«យើងដើរដាក់អន្ទាក់ជារៀងរាល់យប់» នេះជាការលើកឡើងដោយកសិករម្នាក់មកពីខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ «បន្ទាប់ពីដាក់អន្ទាក់រួច យើងនាំគ្នាគេងនៅក្បែរមងទាំងនោះ ពេលខ្លះគេងក្នុងអង្រឹង ពេលខ្លះក្នុងវាលស្រែ»។
សំណាង (មិនមែនឈ្មោះពិត) មកពីភូមិមួយ ដែលសឹងតែរាល់បុរសទាំងអស់ក្នុងភូមិនោះ ប្រកបរបរដាក់អន្ទាក់សត្វស្លាប។ ពួកគេលាតសន្ធឹងមង ដែលមានប្រវែងជាង៥០ ម៉ែត្រ នៅជិតវាលស្រែលិចទឹក និងចាក់សម្លេងសត្វស្លាបតាមបាសដែលបានយកតាមខ្លួន។
លោក សំណាង ឱ្យដឹងថា៖ «យើងអាចចាប់បានជិត ឬលើសពីដប់ក្បាលក្នុងមួយយប់ ប្រសិនបើមានច្រើនហើរចូលក្នុងមង»។
បក្សីទាំងនោះនឹងត្រូវយកទៅលក់ជាសាច់សត្វព្រៃនៅតូបតាមដងផ្លូវ ឬផ្សារដែលនៅជិតៗនោះ។
លោកបានលើកឡើងថា អ្នកបរបាញ់សត្វស្លាបនៅជិតបឹងទន្លេសាប ដែលជាតំបន់បណ្ដុំដោយបក្សីជាច្រើន អាចចាប់បានពី៥០ ទៅ ៧០ក្បាល ក្នុងមួយយប់។
ការបរបាញ់សត្វស្លាប គឺជាសកម្មភាពមួយដែលកំពុងរីករាលដាលឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងនៅទូទាំងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដោយមានប្រភេទសត្វស្លាបជាង៥០០ប្រភេទ បានកត់ត្រាទុកថា ត្រូវបានប្រមាញ់ក្នុងរយៈពេលមួយទស្សវត្សចុងក្រោយនេះ បើផ្អែកតាមការស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការអភិរក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល អង្គការជីវិតសត្វស្លាបអន្តរជាតិ និងត្រូវបានចែករំលែកជាមួយក្រុមអ្នករាយការណ៍។
មានមធ្យោបាយជាច្រើនដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដូចជា៖ ខ្សែរចងភ្ជាប់ជាមួយនឹងផ្លែសន្ទូច ដាក់បង្កប់នៅតាមវាលស្រែ អន្ទាក់ ការប្រើប្រាស់នុយបញ្ឆោតសិប្បនិមិ្មត ឬនុយរស់ ចំពាមដងដែក ថ្នាំពុល ឈើមានកាវបិទ កាំភ្លើងខ្យល់ កាំភ្លើងកែច្នៃ រួមទាំងកាំភ្លើងស្នាផងដែរ។
មង គឺជាឧបករណ៍ដែលមានគ្រោះថ្នាក់ជាងគេ ក្នុងចំណោមឧបករណ៍ដទៃទៀត។ វាមានតម្លៃថោក និងងាយរកទិញបានគ្រប់ទីកន្លែង ហើយមិនត្រូវការប្រើកម្លាំងច្រើន។ អ្នកអភិរក្សបានលើកឡើងថា មងទាំងនេះ គឺជាមូលហេតុនៃការស្លាប់របស់បក្សីចំណាកស្រុករាប់លានក្បាលនៅទូទាំងអាស៊ី។
អាស៊ីអាគ្នេយ៍ កំពុងទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍ទៅលើបញ្ហានៃការដាក់អន្ទាក់សត្វព្រៃ ដែលមានលក្ខណៈសាមញ្ញ តែមានឥទ្ធិពលខ្ពស់ នៅក្នុងតំបន់ព្រៃការពារ ដើម្បីយកសាច់មកលក់។ យ៉ាងណាមិញ ការបរបាញ់សត្វស្លាបនៅតែជាបញ្ហាដែលត្រូវបានមើលរំលង។ មូលហេតុមួយគឺដោយសារវាត្រូវបានលាតសន្ធឹងលើសពីតំបន់ព្រៃឈើ និងតំបន់ការពារធម្មជាតិ ដូចជានៅលើដីសម្រាប់ធ្វើកសិកម្ម និងតំបន់ដីសើម។
