ស្ត្រីវ័យកណ្តាលម្នាក់កំពុងអង្គុយក្បែរស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នៅលើគ្រែតូចមួយដែលធ្វើអំពីដើមត្នោត ហើយនៅពីក្រោយផ្ទះគាត់ឃើញមានសសរឈើចាស់ៗជាច្រើន។ ស្រីវ័យកណ្តាលបានលើកឡើងថា គ្រួសាររបស់គាត់ទើបតែមានបង្គន់អនាម័យប្រើប្រាស់ ខណៈពលរដ្ឋខ្លះទៀតមិនទាន់មានបង្គន់ប្រើប្រាស់នៅឡើយ។
ស្ត្រីវ័យកណ្តាលឈ្មោះថា អ្នកស្រី ជុំ សោភា អាយុ៥៣ឆ្នាំ មានមុខរបរជាអ្នកនេសាទ កំពុងអង្គុយលើគ្រែត្នោតតូចមួយជាមួយម្តាយចាស់ជរាដែលមានវ័យ៨១ឆ្នាំ បានឱ្យដឹងថា ដោយមានម្តាយចាស់ជរាមានអាយុ៨១ឆ្នាំហើយគាត់ពិបាកឡើងចុះលើផ្ទះពេលបត់ជើងម្តងៗមានការលំបាកដោយសារតែគ្មានបង្គន់អនាម័យ ដច្នេះពេលយប់ឡើងត្រូវបត់ជើងដាក់ថង់ រឺដាក់កន្ថោរ ដល់ព្រឹកឡើងទើបយកទៅចោលក្នុងព្រៃ ធ្វើបែបនេះអស់រយះពេលច្រើនឆ្នាំហើយ កាលដែលមិនទាន់មានបង្គន់អនាម័យ។
អ្នកស្រី សោភា បាននិយាយថា៖ «កាលពីមិនទាន់មានបង្គន់ម៉ែខ្ញុំចាស់ គាត់បត់ជើងតែដាក់កន្ថោរ ដាក់ថង់ ខ្ញុំក្រោកតាំងពីម៉ោងបួនយកទៅចោលនៅក្នុងព្រៃរាល់យប់ ដល់ពេលថ្ងៃឡើង ម៉ែគាត់ទៅជីកនៅក្រោមផ្ទះ រឺបត់ជើងនៅក្នុងព្រៃ»។
អ្នកស្រីបន្តថា ក្រុមគ្រួសារអ្នកស្រីរស់នៅក្នុងភូមិគោកក្ដុល ឃុំកំពង់ភ្លុក ស្រុកប្រាសាទបាគង ខេត្តសៀមរាប ហើយអ្នកស្រីមានកូន9នាក់ រួមមានស្រី2នាក់ និងប្រុស7នាក់។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «នៅពេលបានបង្គន់ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថាសប្បាយ មានអារម្មណ៍ថាធូរក្នុងក្រុមគ្រួសារខ្ញុំ វាមិនអស់ថវិកាច្រើន អរគុណដល់អង្គការដែលបានជួយផ្តល់បង្គន់បន្ទោបង់នេះដល់គ្រួសារខ្ញុំ»។
ឃុំកំពង់ភ្លុក ជាឃុំមួយដែលសិ្ថតនៅតំបន់លិចទឹកតាមដងទន្លេសាប ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ៣០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួមខេត្តសៀមរាប និងមានចម្ងាយប្រមាណ១៤គីឡូម៉ែត្រពីស្រុកប្រាសាទបាគង។ ឃុំនេះមានផ្ទៃដីសរុប ២៤ ៨០០ ហិកតា និងមានភូមិចំនួន៣ រួមមាន ភូមិត្នោតកំបុត ភូមិគោកក្តុល និងភូមិដីក្រហម។
យោងតាមស្ថិតិប្រជាពលរដ្ឋក្នុងឆ្នាំ២០២០ នៅក្នុងឃុំកំពង់ភ្លុក មានគ្រួសារចំនួន៩៩៧គ្រួសារ និងមានប្រជាពលរដ្ឋសរុបចំនួន ៣ ៨០៥នាក់ (ស្រី ១ ៩២១នាក់) ហើយប្រជាជន៩៨ភាគរយជាអ្នកនេសាទត្រី និងភាគតិចជាម្ចាស់កសិដា្ឋនចិញ្ចឹមត្រីឬក្រពើ និងខ្លះទៀតទៀតលក់ដូរអីវ៉ាន់ចាប់ហួយ។
