ថ្លែងនៅក្នុង«ទិវាប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ៩ធ្នូឆ្នាំ២០២២» អ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គម និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅតែលើកបញ្ហាអំពើពុករលួយជាប្រធានបទចម្បងក្នុងប្រទេសដែល រដ្ឋាភិបាលគួរតែបន្ដប្រើយន្ដការបន្ថែមទៀតដើម្បីកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយ ជាពិសេសបញ្ហាបក្ខពួកនិយម និងការសូកប៉ាន់ផ្សេងៗមិនគួរកើតមាន។
បើតាមលោក រ៉ូ វណ្ណៈ អ្នកតំណាងអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា និងក្រុមការងារប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានថ្លែងក្នុងកម្មវិធីកាលពីថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូ នេះថា អំពើពុករលួយបានបំផ្លាញការជឿទុកចិត្ដនឹងបាត់បង់ប្រជាធិបតេយ្យចុះទន់ខ្សោយ និងរារាំងដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសធ្វើឱ្យវិសមភាពសង្គម ភាពក្រីក្រ ការបែងចែកឋានៈសង្គម និងវិបត្ដិផ្សេងៗទៀតបន្ដកើតមានជាហូរហែរ និងធ្ងន់ធ្ងរដោយសារតែអំពើពុករលួយនេះ។
លោកបានចាត់ទុកថា៖ «អំពើពុករលួយនេះបានធ្វើឱ្យមូលធនជាច្រើនហូរចូលក្នុងហោប៉ៅរបស់មន្ដ្រីមានអំណាចនយោបាយ ដើម្បីកេងប្រវ័ញ្ចទាក់ទាញយកសំណូក។ អំពើពុករលួយបានបង្កើតឱ្យមានពន្ធខ្ពស់ ហើយការបង្កើតពន្ធនេះវាបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ចំណូលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប»។
យ៉ាងណាមិញលោកក៏បានលើកបន្ថែមថា អំពើពុករលួយនេះបានធ្វើឱ្យមន្ដ្រីដែលមានឥស្សរយសមួយចំនួនយកតួនាទីរបស់ខ្លួនប្រើក្នុងគោលបំណងកេងប្រវ័ញ្ចទ្រព្យសម្បតិ្ដពីប្រជាពលរដ្ឋ។ លោកថា អំពើពុករលួយក៏បានបំផ្លាញសណ្ដាប់ធ្នាប់នយោបាយផងដែរ។
លោក វណ្ណៈ បានអះអាងថា៖ «អំពើពុករលួយផ្នែកនយោបាយមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធទៅនឹងការលាងលុយកខ្វក់ដោយសារឥស្សរជនកំពុងកាន់អំណាច និងសហការីដែលធ្វើជំនួញរបស់ពួកគេទទួលបានប្រយោជន៍ច្រើនបំផុតពីសកម្មភាពខុសច្បាប់បែបនេះ»។
បើតាមសន្ទស្សន៍នៃការយល់ឃើញពីអំពើពុករលួយឆ្នាំ២០២១ ដែលទើបចេញផ្សាយដោយអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ (Transparency International) នៅថ្ងៃទី២៥ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២២ បានបង្ហាញថា កម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១៥៧ ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន១៨០ នៅលើពិភពលោក។ ចំណាត់ថ្នាក់នេះថយជាងឆ្នាំមុនបន្តិចដែលមានចំណាត់ថ្នាក់១៦០។ យ៉ាងណាក្តី ចំណាត់ថ្នាក់នេះបង្ហាញថា កម្ពុជានៅតែជាប្រទេសដែលមានកម្រិតពុករលួយអាក្រក់ជាងគេបំផុតក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង១០នៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថា អាស៊ាន។
