បរិស្ថាន, ព័ត៌មានជាតិ

ការសម្រុះសម្រួលទំនាស់ជាច្រើនឆ្នាំបណ្ដាលឱ្យកសិករជនជាតិដើមភាគតិចពូនងជំពាក់បំណុលក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូពហុជាតិសាសន៍

៣០ កញ្ញា ២០២៣ ម៉ោង ១៩:៤៧
Jack Brook
ឃួន ណារីម

កសិករភូមិពូលុ ម៉ាលី គីម ឈរនៅលើចម្ការកៅស៊ូទំហំបីហិកតារបស់ខ្លួន ដែលក្រុមហ៊ុន Socfin បានឈូសឆាយ និងដាំដុះដើមកៅស៊ូដែល គីម កំពុងធ្វើសព្វថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុនទាមទារឱ្យលោកសងថ្លៃដាំដុះនិងរៀបចំដីវិញ។ (ខេមបូចា/ Jack Brook)

រយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍បន្ទាប់ពីក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូពហុជាតិសាសន៍មួយឈ្មោះ Socfin Group បានឈូសឆាយនិងរឹបអូសយកដោយបង្ខំនូវដីចម្ការ ដីព្រៃកប់ខ្មោច និងដីព្រៃតំណមរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ឥឡូវនេះ ក្រុមហ៊ុនមានបំណងប្រមូលលុយរាប់ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិកពីកសិករទាំងនេះសម្រាប់ថ្លៃចំណាយលើ«ការរៀបចំដី» និងថ្លៃផ្សេងៗទៀត។

នៅដើមឆ្នាំ២០០៧ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចជាច្រើនកន្លែងសម្រាប់ការដាំដំណាំកៅស៊ូឧស្សាហកម្ម ទៅឱ្យបុត្រសម្ព័ន្ធនៃក្រុមហ៊ុន Socfin Group ដែលមានមូលដ្ឋាននៅលុចហ្សំបួ ដែលមានពាក្យស្លោកអាជីវកម្មថា «កសិកម្មត្រូពិកប្រកបដោយទំនួលខុសត្រូវ»។ បុត្រសម្ព័ន្ធអាស៊ីរបស់ក្រុមហ៊ុននេះ ឈ្មោះ Socfinasia – ដែលរាប់បញ្ចូលចម្ការកៅស៊ូទាំងអស់នៅកម្ពុជា – បានរាយការណ៍ប្រាក់ចំណេញជាង៧៥លានដុល្លារកាលពីឆ្នាំទៅមិញ ។

នៅឯខេត្តមណ្ឌលគិរី គ្រួសារជនជាតិដើមភាគតិចពូនងជាង៨០០គ្រួសារមកពីភូមិចំនួនប្រាំពីរបានទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីដីសម្បទានទាំងនេះដែលគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុបជាង ១២ ០០០ហិកតា។ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា សិទ្ធិប្រើប្រាស់ដីធ្លីបែបប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចតែងតែមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ឡើយ ដែលនាំឱ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចងាយរងគ្រោះដោយសារការដណ្ដើមដីធ្លី ។

ដើមកៅស៊ូនៅក្នុងដីសម្បទានមួយក្នុងចំណោមដីសម្បទានសរុប ១២ ០០០ហិកតារបស់ក្រុមហ៊ុន Socfin នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ។ (ខេមបូចា / Jack Brook)

អ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចពូនងខ្លះនៅជាប់ជំពាក់វាក់វិននឹងការតស៊ូផ្លូវច្បាប់តទល់នឹងក្រុមហ៊ុន Bolloré ដែលជាម្ចាស់ភាគហ៊ុនធំជាងគេបំផុតរបស់ Socfin នៅឡើយ។ ប៉ុន្តែ អ្នកភូមិ ២១០គ្រួសារដែលបានជ្រើសរើសយកការចរចាជាមួយបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ Socfin បានបញ្ចប់ជាស្ថាពរនូវដំណើរការសម្រុះសម្រួលគ្នាដែលស៊ីពេលជាច្រើនឆ្នាំនោះ កាលពីឆ្នាំ២០២១ ដែលដំណើរការនេះបានទទួលមូលនិធិនិងការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាលអាឡឺម៉ង់ ស្វីស និងលុចហ្សំបួ និងការិយាល័យឧត្ដមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (OHCHR)។

