កង្វះជំនួយបច្ចេកទេស ទីផ្សារគ្មានស្ថិរភាព និងប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តមិនល្អ ស្ថិតក្នុងចំណោមបញ្ហាសំខាន់ៗដែលលើកឡើងដោយកសិករកម្ពុជា រោងម៉ាស៊ីនកិនស្រូវ ពាណិជ្ជករ អ្នកផលិត ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ។
នៅថ្ងៃទី១២ ខែមីនាឆ្នាំនេះ ស្ថាប័នជាតិ និងអង្គការស្បៀង និងកសិកម្មនៃសហប្រជាជាតិ (FAO) បានរៀបចំសិក្ខាសាលាមួយ ដើម្បីចាប់ផ្តើមដំណើរការរៀបចំបង្កើតយុទ្ធសាស្រ្តពង្រីក និងពិពិធកម្មទីផ្សារអង្ករ (២០២៤-២០៣០)។
អ្នកស្រី ឡាយ សុខុម អនុប្រធានសហគមន៍ប្រស្រែ ស្រុកបាភ្នំ ខេត្តព្រៃវែង មានប្រសាសន៍ថា ពួកគាត់ប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជាច្រើន ដូចជាចំណេះដឹងនៅមានកម្រិតលើបច្ចេកទេសថែទាំស្រូវ។ កសិករក៏ត្រូវបានកេងប្រវ័ញ្ចដោយឈ្មួញកណ្តាលដែលផ្តល់តម្លៃ «តាមតែមាត់របស់ពួកគេ» មានន័យថា គេកំណត់តម្លៃតាមចិត្ត បូករួមទាំងប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រក៏អន់ ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើទឹកភ្លៀងដើម្បីស្រោចស្រពដំណាំស្រូវរបស់ពួកគាត់។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា ទោះបីជាមានបញ្ហាប្រឈមស្រដៀងគ្នានៅកន្លែងផ្សេងទៀតក៏ដោយ ក៏អ្នកស្រីបានលើកឡើងថា អាជ្ញាធរ «នៅតែមើលមិនឃើញបញ្ហាទាំងនេះ»។ អ្នកស្រីកត់សម្គាល់ថា គ្មានមន្ត្រីឃុំដែលមានបទពិសោធន៍ក្នុងវិស័យកសិកម្មទេ។ អ្នកស្រីបានសម្តែងការសោកស្តាយថា៖ «នៅដំណាច់ឆ្នាំមុននេះ ស្រូវរបស់យើងភាគច្រើនត្រូវបានបំផ្លាញដោយសត្វល្អិត ប៉ុន្តែគ្មានមន្ត្រីកសិកម្មមកមើលទេ»។
បើតាមអ្នកស្រី សុខុម ទីផ្សារមិនមានស្ថិរភាព ឬមិនច្បាស់លាស់ គឺជាបញ្ហាធំមួយទៀតសម្រាប់កសិករ ដោយសារឈ្មួញកណ្តាលទម្លាក់តម្លៃស្រូវពី១៣០០រៀលក្នុង១គីឡូក្រាមមកនៅត្រឹម៩៥០រៀលក្នុង១គីឡូក្រាមនៅពេលស្រូវមានច្រើន ប៉ុន្តែដំឡើងថ្លៃពេលស្រូវមានតិច។
អ្នកស្រីបានទទូចឱ្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ចែករំលែកបច្ចេកទេសដាំដុះស្រូវប្រកបដោយគុណភាព ស្របតាមតម្រូវការទីផ្សារ ដើម្បីឱ្យពួកគាត់អាចបោះបង់ចោលការដាំដុះស្រូវតាមបែបប្រពៃណី ដោយសារពួកគាត់ត្រូវឈ្មួញទម្លាក់ថ្លៃអំឡុងរដូវច្រូតកាត់។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ អ្នកស្រី យស់ សុភ័ណ្ឌ ប្រធានសហគមន៍សាមគ្គីចេកមាស ស្រុកស្វាយជ្រំ ខេត្តស្វាយរៀងបានប្រាប់ ខេមបូចា ថា សហគមន៍របស់អ្នកស្រីមិនសូវយល់ដឹងពីបច្ចេកទេសកសិកម្មទំនើបទេ ខណៈពួកគាត់ប្រកបរបរកសិកម្មបែបប្រពៃណី។ ស្របពេលដែលអ្នកស្រីបានឮអំពីការពង្រាយមន្ត្រីឃុំ ឬអ្នកជំនាញទៅដល់ស្រែនោះ គ្មានសមាជិកសហគមន៍ណាបានឃើញមន្ត្រីជំនាញ ឬទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាលត្រឹមត្រូវនោះទេ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «ប្រសិនបើមានការពង្រីកទីផ្សារ វាជាការល្អសម្រាប់កសិករ ប៉ុន្តែតាមយើងដឹង កសិករប្រើវិធីបុរាណក្នុងការធ្វើស្រែ ពួកគាត់គ្មានជំនាញបច្ចេកទេស ដើម្បីឆ្លើយតបតាមតម្រូវការទេ»។ អ្នកស្រី សុភ័ណ្ឌ និយាយថា៖ «នៅពេលនិយាយដល់ក្រសួង ឬមន្ទីរនានា គេមិនដែលប្រាប់យើងពីអ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើ ដើម្បីឆ្លើយតបតាមស្តង់ដារនោះទេ។ ដូច្នេះ ប្រសិនបើធ្វើទៅខុស យើងក៏មិនដឹងដែរ ព្រោះយើងមិនដឹងថា មានតម្រូវការយ៉ាងណា»។
ដូច្នេះហើយអ្នកស្រីចង់ឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធជួយចែករំលែកចំណេះដឹងដល់កសិករ ដើម្បីឲ្យពួកគាត់អាចផលិតស្រូវដែលមានគុណភាពស្របតាមតម្រូវការទីផ្សារ។ លើសពីនេះ អ្នកស្រី «មិនជឿទាំងស្រុង» លើផែនការណាមួយដែលថា ស្ថាប័នជាតិកំពុងរៀបចំផែនការសម្រាប់វិស័យនេះ ខណៈដែលអ្នកស្រី «មិនដែលឃើញគម្រោងទទួលបានជោគជ័យនាពេលកន្លងមកនោះទេ»។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ សិក្ខាសាលាដែលរៀបចំដោយក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និង នេសាទ និងក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម (MoC) ជាមួយអង្គការ FAO មានគោលបំណង ជំរុញការនាំ ចេញអង្ករទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ។ កម្ពុជាមានប្រៀបប្រកួតប្រជែងជាងប្រទេសដទៃទៀត ដែលអាចបង្កើនដល់កម្រិតអតិបរមាដោយផ្អែកលើសមត្ថភាពផលិតកម្មបច្ចុប្បន្ន និងឱកាសដែលកំពុងកើនឡើង។ ភាគីពាក់ព័ន្ធត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យលើកឡើងពីបញ្ហារបស់ពួកគេ ដូច្នេះបញ្ហាទាំងនេះអាចដោះស្រាយបាន និងទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីយុទ្ធសាស្ត្របង្កើតទីផ្សារអង្ករថ្មី។
ថ្លែងក្នុងសិក្ខាសាលានេះ លោក យ៉ន សុវណ្ណ អ្នកស្រាវជ្រាវលើវិស័យកសិកម្មបានស្នើឲ្យក្រសួងពាណិជ្ជកម្មអនុវត្តតាមស្តង់ដារ ISO ព្រោះវាមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការនាំយកផលិតផលទៅកាន់ទីផ្សារក្នុងតំបន់ និងអន្តរជាតិជាមួយនឹងតម្លៃថេរ។
លោក សុវណ្ណ បានមានប្រសាសន៍ថា ផលិតផលកសិកម្មត្រូវបានគេផ្តល់អាទិភាពខ្ពស់លើទីផ្សារ ដែលកម្ពុជាអាចយកប្រៀបក្នុងការទាញយកផលប្រយោជន៍។ លោកក៏បានទទូចឲ្យក្រសួងពាក់ព័ន្ធដែលមានមន្ទីរពិសោធន៍ អនុញ្ញាតឲ្យអ្នកស្រាវជ្រាវ និងអ្នកនាំចេញធ្វើតេស្តផលិតផលកសិកម្ម ដើម្បីរកសារធាតុចិញ្ចឹមដោយឥតគិតថ្លៃ។
