នៅជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា អ្នកសារព័ត៌មានក្នុងស្រុកកំពុងព្យាយាមជូនដំណឹងដល់សាធារណជន និងអាជ្ញាធរចំពោះការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខុសច្បាប់ដែលបណ្ដាឱ្យបាត់បង់ព្រៃឈើរបស់ពួកគេ។ ម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកគេបានស្លាប់ដោយសាររបួសរបស់គាត់ បន្ទាប់ពីត្រូវបានគេបាញ់កាលពីខែធ្នូឆ្នាំ២០២៤ ខណៈពេលដែលគាត់ធ្វើដំណើរត្រឡប់មកពីរាយការណ៍ព័ត៌មាន ។ Forbidden Stories បានទៅកន្លែងកើតហេតុដើម្បីស៊ើបអង្កេតពីស្ថានភាពនៃការស្លាប់របស់គាត់។
អត្ថបទដកស្រង់៖ (Forbidden Stories) រឿងរ៉ាវហាមឃាត់ បានស៊ើបអង្កេតការស្លាប់របស់អ្នកកាសែតកម្ពុជា ឈឿង ឈឹង ដែលត្រូវបានបាញ់សម្លាប់ពេលធ្វើដំណើរត្រឡប់មកផ្ទះវិញ ពីការរាយការណ៍អំពីព្រៃឈើដែលត្រូវបានកាប់បំផ្លាញដោយការកាប់ឈើខុសច្បាប់។
គន្លឹះសំខាន់ៗ៖
- អ្នកកាសែត ឈឿង ឈឹង ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤។ វីដេអូរបស់គាត់ស្តីពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើអាចជាមូលហេតុមួយនៃឃាតកម្មរបស់គាត់។
- គម្រោងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើដែលគាត់បានថតពីរបីសប្តាហ៍មុនពេលមរណភាពរបស់គាត់បានទាក់ទាញភ្នែករបស់អាជ្ញាធរដែលបានចាប់ផ្តើមការស៊ើបអង្កេតចាប់តាំងពីពេលនោះមក។
- អ្នកកាសែតដែលស៊ើបអង្កេតបរិស្ថាននៅកម្ពុជាប្រឈមនឹងការគាបសង្កត់កាន់តែខ្លាំង។ អ្នកខ្លះត្រូវបានចាប់ដាក់ពន្ធនាគារកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ខណៈអ្នកខ្លះទៀតត្រូវបានគេបដិសេធមិនឲ្យចូលប្រទេស។
«គាត់ចង់ការពារព្រៃឈើ» អ្នកស្រី ជ័យ យឿន ស្រក់ទឹកភ្នែក ពេលអ្នកស្រីចង្អុលទៅអាសនៈតូចក្នុងបន្ទប់ដែលយើងកំពុងសម្ភាស។ តង្វាយមួយចំនួនបានដាក់នៅពីមុខរូបថតមួយសន្លឹក៖ នេះជាអ្វីដែលអ្នកស្រីទទួលបានពីប្តីរបស់គាត់ ដែលបានរួមរស់ជាមួយគ្នាអស់រយៈពេល ៣៧ឆ្នាំ។
កាលពីពីរសប្តាហ៍មុន គឺនៅថ្ងៃទី៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ អ្នកកាសែតលោក ឈឿង ឈឹង និងលោក មឿន នី កំពុងរៀបចំខ្លួនត្រឡប់មកផ្ទះវិញ បន្ទាប់ពីឆ្លងកាត់ព្រៃពេញមួយថ្ងៃដោយម៉ូតូ។ នៅម៉ោងប្រហែល ៦ ល្ងាច ខណៈដែលព្រះអាទិត្យបានលិចផុតចុងដើមឈើនៃដែនជម្រកសត្វព្រៃបឹងពែរ ភាគខាងជើងប្រទេសកម្ពុជា ពួកគេបានជួបកសិករម្នាក់ឈ្មោះ ស៊ី លើយ ដែលបានសួរពួកគេថាពួកគេកំពុងធ្វើអ្វីនៅទីនោះ។
