា ថា គ្មានគ្រួសារណាមួយដែលស្ថិតក្នុងដំណើរការផ្លាស់ទីលំនៅថ្មីៗនេះ ត្រូវបានបញ្ជូនឱ្យទៅរស់នៅក្នុងផ្ទះទាំងនោះទេ។
ហង្ស សីហាក់ ដែលបានរើមករស់នៅទីតាំងរុនតាឯកចាស់កាលពីជាង១០ឆ្នាំមុន បន្ទាប់ពីត្រូវបានបណ្តេញចេញពីមាត់ស្ទឹងក្នុងក្រុងសៀមរាបនិយាយថា៖ «គ្មានការតាំងទីលំនៅរបស់គ្រួសារថ្មីនៅទីនេះទេ។ ភូមិចាស់នេះពេញអស់ហើយ»។
លោក កុសល អ្នកនាំពាក្យអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ដែលបានរួមគ្នាចងក្រងរបាយការណ៍នេះបានបញ្ជាក់ថា រូបភាពពីលើអាកាសដែលប្រើប្រាស់ក្នុងរបាយការណ៍នេះ គឺស្ថិតនៅក្នុងឃុំរុនតាឯក និងបានផ្តល់ផ្ទះដល់ពលរដ្ឋដែលបានផ្លាស់ទីលំនៅតាំងពីដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ២០០០មកម្ល៉េះ។ លោក កុសល មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណួរថា តើមានគ្រួសារណាមួយត្រូវបានបញ្ជូនទៅទីនោះក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយខែចុងក្រោយនេះដែរឬទេ។
លោកបានចង្អុលបង្ហាញទៅតំបន់ផ្សេងក្នុងផែនការមេក្នុងតំបន់រុនតាឯក ជាទីតាំងនៃរូបភាពនេះវិញ ប៉ុន្តែការពិនិត្យរូបភាពផ្កាយរណបបង្ហាញថា នៅប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនៃឆ្នាំ២០២២ បឹងនោះកំពុងត្រូវបានចាក់ដីលុប ហើយមានដើមឈើតិចតួចនៅកណ្តាលទីវាល។ .
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិនិងខេមបូចាបានរកឃើញថា តំបន់ផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅជាក់ស្តែងនៅរុនតាឯកសម្រាប់គ្រួសារដែលផ្លាស់ទីលំនៅថ្មីៗបំផុតនេះ គឺគ្មានផ្ទះ ទឹកស្អាត និងបង្គន់អនាម័យគ្រប់គ្រាន់ទេ នៅពេលដែលគ្រួសារពលរដ្ឋផ្លាស់ទីលំនៅមកដល់កាលពីចុងឆ្នាំ២០២២។
នៅពេលសួរនាំអំពីរូបភាពពីលើអាកាសដែលប្រើក្នុងរបាយការណ៍របស់ក្រសួងទៅកាន់អង្គការយូណេស្កូ លោកស្រី សកុណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌បានប្រាប់ខេមបូចាថា៖ «ប្រជាពលរដ្ឋ… បានស្ម័គ្រចិត្តទៅទីនោះជាច្រើនឆ្នាំមកហើយរហូតមកដល់ពេលនេះ» ។
បន្ទាប់ពីខេមបូចា ចែករំលែកការរកឃើញរបស់ខ្លួនជាមួយអង្គការយូណេស្កូ អ្នកនាំពាក្យបាននិយាយថា របាយការណ៍ដែលរៀបចំដោយអាជ្ញាធរកម្ពុជា នឹងត្រូវពិនិត្យដោយគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដែលមានសមាជិកចំនួន ២១ប្រទេសនៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានអះអាងថា៖ «បន្ទាប់មក គណៈកម្មាធិការអាចនឹងសម្រេចធ្វើការផ្តល់យោបល់ឬអនុសាសន៍ដល់អាជ្ញាធរកម្ពុជា។ ព័ត៌មានដែល [ខេមបូចា] បានផ្ញើមក… នឹងត្រូវបានចែករំលែកជាមួយមជ្ឈមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោក»។
គណៈកម្មការចំពោះកិច្ចនៃក្រុមអ្នកជំនាញការងារអភិរក្សជាមួយគណៈកម្មាធិការសម្របសម្រួលអន្តរជាតិសម្រាប់ប្រាសាទអង្គរវត្ត ជាដៃគូរបស់អង្គការយូណេស្កូ និងជាដៃគូររបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បារាំង និងរដ្ឋាភិបាលជប៉ុន បានទៅទស្សនាតំបន់រុនតាឯក និងកន្លែងតាំងទីលំនៅថ្មីដែលត្រូវបានស្នើមួយទៀតគឺតំបន់ពាក់ស្នែង កាលពីខែធ្នូ។