បញ្ហា «ព្រៃទទេ»ដែលសំដៅលើតំបន់ដែលមានទេសភាពព្រៃឈើខៀវស្រងាត់ តែមានការបាត់បង់នូវសត្វព្រៃស្ទើរតែទាំងស្រុងដោយសារការជាប់អន្ទាក់ គឺកំពុងទទួលការចងក្រងទុកជាឯកសាររួចជាស្រេច។
អ្នកអភិរក្សបានព្រមានថា ប្រសិនបើគ្មានវិធានការនោះទេ ស្ថានភាពដដែលនេះ នឹងពង្រីកទៅកាន់តំបន់ដីសើម និងដីធ្វើស្រែចម្ការ។
ការរីកលូតលាស់នៃការជួញដូរ
ក្រុមអ្នករាយការណ៍ បានរកឃើញថា មានកន្លែងលក់សត្វស្លាបព្រៃជាបើកចំហរ១២ទីតាំង នៅទូទាំងខេត្តចំនួនប្រាំមួយ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ការស្វែងរកអាជីវករលក់សត្វស្លាប គឺមានភាពងាយស្រួលស្ទើរតែគ្រប់ទីផ្សារដែលបានចុះទៅធ្វើទស្សនកិច្ច រួមទាំងទីផ្សារក្នុងរាជធានីភ្នំពេញផងដែរ។ នៅតាមផ្លូវជាតិ តភ្ជាប់ខេត្ត មកកាន់ភ្នំពេញ គឺមានតូបដាក់តាំងបក្សីដែលត្រូវបានបោចរោមរួច ឬចម្អិនរួច ដូចជា៖ កូនចាបតូចៗត្រូវបានដាក់លក់ជាហ្វូង សត្វលលក ដុំដុរ ទោម ក្រសារ រួមទាំងប្រភេទសត្វស្លាបធំៗដូចជា ចង្កៀលខ្យង។
ទីតាំងដ៏សំខាន់មួយនៅខាងក្រៅក្រុងបាត់ដំបង ឆ្ពោះទៅកាន់ភាគពាយ័ព្យ ត្រូវបានឃើញថាជាកន្លែងដែលមានការតាំងបង្ហាញធំបំផុត ជាមួយនឹងតូបលក់សត្វស្លាបរាប់សិបតូប។ អ្នកលក់ខ្លះបានលាក់ទុកស្តុកសត្វស្លាបសម្រាប់លក់បន្ថែមរបស់គាត់ក្នុងធុងទឹកកក។
ក្រៅពីការលក់តាមដងផ្លូវ អ្នកបរបាញ់ដទៃទៀត ដូចជាសំណាងដែរ គឺយកទៅលក់ឲ្យឈ្មួញកណ្ដាល និងអតិថិជនក្នុងទីក្រុង៖ «មានម៉ូយដែលទិញជាប្រចាំនៅភ្នំពេញ»។ លោកបានលើកឡើងទៀតថា៖ «យើងក៏ដឹកជញ្ជូនសត្វស្លាបទាំងនេះទៅពួកគាត់តាមយានជំនិះផងដែរ»។
លោក ប៊ូ វរសក្ស នាយកអង្គការអភិរក្សជីវិតធម្មជាតិនៅកម្ពុជា ដែលជាអង្គការដៃគូររបស់ អង្គការជីវិតសត្វស្លាប បានលើកឡើងអំពីតម្រូវការនៃសាច់សត្វស្លាបព្រៃ ដែលកើតចេញមកពីការចង់បរិភោគសាច់ «ធម្មជាតិ» ដែលជាជំនឿមួយថាមានរសជាតិឆ្ងាញ់ ធ្វើឲ្យមានសុខភាពល្អ និងបង្កើនកម្លាំងថាមពលជាងជម្រើសសាច់សត្វដែលត្រូវបានចិញ្ចឹម។
យ៉ាងណាមិញ ទោះជាមានការអនុវត្តច្បាប់ និងការធ្វើយុទ្ធនាការបង្កើនចំណេះដឹងដដែលៗយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក វរសក្ស បានលើកឡើងថា៖ «ក៏នៅតែមានឈប់ឡានទិញសាច់សត្វស្លាបព្រៃនៅតាមដងផ្លូវ [រឺ] ក៏ទៅភោជនីយដ្ឋានដើម្បីរកសាច់សត្វព្រៃដែរ»។
ការថយចុះនៃចំនួនសត្វស្លាបដោយសារសកម្មភាពរបស់មនុស្ស
