មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ឬហៅកាត់ថា CCHR បានលើកចំណុចសំខាន់នៃការគាំទ្រសុខភាពផ្លូវចិត្តដល់សកម្មជនជាស្រ្តី ដែលជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធនាការរយៈពេល ១៦ថ្ងៃ ប្រឆាំងនឹងអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ។ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលបានរៀបចំកម្មវិធីនេះកាលពីដើមខែធ្នូ ហើយក្នុងឱកាសនោះអ្នកផ្ដល់សេវាប្រឹក្សាសុខភាពផ្លូវចិត្តបាននិយាយថាស្រ្តីដែលជាសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សគឺប្រឈមនឹងអំពើហិង្សា ការបៀតបៀន និងការរើសអើង។
ក្នុងកម្មវិធីនោះមានរៀបចំកិច្ចពិភាក្សា ក៏ដូចជាមានការសម្ដែងខ្លីមួយដើម្បីបង្ហាញពីការប្រឈមរបស់សកម្មជនជាស្រ្តី។ អ្នកជំនាញបានចែករំលែកវិធីសាស្រ្តដល់ក្រុមស្រ្តីទាំងនេះសម្រាប់អនុវត្តដើម្បីលើកកម្ពស់សុខុមាលភាពរបស់ពួកគាត់។ អ្នកចូលរួមប្រហែល៥០នាក់ រួមមាននិស្សិត និងតំណាងមកពីអង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ។
អ្នកស្រី សោម រតនា ជាអ្នកផ្ដល់ប្រឹក្សាសុខភាពផ្លូវចិត្ត និងជាអ្នកបណ្ដុះបណ្ដាលនៃអង្គការ TPO មានប្រសាសន៍ថា៖ «ស្ថានភាពផ្លូវចិត្ត [របស់ស្រ្តីជាសកម្មជន] មានផលប៉ះពាល់ពីការរងរបួសស្នាម ឬហេតុការណ៍ផ្សេងៗដែលបានជួបប្រទះ។ យើងមើលឃើញថាពេលគាត់រងនូវអំពើហិង្សា វាមានឱកាសនាំឲ្យគាត់មានបញ្ហាបាក់ទឹកចិត្ត ឬថប់បារម្ភ»។
អ្នកស្រីថា អតិថិជនដែលជាសកម្មជនស្រ្តីធ្វើការលើការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ដែលអ្នកស្រីបានជួបប្រឹក្សា គឺតែងជួបការរើសអើង និងខ្វះការគាំទ្រពីសមាជិកគ្រួសារទាក់ទងនឹងសកម្មភាពដែលពួកគាត់កំពុងធ្វើ។ អ្នកស្រីបន្តថា សេវាប្រឹក្សាសុខភាពផ្លូវចិត្តអាចជួយការពារ និងព្យាបាលបញ្ហាសុខភាពដែលអាចកើតចេញពីភាពតានតឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការងាររបស់ពួកគាត់។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «បើសិនជាគាត់មានជំងឺផ្លូវចិត្ត ហើយគាត់អាចជួយខ្លួនឯងបាន នោះវាមិនអីទេ។ ប៉ុន្តែបើសិនជាគាត់គិតថាស្ថានភាពផ្លូវចិត្តមានបញ្ហា ហើយត្រូវការកិច្ចអន្តរាគមន៍ ឬជំនួយ គាត់គួរតែទៅជួប ឬស្វែងរកអ្នកជំនាញឲ្យជួយ»។
វាគ្មិនម្នាក់ទៀត គឺអ្នកស្រី យឹម សុធារី អ្នកប្រឹក្សាសុខភាពផ្លូវចិត្ត និងជាស្ថាបនិក Sneha Center បានពិពណ៌នាថាមនុស្សយើងតែងតែធា្លក់ចុះសុខភាពផ្លូវចិត្តពេលជួបការលំបាក បើទោះបីជាបញ្ហានោះបានប៉ះពាល់ដល់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ និងការបំពេញការងារ។
អ្នកជំនាញទាំងពីរបានកត់សម្គាល់ដែរថាអតិថិជនភាគច្រើនមានបញ្ហា ហើយមិនដឹងថាខ្លួនមានបញ្ហាផ្លូវចិត្ត ហើយខ្លះមិនចង់ជួបអ្នកប្រឹក្សាក៏ព្រោះតែមានការខ្មាសអៀន។ បន្ថែមពីនេះ ជាទូទៅប្រជាពលរដ្ឋមានចិត្តចង់ទៅស្វែងរកសេវាពិគ្រោះជំងឺលើផ្លូវកាយ ជាជាងស្វែងរកការប្រឹក្សា និងព្យាបាលបញ្ហាផ្លូវចិត្ត។ សកម្មជនគួរតែតាមដានអាការៈខ្លួនដូចជាគេងមិនលក់ ប្រែប្រួលចំណង់អាហារ មានអារម្មណ៍មិនស្រួល ឬតានតឹងខ្លាំង ហើយរោគសញ្ញាទាំងនេះបន្តអូសបន្លាយយូរ។ បើមានអ្វីទាំងនេះ គួរស្វែងរកការព្យាបាលពីអ្នកជំនាញ។