អ្នកជំនាញទាំងនេះបានបញ្ជាក់ជាថ្មីនូវ “ការអបអរសាទរ” កន្លងមកចំពោះការរុះរើសំណង់ខុសច្បាប់នៅជុំវិញអង្គរ ហើយបានណែនាំថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីរុះរើសំណង់ទាំងនេះគួរតែបន្ត នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍កាលពីខែធ្នូ ដែលចេញផ្សាយដំបូងដោយសារព័ត៌មានវីអូឌី ហើយក្រោយមកត្រូវបានពិនិត្យឡើងវិញដោយខេមបូចា ។ របាយការណ៍របស់អ្នកជំនាញមិនបាននិយាយអំពីស្ថានភាពមិនល្អនៅកន្លែងតាំងទីលំនៅថ្មីនោះទេ។
ចំណងជើងរូបខាងក្នុងទី១០៖ ផ្ទះមួយខ្នងនៅឧទ្យានអង្គរ ថតកាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ ដែលត្រូវបានវាយកម្ទេចចោលនៅចុងឆ្នាំ២០២២។ (Engage Media/Jack Brook)
អ្នករស់នៅក្នុង «សំណង់ខុសច្បាប់ដ៏គួរឲ្យខ្មាស់អៀន»
នៅពេលដែលអង្គការយូណេស្កូបានបញ្ចូលឧទ្យានអង្គរទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ ដែលជាពេលវេលានៃជម្លោះយ៉ាងសកម្ម ខណៈដែលក្រុមខ្មែរក្រហមនៅបន្តគ្រប់គ្រងផ្នែកខ្លះនៃប្រទេសនោះ មានភូមិចំនួន១១៣នៅខាងក្នុងបរិវេណឧទ្យាននេះ យោងតាមរបាយការណ៍ពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ ទៅកាន់អង្គការយូណេស្កូ ដែលដាក់ជូនដោយអាជ្ញាធរកម្ពុជា។
របាយការណ៍ឆ្នាំ២០២២ ផ្ញើជូនអង្គការយូណេស្កូបានឲ្យដឹងថា សហគមន៍ដែលមានស្រាប់នៅក្នុងតំបន់អង្គរបាននិងកំពុងអភិវឌ្ឍ “ចុះសម្រុងគ្នា” ហើយ “ជាទូទៅមិនបង្កបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរទេ” ប៉ុន្តែ “មួយចំនួនតូច” នៃ “អ្នករស់នៅ” ទាំងនោះ កំពុងបង្កបញ្ហា ហើយស្ថិតនៅក្រោម “ការឃ្លាំមើលយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្ន”។
របាយការណ៍ឆ្នាំ២០២២ របស់អាជ្ញាធរកម្ពុជាផ្ញើជូនអង្គការយូណេស្កូ អះអាងថា ភាគច្រើននៃប្រជាពលរដ្ឋដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញមិនមានដើមកំណើតមកពីខេត្តសៀមរាបទេ ហើយថា ពួកគេ «ដឹងថា ខ្លួនឯងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពសង្គមដែលកំណត់ដោយភាពមិនច្បាស់លាស់ និងភាពក្រីក្រ» ដោយសារការធ្វើចំណាកស្រុកមកទីនោះ។
ហេតុផលប្រវត្តិសាស្ត្រមួយសម្រាប់ការធ្វើចំណាកស្រុកចូលទៅក្នុងបរិវេណអង្គរ គឺឯកសារកម្មសិទ្ធិអចលនទ្រព្យរបស់ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានបំផ្លាញក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ជម្លោះជាច្រើនទសវត្សរ៍ និងអស្ថិរភាព ជនចំណាកស្រុកដែលគ្មានដីធ្លី និងដ៏ទុរគតបានរីករាលដាលពាសពេញប្រទេស ដើម្បីស្វែងរកដីធ្លីក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ហើយកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីជាបន្តបន្ទាប់មិនដែលត្រូវបានបញ្ចប់គ្រប់ជ្រុងជ្រោយនោះទេ។
ក្រោយមកតាមចោទថា អាជ្ញាធរជាតិអប្សរាបានធ្វើមិនដឹងមិនឮចំពោះអ្នកសាងសង់សំណង់ក្នុងបរិវេណអង្គរនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣ ដែលនាំឱ្យមានការរំលោភយកដីធ្លី និងការអភិវឌ្ឍកើនឡើងនៅក្នុងតំបន់រសើប នេះបើយោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍របស់កាសែត ខេមបូឌាដេលី។