ការសម្រុះសម្រួលដែលឈានទៅដល់កិច្ចព្រមព្រៀងលើដំណោះស្រាយសម្រាប់ភូមិចំនួន៥ នៅក្នុងឃុំប៊ូស្រា ដោយក្រុមហ៊ុន Socfin សន្យាវិនិយោគក្នុងចំនួនថវិកាតិចតួចទៅលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ផ្ដល់មូលនិធិអភិវឌ្ឍន៍ដល់គ្រួសារមួយចំនួនជាសំណងសម្រាប់ដីធ្លីដែលបាត់បង់ និងរក្សាទុកដូចដើមនូវដីព្រៃអារក្សនិងដីព្រៃកប់ខ្មោចរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង។

អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកភូមិជនជាតិពូនងដទៃទៀតនៅក្នុងឃុំប៊ូស្រា បានរិះគន់លទ្ធផលនៃការចរចាសម្រុះសម្រួលនេះថាជាការផ្ដល់ភាពស្របច្បាប់ដល់ការដណ្ដើមដីធ្លីដែលរំលោភលើសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ប៉ុន្តែ គ្រួសារខ្លះដែលបានចូលរួមនៅក្នុងការចរចានិយាយថា ពួកគេគិតថាការសម្រុះសម្រួលនេះប្រសើរជាងការបាត់បង់ដីធ្លីហើយមិនទទួលបានអ្វីសោះមកវិញ។

ប៉ុន្តែ ការសម្រុះសម្រួលជាច្រើនឆ្នាំនេះមិនដែលបានដោះស្រាយទិដ្ឋភាពដ៏រ៉ាំរ៉ៃមួយនៃជម្លោះនោះទេ៖ ក្រុមហ៊ុន Socfin នៅតែទាមទារថ្លៃផ្សេងៗជាច្រើនម៉ឺនដុល្លារពីកសិករពូនងជាច្រើននាក់ដដែល ។

ជនជាតិភាគតិចពូនងម្នាក់និយាយថា៖ «ខ្ញុំបង្ខំចិត្តទទួលយក»។

បន្ទាប់ពីក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ Socfin បានប្រឈមនឹងការតវ៉ានិងការរិះគន់ពីក្រុមសិទ្ធិមនុស្សជុំវិញការប្រើគ្រឿងចក្រឈូសឆាយដីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ក្រុមហ៊ុនបានផ្ដល់ជម្រើសសំណងជាច្រើនទៅដល់គ្រួសារដែលរងផលប៉ះពាល់ជាង៨៥០គ្រួសារ ដោយចាប់ផ្ដើមកាលពីឆ្នាំ២០០៩ ។ គ្រួសារជាច្រើនបានទទួលយកដោមិនស្ម័គ្រចិត្តនូវសំណងក្រោមរូបភាពមួយចំនួន ។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍មួយកាលពីឆ្នាំ២០១១ ដែលចេញដោយសហព័ន្ធសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ។

នៅពេលនោះ ជម្រើសមួយដែលផ្ដល់ដល់អ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចពូនងដែលនឹងបាត់បង់ចម្ការរបស់ពួកគេ គឺដាំដុះកៅស៊ូនៅក្នុងដីសម្បទានជាផ្នែកមួយនៃអ្វីដែលក្រុមហ៊ុន Socfin ហៅថាកម្មវិធី«ចម្ការកៅស៊ូគ្រួសារ»។ Socfin បានប្រាប់ ខេមបូចា ថា អ្នកភូមិ ៥២គ្រួសារបានចូលរួមកម្មវិធីនេះ ដោយទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលបច្ចេកទេស និងជំនួយ ព្រមទាំងចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចសន្យាដែលសន្យាថានឹងសងក្រុមហ៊ុនវិញនូវថ្លៃចំណាយលើកូនកៅស៊ូដែលបានដាំដុះនៅលើដីចម្ការប្រពៃណីរបស់ប្រជាជន ។ កសិករមិនមែនជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិនៃដីចម្ការទាំងនោះទេ ដោយវាស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ Socfin ដដែល។

