អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្ស៖ ការអះអាង​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​អំពី​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតទេ

ឆ្នាំ​បោះឆ្នោត២០២៣ នៅ​កម្ពុជាត្រូវបានកត់សម្គាល់ដោយការវាយប្រហារមកលើ​អ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍សកលឆ្នាំ២០២៤ ​របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (HRW) ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។

សេចក្តី​សង្ខេប​អំពី​​ប្រទេស​កម្ពុជា​បាន​សរសេរ​ថា៖​ «​​ការ​ដែល​កម្ពុជា​ហៅ​ខ្លួន​ឯង​ថា​ជា​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យនោះ ​មិន​ឆ្លុះបញ្ចាំង​ពី​ការពិត​ទេ​​។ ប្រទេសកម្ពុជាតាម​ពិត​ គឺ​ជារដ្ឋឯកបក្ស ជាមួយនឹងការបោះឆ្នោតស្ថិតក្នុងការគ្រប់គ្រង​ កង្វះប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ការជ្រៀតជ្រែករបស់គណបក្ស​កាន់អំណាច និងការគ្រប់គ្រងស្ថាប័នរដ្ឋទាំងអស់ ការគ្រប់គ្រងបែប​នយោ​បាយលើប្រព័ន្ធតុលាការ និងការយាយីជាប្រព័ន្ធ និងផ្តោត​គោលដៅលើអ្នករិះគន់មកពី​បក្សប្រឆាំង និងសង្គម​ស៊ីវិល»។

របាយការណ៍ជាង៧០០ទំព័ររបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនេះ​បានកត់ត្រាអំពី​ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសជិត១០០ អំឡុងឆ្នាំ២០២៣។ អង្គការ HRW បាន​អះអាង​​នៅ​ក្នុង​សេចក្តី​ប្រកាស​ព័ត៌មាន​សម្រាប់​ការ​ចេញ​ផ្សាយ​របាយ​ការណ៍​របស់ខ្លួន​ថា ការបោះឆ្នោតជាតិខែកក្កដានៅ​ក្នុង​ប្រទេសកម្ពុជា «មិនអាចចាត់ទុកជាការបោះឆ្នោតបានឡើយ» ដោយសារគណបក្សភ្លើងទៀន​មិន​ត្រូវ​បាន​អនុញ្ញាតឲ្យ​ចូល​រួម​ការ​បោះ​ឆ្នោត​។

លោកស្រី Elaine Pearson នាយិការនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំ​តំបន់​អា​ស៊ី បានថ្លែង​ក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃសុក្រនៅទីក្រុងបាងកកថា៖ «[នៅតំបន់​អាស៊ី] យើងពិតជាបានឃើញការធ្លាក់ចុះ​នៃ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លទ្ធិ​ប្រ​ជា​ធិបតេយ្យ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​វាយ​ប្រហារ​យ៉ាងពិតប្រាកដ​​នៅ​កន្លែង​ជា​ច្រើន​។ យើងបានឃើញការបោះឆ្នោតដែលមានកំហុសធ្ងន់​ធ្ងរ​នៅទីនេះនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍»។ ដោយលោកស្រីបានបន្ថែមថា៖ «នៅប្រទេស​​កម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បាន​រារាំង​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ធំជាងគេ​​មិន​ឲ្យ​ចូល​រួម​ប្រកួត​ប្រជែង​ក្នុងការ​បោះ​ឆ្នោត»។

លោក ប៉ែន បូណា អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលអះអាងថា អង្គការ​ឃ្លាំមើល​សិទ្ធិ​មនុស្ស​​អន្តរជាតិ​កំពុងបង្កាច់បង្ខូចកម្ពុជា ក្នុងគោលបំណងបំផ្លាញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ប្រទេសកម្ពុជា​។

លោក ប៉ែន បូណា បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ប្រសិនបើអង្គការ Human Rights Watch គឺ​ជាអង្គការវិជ្ជាជីវៈខាងសិទ្ធិមនុស្ស វាច្បាស់ជាមើល​ឃើញយ៉ាងច្បាស់ពីគុណសម្បត្តិរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលបានរំដោះប្រ​ទេស និងសង្គ្រោះជីវិតប្រជាពលរដ្ឋឱ្យរួចផុតពីសេចក្តីស្លាប់»។