លោក កុសល អ្នកនាំពាក្យអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាមានប្រសាសន៍ថា មាន “គុណវិបត្តិជាច្រើន” សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុងឧទ្យានអង្គរ ដែលលោកអះអាងថា រួមមានបង្គន់អនាម័យដែលសង់នៅជិតអណ្តូងស្នប់ ផ្លូវដែលមានភក់ជ្រាំនិងមិនអាចប្រើប្រាស់បាន កង្វះបណ្ណកម្មសិទ្ធដីធ្លី មិនមានលទ្ធភាពក្នុងការជួសជុលផ្ទះ និង “បញ្ហាសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរ]” សម្រាប់អ្នករស់នៅ។
លោក កុសល បន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលបានវិនិយោគលើកម្មវិធីជំនួយសង្គមដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ ប៉ុន្តែលោកមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតថា កម្មវិធីទាំងនោះមានអ្វីខ្លះនោះទេ។ ក្រៅពីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍បណ្ណក្រីក្រ គ្រួសារខ្លះបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលកសិកម្ម និងការចិញ្ចឹមសត្វ។ រដ្ឋាភិបាលបានសន្យាផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ប៉ុន្តែការទាមទារកាន់កាប់ត្រួតស៊ីគ្នាបាននាំឱ្យមានការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់គ្រួសារដែលត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅកន្លងមកនៅតំបន់នោះ។
នៅក្នុងសេចក្តីរាយការណ៍ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយខ្លះ ពលរដ្ឋដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់តំបន់រុនតាឯកថ្មីនេះ បានពិពណ៌នាអំពីការផ្លាស់ទីលំនៅនេះ ក្នុងន័យវិជ្ជមាន ទោះបីជាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធមិនពេញលេញក៏ដោយ។
ស្ត្រីម្នាក់ដែលផ្លាស់ទីលំនៅទៅតំបន់រុនតាឯកប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍កាលពីចុងខែវិច្ឆិកាថា៖ «ខ្ញុំមានសេរីភាពនៅទីនេះ ខ្ញុំអាចសាងសង់អ្វីក៏បានតាមដែលយើងចង់នៅទីនេះ យើងមិនអាចធ្វើបែបនេះនៅតំបន់អង្គរទេ។ ខ្ញុំសប្បាយចិត្ត ហើយក្រុមមន្ត្រីបានជួយខ្ញុំច្រើន» ស្របពេលអ្នកស្រីពន្យល់ថា អ្នកស្រីខួងអណ្តូង ដើម្បីយកទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ខ្លួន ពីព្រោះគ្មានទឹកប្រើប្រាស់នៅពេលអ្នកស្រីមកដល់នោះ។
ស្ថានភាពភូមិធម្មជាតិរុនតាឯកចាស់មានការអភិវឌ្ឍខ្លាំងជាងទីតាំងផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅថ្មីនៅរុនតាឯក ហើយមានបំណងប្រែក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍។ ចម្រៀងមួយបទមានចំណងជើងថា «ភូមិធម្មជាតិរុនតាឯកក្នុងបេះដូងខ្ញុំ» ត្រូវបានលើកឡើងដោយអាជ្ញាធនៅក្នុងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០១៨ ផ្ញើជូនអង្គការយូណេស្កូ ដើម្បីជាភស្តុតាងនៃភាពជោគជ័យនៃការផ្លាស់ទីលំនៅ។ (ដូចទំនុកច្រៀងសរសេរថា