អ្នកស្រុកនៅតំបន់នេះបានសាងសង់ផ្ទះបណ្តែតទឹក ឬផ្ទះខ្ពស់ៗហើយផ្ទះខ្លះខ្ពស់រហូតដល់១២ម៉ែត ដើម្បីការពារទឹកលិចនៅរដូវវស្សា។ ដូចនេះការសាងសង់បង្គន់អនាម័យតាមផ្ទះនៅមានកម្រិតដោយសារតែតម្លៃនៃការសាងសង់បង្គន់អនាម័យ គឺមានតម្លៃថ្លៃជាងនៅលើដីគោក គឺត្រូវចំណាយថវិកាប្រហែលជា៧០០ដុល្លារសម្រាប់បង្គន់មួយ។
ដោយសារជាទម្លាប់ពលរដ្ឋក្នុងភូមិលិចទឹកនៅរដូវវស្សា ហើយគោកនៅរដូវប្រាំងប្រជាជនមួយចំនួនដែលមានជីវភាពខ្វះខាតបានបន្ទោបង់ពាសវាលពាសកាលខ្លះក៏ទៅតាមព្រៃដោយសារមិនទាន់មានលទ្ធភាពក្នុងការធ្វើបង្គន់អនាម័យ។
លោក សុខ យុន ជាអនុភូមិនៃភូមិគោកក្ដុលបានថ្លែងថា ប្រជាជននៅភូមិគោកក្ដុលសរុប៣៣៦គ្រួសារ ហើយមានផ្ទះ១៦៤ខ្នង ហើយផ្ទះដែលនៅខ្វះបង្គន់អនាម័យ គឺ៦៨ផ្ទះដោយសារតែកាលណាការនេសាទថយចុះ ទិន្នផលត្រីធ្លាក់ចុះ គាត់នេសាទមិនបានច្រើន ដូច្នេះគាត់ទទួលបានថវិកាតិចតួចដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ការហូបចុក និងកូនចៅរៀនសូត្រតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានបន្តថា៖ «ដោយសារតែការនេសាទមិនបានច្រើន គាត់មិនមានលុយពីរ រឺបីលានរៀលទៅធ្វើបង្គន់បានទេ»។
លោកអនុប្រធានភូមិបញ្ជាក់ថា មានអង្គការបានចែកបង្គន់អនាម័យដល់៥ផ្ទះ មិនបានចាំឈ្មោះទេ តែដឹងថាអង្គការនឹងធ្វើបង្គន់នៅតាមដងទន្លេសាប ធ្វើបង្គន់ធុងជ័រដែលអាចកម្ចាត់មេរោគបាន គាត់ចុះទៅធ្វើនៅខេត្តបាត់ដំបង ពោធិ៍សាត់ ដល់គាត់ចុះទៅឆ្លងកាត់ភូមិនេះ ដូចនេះ គាត់ក៏បានសូមឱ្យជួយប្រជាជនមួយចំនួនដែលមានភាពខ្វះបង្គន់អនាម័យ។ ខាងអង្គការគាត់ថា អាចជួយបានខ្លះ គាត់ឱ្យចាប់ឆ្នោតជាង៦០នាក់ដើម្បីកុំឱ្យច្រណែនគ្នា ដូច្នេះអ្នកដែលទទួលបានបង្គន់គឺមានចំនួនប្រាំគ្រួសារហើយអ្នកដែលមិនបានបង្គន់បានកាដូជាសាប៊ូ។
លោក សុខ យុន បានបញ្ជាក់ថា៖ «តាំងពីមានបង្គន់អនាម័យមកសុខភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគឺមានភាពប្រសើរជាងមុនពួកគាត់មិនពិបាកទៅព្រៃ យើងវាងាយស្រួយហើយភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេងគាត់មិនបានឃើញលាមកអណ្តែតលើទឹក»។
អ្នកស្រី ជា សុភាព រស់នៅភូមិត្នោតកំបុត ឃុំកំពុងភ្លុក ស្រុកប្រាសាទបាគង ខេត្តសៀមរាប អាយុ៣៥ឆ្នាំ។ ដែលកាលពីមុនធ្លាប់មានមុខរបរជាអ្នករាយមង និងប្តីជាអ្នកបើកទូកដឹកភ្ញៀវតែឥឡូវអត់មានទូក អត់ចង្វារ។ ដូចនេះប្តីគាត់ក៏បានទៅស៊ីឈ្មួលនេសាទឱ្យគេ។
អ្នកស្រីបានបន្តថា៖ «ថ្ងៃណាខ្លះក៏បានហើយថ្ងៃណាក៏អត់៤ទៅ៥ថ្ងៃបានទៅម្តង គេហៅឱ្យជួលនេសាទក្នុងមួយថ្ងៃបាន៣ម៉ឺន ប៉ុន្តែពេលខ្លះមកវិញមួយរយក៏មិនបាន ដោយសារតែអត់មានត្រី»។
