មិនមែននៅតំបន់ដាច់ស្រយាលនោះទេ សាលាបឋមសិក្សា អូរតូច ស្ថិតក្នុងសង្កាត់អណ្ដូងខ្មែរ គឺមានចម្ងាយជិត៤គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងកំពតតែប៉ុណ្ណោះ។ បច្ចុប្បន្ន អគារសិក្សាមួយខ្នងនេះកំពុងលេចដំបូល និងគ្មានប្រព័ន្ធលូរំដោះទឹកនោះឡើយ ជាហេតុជន់លិចនៅពេលមានភ្លៀងម្ដងៗ។
ជាអាណាព្យាបាលមួយរូប អ្នកស្រី ជេត ស្រី អាយុ៤០ឆ្នាំ មានកូនរៀននៅថ្នាក់ទី៦ ប្រាប់ឱ្យដឹងថា អ្នកស្រីពិតជាចង់បានដំបូលអគារសិក្សាថ្មី និងប្រព័ន្ធលូរំដោះទឹក ត្បិតថាសាលាបឋមសិក្សា អូរតូច ជាទីដែលកូនអ្នកស្រីកំពុងរៀន បានជ្រៀបទឹកដោយសារតែដំបូលលេចទឹក ហើយពេលភ្លៀងម្ដងៗទឹកលិចបរិវេណសាលា។
អ្នកស្រីបន្តថា អ្នកស្រីមានចិត្តអាណិត និងបារម្ភពីសុវត្ថិភាពកូនរបស់អ្នកស្រី និងក្មេងដទៃទៀត ដោយសារតែពេលមានភ្លៀងម្ដងៗ សិស្សតែងតែទទឹកទឹកភ្លៀងទោះបីរៀនក្នុងថ្នាក់ក៏ដោយ។
អ្នកស្រីស្រី និយាយថា៖ «ខ្ញុំចង់ឱ្យមានការកែប្រែហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងសាលារៀន ដូចជាដំបូលសាលា ប្រភពបង្ហូរទឹកឱ្យតែភ្លៀងមកលិចពេញហ្នឹង បង្គន់អនាម័យវាតិចមិនសមតម្រូវការសិស្ស។ កូនខ្ញុំក៏ឧស្សាហ៍ឈឺដែរ ត្រូវភ្លៀងអីចឹងណា»។
ជាគ្រូបង្រៀនសិស្សថ្នាក់ទី២នៃសាលាបឋមសិក្សា អូរតូច អ្នកស្រី សុខ គន្ធា អាយុ៤៩ឆ្នាំ ថ្លែងឱ្យដឹងថា អ្នកស្រីមានការតានតឹងចិត្តក្នុងនាមជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ នៅពេលដែលឃើញសាលាមានការខ្វះខាតមុខក្រោយយ៉ាងដូច្នេះ។ ស្របពេលដែលសិស្សនៅតែបន្តមករៀនសូត្រយ៉ាងស្វាហាប់ អ្នកស្រីឃើញថាសាលាបែរជាជួបបញ្ហាលេចដំបូលអគារសិក្សា ហើយភ្លៀងម្ដងៗលិចបរិវេណសាលា ឯផ្លូវលំវិញទៀតសោត ក៏រអិលពិបាកធ្វើដំណើរផងដែរ។
អ្នកស្រី គន្ធា និយាយថា៖ «ដំបូលអគារ ពេលណាភ្លៀងមកទឹកហូរពីលើមក ទទឹកសៀវភៅសិស្ស ឱ្យតែភ្លៀងដឹងតែលេចហើយ[ទឹកស្រក់ពីលើដំបូល]។ ហើយមួយទៀតផលលំបាករបស់សិស្សគឺផ្លូវឆ្ងាយ ចិត្តខ្ញុំចេះតែចង់ឱ្យមានការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធបន្ថែម ព្រោះតំបន់នេះជាយក្រុង»។
អ្នកស្រី គន្ធា រំលឹកថា កាលពីដើមឡើយសាលានេះមានស្ថានដីទាបខ្លាំង ហើយបច្ចុប្បន្នបានសប្បុរសជនជួយឧបត្ថម្ភរហូតបានចាក់ដីបន្ថែម និងចាក់សាបនៅក្នុងថ្នាក់ ដើម្បីកាត់បន្ថយទឹកដក់ និងភក់ជ្រាំ។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ដល់តែពេលឥឡូវនេះប្រជាជនកាន់តែកើន គេចាក់ដីតាមផ្ទះខ្ពស់ជាងសាលា ពេលភ្លៀងមកសាលាមិនមានផ្លូវបង្ហូរទឹកចេញឡើយ»។