លោក សុវណ្ណ បានចែករំលែកថា លោកធ្លាប់ធ្វើតេស្តផលិតផលកសិកម្មរកសារធាតុកាល់ស្យូម និងសូដ្យូម ប៉ុន្តែមិនអាចរកឃើញសារធាតុស័ង្កសី និងសារធាតុរ៉ែផ្សេងទៀតទេ។ ការធ្វើតេស្តបន្ថែមទៀត ដើម្បីស្វែងរកសារធាតុរ៉ែទាំងនោះមានតម្លៃថ្លៃ។ «ដូច្នេះខ្ញុំចង់បានការគាំទ្រពីគ្រប់ក្រសួង ដោយអនុញ្ញាតឱ្យយើងធ្វើតេស្ត [ដោយមិនគិតថ្លៃ] និងចែករំលែកការរកឃើញនេះដល់សាធារណជន និងចំណេះដឹងដល់កសិករ ដើម្បីឱ្យពួកគាត់យល់ពីគុណភាពដែលត្រូវការសម្រាប់ផលិតផលដែលពួកគាត់ផលិត»។
លោក ឈិន យ៉េន អនុប្រធានក្រុមហ៊ុននាំចេញអង្ករបានមានប្រសាសន៍ថា ការចំណាយខ្ពស់នៃសេវារត់ការឯកសារសម្រាប់អ្នកនាំចេញ គឺជាឧបសគ្គចម្បងសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនក្នុងការជួយកសិករស្វែងរកទីផ្សារ។ បញ្ហាប្រឈមមួយទៀត គឺថ្លៃអគ្គិសនីខ្ពស់ ដូច្នេះលោកស្នើឲ្យអាជ្ញាធររកវិធីកាត់បន្ថយថ្លៃដើម។ លោកបានបន្ថែមថា សំណើជាច្រើនត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងពេលកន្លងមក ប៉ុន្តែមិនមានដំណោះស្រាយអ្វីនោះទេ។
លោក ឈិន យ៉េន ក៏បានលើកឡើងពីការលំបាកពាក់ព័ន្ធនឹងប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ ដែលរដ្ឋាភិបាលបានជីកប្រឡាយមេជាច្រើន ប៉ុន្តែមិនមានទឹកគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់កសិករស្រោចស្រពដំណាំរបស់ពួកគេ។ កសិករមិនហ៊ានធ្វើស្រែពីរដងក្នុងមួយឆ្នាំទេ ព្រោះខ្លាចអស់ទឹក។
កាលពីដើមខែកុម្ភៈ ខេមបូចា បានរាយការណ៍ថា ស្រូវប្រាំងប្រមាណ ៧៦០ ០០០ហិកតា ដែលដាំដុះក្នុងខេត្តមួយចំនួនប្រឈមនឹងការខ្វះខាតទឹក ដែលធ្វើឲ្យកសិករព្រួយបារម្ភខ្លាចជំពាក់បំណុលគេកាន់តែច្រើន។
លោក ឈិន យ៉េន បញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំចង់ឃើញយន្តការមួយដែលភ្ជាប់ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រទៅកាន់តំបន់ដែលមានស្រែចម្ការ […] ខ្ញុំឃើញថា ជាធម្មតា ទឹកត្រូវបានបូមចេញពីប្រឡាយមេចូលទៅប្រឡាយតូចៗ។ ប្រសិនបើអាចអនុវត្តវិធីសាស្ត្រថ្មីដោយលើកកម្ពស់ប្រឡាយមេដែលបង្ហូរទឹកចូលប្រឡាយបន្ទាប់បន្សំ អាចជំនួសម៉ាស៊ីនបូមទឹកបាន»។
លោកមានប្រសាសន៍ថា វិស័យឯកជនសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលនឹងរកវិធីកាត់បន្ថយការចំណាយ និងធានាថា មានការផ្គត់ផ្គង់ទឹកសម្រាប់ដំណាំស្រូវពេញមួយឆ្នាំ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពេលខ្លះ កសិករមិនធ្វើស្រែរហូតទេ តែវាអាចជាការដាំដំណាំរយៈពេលខ្លីសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគាត់។ ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទគួរតែពិនិត្យមើលរឿងនេះ ហើយផ្តល់ធាតុចូល ដូច្នេះយើងអាចត្រៀមខ្លួន»។