លោក ប៉ែន បូណា មាន​ប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានផ្តល់ «អ្វីៗគ្រប់យ៉ាង» ដល់ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន ហើយរដ្ឋាភិបាលថ្មីបានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយលើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅ និងសិទ្ធិមនុស្សកាន់តែប្រសើរឡើង។

នៅក្នុងរបាយ​ការណ៍របស់ HRW ក៏មាន​ការពិពណ៌នាអំពីការជួញដូរមនុស្សដែលកើតឡើងនៅតាមទីតាំង​ឆបោក​តាម​ប្រព័ន្ធ​អ៊ីនធឺណិតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិបានប៉ាន់ប្រមាណ​ថា យ៉ាងហោចណាស់មនុស្ស ១០០.០០០នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានបង្ខំឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើ​ឆ​បោកតាមប្រ​ព័ន្ធ​អ៊ីនធឺណិត។ របាយការណ៍របស់ HRW បានលើក​ឡើង​ថា៖ «ក្រុមឧក្រិដ្ឋជនជួញដូរមនុស្ស ដើម្បី​ឆបោក​តាមអ៊ីនធឺណិតនៅតែបន្តប្រតិបត្តិការដោយមាន​និទណ្ឌភាព»។

អ្នក​ការ​ពារសិទ្ធិ​ស្ត្រី និង​អ្នក​ការពារ​សិទ្ធិ​ដីធ្លី​បាន​ប្រឈម​នឹង​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​បទ​ព្រហ្មទណ្ឌ​កាល​ពី​ឆ្នាំ​មុន ដោយ​សកម្មជន​ដីធ្លី​ខេត្ត​កោះកុង​មួយ​ក្រុម​ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន​កាល​ពី​ខែ​មិថុនា។ គណៈកម្មាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិបានរកឃើញថាប្រទេសកម្ពុជាបានរំលោភលើសិទ្ធិរបស់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សម្នាក់​ ហើយខកខាន​មិនបានការពារលោកស្រីពីការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ។

កញ្ញា​ ឈឹម ស៊ីថរ មេដឹកនាំ​សហជីព​ទ្រទ្រង់​​សិទ្ធិ​ការងារ​បុគ្គលិក​កម្មករ​​ខ្មែរ​នៃ​ក្រុមហ៊ុន​កាស៊ីណូ​ណាហ្គា​វើ​លដ៍​ក៏ដូចជា​សមាជិក​សហជីព​ផ្សេងទៀត ត្រូវបាន​ចាប់​ដាក់​ពន្ធនាគារ​ដោយ​ចោទប្រកាន់​ពីបទ​ញុះញង់​។ ស៊ីថរ និងសមាជិកសហជីពប្រាំបីនាក់ ត្រូវបានរកឃើញពិរុទ្ធភាពកាលពីខែឧសភា ហើយពួកគេម្នាក់ៗត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពីមួយឆ្នាំទៅពីរឆ្នាំ។

លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានប្រសាសន៍ថា របាយការណ៍របស់ HRW មិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ ដោយបន្ថែមថា អង្គការសិទ្ធិមនុស្សនេះ ហាក់ដូចជាមានរបៀបវារៈប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រទេសកម្ពុជា​។

លោក​មាន​ប្រសាសន៍​ថា៖​ «​ប្រសិន​បើ​គ្មាន​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និង​គ្មាន​ការ​គោរព​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ទេ សង្គម​កម្ពុជា​នឹង​មិន​មាន​សន្តិភាព និង​ស្ថិរភាព​នយោបាយ​ទេ។ អ្វីក៏ដោយដែលអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានរាយការណ៍ [អំពីកម្ពុជា] ការពិតគឺគ្មានក្រុមឧទ្ទាមទេ គ្មានការគាប់សង្កត់ទេ»។