អ្នកភូមិពូលុ ឈ្មោះ ង៉េស ណាំ នៅឯចម្ការរបស់គាត់ក្នុងឃុំប៊ូស្រា ជាទីដែលគាត់ដាំដំណាំស្វាយចន្ទី និងដំណាំផ្សេងទៀតដាច់ដោយឡែកពីចម្ការកៅស៊ូរបស់គាត់ដែលស្ថិតនៅក្នុងដីសម្បទានរបស់ក្រុមហ៊ុន Socfin ។ (ខេមបូចា / Jack Brook)

អ្នកភូមិពូលុមួយរូប ឈ្មោះ ង៉េស ណាំ បាននិយាយថា លោកមានអារម្មណ៍ថា លោកគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅតែពីការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចសន្យានោះឡើយ ។

លោក ណាំ បានបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ក្រុមហ៊ុនបានដាំកៅស៊ូនៅលើដីដែលបានឈូសឆាយរួចអស់ហើយ ហើយបើសិនជាយើងមិនយកទេ យើងនឹងបាត់បង់[ដី] ដូច្នេះ យើងបង្ខំចិត្តត្រូវតែទទួលយក»។ លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំត្រូវបង្ខំចិត្តទទួលយកកៅស៊ូដែលដាំនៅលើដីចម្ការ ។ ពួកគេបានដាំវារួចទៅហើយ»។

នៅក្នុងកិច្ចសន្យាទាំងនេះ ក្រុមហ៊ុន Socfin បានគិតថ្លៃពីគ្រួសារកសិករសម្រាប់«ថ្លៃដាំ»ក្នុងតម្លៃ១ដុល្លារអាមេរិកសម្រាប់កៅស៊ូមួយដើម ព្រមទាំងសម្រាប់«ការរៀបចំដី» និង«ជីដែលប្រើប្រាស់នៅក្នុងអំឡុងពេលដាំ»។ នេះបើយោងតាមកិច្ចសន្យាពីរពីឆ្នាំ២០០៩ និងឆ្នាំ២០១៤ ដែល ខេមបូចា បានអាននិងពិនិត្យមើល។ កិច្ចសន្យាក៏រួមបញ្ចូលនូវ«ថ្លៃរដ្ឋបាល» និង «ថ្លៃថែទាំ»ជាច្រើនរយដុល្លារទៀត និងបូកបន្ថែមការប្រាក់ប្រចាំឆ្នាំ ៥% ទៀត ។

កសិករជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ឱ្យដឹងថា ជាធម្មតា ចម្ការមួយហិកតាមានកៅស៊ូជាង៥០០ដើម។ កសិករជាច្រើននាក់បានអះអាងថា ក្រុមហ៊ុន Socfin បានប្រាប់ពួកគេថា ពួកគេបានជំពាក់ក្រុមហ៊ុនជាង ១០ ០០០ដុល្លារនៅក្រោមកិច្ចសន្យាដើម ប៉ុន្តែកសិករភាគច្រើនបំផុតនិយាយថា ពួកគេលែងមានឯកសារកិច្ចសន្យាទាំងនេះនៅក្នុងដៃទៀតហើយ។

ក្រុមហ៊ុន Socfin បាននិយាយនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍តាមអ៊ីម៉ែលយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ដោយសារតែសមាជិកសហគមន៍បានព្រមព្រៀងនៅពេលចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចសន្យាចម្ការកៅស៊ូគ្រួសារដំបូងថា នឹងសងថ្លៃវិនិយោគដែលក្រុមហ៊ុនបានចំណាយក្នុងការរៀបចំដីចម្ការរបស់ពួកគេ វាទំនងជាយុត្តិធម៌ដែលសហគមន៍គួរគោរពការសន្យារបស់ខ្លួនដែរ ដោយសារតែពួកគេបានទាញយកប្រាក់ចំណូលពីចម្ការនោះដែរ»។

ក្រុមហ៊ុន Socfin បានបន្ថែមថា៖ «ក្រុមហ៊ុនបានចំណាយលុយជាច្រើនដើម្បីរៀបចំចម្ការកៅស៊ូគ្រួសារ»។ ក្រុមហ៊ុនបន្តថា៖ «បច្ចុប្បន្ន កិច្ចសន្យាថ្មីកំពុងស្ថិតក្នុងការចរចាគ្នា»។