លើសពីនេះទៅទៀត លោកសង្ឃឹមថា នឹងមានដំណោះស្រាយទីកន្លែងដែលអាចស្តុកស្រូវ បានពេញមួយឆ្នាំ ហើយមិនមែនលក់តែក្នុងរដូវច្រូតកាត់នោះទេ ព្រោះក្រុមហ៊ុននាំចេញពិបាកស្វែងរកអ្នកទិញ។
ទាក់ទងនឹងយុទ្ធសាស្ត្រពង្រីកនិងពិពិធកម្មទីផ្សារអង្ករកម្ពុជា លោកស្រី Rebekah Bell តំណាងរបស់អង្គការ FAO ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាយល់ឃើញថា វាគួរតែត្រូវបានរៀបចំឱ្យបានល្អជាមួយនឹងទិសដៅច្បាស់លាស់ ដើម្បីឆ្លើយតបតាមការរំពឹងទុករបស់អ្នកទិញ។ វាគួរតែត្រូវបានធ្វើដោយគិតគូរពីគុណភាព និងតម្លៃ និងបរិមាណ ព្រោះអង្ករជាវិស័យប្រកួតប្រជែងក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក។
ខណៈពេលអះអាងថា កម្ពុជាសមនឹងទទួលបានការទទួលស្គាល់គុណភាពអង្កររបស់ខ្លួន លោកស្រីបាននិយាយថា ប្រទេសនេះគួរតែត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា ជាអ្នករួមចំណែកយ៉ាងសកម្មដល់សន្តិសុខស្បៀងពិភពលោកតាមរយៈការនាំចេញអង្ករ និងស្រូវ។ ការគាំទ្រសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ខ្សែសង្វាក់តម្លៃស្រូវ គឺជាវិស័យអាទិភាព ដែលធានានូវជីវភាពរស់នៅប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងការលុបបំបាត់ភាពក្រីក្រ។ វាត្រូវបានកំណត់ក្នុងយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ-ដំណាក់កាលទី១របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
លោកស្រី Rebekah Bell បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្សែចង្វាក់តម្លៃអង្ករពង្រឹងចក្ខុវិស័យរបស់កម្ពុជាក្នុងការសម្រេចបាននូវឋានៈជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៣០ និងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់ខ្លួន»។ លោកស្រីបន្តថា៖ «ត្រូវតែមានទិសដៅច្បាស់លាស់ ដើម្បីធានាផលិតកម្មស្រូវកម្រិតសកល ដើម្បីបង្កើនប្រាក់ចំណូលរបស់កសិករ និងបង្កើតឱកាសបន្ថែមទៀតសម្រាប់អាជីវកម្មនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចជនបទ»។
លោកស្រីបានសង្កត់ធ្ងន់ថា បច្ចុប្បន្ននេះ គឺជាពេលវេលាដ៏សំខាន់សម្រាប់កម្ពុជាក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងពីអ្វីដែលខ្លួនសម្រេចបាន និងទាញយកប្រយោជន៍ពីចំណេះដឹងរយៈពេល១៤ឆ្នាំក្នុងការអភិវឌ្ឍខ្សែសង្វាក់តម្លៃស្រូវរបស់ខ្លួន។ គួររៀបចំផែនការ ដើម្បី ទាញយកអត្ថប្រយោជន៍ដ៏ល្អបំផុតពីឱកាសដែលកំពុងលេចឡើង ហើយសម្របខ្លួនទៅក្នុងប្រព័ន្ធសកលថ្មី។