ការប្រមាញ់ និងការធ្វើកសិកម្ម គឺជាការគំរាមកំហែងឈានមុខគេទៅលើសត្វស្លាប ថនិកសត្វ និងថលជលិកសត្វ នៅទូទាំងពិភពលោក។ បញ្ជីជាតិសម្រាប់ត្រួតពិនិត្យប្រភេទសត្វស្លាបនៅកម្ពុជាបានកំណត់ការបរបាញ់ «ថាជាការគំរាមកំហែង ដ៏ធំបំផុតនៅគ្រប់ទីកន្លែង» សម្រាប់សត្វស្លាបក្នុងប្រទេស។
ក្នុងកំឡុងពេលដែលការបរបាញ់ ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាមូលហេតុនៃការថយចុះនៃប្រភេទសត្វស្លាបកម្រ និងជិតផុតពូជ ដូចជា សត្វខ្សឹប ឬទ្រមាក់អណ្ដើក ទីតលីតចំពុះស្លាបព្រា និងចាបព្រៃវែង បច្ចុប្បន្ន អ្នកអភិរក្សក៏កំពុងមានការព្រួយបារម្ភកាន់តែខ្លាំងឡើងចំពោះប្រភេទសត្វស្លាបធម្មតាផងដែរ។
លោក Ding Li Yong ដែលជាអ្នកសម្របសម្រួលប្រចាំតំបន់សម្រាប់ប្រភេទសត្វចំណាកស្រុក នៅអង្គការជីវិតសត្វស្លាប សម្រាប់តំបន់អាស៊ី បានលើកឡើងថា៖ «កំណើននៃសត្វស្លាបភាគច្រើន [ប្រភេទ] កំពុងមានការធ្លាក់ចុះ» ជាពិសេស ប្រភេទសត្វចំណាកស្រុកមកកាន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្នុងរដូវរងា។
លោក Yong ដែលជាអ្នកនិពន្ធចម្បង ទៅលើទិដ្ឋភាពទូទៅនៅក្នុងតំបន់ ស្ដីអំពីមធ្យោបាយបរបាញ់សត្វស្លាប ដែលបានចេញផ្សាយនៅក្នុងអនុសញ្ញាលើប្រភេទសត្វចំណាកស្រុក ឆ្នាំ២០២៤ ក្នុងកម្មវិធីបរិស្ថាន របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
តាមរយៈការស្រង់មតិជាច្រើនឆ្នាំដោយអង្គការក្នុងស្រុក របាយការណ៍នេះបានក្រើនរំលឹកថា ការប្រមាញ់សម្រាប់បរិភោគ រឺដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ត្រូវបានរំពឹងថានឹង «កាត់បន្ថយចំនួនប្រភេទសត្វធម្មតា និង/រឺ សត្វដែលមិនទាន់ស្ថិតក្នុងការការពារស្របច្បាប់ ជាពិសេស ប្រភេទសត្វដែលនៅក្រៅតំបន់ការពារ»។
យោងតាមការលើកឡើងរបស់លោក Yong ផងដែរ បានឲ្យដឹងថា ការបរបាញ់សត្វស្លាប «បានកើនឡើងពាសពេញអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល ប៉ុន្តែមានការថយចុះនៅក្នុងតំបន់ទទួលបានការការពារមួយចំនួន»។ លោកបានពន្យល់ថា បញ្ហានោះគឺ តំបន់ការពារដែលទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់នាពេលបច្ចុប្បន្ន គឺជាតំបន់ព្រៃឈើ និងមួយចំនួនតិចជាតំបន់ដីសើម ដោយសារមានប្រភេទសត្វជិតផុតពូជ។ យ៉ាងណាមិញ សម្រាប់សត្វស្លាបដែលពឹងផ្អែកលើវាលស្រែ វាលស្រែអំបិល និងតំបន់ទំនាបលិចទឹក ដែលត្រូវបានមើលរំលងក្នុងកម្មវិធីអភិរក្សផ្ដោតលើតំបន់។
បញ្ហាប្រឈមក្នុងការអនុវត្តច្បាប់
អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការទប់ស្កាត់បទល្មើសសត្វព្រៃ ប៉ុន្តែនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អ្នកអភិរក្សបានចាត់ទុកថា ការអនុវត្តច្បាប់នៅមានភាពខ្វះចន្លោះ និងទន់ខ្សោយនៅទូទាំងប្រទេស។ លោក វរសក្ស បានលើកឡើងថា ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ និងមន្ត្រីក្នុងស្រុក ត្រូវរួមគ្នាទទួលស្គាល់តួនាទីរបស់ខ្លួនដើម្បីបញ្ឈប់ការបរបាញ់សត្វស្លាបខុសច្បាប់នេះ។
ទោះការលក់សត្វព្រៃដោយគ្មានការអនុញ្ញាត គឺជាអំពើខុសច្បាប់ ប៉ុន្តែនៅតែមានអ្នកប្រមាញ់ និងជួញដូរសត្វព្រៃ។ គួរបញ្ជាក់ថា ភ្នាក់ងារក្នុងស្រុកជាច្រើនកំពុងខ្វះធនធាន ជាពិសេសគឺឆន្ទៈក្នុងការធ្វើអន្តរាគមន៍បញ្ឈប់នេះ។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត បទល្មើសសត្វព្រៃ ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាបទល្មើសតូចតាច ហើយមេភូមិ ឬសន្តិសុខ តែងតែមិនចង់រាយការណ៍ ឬចាប់ខ្លួនអ្នកប្រមាញ់ដែលមកពីសហគមន៍របស់ខ្លួននោះទេ។
លោក សំណាង បាននិយាយថា៖ «ពួកគេ [ប៉ូលិសប្រចាំភូមិ] បើកឲ្យយើងដាក់អន្ទាក់ដោយសេរីនៅក្នុងភូមិរបស់យើង»។ លោកបន្តថា៖ «ប៉ុន្តែប្រសិនបើយើងទៅដាក់កន្លែងផ្សេង ហើយគេចាប់បាន យើងត្រូវតែបង់ប្រាក់»។ ការបង់សំណូកជាធម្មតាមានចំនួនចាប់ពី ៣០ ០០០រៀល ទៅ ៥០ ០០០រៀល (ពី ៧.៥០ ដុល្លារ ទៅ ១២.៥០ ដុល្លារ) ដោយពេលខ្លះឧបករណ៍សម្រាប់ដាក់អន្ទាក់នឹងត្រូវបានរឹបអូស។
ក្នុងរយៈពេលពីរទស្សវត្សមកនេះ ភ្នាក់ងារអនុវត្តច្បាប់ បានរឹបអូសសត្វស្លាប និងប្រភេទសត្វដទៃទៀតពីទីផ្សារ និងតូបតាមដងផ្លូវ ដែលធ្វើឲ្យមានការកាត់បន្ថយការជួញដូរលក្ខណៈបើកចំហ។ កន្លែងលក់សត្វស្លាបដ៏ល្បីឈ្មោះមួយ គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅស្រុកបាធាយ ភាគខាងត្បូងខេត្តកំពង់ចាម។ អស់រយៈពេលជាងមួយទស្សវត្សមកនេះ ទីតាំងនេះ ត្រូវបានទទួលការចុះបង្ក្រាបជារឿយៗតាមការកំណត់ដែលជាធម្មតាកើតឡើងវដោយសារការរាយការណ៍ផ្សេងៗតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។
បន្ទាប់ពីមានការវាយឆ្មក់របស់ប៉ូលិស ក្រុមអ្នករាយការណ៍ បានចុះទៅកាន់ទីតាំងនេះប្រាំបីខែមុន និងបានរកឃើញថា មានអាជីវករម្នាក់ដែលបានលក់សត្វស្លាបដោយបើកចំហ។ ប្រជាជនម្នាក់បានលើកឡើងថា មានរថយន្តប៉ូលិសជាច្រើនគ្រឿង បានទៅដល់ទីតាំងនោះ បន្ទាប់ពីមានវីដេអូមួយអំពីការដាក់លក់សត្វស្លាប អណ្ដើក និងសត្វត្រកួត ត្រូវបានលេចឡើងលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុក។