ក្រុមហ៊ុន Socfin បាននិយាយថា ខ្លួនបានធ្វើការស្ទង់មតិមួយកាលពីខែកក្កដា ដើម្បីវាយតម្លៃលទ្ធភាពរបស់គ្រួសារកសិករក្នុងការសងបំណុល និង«ស្នើឡើងនូវវិធីសងដែលសមស្របទៅតាមវប្បធម៌ប្រពៃណី»។

អ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចពូនងនិយាយថា ក្រុមហ៊ុន Socfin មិនព្រមលុបចោលថ្លៃការប្រាក់ពីក្នុងកិច្ចសន្យាឡើយក្នុងអំឡុងពេលនៃការចរចាសម្រុះសម្រួលគ្នាដែលបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០២១។ ក្រុមហ៊ុនបានប្រាប់ ខេមបូចា ថា កាលពីដើមឆ្នាំ ខ្លួនបានយល់ព្រមដោយផ្ទាល់មាត់ថានឹងលុបចោលថ្លៃការប្រាក់និងថ្លៃរដ្ឋបាលហើយ។ Socfin បដិសេធផ្ដល់ព័ត៌មានពីបំណុលសរុបដែលគ្រួសារពូនងទាំង៥២គ្រួសារបានជំពាក់ឡើយ។

ប៉ុន្តែ កសិករ១៨នាក់មកពីភូមិពូលុ និងភូមិពូចា ដែលប្រើប្រាស់ដីប្រហែល៥៣ហិកតានៅក្នុងដីសម្បទានរបស់ក្រុមហ៊ុន នៅជំពាក់ក្រុមហ៊ុន Socfin ជាង ៦០ ០០០ដុល្លារបូករួមបញ្ចូលគ្នា។ នេះបើយោងតាមឯកសារដែលមានចំណងជើងថា «បច្ចុប្បន្នភាពបំណុល»ដែលក្រុមហ៊ុន Socfin បានចែកដល់អ្នកភូមិនៅឆ្នាំនេះ។ កសិករនិយាយថា «បំណុលបច្ចុប្បន្នភាព»របស់ពួកគេបានដកចេញនូវការប្រាក់ ថ្លៃថែទាំ និងថ្លៃរដ្ឋបាល–ដែលប្រសិនបើបូកទាំងការប្រាក់និងថ្លៃទាំងនេះទៀត បំណុលអាចនឹងឡើងដល់ជាង ១០០ ០០០ដុល្លារ។ នេះបើតាមការគណនារបស់ ខេមបូចា។

ក្នុងករណីខ្លះ កសិករពូនងហាក់ដូចជាសងបំណុលទៅឱ្យ Socfin ច្រើនជាងសំណងដែលពួកគេទទួលបានជាលទ្ធផលនៃការសម្រុះសម្រួលទាំងមូលទៅទៀត។ ម៉ាលី គីម ដែលតំណាងឱ្យភូមិពូលុ នៅក្នុងការចរចាសម្រុះសម្រួល ជំពាក់ Socfin ចំនួន ៣ ២១៦ដុល្លារសម្រាប់ចម្ការកៅស៊ូគ្រួសាររបស់លោក ហើយលោកទទួលបានសំណងស្មើនឹង ៣ ០០០ដុល្លារក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំសម្រាប់ការបាត់បង់ដីចម្ការផ្សេងទៀតជាផ្នែកនៃទិដ្ឋភាពដាច់ដោយឡែកនៃការសម្រុះសម្រួល នេះបើតាមឯកសារបង្ហាញ ។

ឧទាហរណ៍នៃកិច្ចសន្យាដែល Socfin បានផ្ដល់ទៅឱ្យអ្នកភូមិជនជាតិពូនង ដែលជាផ្នែកនៃកម្មវិធីចម្ការកៅស៊ូគ្រួសារ។ (ខេមបូចា / Jack Brook)

រូបថតដែលកាត់នៃឯកសារ«បច្ចុប្បន្នភាពបំណុល» សម្រាប់ភូមិពូចា ក្នុងឃុំប៊ូស្រា។ (ខេមបូចា / Jack Brook)