ចំណែកឯ អ្នកស្រី អូឡូហ្វ៍សិន លេខាទីមួយនៃការិយាល័យស្ថានទូត ស៊ុយអែតប្រចាំនៅកម្ពុជា បានលើកឡើងថា នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យពលរដ្ឋមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការរាយការណ៍ពីអំពើពុករលួយបានគ្រប់គ្នាដោយមិនមានការភ័យខ្លាចនោះទេ។ អ្នកស្រីថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែផ្ដល់កិច្ចការពារ និងសេវាកម្មជាមូលដ្ឋានមួយសម្រាប់អ្នករាយការណ៍បញ្ហាអំពើពុករលួយ ជាពិសេសធានាឱ្យបាននូវសុវត្ថិភាពសម្រាប់ពួកគាត់។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «អំពើពុករលួយជាឧបសគ្គសំខាន់បំផុតក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចិរភាព ដូច្នេះសាធារណៈជនមានតួនាទីរាយការណ៍ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយដោយខ្លួនឯង»។
ក្រោយពីអង្គការតម្លាភាពអន្ដរជាតិកម្ពុជាបានចេញរបាយការណ៍ស្ដីអំពីអំពើពុករលួយរបស់ប្រទេសកម្ពុជាថាបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១៥៧ ក្នុងចំណោម១៨០ប្រទេសលើពិភពលោកត្រូវបានអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន បានច្រានចោល និងបានលើកឡើងថា របាយការណ៍របស់អង្គការតម្លាភាពអន្ដរជាតិកម្ពុជាមិនត្រឹមត្រូវនឹងមានចេតនាបោកប្រាស់។
លោកបានហៅរបាយការណ៍នេះថា៖ «ជារបាយការណ៍ប្រតិដ្ឋ[យោបល់ផ្ទាល់ខ្លួន] និងបោកប្រាស់ និងមិនតំណាងឱ្យការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់កម្ពុជានោះឡើយ»។ នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកមួយកន្លងទៅ។
យុវតី កូនង៉ា និស្សិតឆ្នាំទី៤ផ្នែកច្បាប់នៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ដ្រ និងសេដ្ឋកិច្ចដែលបានចូលរួមក្នុងទិវាប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បាននិយាយថា ការយល់ដឹងពីបញ្ហាសង្គមជារឿងសំខាន់ណាស់ដែលយុវជនគួរយល់ដឹង ជាពិសេសបញ្ហាអំពើពុករលួយជាបញ្ហាធំធ្វើឱ្យសង្គមគ្មានការរីកចម្រើន ណាមួយខ្លួនត្រូវធ្វើសារណាបញ្ចប់ឆ្នាំអំពីអំពើពុករលួយនេះផង។
និស្សិតរូបនេះបន្ដថា៖ «អំពើពុករលួយនេះគឺវាប៉ះពាល់សង្គមខ្លាំងណាស់បង។ ខ្ញុំត្រូវធ្វើសារណាបញ្ចប់ឆ្នាំដោយខ្ញុំយករឿងហ្នឹងជាប្រធានបទផងបង»។
នៅក្នុងវេទិកានេះមិនមានការចូលរួមពីមន្ដ្រីនៃអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយនោះទេ។ យ៉ាងណាខេមបូចា បានទាក់ទងលោក ឱម យិនទៀង ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយដើម្បីសុំការអត្ថាធិប្បាយបន្ថែមពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាអំពើពុករលួយ ប៉ុន្ដែមិនមានការឆ្លើយតបណាមួយនោះទេ។
បើតាមលោក ហួ តុលា អនុប្រធានផ្នែកៃអគ្គលេខាធិការដ្ឋានក្រុមបឹ្រក្សាជាតិកម្ពុជាដើម្បីអភិវឌ្ឍយុវជន បានថ្លែងថា ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាអំពើពុករលួយនេះលោកមិនមានការបកស្រាយនោះទេ ពីព្រោះវាជាដែនសមត្ថកិច្ចរបស់អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។ តែយ៉ាងណាលោកថា ការចូលរួមរបស់យុវជន និងពលរដ្ឋខ្មែរគឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ហើយរឿងការប្រើប្រាស់យន្ដការការពារក៏មាននៅក្នុងច្បាប់នីតិរដ្ឋរួចហើយ ដូច្នេះមិនគួរមានការភ័យខ្លាចក្នុងការរាយការណ៍បញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹងនោះទេ។
លោក តុលា បន្ដថា៖ «យើងខ្ញុំក្នុងក្របខណ្ឌជាការងារនេះ សុំអនុញ្ញាតថាមិនអាចនិយាយបាន ពីព្រោះវាមិនមែនជាយន្ដការស្ថាប័នរបស់យើងជាអ្នកប្រតិបត្ដិផ្ទាល់»។