ពលរដ្ឋម្នាក់នោះបានលើកឡើងថា៖ «ពេលនោះមិនមានការចាប់ខ្លួននោះទេ។ ប៉ូលិសគ្រាន់តែព្រមានយើងកុំឲ្យលក់ទៀតតែប៉ុណ្ណោះ»។ តូបរបស់គាត់ មានដាក់ព្យួរត្រីងៀតជាជួរៗ ដោយគាត់និយាយថា លក់ដាច់ជាងសត្វព្រៃទៅទៀត។ យ៉ាងណាមិញ គាត់បានសារភាពថា ពេលខ្លះ គាត់ក៏បានទិញសត្វស្លាបឲ្យគ្រួសាររបស់គាត់ផងដែរ។ គាត់បានបន្ថែមទៀតថា «អ្នកបរបាញ់ នៅតែបន្តបរបាញ់»។
អាជ្ញាធរបានធ្វើការបដិសេធលើការជួញដូរសត្វព្រៃក្នុងតំបន់នោះ ដោយអះអាងថា វីដេអូនោះគឺជាវីដេអូយូរមកហើយ។
ចំណែកនៅម្ខាងផ្លូវវិញ មានអាជីវករម្នាក់ទៀតបានលក់ ដុំដុរ និងប្រវឹក។ គាត់បាននិយាយការពារអ្នកប្រមាញ់ដែលជាអ្នកផ្ដត់ផ្គង់របស់គាត់៖ «ពួកគាត់ក្រីក្រខ្លាំងណាស់។ ពួកគាត់គ្មានផ្ទះសម្បែងត្រឹមត្រូវទេ មានតែផ្ទះប្រក់ស្បូវដែលលេចធ្លាយពេលភ្លៀងធ្លាក់។ ពេលដែលចាប់បានសត្វ នោះគឺជាពេលដែលពួកគាត់អាចទិញអង្ករហូបបាន»។
ការបរបាញ់សត្វដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត
លោក វរសក្ស នៃអង្គការជីវិតធម្មជាតិនៅកម្ពុជា បានបញ្ចាក់ថា៖ «ភាពក្រីក្រ គឺជាកត្តាជំរុញដ៏ចម្បងមួយនៃការបរបាញ់សត្វ»។
បឹងព្រែកល្ពៅ ដែលស្ថិតក្នុងតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គក្រោម នឹងក្លាយជាតំបន់រាមសារ ដែលជាតំបន់ដីសើមមួយ ផ្ដល់សារៈសំខាន់ជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ។ លោក វរសក្ស បានលើកឡើងថា មានប្រជាជនក្នុងតំបន់ប្រាប់គាត់ថា៖ «ខ្ញុំដឹងថានេះគឺជាតំបន់ការពារ ហើយខ្ញុំមិនគួរប្រកបរបរបរបាញ់សត្វ ឬនេសាទខុសច្បាប់នោះទេ តែមានការងារអ្វីទៀតដែលខ្ញុំអាចធ្វើបាន? ខ្ញុំត្រូវការម្ហូបដើម្បីចិញ្ចឹមគ្រួសារខ្ញុំ»។
កិច្ចព្រមព្រៀមជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ ដែលជនល្មើសត្រូវចុះហត្ថលេខាសន្យាថានឹងមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសសត្វព្រៃម្ដងទៀត គឺជាយុទ្ធសាស្រ្តមួយរបស់មន្ត្រីអនុរក្ស ប្រើប្រាស់សម្រាប់ជនល្មើសដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប។ លោកវរសក្ស បានកត់សម្គាល់ថា វិធីសាស្ត្រនេះ មិនមានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ ដោយសារជនល្មើសដែលបន្តប្រព្រឹត្តបទល្មើសសត្វព្រៃ នៅតែមានការកើនឡើង ដោយលោកបានពន្យល់ថា មន្ត្រីអភិរក្ស តែងមានការស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការចាត់វិធានការតឹងរឹងទៅលើប្រជាជនកំពុងងាយរងគ្រោះ។