លោកស្រីបានណែនាំថា ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ គួរតែចាត់វិធានការដោះស្រាយភាពមិនច្បាស់លាស់ដែលប្រទេសជាច្រើនកំពុងប្រឈមមុខនៅក្នុង «ជំនួញទំនិញដ៏មានតម្លៃ» នេះ។ដូច្នេះហើយ យុទ្ធសាស្ត្រពង្រីក និងពិពិធកម្មទីផ្សារអង្ករនឹងមើលឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាបានគិតគូរពីនិន្នាការបច្ចុប្បន្ន រួមទាំងផលប៉ះពាល់ដោយសារអាកាសធាតុ តម្រូវការទីផ្សារអន្តរជាតិសម្រាប់ការថយចុះនៃការបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ ការផ្លាស់ប្តូរគំរូនៃការប្រើប្រាស់ទាក់ទងនឹងរបបអាហារដែលជួយដល់សុខភាពល្អ និងការរំខានដល់ការផលិតអាហារដោយសារជម្លោះ។ ការធ្វើដូច្នេះ នឹងជួយកម្ពុជាចាប់យកឱកាសអាជីវកម្ម និងរក្សាវិស័យកសិកម្មរបស់ខ្លួនសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍរយៈពេលវែង។
លោកស្រី Bell បាននិយាយថា អង្គការ FAO Cambodia នឹងគាំទ្ររបៀបវារៈឆ្នាំ២០៣០ តាមរយៈក្របខណ្ឌយុទ្ធសាស្រ្តរបស់ខ្លួន ដោយគាំទ្រដល់ការផ្លាស់ប្តូរទៅជាបរិយាប័ន្ន ភាពធន់ និងប្រព័ន្ធកសិចំណីអាហារប្រកបដោយនិរន្តរភាព។
យោងតាមអង្គការ FAO អង្ករ គឺជាគ្រាប់ធញ្ញជាតិដែលគេប្រើប្រាស់ច្រើនជាងគេនៅលើពិភពលោក ដោយផ្តល់អាហារដល់ជាង៥០ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក ដែលមានតម្លៃជិត២៨ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។ អស់រយៈពេលជាច្រើនទស្សវត្សមកហើយ ប្រទេសកម្ពុជាបានប្រែក្លាយទៅជាប្រទេសដែលមានអតិរេកអង្ករ តាមរយៈកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នារបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងខ្សែចង្វាក់តម្លៃ។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ កម្ពុជាបាននាំចេញអង្ករចំនួន ៦៥៦ ៣២៣តោនទៅកាន់ប្រទេសចំនួន៦១ និងស្រូវ៤,៤លានតោន ដែលបង្កើតប្រាក់ចំណូលសរុបចំនួន១,៨ពាន់លានដុល្លារ។
ចំណែកនៅក្នុងស្រុកវិញ អង្ករ គឺជាអាហារសំខាន់ ជាប្រភពចំណូលសម្រាប់គ្រួសារនៅជនបទ និងរួមចំណែកដល់ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប។ យោងតាមការស្ទង់មតិ កសិកម្មកម្ពុជាបានបង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋចំនួន១,៣៧លានគ្រសារក្នុងប្រទេសកម្ពុជាធ្វើស្រូវមិនក្រអូប ខណៈ ២៧២ ៨០០គ្រួសារទៀតធ្វើស្រូវក្រអូប។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ លោក គឹម សាវុធ ប្រធានក្រុមហ៊ុនខ្មែរហ្វូដ (Khmer Food Group) បានជំរុញឱ្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់និងនេសាទសិក្សាការប្រើប្រាស់ពូជស្រូវរបស់កសិករកម្ពុជា និងពិនិត្យមើលផងដែរនូវគំរូដាំដុះរបស់ប្រទេសជិតខាង ដូចជាប្រទេសថៃ ដែលពូជស្រូវត្រូវបានប្រើតែមួយរដូវ។ លោកបានថ្លែងក្នុងសិក្ខាសាលានោះថា អង្ករដែលគេផលិតមានគុណភាពល្អ ហើយការប្រមូលផលក៏បានច្រើន។