គ្រូបង្រៀនមួយរូបទៀតគឺអ្នកស្រី ចន ចន្ធី ប្រាប់ឱ្យដឹងថា ក្នុងការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធំៗ សាលាមិនអាចរំពឹង ឬយកលុយបដិភាគពីក្រសួងដែលផ្ដល់ឱ្យសាលាប្រចាំឆ្នាំ មកដោះស្រាយបានទេ ត្បិតលុយទាំងនោះបានត្រឹមតែជួសជុលការខូចខាតកំប៉ិកកំប៉ុក បង់ថ្លៃទឹកភ្លើងតែប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកស្រីបន្តថា ប្រសិនបើត្រូវការថវិកាច្រើនដូច្នេះក្នុងការស្ថាបនាអ្វីមួយនៅក្នុងសាលា គឺពឹងលើសប្បុរសជន អាណាព្យាបាល និងសហគមន៍ទីជិតឆ្ងាយប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រីចន្ធី និយាយថា៖ «ថវិកាសាលារៀន មិនអាចជួសជុលដំបូលសាលាបានទេ បានតែជួសជុលតូចតាចទេ ហើយតំបន់នេះទៀតយើងអំពាវនាវបានតិចតូចពីមាតាបិតាសិស្ស។ អីចឹងអ្នកដែលអាចដោះស្រាយបាន គឺមានតែអាជ្ញាធរ មន្ទីរអប់រំ និងក្រសួងហ្នឹងហើយបាន បើពឹងសហគមន៍នេះ មាតាបិតាមិនមានធនធានទេ នាមតែក្រុងមែន តែក្រុងជាយ ឱ្យតែមានលុយមករៀនហ្នឹងបានហើយ»។
លោកស្រី ឯក លក្ខិណា ជានាយិការសាលាបឋមសិក្សា អូរតូច ថ្លែងថា ភាពខ្វះខាត និងកង្វល់នៅសាលារបស់លោកស្រីមានច្រើន តែបញ្ហាដែលចម្បងត្រូវដោះស្រាយនោះគឺ បញ្ហាដំបូលសាលាដែលពុកផុយ ធ្លុះធ្លាយស្ទើរតែទាំងស្រុង ដែលមិនអាចជួសជុលបាន តម្រូវឱ្យប្ដូរថ្មី និងបញ្ហាកសាងប្រព័ន្ធលូរំដោះទឹកនៅក្នុងបរិវេណសាលារៀន។
នាយិការរូបនេះបន្តថា សាលារៀនមិនមានធនធានគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការកសាងនូវតម្រូវការចាំបាច់ ដែលនឹងចំណាយលុយច្រើនបែបនេះទេ ដូច្នេះលោកស្រីរំពឹងថាថ្នាក់ដឹកនាំ មន្ទីរក្រសួងអប់រំ និងសប្បុរសជន ចូលរួមជួយកសាងដើម្បីបំពេញតម្រូវការជូនកុមារតូចៗជិត៤០០នាក់ ដែលកំពុងរៀនសូត្រនៅតំបន់លោកស្រី។
លោកស្រី លក្ខិណា ឲ្យដឹងថា៖ «យើងត្រូវការជួសជុលដំបូលជាបន្ទាន់ ដើម្បីអាចឱ្យក្មេងៗបានរៀន ហើយមួយទៀតប្រព័ន្ធលូ យើងត្រូវការបង្ហូរចេញ អីចឹងកូនសិស្សមានការលំបាកខ្លាំង។ ឆ្នាំកន្លងទៅទាំង៦ថ្នាក់ កុមាររៀននៅក្នុងទឹកតែម្ដង ជើងគាត់ទឹកស៊ីជើង ឃើញពិបាកចឹងយើងបានគៀងគរធនធានបានខ្លះចាក់សាបក្នុងថ្នាក់រៀន»។
តាមការសិក្សាតម្លៃជាមួយជាង លោកស្រីនាយិការថា ការប្ដូរដំបូលអគារមួយខ្នងមាន៦បន្ទប់នេះ នឹងចំណាយអស់ប្រមាណ៤ពាន់ដុល្លារអាមេរិក។
លោកស្រីថា៖ «ថវិកានេះទំហំធំខ្មាំង សម្រាប់សាលាក្នុងការគៀងគរថវិកា ត្បិតអាណាព្យាបាលតំបន់នេះមានកត្តាជីវភាពទាបខ្លាំង»។