រាល់ថ្ងៃអត់មានបង្គន់អនាម័យប្រើប្រាស់ទេដោយសារតែជីវភាពខ្វះខាតហើយជំពាក់ធនាគារ ដូចនេះ ទាក់ទងនឹងបង្គន់ប្រសិនបើយើងធ្វើត្រូវចំណាយលុយច្រើន ប្រហែលពី២០០ទៅ៣០០ដុល្លារ នេះគ្រាន់តែចំណាយធ្វើបង្គន់។
អ្នកស្រីបានបន្តថា៖ «ពួកខ្ញុំអត់មានបង្គន់អនាម័យប្រើ៤ឆ្នាំមកហើយ ពីមុនមានប៉ុន្តែដោយសារខ្ញុំលក់ផ្ទះពីខាងត្បូង មកនៅខាងជើងវិញគ្រួសារខ្ញុំជំពាក់បំណុលគេហើយរកចំណូលអត់បាន»។
អ្នកស្រី សុភាព បានបន្ថែមថា ពេលអត់បង្គន់ពិបាកខ្លាំងពេលត្រូវបត់ជើងត្រូវទៅចូលព្រៃ កាន់ចបកាប់ចូលទៅដើម្បីបត់ជើងធំ នៅពេលដើរទៅមានសត្វពស់សត្វអីត្រូវជួបប្រទះ ហើយមានបន្លា មុតជើងមុតដៃហើយកូននៅតូចៗមួយថ្ងៃៗត្រូវបត់ជើងច្រើនដង។
លោក ចាន់ សុភារី ជាបុគ្គលិកសម្របសម្រួលការងារអនាម័យសហគមន៍របស់អង្គការ Wetlands បានថ្លែងថា ការដំឡើង Handipod ឱ្យប្រជាជននៅតាមផ្ទះរបស់គាត់វាមានសារ:សំខាន់ណាស់ដែលជួយសម្រាលដល់បញ្ហាអនាម័យ និងសុខភាពពួកគាត់។ គាត់ទទួលបានប្រព័ន្ធនេះគឺការបត់ជើងមិនបានទម្លាប់ទៅក្នុងបឹងទន្លេសាបក្នុងទឹកតំបន់ដែលគាត់រស់នៅទេ។
លោកបន្តថា វាមិនប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធជីវចម្រុះនៅក្នុងតំបន់គាត់រស់នៅដែរ ហើយធ្វើឱ្យទឹកល្អប្រសើរឡើងសម្រាប់គាត់យកទៅប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ ដោយសារកាកសំណល់ដែលគាត់បត់ជើងរាល់ថ្ងៃ ប្រភពមេរោគ បាត់តេរី វីរុសមួយចំនួនដែលប៉ះពាល់ទៅដល់សុខភាពគាត់ត្រូវបានស្តុកទុកនៅក្នុងប្រព័ន្ធដែលវាមិនអាចហូរចេញទៅក្រៅបានទាំងអស់ទៅក្នុងទឹកឡើយ។
លោកបញ្ជាក់ថា ប្រជាជនដែលរស់នៅលើបឹងទន្លេសាបប្រឈមនឹងបញ្ហាសុខភាពខ្លាំងមិនថាមនុស្សចាស់ រឺក្មេងធ្វើឱ្យពួកគាត់មានផលប៉ះពាល់ផ្នែកជីវភាព ការអប់រំ និងសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ ដោយសារកង្វះអនាម័យក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ការបន្ទោបង់ក្នុងបឹងទន្លេសាប។
លោក សុភារី បានបន្តថា៖ «ដើម្បីដោះស្រាយក្នុងការទប់ស្កាត់ការបន្ទោបង់នេះគឺមានតែសាងសង់បង្គន់ព្រោះវាមានសារ:សំខាន់ណាស់ដែលជួយសម្រាលដល់បញ្ហាអនាម័យ និងសុខភាពពួកគាត់ដោយសារគាត់បត់ជើងទម្លាក់ទៅក្នុងទឹកបឹងបណ្តាលឱ្យទឹកបឹងកខ្វក់សម្បូរទៅដោយមេរោគហើយគាត់ក៏បានយកទឹកមកប្រើប្រាស់វិញជាបញ្ហាប្រឈមធ្ងន់ធ្ងរមែនទែន»។