ប៉ុន្មាននាទីបន្ទាប់ពីចេញដំណើរម្តងទៀត ពួកគេបានជួបកសិករដដែល ដែលកំពុងរង់ចាំពួកគេនៅឆ្ងាយតាមដងផ្លូវ ដោយកំពុងពួនស្ទាក់។ គាត់បានបាញ់កាំភ្លើងខ្លីមួយដើម។ គ្រាប់កាំភ្លើងបានបាញ់ចូលចំចំហៀងខាងឆ្វេងរបស់ឆេង ហើយគាត់ក៏ដួល។ អ្នកកាសែតអាយុ៦៣ឆ្នាំនៅតែដឹងខ្លួនត្រូវបានដឹកតាមរ៉ឺម៉កដែលផ្លាស់ប្តូរទៅជាផ្លូវបណ្តោះអាសន្នទៅកាន់ភូមិដែលនៅជិតបំផុត។ ពេលនោះគាត់ត្រូវបានគេបញ្ជូនទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យក្នុងខេត្តសៀមរាប ចម្ងាយ ៨៥ គីឡូម៉ែត្រ។ បីថ្ងៃក្រោយមកគាត់បានស្លាប់ដោយសាររបួសរបស់គាត់។
អតីតទាហានក្នុងជួរកងទ័ព លោក ឈឹង បានក្លាយជាអ្នកកាសែតក្នុងការប៉ុនប៉ងសង្គ្រោះព្រៃឈើ។ ដូចសហសេវិក ៨ ០០០ នាក់ដែរ គាត់កាន់កាតសារព័ត៌មានដែលចេញដោយក្រសួងព័ត៌មានកម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ាងណា គាត់មិនបានទទួលប្រាក់ខែសម្រាប់ការងាររបស់គាត់ទេ។
នេះជាស្ថានភាពទូទៅនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលអ្នកសារព័ត៌មានរស់ និងធ្វើការងារក្រៅ ដើម្បីបំពេញបន្ថែមនូវប្រាក់កម្រៃតិចតួចដែលពួកគេទទួលបានពីចាងហ្វាងសារព័ត៌មាន។ លោក ណុប វី នាយកប្រតិបត្តិនៃសមាគមសម្ព័ន្ធអ្នកកាសែតកម្ពុជា (CamboJA) បានបញ្ជាក់ថា៖ «ពួកគេមិនទទួលបានប្រាក់ខែ ហើយពួកគេមិនមានជំនាញត្រឹមត្រូវ ប៉ុន្តែពួកគេបានកំណត់។ ពួកគេធ្វើការដោយចិត្តរបស់ពួកគេ»។
លោក ឈឹង មិនចេះអក្សរ។ ជំនួសឱ្យការសរសេរ គាត់បញ្ជូនវីដេអូរបស់គាត់ដោយផ្ទាល់ជាមួយនិពន្ធនាយកនៃគេហទំព័រអនឡាញ Kampuchea Apivhat ដែលជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯកជនដែលចាប់អារម្មណ៍ជាទូទៅដូចមនុស្សរាប់រយនាក់ផ្សេងទៀតនៅក្នុងប្រទេស។
ថ្វីត្បិតតែជាប្រទេសដំបូងគេនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលបង្កើតប្រព័ន្ធតំបន់ការពារក៏ដោយ ត្រឡប់ទៅឆ្នាំ១៩២៥ ប្រទេសកម្ពុជាហាក់ដូចជាមានការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ និងការថែរក្សាលំហធម្មជាតិទាំងនេះ។ នៅថ្ងៃទទួលមរណភាព លោក ឈឹង និងសហការី លោក នី បានទៅស្វែងរកដីដែលទើបនឹងឈូសឆាយថ្មីៗ ក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃបឹងពែរ ដែលដើមឡើយមានផ្ទៃដីជិត ២ ៥០០ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ប៉ុន្តែត្រូវបានបំផ្លាញជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។ រឿងរ៉ាវហាមឃាត់បានទៅទីនោះដើម្បីស្វែងយល់ពីអ្វីដែលធ្វើឱ្យជីវិតអ្នកកាសែតស្លាប់។