យោងតាមការលើកឡើងរបស់អង្គការយូនីសេហ្វេ ឱ្យដឹងថា ការផ្តល់ការគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ដល់ការរៀនសូត្ររបស់កុមារ មានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំង ដើម្បីឲ្យពួកគេអាចអភិវឌ្ឍខ្លួនឈានទៅសម្រេចបានសក្តានុពលរបស់ពួកគេ។ ដើម្បីធានាថាកុមារគ្រប់រូបអាចរៀនសូត្របាន ត្រូវផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់លើការលើកកម្ពស់លទ្ធភាពទទួលបានការអប់រំប្រកបដោយសមធម៌ និងបរិយាបន្ន សម្រាប់កុមារពិការ កុមារជនជាតិដើមភាគតិច និងកុមារដែលរស់នៅតំបន់ក្រីក្រនៅជនបទ និងទីប្រជុំជន។
លោក តាក ហាប់ ប្រធានមន្ទីរអប់រំ យុវជន និងកីឡាខេត្តកំពត មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាសាលាលិចទឹក និងអគារលេចធ្លុះធ្លាយនេះវាជារឿងទូទៅហើយមិនមែនកើតមាននៅតែសាលាបឋមសិក្សា អូរតូច មួយនោះទេ គឺមានសាលាមួយចំនួនទៀតដែលជួបបញ្ហានះ។
លោកប្រធានមន្ទីរបន្តថា លោកក៏ចង់បានដំណោះស្រាយដែរ ប៉ុន្តែដោយសារខ្វះថវិកាក្នុងការដោះស្រាយ ហើយលោកក៏បានស្នើទៅក្រសួងអប់រំមួយឆ្នាំម្តងអំពីបញ្ហានេះ និងបានផ្សព្វផ្សាយដើម្បីស្វែងរកជំនួយផងដែរ។
លោក ហាប់ ថ្លែងថា៖«ដោយសារតែសាលាទាប និងស្ថិតនៅតំបន់លិចទឹក ម្យ៉ាងទៀត ក្រសួងអាចជួយបានខ្លះៗ ប៉ុន្តែក្រសួងមិនអាចជួយបានទាំងអស់នោះទេ ខ្ញុំបានស្នើទៅកាន់ក្រសួងអប់រំជារៀងរាល់ឆ្នាំសម្រាប់ស្នើសុំអគារសិក្សា និងចាក់ដីបំពេញនៅសាលាដែលលិចទឹក ថវិកាក្រសួងមានកម្រិតគាត់អាចជួយបានមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ។ ហើយកុំថាឡើយតែលិចសាលារៀន សូម្បីកន្លែងខ្ញុំក៏លិចដែរពេលភ្លៀងម្តងៗ»។
យ៉ាងណាមិញ លោកប្រធានមន្ទីរអប់រំខេត្តកំពត បញ្ជាក់ថាទូទាំងខេត្តកំពត មានសិស្សដែលរៀនកម្រិតបឋមសិក្សា អនុវិទ្យាល័យ និងវិទ្យាល័យប្រមាណជាង១០ម៉ឺននាក់។
លោកស្រី ខេង សុខន ចៅសង្កាត់រងទី១ នៃសង្កាត់អណ្ដូងខ្មែរ ក្រុងកំពត មិនអាចទាក់ទងសុំអធិប្បាយបានទេ។
បើតាមលោក យង់ គិមអេង ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្ដិភាព យល់ឃើញថា សាលារៀននៅតំបន់ណាក៏ដោយត្រូវធានាបាននូវការគាំទ្រ និងផ្ដល់ឱ្យពីរដ្ឋដោយភាពស្មើគ្នា។ នៅពេលដែលគ្រឹះស្ថានអប់រំមានភាពខ្វះខាត នោះនឹងធ្វើឱ្យមានគម្លាតនៃការអប់រំ ហើយកុមារមិនអាចទទួលបានការអប់រំពេញលេញឡើយ។