លោក សុភារី បានឱ្យដឹងថា ផលវិបាកក្នុងការអនុវត្តន៍គម្រោងនេះមានផលវិបាកច្រើនជាងលើគោក ទីមួយ ពាកព័ន្ធនឹងការចំណាយខ្ពស់នៅក្នុងតំបន់ទឹកមិនថាការចំណាយការដឹកជញ្ជូនការធ្វើដំណើរជួបអាជ្ញាធរជួបមេភូមិគឺចំណាយខ្ពស់ហើយប្រឈមនឹងហានិភ័យពេលទឹកឡើងប៉ះខ្យល់ប៉ះក្នុងការធ្វើដំណើររបស់បុគ្គលិក។ ហើយបញ្ហាប្រឈមមួយទៀតទាក់ទងនឹងសម្ភារ:សាងសង់ឱ្យគាត់វាមានតម្លៃថ្លៃ ដូចជាប្រភេទឈើកម្រដែលយកទៅធ្វើស៊ុមដើម្បីភ្ជាប់ប្រព័ន្ធទៅនឹងផ្ទះរបស់គាត់។
លោកបានលើកឡើងទៀតថា ផលវិបាកមួយចំណោមផលវិបាកដទៃ គឺការដំឡើងដោយសារផ្ទះរបស់ពួកគាត់មានភាពទ្រុឌទ្រោមត្រូវរើជួសជុលជារៀងរាល់ឆ្នាំហើយការដំឡើងត្រូវតែប្រយ័ត្នប្រយែងមើលតាមស្ថានភាពផ្ទះរបស់គាត់ហើយធ្វើការអប់រំណែនាំទៅកាន់ពួកគាត់ត្រូវតាមដានត្រូវផ្តល់ការប្រឹក្សាយោបល់បន្ថែមទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់ដើម្បីឱ្យមាននិរន្តរភាពប្រើបានយូរអង្វែង។
លោក សុភារី បានបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «ដើម្បីឱ្យដឹងអំពីគុណភាពបង្គន់អនាម័យ យើងបានធ្វើតេស្តទឹកទៅបានឃើញថាប្រភពមេរោគដែលបង្កឱ្យមានជំងឺរាគរុស រឺជំងឺផ្សេងឃើញថាមានការថយចុះពេលដែលយើងបានដំឡើងប្រព័ន្ធនេះ»។
លោក សុភារី បានបន្ថែមថា អង្គការបានពន្យល់ថាបង្គន់អនាម័យនេះបានចម្រុះមានចេញមានចូលហើយមានបង្ហូរពីមួយទៅមួយដោយមានទុយោបង្កប់មានប្រហែល២០ទៅ៣០ដើមហើយទឹកដែលហូរចេញនេះមិនមានធំក្លិនមិនមានមេរោគអ្វីទេវាអាចហូរចូលទន្លេនៅខែវស្សា។
អ្នកស្រី សិន សុភាព មានអាយុ៥៣ឆ្នាំ មានកូន៤នាក់ និងមានមុខរបរលក់ដូរបន្តិចបន្តួចក្នុងសាលានៃភូមិគោកក្ដុល មុនពេលមិនទាន់បានបង្គន់អនាម័យគ្រួសាររបស់គាត់បានទៅបន្ទោបង់នៅផ្ទះរបស់បងប្អូនវាមានការលំបាក។ ពេលបានបង្គន់អនាម័យនៅលើផ្ទះខ្លួនឯងវាសម្រួលដល់មនុស្សចាស់ និងក្មេងៗ យប់ព្រលប់មិនចាំបាច់ទៅសុំបង្គន់ផ្ទះរបស់បងប្អូន។
អ្នកស្រី សុភាព បានបន្តថា៖ «មានបង្គន់ វាស្រួលមានមនុស្សចាស់ ហើយស្រួលដល់គាត់អាយុ ៧០ជាងហើយ គាត់ថាមិនពិបាកចុះទៅផ្ទះកូនក្មួយនៅពេលយប់ព្រលប់ទៀតទេ»។
អ្នកស្រី ជា ពុនណាយ អាយុ៥៦ឆ្នាំ មានកូន៣នាក់មានមុខរបរជាអ្នកជួសជុលមងឱ្យគេបានតិចតួចក្នុងមួយអាទិត្យធ្វើបានមួយដង ហើយមួយថ្ងៃទទួលបានពីរម៉ឺនរៀលដោយសារជីវភាពគ្រួសារមានការខ្វះខាតអត់មានលុយធ្វើបង្គន់។
អ្នកស្រី ឱ្យដឹងថា ពេលអង្គការចុះមកបានហៅឱ្យទៅចាប់ឆ្នោតទៅ ហើយសំណាងក៏ទទួលបានបង្គន់មានអារម្មណ៍ថាសប្បាយពេលបានបង្គន់ យើងវាអត់មានលុយធ្វើបង្គន់នឹងគេបានគេធ្វើឱ្យមានអារម្មណ៍ថាសប្បាយ អរគុណដែលបានមកធ្វើឱ្យគេប្រាប់ថាទឹកដែលវាហូរពីបង្គន់អនាម័យគឺបានចម្រុះកម្ចាត់មេរោគរួចហើយ។