បឹងពែរ ជាជម្រកតែមួយគត់
ភាពអស្ចារ្យនៃប្រាសាទអង្គរវត្តគឺគ្រាន់តែធ្វើដំណើររយៈពេលពីរម៉ោងពីភូមិត្រពាំងភ្លោះរបស់លោកឈឹង។ ប៉ុន្តែនៅទីនេះ ជីវិតគឺខុសគ្នា។ មិនមានប្រាសាទទេទីនោះ ហើយអ្នកទេសចរក៏មានតិចដែរ។ នៅតាមដងផ្លូវ ទេសភាពត្រូវបានបំផ្លាញដោយសារការកាប់ព្រៃឈើ។ ភាពក្រីក្រមាននៅគ្រប់ទីកន្លែង។ ហើយមានច្បាប់ត្រឹមត្រូវដែលចែងយ៉ាងច្បាស់ថា ដែនជម្រកសត្វព្រៃបឹងពែរ ឥឡូវនេះជាដែនជម្រកសត្វតែម្យ៉ាងប៉ុណ្ណោះ នេះជាអ្វីដែលលោក ឈឹង ប្ដេជ្ញាផ្សព្វផ្សាយការពារ។
លោក ណុប វី នាយកប្រតិបត្តិនៃសម្ព័ន្ធអ្នកកាសែតកម្ពុជា (CamboJA) ថ្លែងថា៖ «វាគ្រោះថ្នាក់សម្រាប់ពួកគេ។ ពួកគេដូចជាអ្នកផ្លុំកញ្ចែ។ គេឃើញមានអ្វីកើតឡើងដោយខុសច្បាប់ក៏ទៅទីនោះ ហើយរាយការណ៍ទៅអាជ្ញាធរ»។
សព្វថ្ងៃនេះ ស្ទើរតែគ្មានអ្នកកាសែតស៊ើបអង្កេតណាអាចរាយការណ៍អំពីប្រធានបទទាំងនេះទេ។ ដូច្នេះ លំហូរនៃព័ត៌មានពឹងផ្អែកលើអ្នកសារព័ត៌មានដូចជា លោក ឈឹង៖ មនុស្សដែលចូលប្រឡូកក្នុងវិស័យនេះក្រោយៗ ដោយជាមិនមានសមត្ថភាពអ្វីក្រៅពីការថតអ្វីដែលពួកគេឃើញនោះទេ។
លោក ណុប វី លើកឡើងថា៖ «វាគ្រោះថ្នាក់សម្រាប់ពួកគេ។ ពួកគេដូចជាអ្នកផ្លុំកញ្ចែ។ គេឃើញមានអ្វីកើតឡើងដោយខុសច្បាប់ក៏ទៅទីនោះ ហើយរាយការណ៍ទៅអាជ្ញាធរ»។ លោកបន្តថា៖ «យើងត្រូវការពួកគេ»។
នៅជិតតំបន់អភិរក្សធម្មជាតិ គ្មានដើមឈើ ឬសញ្ញាស្វាគមន៍ភ្ញៀវទេ។ សូម្បីតែពេលស្តាប់ដោយយកចិត្តទុកដាក់ក៏ពិបាកនឹងឮសត្វស្លាបច្រៀងដែរ។ សត្វក្អែកពីរបីក្បាលមើលឃើញ ដទំនៅលើខ្នងក្របីដែលស្គមស្គាំង។ នៅតាមដងផ្លូវ ដីឡូត៍ជាច្រើនត្រូវបានរុះរើចេញពីដើមឈើដ៏ប្រណិត ជាពិសេសឈើគ្រញូង។
លោក នី ឱ្យដឹងថា៖ «វាត្រូវបានគេកាប់ដើម្បីលក់ជាគ្រឿងសង្ហារិម»។ លោក នី បានបន្តថា៖ «ដើមឈើតូចៗត្រូវបានគេកាប់ដើម្បីដុត ហើយកែច្នៃទៅជាធ្យូង… ដំណាំដំឡូងមី និងស្វាយចន្ទីត្រូវបានគេដាំជំនួសវិញ»។
ក្នុងរយៈពេល ២០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ស្ទើរតែបីភាគបួននៃព្រៃឈើដំបូងរបស់ បឹងពែរ ត្រូវបានបំផ្លាញ នេះបើយោងតាមការវិភាគដោយ Global Forest Watch ដែលជាវេទិកាអនឡាញដែលប្រើរូបភាពផ្កាយរណបដើម្បីបង្កើតការប៉ាន់ស្មានរបស់វា។
នៅថ្ងៃសម្លាប់លោក ឈឹង អ្នកកាសែតទាំងពីរនាក់បានចូលទៅកណ្តាលព្រៃចម្ងាយបីគីឡូម៉ែត្រពីខាងកើតផ្លូវធំ។ នៅក្នុងការឈូសឆាយ គល់ឈើពីរបីដើមបានធ្វើជាសាក្សីចំពោះរុក្ខជាតិដែលធ្លាប់ដុះនៅទីនោះ៖ ភាពផ្ទុយគ្នាស្រឡះទៅនឹងតំបន់ដែលមិនមានការប៉ះពាល់របស់ព្រៃឈើ។