កន្លែងលំហែ ភូមិមួយដែលមានជីវភាពរស់នៅល្អ ដីសម្រាប់ធ្វើស្រែចម្ការ និងមានសាលារៀននៅជិតស្រុកកំណើតក្រោមការដឹកនាំដ៏ល្អ)។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី គ្រួសារផ្សេងទៀតដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅភូមិធម្មជាតិក្នុងការផ្លាស់ទីលំនៅកន្លងមក បាននិយាយទាំងអស់សង្ឃឹមអំពីឱកាសសេដ្ឋកិច្ចដែលមានកម្រិតនៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនបោះបង់ចោលតំបន់នោះ។ គ្រួសារដែលត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅពីមុនបានប្រាប់ខេមបូចា ថា ពួកគាត់បានរង់ចាំជាងមួយទសវត្សរ៍ ដើម្បីទទួលបានប្លង់រឹងដែលរដ្ឋាភិបាលបានសន្យាផ្តល់ឲ្យពួកគាត់។
លោកស្រី លុយ តីម៉ី អ្នកភូមិធម្មជាតិរុនតាឯកចាស់បាននិយាយថា៖ «ក្នុងកិច្ចសន្យាបានចែងថា ប្រសិនបើយើងរស់នៅបានប្រាំឆ្នាំ គេនឹងផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិជូនយើង ប៉ុន្តែវាមានរយៈពេលដប់ពីរឆ្នាំហើយ។ នេះគឺជាបញ្ហាសំខាន់»។
ផែនការអនាគតសម្រាប់ការបណ្តេញចេញពីតំបន់អង្គរ
នៅក្នុងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០២២របស់ខ្លួន អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានប្រាប់អង្គការយូណេស្កូថា នៅប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខនេះ រដ្ឋាភិបាលនឹងធ្វើការតាំងទីលំនៅថ្មីសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋច្រើនគ្រួសារទៀតដែលរស់នៅតំបន់បារាយណ៍ខាងកើត និងបារាយណ៍នៃតំបន់ប្រាសាទលលៃ ជាបឹងដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្សសម័យអង្គរ ដើម្បីស្ដារនិងប្រើប្រាស់ជាអាងស្តុកទឹក ដើម្បីដោះស្រាយកង្វះខាតទឹកនៅខេត្តសៀមរាប។
ក្នុងករណីខ្លះ ការតាំងទីលំនៅថ្មីសម្រាប់អ្នកដែលត្រូវបណ្ដេញចេញពីតំបន់អង្គរបណ្តាលឲ្យពលរដ្ឋដទៃទៀតផ្លាស់ប្តូរទីជម្រកផងដែរ។ ការបែងចែកដីនៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ ដែលបានផ្សព្វផ្សាយក្នុងសៀវភៅព្រះរាជកិច្ចកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែមីនា បានបង្ហាញថា លោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើអនុប្រយោគជាដីឯករជនរបស់រដ្ឋនិងចុះបញ្ជីជូនអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាផ្ទៃដីចំនួន៥១៤ហិកតាក្នុងភូមិចំនួនបី គឺភូមិខ្ទីង ពាក់ស្នែងចាស់ និងភូមិសណ្តាន់ ក្នុងឃុំពាក់ស្នែង ស្រុកអង្គរធំ សម្រាប់ការតាំងទីតាំងថ្មី។
ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ២០០នាក់នៅភូមិពាក់ស្នែងចាស់ បានតវ៉ាការបាត់បង់ដំណាំស្រូវរបស់ពួកគេដោយសារការតាំងទីលំនៅថ្មីមួយទៀត ដើម្បីយកកន្លែងធ្វើលំនៅឋានឲ្យអ្នកភូមិមកពីតំបន់អង្គរ បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរបានចាប់ផ្តើមបោះបង្គោលកំណត់ព្រំដីរបស់ពួកគាត់កាលពីខែតុលា។ កាលពីខែកុម្ភៈ អ្នកភូមិពាក់ស្នែងចាស់ បានយល់ព្រមទទួលយកដីទំហំ២០គុណនឹង៣០ម៉ែត្រ ជាសំណង ទោះបីជាពួកគាត់មិនប្រាកដថា ដីនោះនៅទីណាក៏ដោយ។