អតីត​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រីលោក ហ៊ុន សែន បាន​ថ្លែង​សុន្ទរកថា បែបហិង្សា​​កាល​ពី​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០២៣ ដោយ​គំរាម​ប្រើ​វិធានការ​ផ្លូវ​ច្បាប់ ឬ​”ដំបង” ប្រឆាំង​នឹង​គូ​ប្រ​ជែង​នយោ​បាយ​របស់​លោក។ របាយការណ៍របស់ HRW កត់ត្រា​អំពី​ការ​វាយប្រហារលើសមាជិកគណបក្សនយោបាយប្រឆាំង រួមទាំងការបង្ក​របួស​ស្នាមលើ​លោក ផន ផាន់ណា ស​កម្មជនគណបក្សប្រឆាំង លោក នី ណាក់ អ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល និងអ្នកស្រី សុខ ស៊ីណែត ភរិយារបស់​លោក នី ណាក់។ កាល​ពី​សប្តាហ៍​​មុន លោក នី ណាក់ ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន​ពី​បទ​ញុះញង់ និង​បរិហារកេរ្តិ៍ ហើយ​ឥឡូវ​នេះ ​កំពុងត្រូវ​បាន​ឃុំខ្លួន​បណ្តោះ​អាសន្ន​​នៅ​​ពន្ធនាគារ​ព្រៃស។

លោក កឹម សុខា មេដឹកនាំ​គណបក្ស​​នយោបាយប្រឆាំង​ ត្រូវ​បាន​តុលាការ​រក​ឃើញ​ពិរុទ្ធភាព​​ពី​បទ​សន្និដ្ឋិភាព​ជាមួយបរទេស​ ហើយ​ត្រូវ​បាន​កាត់​ទោស​ឲ្យ​ជាប់​ពន្ធនាគាររយៈ​ពេល​២៧ឆ្នាំ កាល​ពី​ខែ​មីនា។ ក្រុម​អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិបានហៅការកាត់ទោសនេះថា “មានហេតុផលនយោបាយ” ហើយសភាអឺរ៉ុបបានអនុម័តសេចក្តី​សម្រេច​មួយ​ដោយអំពាវនាវឱ្យមានការដោះលែង លោក កឹម សុខា ជាបន្ទាន់។ សវនាការ​លើ​បណ្តឹង​ឧទ្ធរណ៍​របស់​លោក កឹម សុខា គ្រោង​ធ្វើ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៣០ ខែ​មករា។

លោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតមានប្រ​សា​សន៍ថា របាយការណ៍របស់ HRW មាន “លក្ខណៈ​ទុច្ចរិត” និងមិនត្រឹមត្រូវ។

លោក​មាន​ប្រសាសន៍​ថា៖​ «​ប្រជាពល​រដ្ឋ​​នៅ​តែ​ជឿជាក់​ថា ​ការ​បោះឆ្នោត​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​​ដោយ​សេរី និង​យុត្តិធម៌ ហើយ​មាន​អ្នក​ចេញ​ទៅ​បោះឆ្នោត​ច្រើន​លើសលប់​»។

ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានហៅការបោះឆ្នោតជាតិថា “មិនមានភាព​សេរី និង​យុត្តិធម៌ទេ​” ហើយក្រុមអ្នកជំនាញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបាននិយាយថា ការរឹតត្បិត​លើលំហនយោបាយ និងពលរដ្ឋ “បានប៉ះពាល់ដល់ភាពជឿជាក់ នៃដំណើរការបោះឆ្នោតទាំងមូល”។

លោក ទេព អស្នា​រិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មានបានមានប្រសាសន៍ថា របាយការ​ណ៍នេះមានភាពលម្អៀង និងមានចេតនា​បង្ខូចកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង និងសមិទ្ធផលរបស់រដ្ឋាភិបាល។

លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «នៅកម្ពុជា អ្នកសារព័ត៌មានបាននិងកំពុងបំពេញតួនាទី និងភារកិច្ចរបស់ខ្លួនបានយ៉ាងពេញលេញ យ៉ាងសកម្មពីគ្រប់ទិសទីនៅទូទាំងប្រទេស ក្នុងការចុះយកព័ត៌មាន ផលិត និងផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានគ្រប់ទម្រង់ ក៏ដូចជាធ្វើសេចក្ដីរាយការណ៍ព័ត៌មាននានាដោយសេរី គ្រប់ពេលវេលា ដោយសុវត្ថិភាព តាមវិជ្ជាជីវៈខ្លួនដោយតម្លាភាព ហើយទទួលបានការទុកចិត្ត និងការគាំទ្រពីសាធារណជនទូទៅ»។

លោក អស្នា​រិទ្ធ អះអាង​ថា វិស័យ​ព័ត៌មាន​​មាន​ការ​រីក​ចម្រើន និង​អភិវឌ្ឍន៍​ក្រោម​ការ​ដឹក​នាំ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា។

លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ជាពិសេសគឺក្នុងអាណត្តិទី៧នេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្ដេជ្ញាចិត្តក្នុងការគាំពារសិទ្ធិ សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ សេរីភាពសារព័ត៌មាន ដោយលើកកម្ពស់ស្ថាប័នសារព័ត៌មានជាដៃគូមិនអាចខ្វះបានរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍសង្គមសេដ្ឋកិច្ច និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឲ្យកាន់តែរីកចម្រើនឡើងទៀត»។

យោងតាមរបាយការណ៍របស់ HRW បានឱ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលបានរារាំងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា​ក្នុង​ឆ្នាំ២០២៣ ដោយបានបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ VOD កាលពី​ខែកុម្ភៈ ក៏ដូចជាបញ្ជាឱ្យក្រុមហ៊ុន​ផ្តល់សេវាអ៊ីនធឺណិតបិទការចូលទៅកាន់គេហទំព័រប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់ ខេមបូឌា ដេលី វិទ្យុអាស៊ីសេរី និងមូលដ្ឋាន​ទិន្នន័យ​កំណត់​ត្រា (Kamnotra)។

ក្នុងលិខិតមួយ​កាល​ពី​ខែកញ្ញា ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានទាមទារឱ្យសារព័ត៌មាន CamboJA News «កែតម្រូវការបំពានក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌​មាន»  រួមទាំងការដកឈ្មោះរដ្ឋមន្ត្រីចេញពីអត្ថបទមួយ។ លិខិត​នោះ​បញ្ជាក់​ថា​ចេតនា​ព្យាបាទ និង​ការ​ប៉ាន់​ស្មាន​បែប​​បង្ខូច​កេរ្តិ៍ឈ្មោះអាចនឹងប្រឈម​ចំណាត់​ការ​ផ្លូវ​ច្បាប់ ហើយ​អាច​នឹង​មាន​លទ្ធផល​ដូច​ VOD ដែរ​។

លោក គឹមសួរ ភិ​រិទ្ធ អតីតអ្នកនាំពាក្យគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលបច្ចុប្បន្នជាបេក្ខភាពសម្រាប់​ការបោះឆ្នោតព្រឹទ្ធសភានាពេលខាងមុខរបស់គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ បានយល់ស្របនឹងរបាយការណ៍របស់ HRW ដោយបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាបានដើរថយក្រោយក្នុងវិស័យប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស។

លោក​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​​ថា៖​ «​​នេះ​ជា​ស្ថានភាព​ជាក់ស្តែង​ដូច​ដែល​យើង​បាន​ឃើញ​ការ​បង្ក្រាប ការ​ចាប់​ខ្លួន និង​ការ​បំភិត​បំភ័យ​»។ ដោយលោកបានបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំ​សង្ឃឹម​ថា​ ជាមួយ​នឹង​ការ​រិះគន់​ក្នុងន័យ​ស្ថាបនា​នេះ យើង [ក្នុង​នាម​ជា​ប្រទេស​មួយ] អាច​ឆ្លុះ​កញ្ចក់​មើល​ខ្លួន​យើង​ ហើយ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ ដោយ​បើក​ចំហ​សម្រាប់​សិទ្ធិ និង​សេរីភាព»៕

ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Human Rights Watch: Cambodian Government’s Claims of Democracy Do Not Reflect Reality