នេះមិនមែនជាលើកទីមួយទេ ដែលលោក ឈឹង បានចុះទៅមើលដីឡូត៍នោះ ដោយបានជូនដំណឹងជាសាធារណៈដល់អាជ្ញាធរដល់ទៅបីសប្តាហ៍មុនពេលគាត់ស្លាប់។ ក្នុងវីដេអូដែលបានលុបឥឡូវនេះបានបង្ហោះក្នុងហ្វេសប៊ុកដែលយើងរកឃើញនៅលើទូរសព្ទរបស់គាត់ គាត់បានបរិហារពីភាពអសកម្ម និងសូម្បីតែភាពអសកម្មរបស់មន្ត្រីការពារបរិស្ថាននៅនឹងកន្លែង។ «ម៉េចក៏គេមិនឮថាត្រាក់ទ័រឈូសឆាយដី?»។ លោក ឈឹង បាននិយាយក្នុងកាមេរ៉ា។ ក្រោយមកគាត់នឹងត្រូវបានហៅដោយប្រធានអនុរក្សព្រៃដែលទទួលខុសត្រូវក្នុងការការពារបម្រុង។
លោក ឈឹង និយាយក្នុងវីដេអូ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ បាននិយាយថា៖ «មានសញ្ញានៃការឈូសឆាយ ហើយព្រៃឈើត្រូវបានបាត់បង់។ ហេតុអ្វីបានជាមន្ត្រីបរិស្ថានហៅខ្ញុំ? ខ្ញុំគ្រាន់តែផ្សាយវីដេអូនេះដើម្បីជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធចាត់វិធានការ»។
មិនដល់មួយម៉ោងក្រោយបន្ទាប់ពីការបាញ់ប្រហារ អាជ្ញាធរបានចោទប្រកាន់ថា បានចាប់យកទូរស័ព្ទរបស់លោក នី ដើម្បីលុបរាល់រូបថតដែលបានថតនៅក្នុងដីនោះនៅថ្ងៃនោះ។ ទោះបីជារឿងហាមឃាត់មិនអាចផ្ទៀងផ្ទាត់របាយការណ៍នេះដោយឯករាជ្យក៏ដោយ ក៏លោក នី ជឿជាក់ថា នេះអាចជាការប៉ុនប៉ងបំផ្លាញភស្តុតាងដែលទាក់ទងនឹងឃាតកម្មរបស់លោក ឈឹង។
លោក ឈឹង មិនបានបោះបង់ពីការងាររបស់គាត់។ គាត់បានតាមដាន និងថតរូបអ្នកណាដែលចូលរួមចំណែកកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខុសច្បាប់នៅជិតត្រពាំងភ្លោះ មិនថាគេកាប់ដើមឈើតែមួយដើម ឬមួយហិកតា ទោះបីជាយ៉ាងណា វាមានន័យថាជាការបង្កើតសត្រូវ។ នៅទីនេះអ្នកកាប់ឈើខុសច្បាប់ខ្នាតតូចមានគ្រប់ទីកន្លែង។ ប៉ុន្តែពួកគេភាគច្រើនលើសលប់គ្រាន់តែកាប់ដើមឈើប៉ុណ្ណោះព្រោះពួកគេគ្មានជម្រើស។
ឈើ៖ ជាធនធានដ៏សំខាន់សម្រាប់កសិករកម្ពុជា។
នៅប្រទេសកម្ពុជា ស្ទើរតែមួយភាគបីនៃប្រជាជនរស់នៅក្រោមបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រ។ ជារឿយៗឈើ គឺជាប្រភពថាមពលតែមួយគត់ ជាពិសេសសម្រាប់ចម្អិនអាហារ។ តាមបណ្តោយផ្លូវទៅភូមិត្រពាំងភ្លោះ បំពង់ផ្សែងឡអិដ្ឋបែបបុរាណគ្របដណ្ដប់ដោយចំបើងធ្វើឱ្យមានទេសភាពស្រស់ស្អាត ។ ពួកគេបានសម្គាល់ថាជាឡអិដ្ឋដែលផលិតធ្យូង។ ម្នាក់ក្នុងចំណោមនោះឈរនៅខាងក្រោយសួនរបស់ លោក ស៊ី លើយ ដែលគេសង្ស័យថាសម្លាប់លោក ឈឹង។