លោក ខ្នូ សុវណ្ណ ជាពលរដ្ឋនៅភូមិពាក់ស្នែងចាស់ដែលបាត់បង់ដីស្រែទំហំ១,៥ហិកតា ឬ១៥,០០០ម៉ែត្រការ៉េ ដែលលោកនិយាយថា គឺជាដីឪពុកម្តាយគាត់តាំងពីមុនរបបខ្មែរក្រហម ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានអាជ្ញាធរផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិទេ។ លោកត្រូវបានអាជ្ញាធរសន្យាថា ឲ្យដីចំនួន៥ឡូតិ៍ដែលមានទំហំប្រហែល៣ពាន់ម៉ែត្រការ៉េ ប៉ុន្តែលោកនិយាយថា លោកមិនទាន់ដឹងថា ដីនោះនៅទីណាពិតប្រាកដនោះទេ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំមិនពេញចិត្តទេ យ៉ាងហោចណាស់យើងគួរបានដីពាក់កណ្តាលមកវិញ។ ពួកគេ [អាជ្ញាធរ] ប្រាប់យើងថា ប្រសិនបើយើងបដិសេធមិនទទួលយក [សំណង] នោះយើងនឹងមិនទទួលបានអ្វីទាំងអស់។ យើងត្រូវបង្ខំចិត្តទទួលយក»។
ខណៈដែលពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារផ្សេងទៀតកំពុងរង់ចាំការតាំងទីលំនៅថ្មីនោះ អាជ្ញាធរជាតិអប្សរាបានអះអាងថា គ្មានផែនការដើម្បីអនុវត្ត សម្រាប់អ្នកណាដែលមិនយល់ព្រមស្ម័គ្រចិត្តផ្លាស់ទីលំនៅនោះទេ។
លោក កុសល អ្នកនាំពាក្យអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាបានមានប្រសាសន៍កាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈថា៖ «យើងមិនទាន់មានវិធានការណាមួយទេនៅពេលនេះសម្រាប់អ្នកដែលមិនទាន់មានឆន្ទៈរើចេញ ប៉ុន្តែយើងបានកំណត់អាទិភាព [ការផ្លាស់ប្តូរទៅកាន់ទីតាំងថ្មី] សម្រាប់ពួកគាត់រួចហើយ»។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍កាលពីដើមខែតុលាថា គ្រួសារណាដែលមិនព្រមផ្លាស់ទីលំនៅ ឬព្យាយាមចរចាបន្ថែមទៀតនឹងត្រូវបណ្តេញចេញដោយគ្មានសំណង។
លោក ធី សុគន្ធា ជាមគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរណ៍ដែលបច្ចុប្បន្នរស់នៅក្នុងសង្កាត់គោកចក ក្រុងសៀមរាបក្នុងឧទ្យានអង្គរ ស្ថិតក្នុងចំណោមគ្រួសារដែលតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការផ្លាស់ទីលំនៅ។ លោកនិយាយថា អាជ្ញាធរបានស្នើឲ្យលោកផ្លាស់ទីលំនៅពីរដងរួចមកហើយ ប៉ុន្តែលោកបានបដិសេធ ដោយបារម្ភថា ទីតាំងថ្មីនឹងធ្វើឲ្យគុណភាពជីវិតរបស់លោកធ្លាក់ចុះ ហើយនៅឆ្ងាយពីកន្លែងធ្វើការនឹងប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់លោកផងដែរ។
លោកបាននិយាយថា៖ «យើងក្រីក្រហើយនៅទីនោះគ្មានអ្វីទេ សូម្បីតែបង្គន់ក៏គ្មានដែរ ដូច្នេះខ្ញុំត្រូវត្រឡប់ទៅធ្វើការនៅទីក្រុងវិញ។ ផ្លាស់ប្តូរទៅទីតាំងថ្មី មានតែខ្ទមសម្រាប់រស់នៅប៉ុណ្ណោះ ហើយវានឹងធ្វើឱ្យយើងកាន់តែក្រទៅ»។
ប៉ុន្តែលោក សុគន្ធា ជឿថា នៅទីបំផុត លោកនឹងត្រូវបង្ខំឱ្យរើចេញដូចមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ផ្សេងទៀតដែរ។
លោក សុគន្ធា និយាយថា៖ «ដោយសារខ្ញុំគ្មានជម្រើស ទីបំផុតខ្ញុំប្រហែលជាត្រូវសម្រេចចិត្តថា ត្រូវទៅរុនតាឯកឬពាក់ស្នែង»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ “No Choice”: Forced Angkor Evictions Portrayed as Voluntary to UNESCO