នាយិកាប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អ្នកស្រី ចក់ សុខភាព មានប្រសាសន៍ថា សកម្មជនជាស្រ្តីបានជួបអំពើហិង្សា និងការបៀនបៀនផ្លូវភេទពីអាជ្ញាធរ។ អ្នកស្រីលើកឡើងក្នុងកម្មវិធីនោះទៀតថា រដ្ឋាភិបាលមិនមានគោលនយោបាយច្បាស់លាស់ក្នុងការការពារសកម្មជនពីបញ្ហាទាំងនេះទេ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ក្នុងករណីខ្លះ មានការលំបាក មានការវាយតប់ ឬអាជ្ញាធរបានរុញច្រានសកម្មជន…យើងបានឃើញករណីខ្លះ [សកម្មជនជាស្រ្តី] រងការរុញច្រានខ្ទប់នឹងថ្ម ហើយមានករណីផ្សេងទៀតស្រ្តីពពោះបានរលូតកូន ដោយសារការតស៊ូមតិរបស់ខ្លួន»។
អ្នកស្រីបន្តថា ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ិវិល ក៏ដូចជា CCHR នឹងបន្តតាមដានលើការព្យាបាលស្រ្តីជាសកម្មជន និងជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ អ្នកស្រីបញ្ជាក់ទៀតថារដ្ឋាភិបាលមានការទទួលខុសត្រូវរៀបចំគោលការណ៍ជាក់លាក់ដើម្បីឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការកំណត់បញ្ហាហិង្សាលើយេនឌ័រ និងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស ដោយមិនប្រកាន់និន្នាការនយោបាយ។
សកម្មជនដីធ្លីមកពីខេត្តកោះកុងបានជួបជាមួយអ្នកប្រឹក្សាសុខភាពផ្លូវចិត្តកាលពីដើមខែធ្នូ តាមរយៈការជួយជ្រោមជ្រែងពី CCHR។ អ្នកស្រីបានប្រាប់ខេមបូចាថា សុខភាពផ្លូវចិត្តអ្នកស្រីបានធ្លាក់ចុះក៏ព្រោះតែសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលធ្វើមកលើសកម្មជនដូចជាអ្នកស្រី។ អ្នកស្រីមានអារម្មណ៍ខឹង និងសោកសៅអំពីអំពើអយុត្តិធម៌ ដែលអ្វីទាំងនេះហើយបានធ្វើឲ្យអ្នកស្រីពិបាកគេងនៅពេលយប់។ ទោះបីជាស្ដាប់ធម៌ ក៏អ្នកស្រីមានអារម្មណ៍មិនស្ងប់ដែរ។
សកម្មជនដដែលបន្តថា៖ «ខ្ញុំគិតថាជំងឺផ្លូវចិត្តរបស់ខ្ញុំធ្ងន់ធ្ងរ។ ខ្ញុំមិនដែលមានសភាពបែបនេះទេពីមុនមក…ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ស្រពិចស្រពិល និងភ័យខ្លាច វាហាក់ដូចជាមានអ្វីមួយមិនស្រួលអីចឹង។ ពេលខ្ញុំឮគេនិយាយខ្លាំងៗខ្ញុំមានអារម្មណ៍ភ័យ និងគេងមិនលក់»។
អ្នកស្រីថាមានអ្នកមកឈប់នៅមុខផ្ទះអ្នកស្រី និងផ្ទះសកម្មជនផ្សេងទៀត ដោយមានទាំងកាំភ្លើងផង ដែលធ្វើឲ្យអ្នកស្រីមានអារម្មណ៍កាន់តែខ្លាច។
សកម្មជនម្នាក់ទៀតមកពីតំបន់បឹងតាមោក លើកឡើងដែរថាអ្នកជិតខាងអ្នកស្រីបានបង្ហាញការរើសអើសលើអ្នកស្រីចំពោះការតស៊ូដើម្បីយុត្តិធម៌។ អ្នកជិតខាងទាំងនោះបានហាមអ្នកផ្សេងមិនឲ្យស្និទ្ធនឹងអ្នកស្រី ដោយថាថ្ងៃណាមួយអ្នកស្រីនឹងត្រូវគេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ដោយសារតែជាសកម្មជនប្រឆាំង។ អ្នកស្រីបារម្ភថាអាជ្ញាធរនឹងដេញ ឬជម្លៀសអ្នកស្រីចេញពីដីរស់នៅសព្វថ្ងៃ ដែលធ្វើឲ្យអ្នកស្រីមានសម្ពាធផ្លូវចិត្តខ្លាំងពេលគេងម្ដងៗ។