តាមច្បាប់ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ មាត្រា៣៨ចែងថា អំពើពុករលួយគឺជាបទល្មើសដែលដាក់ទោសទណ្ឌទៅលើអំពើពុករលួយ ឬប៉ុនប៉ងពុករលួយ ប្រព្រឹត្ដដោយមន្ដ្រីនយោបាយ អ្នករាជការ យោធា ឬភ្នាក់ងាររបស់គណបក្សនយោបាយ។ អំពើពុករលួយទោះធ្វើឡើងក្រោមទម្រង់សកម្ម ឬអកម្ម ដូចជាការសូកប៉ាន់ ការរំលោភមុខងារ ដើម្បីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងការជំរិតទារប្រាក់ ត្រូវបានកំណត់ថាជាបទល្មើសនៅក្រោមបទបញ្ញតិ្ដរបស់ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០១០ដោយរដ្ឋាភិបាលដោយមាន លោក ឱម យិនទៀង ជាប្រធានអង្គភាពមួយនេះ។
ជុំវិញបញ្ហាអំពើពុករលួយនេះត្រូវបានលោក មាស នី អ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គម នយោបាយ បានចាត់ទុកថា អំពើពុករលួយនេះបានបង្កើតឱ្យមានបក្ខពួក និងការកេងប្រវ័ញ្ច ជាពិសេសនៅពេលដែលចង់ដកអ្នកចាស់ណាម្នាក់ចេញដោយចង់ដាក់អ្នកថ្មីចូលគឺវាមិនងាយនឹងដក ហើយវាជាអ្វីលោកមានការព្រួយបារម្ភថានឹងបន្ដទៅគ្រប់ជំនាន់ទៀត ហើយការលើកឡើងរបស់លោកគ្រាន់តែចង់ដាស់តឿនដល់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹងឱ្យទាន់ពេលវេលា។
លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «កាលណាដោះស្រាយអត់ចេញ វាក្លាយជាកេរដំណែលមួយ នឹងអាចបរាជ័យខ្លួនឯងក៏ថាបាន»។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា បានទទួលស្គាល់ថា ប្រទេសនៅលើលោក គ្មានប្រទេសណាគ្មានអំពើពុករលួយទេ ទាំងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ គ្រាន់តែតិចឬក៏ច្រើន។ ប៉ុន្ដែលោកថា ការរស់នៅក្នុងសង្គមត្រូវហ៊ានថា ហ៊ាននិយាយអំពីបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹង ពីព្រោះអំពើពុករលួយនេះវាបានបង្កការលំបាកជាច្រើនដល់សង្គម ជាពិសេសបញ្ហាជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ ដោយសារការប្រើតួនាទី និងអំណាច បក្ខពួកនិយម ដើម្បីប្រមូលផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។
លោកបន្ថែមថា៖ «យើងត្រូវទទួលស្គាល់ថាប្រទេសយើងមានអំពើពុករលួយ ហើយអ្វីជាអំពើពុករលួយ?។ វាមិនអាចលុបបំបាត់បានទាំងស្រុងទេ ប៉ុន្ដែយើងក៏ត្រូវមានវិធីក្នុងការកាត់បន្ថយឱ្យវានៅតិចតួចតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន»។
នៅក្នុងទិវាប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ៩ធ្នូ ឆ្នាំ២០២២នេះ ក៏មានការចូលរួមពីយុវជន និងយុវតី អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងពលរដ្ឋដែលចង់ស្វែងយល់ពីបញ្ហាអំពើពុករលួយ១៦០នាក់ក្រោមប្រធានបទ«រួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ»ផងដែរ។
ក្រៅតែពីបញ្ហាអំពើពុករលួយបានរារាំងកិច្ចការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ អំពើពុករលួយនេះក៏បានរារាំងនឹងផ្ដល់ផលលំបាកជាច្រើនដល់វិស័យសារព័ត៌មានក្នុងការផ្សព្វផ្សាយអំពីបញ្ហាការប្រព្រឹត្ដអំពើពុករលួយផងដែរ។