កសិករជាច្រើននាក់ដែល ខេមបូចា បានជួបសម្ភាសជាមួយ បាននិយាយថា ពួកគេនឹងទទួលយកកិច្ចសន្យាថ្មីសម្រាប់កម្មវិធីចម្ការកៅស៊ូគ្រួសារ ប្រសិនបើ Socfin ធ្វើតាមការសន្យាផ្ទាល់មាត់របស់ខ្លួនក្នុងការលុបចោលការប្រាក់និងថ្លៃរដ្ឋបាល។ ប៉ុន្តែបំណុលដែលជំពាក់នៅតែច្រើនដដែល បើធៀបនឹងចំណូលរបស់ពួកគេ។

លោក គីម និយាយយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «យើងអាចបង់សងជាដំណាក់កាលៗក្នុងរយៈពេលពី ៥ឆ្នាំទៅ១០ឆ្នាំ នោះទើបត្រឹមត្រូវ ប៉ុន្តែបើក្រុមហ៊ុនដាក់កំហិត[ពេល]សងវិញត្រឹមតែ២ឆ្នាំ វាមិនយុត្តិធម៌ទេ»។ លោកបន្តថា៖ «បើតាមយោបល់ខ្ញុំ យើងកំពុងខ្វះខាត[ចំណូល] ហើយបើក្រុមហ៊ុនបង្ខំឱ្យយើងសង យើងគ្មានលទ្ធភាពសងកើតទេ»។

អ្នកភូមិពូលុ ឈ្មោះ ម៉ាលី ភិន ដែលជាបងប្រុសរបស់លោក គីម បាននិយាយថា លោករកបានចំណូលប្រហែល ៤ ០០០ដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ ពីចម្ការកៅស៊ូ ៣ហិកតារបស់លោកដែលស្ថិតនៅក្នុងដីសម្បទានរបស់ក្រុមហ៊ុន ហើយក្រុមហ៊ុន Socfin កំពុងព្យាយាមទារពីលោកចំនួន ៣ ៤៤៦ដុល្លារ។ កសិករនៅភូមិពូចា ឈ្មោះ ក្រិក ទ្រីល រកបានចំណូលប្រហែល ២ ៤០០ដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំពីចម្ការកៅស៊ូទំហំ១ហិកតារបស់ខ្លួន ខណៈលោកជាប់បំណុល ១ ៥០០ដុល្លារ។

នៅពេលដែលការសម្រុះសម្រួលបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០២១ ភូមិពូចា និងភូមិពូលុ បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងដំណោះស្រាយ–ដូចគ្នានឹងភូមិផ្សេងទៀតដែរ។ នេះបើតាមការឱ្យដឹងពីក្រុមហ៊ុន Socfin–ដែលចែងថា ពួកគេនឹងបន្តចរចាកិច្ចសន្យាចម្ការកៅស៊ូគ្រួសារជាមួយ Socfin និងថាក្រុមហ៊ុននឹងផ្ដល់កិច្ចសន្យាថ្មីនៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ តំណាងភូមិបាននិយាយថា ចាប់តាំងពីនោះមក ពុំមានកិច្ចសន្យាថ្មីណាបានកើតឡើងនៅឡើយទេ។ ក្រុមហ៊ុន Socfin និយាយថា ខ្លួនគ្រោងនឹងបង្ហាញ«សេចក្ដីព្រាងកិច្ចសន្យា»នៅចុងឆ្នាំនេះ។

អ្នកភូមិពូនងនៅឃុំប៊ូស្រាបង្ហាញឯកសារបញ្ជីបច្ចុប្បន្នភាពបំណុលដែលក្រុមហ៊ុន Socfin ចែកឱ្យ។ (ខេមបូចា / Jack Brook)

លោក ប៉ូច សោភ័ណ ទីប្រឹក្សាដែលត្រូវបានជួលឱ្យដឹកនាំដំណើរការនៃការចរចា បានប្រាប់ ខេមបូចា កាលពីឆ្នាំកន្លងទៅ តាមរយៈអ៊ីមែល ថា ការធ្វើកិច្ចសន្យាថ្មីសម្រាប់គ្រួសារនីមួយៗ«មិនអាចធ្វើទៅបាន»ឡើយ ពីព្រោះវា«ចំណាយពេលច្រើន»។ លោកក៏បាននិយាយដែរថា លោក«ពុំមានបទពិសោធន៍លើកិច្ចសន្យាកសិកម្ម ឬឥណទាន/កម្ចី»ទេ។ លោក សោភ័ណ មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំអត្ថាធិប្បាយបន្ថែមទៀតទេ។