ការវិភាគលើសំណុំទិន្នន័យរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដោយអ្នកស្រាវជ្រាវ មកពីសាកលវិទ្យាល័យ Monash បានរកឃើញទំនាក់ទំនងរវាងការទទួលបានប្រាក់ចំណូលទាប ការប្រមាញ់ និងការបរិភោគសត្វព្រៃ។ អ្នកស្រាវជ្រាវដដែលបានកត់សម្គាល់ថា ទិន្នន័យបានណែនាំ «ការបរបាញ់នៅតំបន់ជនបទក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ភាគច្រើនត្រូវបានជំរុញដោយសារបញ្ហាអំពីជីវភាព»។ ជារួមមក នៅពេលដែលគ្រួសារក្រីក្រ រស់នៅក្នុងតំបន់ជនបទបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល ដូចជាដោយសារទិន្នផលកសិកម្មមានចំនួនទាប ព្រោះមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់ជោរ ពួកគេតែងតែផ្លាស់ប្ដូរទៅរកការបរបាញ់សត្វដើម្បីទ្រទ្រង់ជីវភាពវិញ។
យ៉ាងណាមិញ មិនមែនរាល់ការប្រមាញ់ សុទ្ធសឹងតែដើម្បីការចិញ្ចឹមជីវិតនោះទេ។ ជាក់ស្ដែង មានការស្ទង់មតិឆ្នាំ២០១៩ ដោយ អង្គការជីវិតធម្មជាតិនៅកម្ពុជា បានកំណត់លក្ខណៈអ្នកប្រមាញ់អាជីពថា បានប្រើប្រាស់សំណាញ់មង ប្រវែងរាប់រយម៉ែត្រ ដែលអាចចាប់សត្វស្លាបបានយ៉ាងច្រើនក្បាល។ ការលើកឡើងនេះ ក៏បានទទួលការបញ្ជាក់ពីរបាយការណ៍ របស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុកផងដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ សត្វព្រៃភាគច្រើន ដែលត្រូវបានប្រមាញ់ គឺត្រូវបានយកមកបរិភោគ ជាជាងជួញដូរ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់លោក Emiel De Lange ដែលជាទីប្រឹក្សាបច្ចេកទេសផ្ដោតលើ ផលប៉ះពាល់នៃការអភិរក្ស មកពីអង្គការសមាគមអភិរក្សសត្វព្រៃកម្ពុជា។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «បរិមាណដែលលោកអ្នកបានឃើញក្នុងទីផ្សារ គឺមានចំនួនតិចបណ្ណោះបើប្រៀបធៀបនឹងបរិមាណដែលត្រូវបានបរិភោគ»។
អ្នកអភិរក្សម្នាក់ដែលកំពុងធ្វើការលើការជួញដូរសត្វព្រៃនៅកម្ពុជា បានបកស្រាយក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញ្មឈ្មោះថា សត្វស្លាបទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ផ្នែកច្បាប់តិចជាងថនិកសត្វ ទោះជាសត្វស្លាបទទួលបានការការពារខ្លះក្រោមច្បាប់ដែលមានស្រាប់ក៏ដោយ។ អ្នកអភិរក្សបានអះអាងថា ការមានច្បាប់ការពារសត្វស្លាប នឹងអាចជួយបំពេញចន្លោះដែលកំពុងមាន ក៏ដូចជាបង្ការការកំណត់ថា ការប្រមាញ់សត្វស្លាប គឺជាជាបញ្ហាតូចតាច។