លោក គិមអេង ថា៖ «ក្រសួងត្រូវតែធានាថាការអប់រំរយៈពេល៩ឆ្នាំឱ្យស្របទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ មិនមែនមានតែគ្រូបង្រៀនតែមួយមុខទេ តែត្រូវតែធានាបានថាសាលាមានដំបូល មានបន្ទប់មានផាកសុភាពត្រឹមត្រូវ។ បើសាលាខូចខាតហើយអត់ទម្លាក់ថវិកាឱ្យគ្នាជួសជុល អាហ្នឹងធ្វើម៉េចធានាការអប់រំរបស់កុមារបាន»។
យោងតាម ច្បាប់ថវិកាជាតិឆ្នាំ២០២៣ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ប្រកាសកាលពីចុងឆ្នាំ២០២២ ថាក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា គ្រោងចំណាយថវិកាចំនួន ៣៩ ២០៦ ២០៥លានរៀល ស្មើប្រមាណ ៩.៦ពាន់លានដុល្លារសម្រាប់ចំណាយនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ ដោយក្នុងនោះផ្តោតសំខាន់លើក្រសួងអប់រំ ក្រសួងសុខាភិបាល និងបន្ទាប់មកក្រសួងស្ថាប័នសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀត។
យ៉ាងណាមិញ លោក គិមអេង ថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវបែងចែកកញ្ចប់ថវិកាប្រើប្រាស់ឱ្យចំគោលដៅ និងមានប្រសិទ្ធភាពទៅដល់អ្នកដែលមានតម្រូវការពិតប្រាកដ តួយ៉ាងដូចសាលាបឋមសិក្សា អូរតូច រដ្ឋគួរទម្លាក់កញ្ចប់ថវិកាដើម្បីឱ្យសាលាជួសជុលដំបូល ដើម្បីសម្រួលដល់ការរៀនសូត្ររបស់សិស្សានុសិស្ស។
លោកបន្ថែមថា៖ «នៅតាមសាលាតែងតែមានការជួសជុល អគារខ្លះចាស់ មានការខូចខាត អីចឹងបើការបែងចែកថវិកាមិនបានទៅគ្រប់សាលាទេ អាហ្នឹងជាបញ្ហាដែរបាទ»។
បើតាមលោកស្រី លក្ខិណា ថវិកាប្រចាំឆ្នាំបានពីក្រសួងអប់រំសម្រាប់សាលាបឋមសិក្សា អូរតូច គឺទទួលបានតែ១២លានរៀលតែប៉ុណ្ណោះ ដែលគិតជាមធ្យមចំនួនទឹកប្រាក់នោះ មិនអាច ចំណាយដោះស្រាយបញ្ហាធំៗនៅក្នុងសាលារៀនបានទេ តួយ៉ាងការជួសជុលដំបូលសាលា ការរៀបប្រព័ន្ធលូបង្ហូរទឹក ដែលមានខ្ទង់ចំណាយច្រើន។
នាយិការូបនេះថ្លែងថា៖ «ថវិកាក្រសួងផ្ដល់ឱ្យសាលា១២លានរៀលក្នុងមួយឆ្នាំ តែការចំណាយត្រូវមានខ្ទង់ មានកូដទៅលើការជួសជុលតូចៗប៉ុណ្ណោះ ចំណាយធំៗអីចឹងយើងអត់មានទេ។ ទំហំចំណាយយើង១២ខែ ចំណាយលើសម្ភារៈរដ្ឋបាល ទឹកភ្លើង គឺអស់ថវិកាហ្នឹងមួយចំនួនទៅហើយ»។
នាយិកាសាលា អះអាងថា ជុំវិញបញ្ហាប្រឈមនានានៅក្នុងសាលា ការលំបាក លោកស្រីតែងលើកសំណើរនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំជាមួយថ្នាក់ខេត្ត ឃុំសង្កាត់ តែមិនទាន់ទទួលបានការឆ្លើយតប។
លោកស្រីថា៖ «ខ្ញុំធ្លាប់បានលើកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយអំពីផលលំបាករបស់សាលា ចឹងខ្ញុំចង់បាន អង្គការក៏ដោយ ពីសប្បុរសជនក៏ដោយ វាដូចជាកាតាលីករអីចឹង ដើម្បីអាចដំណើរការទៅបានដោយរលូន[ជួសជុលដំបូល និងប្រព័ន្ធលូ]»៕