ពីរឆ្នាំបន្ទាប់ពីដំណើរការចរចាសម្រុះសម្រួលផ្លូវការបានបញ្ចប់ សព្វថ្ងៃនេះ សហគមន៍កំពុងចរចាកិច្ចសន្យាចម្ការកៅស៊ូគ្រួសារដោយខ្លួនឯង ដោយផ្ទាល់ជាមួយក្រុមហ៊ុន Socfin។ ខុសពីកាលក្នុងអំឡុងពេលនៃដំណើរការសម្រុះសម្រួលប្រាំឆ្នាំ ពួកគេពុំមានមេធាវីការពារ ឬអង្គការសង្គមស៊ីវិលផ្សេងទៀតដែលជួយគាំទ្រពួកគេឡើយ។

គម្រោងអភិបាលកិច្ចដីធ្លីនៅតំបន់ន្លេមេគង្គ (MRLG) ដែលជាគំនិតផ្ដួចផ្ដើមមួយអនុវត្តដោយអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផ្នែកសិទ្ធិដីធ្លីចំនួនពីរ បានទទួលមូលនិធិជំនួយប្រមាណជាង ៥០០ ០០០ដុល្លារពីរដ្ឋាភិបាលស្វ៊ីស អាឡឺម៉ង់ និងលុចហ្សំបួ ដើម្បីអនុវត្តការសម្រុះសម្រួលពីមុន រវាងក្រុមហ៊ុន Socfin និងសហគមន៍ពូនង។ នេះបើយោងតាមលិខិតមួយពីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលលុចហ្សំបួ ដែល ខេមបូចា បានទទួល។ ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស ក៏បានផ្ដល់មូលនិធិ ក្នុងនោះរួមទាំងមូលនិធិសម្រាប់ជួយឱ្យសហគមន៍ទទួលបានការគាំទ្រនិងបណ្ដុះបណ្ដាលផ្នែកច្បាប់ផងដែរ។

គម្រោងអភិបាលកិច្ចដីធ្លីនៅតំបន់ទន្លេមេគង្គ បានជួលក្រុមហ៊ុនផ្ដល់ប្រឹក្សាមួយដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងស៊ីដនី ឈ្មោះថា Australian Dispute Center ដើម្បីឱ្យផលិតរបាយការណ៍វាយតម្លៃមួយ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយកាលពីខែមេសា ដើម្បីវាយតម្លៃដំណើរការសម្រុះសម្រួលពីឆ្នាំ២០១៦ ដល់ឆ្នាំ២០២១ ។ របាយការណ៍បានសន្និដ្ឋានថា ការសម្រុះសម្រួលបានទទួលជោគជ័យក្នុងការ«ដោះស្រាយការទាមទារគ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងទំនាស់» ដែលរួមបញ្ចូលទាំង«ការចរចាកិច្ចសន្យាសម្រាប់ចម្ការកៅស៊ូគ្រួសារ»ផងដែរ។

លោក គីម បាននិយាយថា រូបលោកនិងអ្នកផ្សេងទៀត«ខ្លាច»ក្នុងការនិយាយពីបំណុលដែលមិនទាន់ដោះស្រាយជាមួយក្រុមហ៊ុន នៅពេលដែលក្រុមការងារ Australian Dispute Center បានមកជួបកាលពីពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០២២ ពីព្រោះពួកគេបារម្ភថា ការធ្វើដូច្នេះអាចនាំឱ្យពួកគេមិនទទួលបានផលប្រយោជន៍ដែលក្រុមហ៊ុនបានសន្យា ដែលនៅពេលនោះ ក្រុមហ៊ុនមិនទាន់បានផ្ដល់នៅឡើយ ។