គួរបញ្ចាក់ផងដែរថា ប្រទេសវៀតណាម ដែលជាប្រទេសជិតខាង បានជ្រើសយកជំហរនេះរួចជាស្រេច។ ក្នុងឆ្នាំ២០២២ រដ្ឋាភិបាល បានអនុម័តសេចក្ដីណែនាំទី៤ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីកលូតលាស់ និងការរៀបចំការជួញដូរសត្វស្លាប កើតឡើងដោយសារការមានតម្រូវការសាច់បក្សីក្នុងភោជនីយដ្ឋាន ដែលជាតម្រូវការរបស់ប្រជាជនមានចំណូលមធ្យម។
គួរបន្ថែមថា នៅទូទាំងតំបន់ អ្នកអភិរក្សសត្វស្លាបក៏ចង់ទាមទារឲ្យមានការរឹតបន្តឹងលើឧបករណ៍បរបាញ់ ដែលនៅតែមានដាក់លក់យ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងទីផ្សារក្នុងស្រុក និងតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតផងដែរ។ ជាក់ស្ដែង អាជ្ញាធរក្នុងប្រទេសចិន បានបិទការលក់ មង និងឧបរកណ៍បរបាញ់ដទៃទៀត។
ជាមួយនឹងការបន្តឹងកាន់តែខ្លាំងលើកន្លែងលក់ទំនិញដែលមានទីតាំងជាក់ស្ដែង អាជីវករបានងាកទៅជួញដូរតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតវិញ ដោយដកចេញនូវការផ្សព្វផ្សាយឧបករណ៍បរបាញ់ និងបានដាក់បង្ហាញការដាស់តឿន នៅពេលមានការស្វែងរកឧបរណ៍នោះ។
លោក វរសក្ស បានលើកឡើងថា ការបន្តឹងការអនុវត្តច្បាប់ក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃ គឺជាកត្តាដ៏ចាំបាច់ យ៉ាងណាមិញ ដើម្បីទទួលបានប្រសិទ្ធភាព រដ្ឋាភិបាល ត្រូវតែលើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន។
លោក De Lange បានយល់ស្រប និងមានប្រសាសន៍ថា៖ «តាមរយៈការដាក់ទោស [ការបរបាញ់] លើសកម្មភាពនោះ…អ្នកកំពុងបង្កើនការចំណាយទៅឲ្យប្រជាជនដែលងាយរងគ្រោះបំផុតក្នុងសង្គម»។
ដំណោះស្រាយមួយដែលលោក De Lange កំពុងធ្វើការស្រាវជ្រាវ គឺការផ្ដោតលើការអភិរក្សតាមរយៈការផ្ដល់ប្រាក់៖ ផ្ដល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភប្រចាំថ្ងៃតិចតួច ដែលស្មើនឹងខ្សែបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រ ឬប្រមាណនឹង ២,៧០ដុល្លារ សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ នឹងជួយទៅដល់ប្រជាជនក្រីក្របំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីបំពេញតម្រូវការចាំបាច់ផ្សេងៗរបស់ពួកគេ និងកាត់បន្ថយការពឹងផ្អែកលើការបរបាញ់សត្វដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត។
លោក De Lange បានសង្កត់ធ្ងន់ថា នេះមិនមែនជាដំណោះស្រាយមួយដ៏ល្អឥតខ្ចោះនោះទេ តែវាជាចំណែកនៃដំណោះស្រាយដ៏ធំមួយ ដែលរួមមានការអប់រំ ការយល់ដឹង ក៏ដូចជាការធ្វើយុទ្ធនាការសង្គម ដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរការយល់ឃើញជុំវិញប្រធានបទការបរិភោគសាច់សត្វព្រៃ។