អ្នកស្រីបានបន្តទៀតថា៖ «ពេលអត់បង្គន់ យប់ត្រូវទៅបត់ជើងនៅព្រែកត្រូវមូសខាំ ពេលខ្លះទៅកាប់នៅអន្លុងនៅខាងក្រោយ»។
យោងតាមរបាយការណ៍ជាតិស្តីពីលទ្ធផលចុងក្រោយនៃជំរឿនទូទៅប្រជាជននៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៩ របស់វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិក្រសួងផែនការឆ្នាំ២០២០ បានបញ្ជាក់ថា ប្រមាណ៨២,៨៣%នៃគ្រួសារកម្ពុជាមានបង្គន់អនាម័យប្រើប្រាស់ ក្នុងនោះតំបន់ទីប្រជុំជន៩០,៤១% និងជនបទ៧៨,៣១%។
របាយការណ៍ដដែលឱ្យដឹងទៀតថា ចំពោះគ្រួសារកម្ពុជាដែលមិនមានបង្គន់អនាម័យប្រើមាន១៧,១៧% ក្នុងនោះទីប្រជុំជនមាន ៩,៥៩% និងជនបទ២១,៦៩% បានន័យថា គ្រួសារកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៩ មានបង្គន់អនាម័យប្រើប្រាស់៩គ្រួសារ ក្នុងចំណោម១០គ្រួសារ នៅទីប្រជុំជន និង៨គ្រួសារនៅជនបទ។ ក្នុងនោះប្រមាណ៤៩,៦%នៃគ្រួសារមានបង្គន់អនាម័យនៅទីប្រជុំជនប្រើប្រាស់បង្គន់ចាក់ទឹក ឬចុចបង្ហូរទឹក តភ្ជាប់ទៅប្រព័ន្ធលូ ចំណែកឯនៅជនបទមានត្រឹមតែ ២៤,៨%។
លោក អ៊ុក រ៉ាប៊ុន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ថ្លែងក្នុងពិធីអបអរសាទរខេត្តកណ្តាលទទួលបានជ័យលាភី ជាខេត្តបញ្ចប់ការបន្ទោបង់ពាសវាលពាសកាល(ODF)នៅទីធ្លាសួនច្បារមាត់ទន្លេក្រុងតាខ្មៅ ខេត្តកណ្តាល ថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ កំណត់ផែនការផ្ដល់សេវាទឹកស្អាត និងអនាម័យជនបទ១០០ភាគរយក្នុងឆ្នាំ២០២៥ ក្រោយពីផែនការយុទ្ធសាស្ត្រជាតិស្តីពីការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត និងការលើកកម្ពស់អនាម័យជនបទ បានសម្រេចលើសផែនការដែលបានគ្រោងទុកក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ និង បញ្ឈប់ការបន្ទោបង់ពាសវាលពាសកាលត្រឹមឆ្នាំ២០២៥។
អ្នកស្រី សោភា បានបន្តទៀតថា៖ «អង្គការគេបានបង្រៀនខ្ញុំពីសារៈសំខាន់នៃបង្គន់កម្ចាត់មេរោគមួយនេះថា កាលណាយើងបន្ទោបង់មកវាធ្លាក់ក្នុងធុងមួយ ពីធុងមួយវាចូលដល់ធុង២ ធុង២នោះលាមកយើង មិនទាន់រងថ្លាបានទេ តែអាចបញ្ចូលទៅធុងមួយទៀតវាថ្លាហើយគេអាចប៊ូមយកទៅធ្វើជាជីបានយកទៅកែច្នៃ»។
អ្នកស្រីបានបន្ថែមទៀតថា ការប្រើប្រាស់គឺវាមានភាពងាយស្រួល ដោយយើងមិនទៅឆ្ងាយពីផ្ទះវាកាត់បន្ថយការដើរហើរយប់ព្រលប់ហើយម៉ែចាស់ជរានៅលើផ្ទះគាត់អាចបត់ជើងបាន បើគ្មានបង្គន់នេះ គាត់ត្រូវចុះឡើងៗ៕