Australian Dispute Center មិនឆ្លើយតបសំណើសុំការអត្ថាធិប្បាយទេ ។

លោក Antoine Deligne អនុប្រធានក្រុមនៃគម្រោងអភិបាលកិច្ចដីធ្លីនៅតំបន់មេគង្គ បានថ្លែងថា លោកមិនអាចធ្វើអត្ថាធិប្បាយពីព័ត៌មានជាក់លាក់អំពីលទ្ធផលនៃការចរចាសម្រុះសម្រួលពីឆ្នាំ២០១៦ដល់ឆ្នាំ២០២១បានទេ ពីព្រោះក្រុមហ៊ុន និងសហគមន៍បានសន្យាថានឹងរក្សាកិច្ចព្រមព្រៀងដំណោះស្រាយជាការណ៍សម្ងាត់ ។ លោកបានទទួលស្គាល់ថា វានឹងមានប្រយោជន៍«ដែលគេត្រូវយល់ពីថាតើការសម្រុះសម្រួលនោះត្រូវបានអនុវត្តជាក់ស្ដែងយ៉ាងដូចម្ដេច» ប៉ុន្តែ លោកបាននិយាយថា បច្ចុប្បន្ន ពុំមានផែនការដើម្បីតាមដានថាតើក្រុមហ៊ុនពិតជាគោរពតាមការសន្យាដែលខ្លួនបានធ្វើឡើងជាលទ្ធផលនៃការសម្រុះសម្រួល ឬអត់នោះទេ ។

ម៉ាស៊ីនកិនស្រូវដែលផ្ដល់ដោយ Socfin ទៅឱ្យភូមិពូចា កាលពីដើមឆ្នាំនេះជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដំណោះស្រាយ។ (ខេមបូចា / Jack Brook)

ការពារសិទ្ធិដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច?

របាយការណ៍វាយតម្លៃដែលគម្រោងអភិបាលកិច្ចដីធ្លីតំបន់ទន្លេមេគង្គ បាននិយាយថា ការសម្រុះសម្រួលបានបង្ហាញជាសញ្ញាទៅដល់វិនិយោគិនអន្តរជាតិនៅកម្ពុជាថា «សិទ្ធិដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចកំពុងត្រូវបានការពារខ្ជាប់ខ្ជួនស្របទៅតាមលិខិតូបករណ៍ និងបទដ្ឋានអន្តរជាតិ» ដោយយោងសំដៅប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិច (UNDRIP)។

ប៉ុន្តែលោក Michael Nanz ដែលជាសហប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សមួយ ឈ្មោះ FIAN Switzerland ដែលធ្វើការជិតស្និទ្ធជាមួយសមាគមជនជាតិដើមភាគតិចពូនង មិនយល់ស្របនឹងការវាយតម្លៃនេះឡើយ។

លោក Nanz បានថ្លែងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍តាមអ៊ីមែល យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «សិទ្ធិដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចបានត្រូវគេរំលោភបំពានដោយបើកចំហ មិនមែនត្រូវបានការពារនោះទេ!»។ លោកបន្តថា៖ «ហើយ UNDRIP មិនមែននិយាយអំពីសិទ្ធិនៅក្នុងការសម្រុះសម្រួលនៅក្រោយការរំលោភដីធ្លីនោះទេ ប៉ុន្តែអំពីសិទ្ធិនៅមុនការកើតឡើងនៃការរំលោភដីធ្លី»។

នៅក្នុងចំណោមបទប្បញ្ញត្តិជាច្រើន UNDRIP ចែងថា៖ «ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចមិនត្រូវបានគេបណ្ដេញចេញពីដីធ្លី ឬដែនដីរបស់ខ្លួនដោយការបង្ខិតបង្ខំទេ»។

លោក Nanz បានពន្យល់ថា សិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចគួរតែត្រូវ«ការពារនិងពង្រឹងការអនុវត្ត» ជាជាង«ដាក់ជាកម្មវត្ថុនៃការចរចា»។ លោកបានចោទសួរថាតើម្ចាស់ជំនួយ ដូចជា រដ្ឋាភិបាលប្រទេសស្វ៊ីស អាល្លឺម៉ង់ និងលុចហ្សំបួ អាចគាំទ្រលទ្ធផលនៃការសម្រុះសម្រួលនេះ ឬអត់ នៅពេលដែលលទ្ធផលនេះ«បញ្ជាក់ពីដីសម្បទានទាំងនេះ និងការបណ្ដេញជនជាតិភាគតិចពូនងចេញពីដែនដីរបស់ពួកគេ»។