ទាក់ទងនឹងការលក់ និងការទិញពូជស្រូវ លោកបានស្នើឱ្យក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបង្កើតក្រុមការងារមួយ ដើម្បីសិក្សាថា តើគេធ្វើយ៉ាងម៉េចនៅប្រទេសថៃ និងវៀតណាម និងស្វែងរកមធ្យោបាយជួយកសិករឱ្យទទួលបានការធានានៅពេលដែលពួកគាត់មានប្រាក់មិនគ្រប់គ្រាន់។ ក្រសួងក៏គួរពិចារណាឲ្យមានក្រុមហ៊ុនដែលអាចផលិតពូជស្រូវជាផ្លូវការសម្រាប់លក់។
លោក សាវុធ មានប្រសាសន៍ថា បច្ចុប្បន្នពួកគាត់មិនប្រាកដថា តើគ្រាប់ពូជដែលទិញ ឬប្រើនោះជាពូជពិតឬអត់ទេ។ ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ លោក គង់ គា ជាទីប្រឹក្សារបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ និងជាប្រធាននាយកដ្ឋានដំណាំស្រូវនៃអគ្គនាយកដ្ឋានកសិកម្ម មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមក ក្រសួងបានធ្វើការលើបញ្ហានេះច្រើនមកហើយ ប៉ុន្តែមិនបានលទ្ធផលទេ ដោយសារខ្វះការគាំទ្រ។
លោក គង់ គា បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «នេះគឺជាយន្តការមួយ ហើយប្រសិនបើយើងទាំងអស់គ្នាធ្វើការរួមគ្នា ដើម្បីធ្វើឲ្យវិស័យឯកជន និងសាធារណៈប្រសើរឡើងវិញ ទើបការងារនេះអាចសម្រេចបានលឿនជាងមុន» ដោយបន្ថែមថា ក្រសួងរបស់លោកនឹងបន្តធ្វើការលើការងារនេះ។
ខណៈពេលដែលខ្វះការគាំទ្រកន្លងមក លោកទទួលបានការលើកទឹកចិត្តដោយសារមានមន្ត្រីកសិកម្មតាមឃុំធ្វើការក្នុងឃុំ។ «ខ្ញុំជឿថា វានឹងប្រសើរជាងមុនបន្តិចក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ។ ការប្រែប្រួល គឺអាស្រ័យលើពួកគាត់។ ដូច្នេះ ខ្ញុំសូមជំរុញឲ្យវិស័យឯកជនចូលរួមជាមួយយើងក្នុងការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតរបស់យើង។ នៅពេលដែលយើងផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតរបស់គាត់ [កសិករ] វានឹងក្លាយជាទម្លាប់»។
ទាក់ទងនឹងការនាំចូលគ្រាប់ពូជស្រូវ លោកមានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងកសិកម្មកំពុងធ្វើការសិក្សាលើបញ្ហានេះ រួមទាំងការហាមប្រាមអ្នកនាំចូលគ្រាប់ពូជ ប្រសិនបើមានការប្រព្រឹត្តមិនត្រឹមត្រូវ ដូចជាការផ្តល់គ្រាប់ពូជដែលអាចមានបញ្ហាជាដើម៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Rice Stakeholders Raise Issues Impeding Efforts To Meet Export Market Standard