អ្នកស្រីឲ្យដឹងថា៖ «សូម្បីតែយល់សប្តិ ក៏ឃើញអាជ្ញាធរទន្ទ្រានយកផ្ទះរបស់ខ្ញុំដែរ។ យូរៗទៅអារម្មណ៍របស់ខ្ញុំគិតតែរឿងហ្នឹង»។
សកម្មជនមកពីតំបន់បឹងតាមោកមិនធ្លាប់បានការប្រឹក្សាផ្នែកផ្លូវចិត្តនៅឡើយទេ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីក៏ចង់ទទួលការប្រឹក្សានេះដែរ បើសិនជាមានឱកាស។ អ្នកស្រីចង់បានការព្យាបាល ពីព្រោះថាអ្នកស្រីខ្លាចសុខភាពផ្លូវចិត្តរបស់ខ្លូនកាន់តែដុនដាបបើនៅយូរទៀត។
អ្នកស្រី ស ស៊ីណេត អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកិច្ចការនារី មានប្រសាសន៍ថាក្រសួងបានរៀបចំឲ្យមានកម្មវិធីពង្រឹងសមត្ថភាពដល់អ្នកផ្ដល់សេវាថែទាំបឋមទាក់ទងនឹងការផ្ដល់ប្រឹក្សាសុខភាពផ្លូវចិត្ត និងបានបណ្ដុះបណ្ដាលមន្ត្រីនគរបាល និងអ្នកផ្ដល់សេវាផ្សេងទៀតផងដែរ។ អ្នកស្រីបន្ថែមថា ក្រសួងក៏មានលេខទូរសព្ទ hotlines សម្រាប់ជនរងគ្រោះ និងអ្នកដែលត្រូវការទាក់ទងទៅកាន់មន្ត្រីកិច្ចការនារីឃុំ ឬមន្ទីរកិច្ចការនារីផងដែរ។
ឆ្លើយតបនឹងខេមបូចា អ្នកស្រីសរសេរតាមតេឡេក្រាមទៀតថា៖ «ក្រសួងកិច្ចការនារី និងមន្ទីរកិច្ចការនារីបានផ្ដល់សេវាដោយគ្មានការរើសអើងដល់ជនរងគ្រោះ ឬក្រុមងាយរងគ្រោះ ដូចជាស្រ្តី ក្មេងស្រី ដែលជាជនរងគ្រោះនៃអំពើហិង្សាយេនឌ័រនោះទេ»។
អ្នកស្រីពន្យល់ថាក្រសួងបានបង្កើតក្រុមឆ្លើយតប ដើម្បីគាំទ្រផ្ដល់សេវាទាក់ទងនឹងអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ រួមទាំងមានកម្មវិធីទូរសព្ទដៃ « GVB safe app» និង «chat-bot» ផងដែរ។ ក្រសួងបានបង្កើត App និង chat-bot នេះឡើងតាំងពីឆ្នាំមុនសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋរាយការណ៍ពីអំពើហិង្សាលើស្រ្តី។ នៅពេលសួរបន្ថែមកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា តើកម្មវិធីទាំងនេះអាចដាក់ឲ្យប្រើជាសាធារណៈនៅពេលណា អ្នកស្រីតបសារជាសំឡេងថា៖ «បងកំពុងរវល់ប្រជុំ អូនអាចរកមើលវាដោយខ្លួនឯង»។
បើតាមសកម្មជនបរិស្ថាន សេវាសុខភាពផ្លូវចិត្តដែលផ្ដល់ដោយរដ្ឋាភិបាលគឺមិនអាចដោះ
សកម្មជនការពារបរិស្ថានរូបនេះអះអាងថា៖ «បើសិនជារដ្ឋាភិបាលផ្ដល់នូវលក្ខខណ្ឌសុវត្ថិភាព តុលាការមានយុត្តិធម៌ បរិស្ថានវិជ្ជមាន និងផ្ដល់ឱកាសឲ្យពួកយើងពេញលេញ១០០ភាគរយដើម្បីបំពេញតួនាទី [ជាសកម្មជន]ដោយសុវត្ថិភាព នោះនឹងប្រសើរជាងជួបអ្នកប្រឹក្សាសុខភាពផ្លូវចិត្ត ដើម្បីបានការប្រឹក្សា»។
សកម្មជនរូបនេះបានទទួលការប្រឹក្សាសុខភាពផ្លូវចិត្តមួយឆ្នាំកន្លះ និងបានដឹងខ្លួនថាមានស្ថានភាពល្អប្រសើរឡើងវិញ។
សកម្មជនដដែលបន្តថា៖ «មានសម្ពាធផ្លូវចិត្ត [សម្រាប់សកម្មជន]។ វាអាចថាភាពភ័យខ្លាចក្នុងសង្គម ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ការគំរាមកំហែងលើសុវត្ថិភាព ក៏ដូចជាសម្ពាធការងារដែលយើងជួប…យើងកំពុងតែពិបាកក្នុងការយកឈ្នះលើភាពភ័យខ្លាច។ អ្វីទាំងអស់ហ្នឹងធ្វើឲ្យយើងមានអារម្មណ៍តានតឹង» ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ CCHR Encourages Women Activists to Prioritize Mental Health