អ្នកនាំពាក្យនៃទីភ្នាក់ងារស្វីសដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍និងសហប្រតិបត្តិការ (SDC) ដែលបានផ្ដល់មូលនិធិជំនួយរដ្ឋាភិបាលស្វីសសម្រាប់ដំណើរការសម្រុះសម្រួលខាងលើ បាននិយាយនៅក្នុងការឆ្លើយតបតាមអ៊ីមែលក្នុងនាមម្ចាស់ជំនួយរដ្ឋាភិបាលទាំងអស់ យ៉ាងដូច្នេះ «ក្នុងនាមជាម្ចាស់ជំនួយ (រដ្ឋាភិបាលស្វ៊ីស អាល្លឺម៉ង់ លុចហ្សំបួ) [sic] មិនបានចូលរួមនៅក្នុងដំណើរការសម្រុះសម្រួលនេះ SDC មិនអាចធ្វើអត្ថាធិប្បាយបានទេ…»។ អ្នកនាំពាក្យបានបន្ថែមទៀតថា ម្ចាស់ជំនួយយល់ស្របទៅតាមរបាយការណ៍វាយតម្លៃ។

របាយការណ៍វាយតម្លៃបានកោតសរសើរការគាំទ្ររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិចំពោះការសម្រុះសម្រួលនេះ ដោយថ្លែងថា OHCHR «ចូលរួមក្នុងដំណើរការសម្រុះសម្រួលក្នុងនាមជាអ្នកសង្កេតការណ៍… ដើម្បីធានាភាពត្រឹមត្រូវនៃដំណើរការនេះ» និងបានផ្ដល់«ការគាំទ្រទាំងស្រុង»។ របាយការណ៍បានកត់សម្គាល់ថា OHCHR បានផ្ដល់«មូលនិធិដែលខ្វះ» និងបានចេញការចំណាយសម្រាប់ការគាំទ្រផ្នែកច្បាប់ដល់សហគមន៍នៅក្នុងអំឡុងពេលនៃការសម្រុះសម្រួល។

ក្រុមហ៊ុន Socfin បាននិយាយថា ខ្លួន«ប្រាស្រ័យទាក់ទងប្រកបដោយតម្លាភាព»ជាមួយនឹងការិយាល័យប្រចាំកម្ពុជារបស់ OHCHR ដើម្បី«ធានាថា សកម្មភាព[របស់ Socfin] អនុលោមទាំងស្រុងទៅតាមបទដ្ឋានជាធរមាន ក្នុងនោះរាប់បញ្ចូលទាំងគោលការណ៍ណែនាំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីធុរកិច្ចនិងសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច» ផងដែរ។

មន្ត្រីព័ត៌មានសាធារណៈប្រចាំកម្ពុជារបស់ OHCHR លោក Hammad Ahmad បានថ្លែងតាមអ៊ីម៉ែលថា មានតែតំណាងរបស់ OHCHR ប៉ុណ្ណោះដែលអាចធ្វើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍សាធារណៈអំពីទស្សនៈរបស់ OHCHR ។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «OHCHR នឹងបន្តសកម្មភាពរបស់ខ្លួនស្របទៅតាមអាណត្តិរបស់ខ្លួន និងរក្សាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជិតស្និទ្ធជាមួយស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីធានាថា កម្ពុជាគោរពតាមកាតព្វកិច្ចសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិរបស់ខ្លួន»។

កសិករនៅភូមិពូលុ លោក ណាំ ក៏ដូចជាអ្នកភូមិពូនងមួយចំនួនទៀតនៅឃុំប៊ូស្រាដែរ បានបញ្ជាក់ពីតម្លៃនៃការទទួលបានអារម្មណ៍នៃការបានដោះស្រាយបញ្ចប់ទំនាស់ជាច្រើនឆ្នាំ ប៉ុន្តែ សោកស្ដាយដែលសហគមន៍នៅតែខ្វះលទ្ធភាពក្នុងការទទួលបានសិទ្ធិពេញលេញលើដីធ្លីរបស់ខ្លួន ។

លោក ណាំ បានបន្ថែមថា៖ «យើងរស់នៅទីនេះតាមប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់យើង យើងមិនដែលបង់ថ្លៃឈ្នួលអ្វីទេ»។ លោកបន្តថា៖ «ហើយយើងមិនទាន់បានទទួលយុត្តិធម៌ពេញលេញនៅឡើយ»៕

ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Years-Long Mediation Leaves Bunong Farmers Indebted to Multinational Rubber Firm

260 views