បើតាម លោក ណុប វី នាយកប្រតិបត្ដិសមាគមសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា(ខេមបូចា) បានចាត់ទុកថា អំពើពុករលួយបានផ្ដល់បញ្ហាជាច្រើនដល់អ្នកសារព័ត៌មាន ដូចជាការស្នើសុំអាជ្ញាបណ្ណរបស់អ្នកសារព័ត៌មានហាក់មានភាពយឺតយ៉ាវ បើសិនជាមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយក្រសួងទៅបានអាជ្ញាបណ្ណហ្នឹងលឿនចឹងទៅ។ លោកថា មិនត្រឹមតែអាជ្ញាធរថ្នាក់ជាតិទេ សូម្បីតែអាជ្ញាធរថ្នាក់មូលដ្ឋានក៏ប្រព្រឹត្ដនូវអំពើពុករលួយដែរ។ លោកថា មានករណីជាច្រើនដូចជាករណីផ្សាយពីអ្នកជល់មាន់ ផ្សាយពីការទន្ទ្រានយកដី ការកាប់ព្រៃឈើ បែរជាអ្នកប្រព្រឹត្ដមិនត្រូវបានចាប់ខ្លួនទេ បែរជាអ្នកសារព័ត៌មានត្រូវរងបណ្ដឹងទៅវិញ រហូតត្រូវជាប់គុក អានេះគ្រាន់តែជាផ្នែកតូចមួយប៉ុណ្ណោះ។
លោកថ្លែងថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំទាំងអស់ហ្នឹង សុទ្ធសឹងតែកើតចេញពីអំពើពុករលួយទាំងអស់។ ហើយអំពើពុករលួយនេះវាកើតចេញពីការអនុវត្ដតួនាទីភារកិច្ចរបស់មន្ដ្រីនៅមូលដ្ឋានដែលនាំឱ្យកើតបញ្ហាហ្នឹង»។ លោកបន្ថែមថា៖ «ដើម្បីបញ្ចប់បញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹងបានមិនថាតែវិស័យសារព័ត៌មានទេ គ្រប់វិស័យទាំងអស់ វាទាល់តែមានការអនុវត្ដច្បាប់ឱ្យបានជាក់លាក់សម្រាប់ធានាថា មិនមានអំពើពុករលួយតាមយន្ដការច្បាប់ដែលមានចែង»។
កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ បានបញ្ជាក់ថា បញ្ហាចំនួន២ គឺការដាក់កម្ពុជាឱ្យស្ថិតក្នុង«បញ្ជីប្រផេះ» នៃក្រុមប្រទេសដែលមានហានិភ័យខាងលាងលុយកខ្វក់ និងការទម្លាក់កម្ពុជាទៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ទី៣ ឬបញ្ជីខ្មៅ នៃការជួញដូរមនុស្សឆ្នាំ២០២២ បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងលើមុខមាត់កម្ពុជា។
ការបញ្ជាក់បែបនេះរបស់លោកបានធ្វើឡើងនៅក្នុងឱកាសដែលលោកអញ្ជើញជាអធិបតីភាពសម្ពោធដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនូវអគាររដ្ឋបាលកម្ពស់១០ជាន់ និងអគារសាលប្រជុំកម្ពស់៣ជាន់របស់ស្នងការដ្ឋាននគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ។
លោក ស ខេង បានលើកឡើងបន្ថែមថា ប្រសិនបើមិនខិតខំប្រឹងប្រែងរំដោះកម្ពុជា ឱ្យចេញពីបញ្ជីប្រផេះនោះទេ វាអាចនឹងថ្ងៃណាមួយត្រូវបានទម្លាក់ចូលក្នុងបញ្ជីខ្មៅ នៃការចរាចរណ៍លុយបន្ថែមទៀត ដែលអាចធ្វើការប្រើថវិកាទាំងរដ្ឋ និងឯកជនមានការលំបាក។
កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ ក្រសួងមហាផ្ទៃ អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា និងអង្គការអាក់សិនអេតកម្ពុជា បានសម្ពោធដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់នូវកម្មវិធីទូរសព្ទដៃ «មតិយើង» ត្រូវបានសហការផលិតឡើងតាមរយៈការគាំទ្រហិរញ្ញវត្ថុពីសហភាពអឺរ៉ុប(EU) និងទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិស៊ុយអែត(Sida) ចាប់តាំងពីខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ។ កម្មវិធីទូរសព្ទដៃ រឺApp ដែលមានឈ្មោះថា «មតិយើង» ត្រូវបានក្រសួងមហាផ្ទៃ និងសង្គមស៊ីវិលដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសដាក់ពាក្យបណ្ដឹង ឬរិះគន់ពីភាពខ្វះខាតរឺអសកម្មណាមួយអំពីសេវាសាធារណៈនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដោយរក្សាការសម្ងាត់៕