នៅតំបន់ផ្សេងទៀតក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក ការបរបាញ់ គឺជាកត្តាដែលធ្វើឲ្យចំនួនសត្វស្លាបកាន់តែថយចុះច្រើនឡើងៗ ជាក់ស្ដែងដូចជានៅប្រទេសវៀតណាម និងឡាវ។ យ៉ាងណាមិញ សម្រាប់ប្រទេសថៃ គឺនៅតែមានក្ដីសង្ឃឹមដោយប្រុងប្រយ័ត្ន។ ការប្រមាញ់សត្វស្លាប ដែលធ្លាប់តែជាសកម្មភាពកើតឡើងទូទៅ ត្រូវបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងក្នុងរយៈកាលបីទស្សវត្សចុងក្រោយនេះ។ របាយការណ៍ដោយ អង្គការជីវិតសត្វស្លាប បានកត់សម្គាល់ផងដែរថា នៅពេលដែលប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាជនបានកើនឡើង ហើយប្រជាជនផ្លាស់ទៅនៅទីក្រុងរដ្ឋាភិបាលថៃ បានបង្កើនការវិនិយោគលើការអភិរក្ស និងបានពង្រីកការអភិរក្ស និងការពារទៅដល់សត្វស្លាបដែលមានដើមកំណើតក្នុងស្រុក សរុបជាង ១ ០០០ប្រភេទ។
លោក Yong បានលើកឡើងថា៖ «ជាទូទៅ ប្រទេសថៃ មានទស្សនៈវិជ្ជមានទៅលើសត្វព្រៃ»។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «តែមិនមែនមានន័យថា មិនមានបញ្ហា លើការអភិរក្សនោះទេ»។ ដូចជាលើវិស័យទេសចរណ៍ និងការជួញដូរសត្វកម្រជាសត្វចិញ្ចឹមជាដើម។
លោក K. Yoganand ដែលជាអតីតមន្ត្រីដឹកនាំប្រចាំតំបន់ធ្វើការទៅលើសត្វព្រៃ និងបទល្មើសសត្វព្រៃ នៅអង្គការ WWF បានឲ្យដឹងថា អនាគតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា មិនត្រឹមតែត្រូវពឹងផ្អែកលើគោលនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ តែក៏អាស្រ័យលើថាតើអ្នកដឹកនាំគោលនយោបាយ នឹងយកចិត្តទុកដាក់លើការអភិរក្ស និងជាពិសេស ធានាលើផលប្រយោជន៍អភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចដែលត្រូវបានចែករំលែកទៅដល់ប្រជាជនស្មើៗគ្នា។
លោកបន្ថែមថា៖ «បើគិតលើសេដ្ឋកិច្ច ប្រទេសនឹងមានការរីកចម្រើន តែតើផលទាំងនោះនឹងត្រូវបានចែករំលែករវាងមនុស្សមួយក្រុមតូច រឺត្រូវបានចែកចាយធំទូលាយទៅកាន់ប្រជាជនផងដែរ? ខ្ញុំគិតថា នេះគឺជាកត្តាដ៏សំខាន់ដែលនឹងកំណត់ទិសដៅនៃអនាគតរបស់ប្រទេស»។
រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ព្រី នេរុ និង Jessie Li
អត្ថបទនេះត្រូវបានផលិតឡើងក្រោមការគាំទ្រពីអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា។
អត្ថបទនេះត្រូវបានចេញផ្សាយដំបូងនៅ Dialogue Earth និងស្ថិតនៅក្រោមអាជ្ញាបណ្ណរបស់ the Creative Commons BY NC ND
អត្ថបទបកប្រែដោយ កុច ស្រីមាន