ដូចអ្នកស្រុកត្រពាំងភ្លោះភាគច្រើនដែរ លោក លើយ និងប្រពន្ធគាត់រស់នៅក្នុងស្ថានភាពមិនច្បាស់លាស់។ ផ្ទះមួយដែលមានដំបូលធ្វើអំពីឈើទំហំត្រឹមតែពីរបីម៉ែត្រការ៉េប មានកន្លែងទទួលភ្ញៀវ និងកន្លែងគេង និងចង្ក្រានបាយ។ ជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់លោក លើយ ជាអ្នកមើលគោ ខណៈប្រពន្ធចេញទៅធ្វើស្រែចម្ការ។ ពេលពួកគាត់គ្មានប្រាក់ចិញ្ចឹមជីវិត ប្រពន្ធបានសារភាពថា ប្តីគាត់កាប់ឈើខុសច្បាប់មួយចំនួនយកទៅលក់ឱ្យឈ្មួញកណ្តាល ។ វាជាទម្លាប់នៅទីនេះ ដូចដែលអ្នកគ្រប់គ្រងហាងលក់គ្រឿងទេសមួយក្នុងភូមិបានបញ្ជាក់។ បើតាមគាត់លើកឡើង អ្នកភូមិទាំងអស់ធ្វើការងារនេះ។
បច្ចុប្បន្ន លោក លើយ កំពុងជាប់ពន្ធនាគារនៅខេត្តសៀមរាប រង់ចាំការកាត់ទោស។ ប្រពន្ធរបស់គាត់និយាយថា គាត់មិនដឹងថាហេតុអ្វីគាត់អាចបាញ់អ្នកកាសែតនោះទេ។ បើតាមព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាដំបូងខេត្តសៀមរាប លោក លើយ បានសារភាពថា ខ្លួនពិតជាបានបាញ់ពិតប្រាកដមែន បន្ទាប់ពីមានជម្លោះផ្ទាល់ខ្លួន ជាជម្លោះដែលបង្កឡើងដោយការប៉ុនប៉ងជំរិតទារប្រាក់ពីភាគីលោក ឈឹង នេះបើយោងតាមការរៀបរាប់របស់ លោក លើយ នៃព្រឹត្តិការណ៍។ គាត់ប្រឈមមុខនឹងការជាប់ពន្ធនាគាររហូតដល់ ១៥ ឆ្នាំ។
រឿងហាមឃាត់ បានជួបលោក អ៊ន រស្មី មន្ត្រីនគរបាលមូលដ្ឋានដែលបានចាប់ខ្លួនលោក លើយ។ គាត់បានបដិសេធថា មិនបានទទួលពាក្យបណ្តឹងពីគាត់អំពីការប៉ុនប៉ងជំរិតទារប្រាក់។ ប៉ុន្តែអ្នកស្រុកខ្លះបានសារភាពថា វាមិនមែនជារឿងចម្លែកទេដែលអ្នកកាសែតសន្យាថាមិនផ្សាយវីដេអូពីព្រៃឈើជាថ្នូរនឹងលុយក្នុងស្រុកមួយចំនួន។
អ្នកកាសែតខ្លះចាកចេញដោយទទួលយកឈើបន្តិចបន្តួចដើម្បីការរស់នៅ។ អ្នកកាសែតផ្សេងទៀតទទួលបានប្រាក់កម្រៃបន្តិចបន្តួចចន្លោះពី ១០,0០០ ទៅ ២០,០០០ រៀល ដើម្បីបង់ថ្លៃអាហារ ឬសាំងម៉ូតូ ដែលជាចំនួនតិចតួចពេកក្នុងការបង្ហាញពីភាពត្រឹមត្រូវនៃឃាតកម្ម នេះបើយោងតាមលោក វី នាយកប្រតិបត្តិរបស់ ខេមបូចា។
លោកបានថ្លែងថា៖ «យើងមិនជឿថាគាត់ត្រូវបានគេសម្លាប់ដោយសារតែលុយបន្តិចបន្តួច»។ លោកបន្ថែមថា៖ «ទាំងអស់នេះ សំណួរសួរថា តើអ្នកណាឲ្យលុយអ្នកកាសែត ហើយហេតុអ្វី? វាដោយសារតែពួកគេព្យាយាមទិញពួកគេ ហើយលាក់បាំងអ្វីមួយ»។
លោក លើយ បានប្រាប់លោក ចាន់ ចំរើន អ្នកសម្របសម្រួលសមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) ប្រចាំខេត្តថា លោកខឹងនឹងលោក ឈឹង យ៉ាងខ្លាំង ដោយសារតែការបង្ហោះតាមហ្វេសប៊ុករបស់លោក។ អ្នកដែលស្និទ្ធនឹងអ្នកកាសែតជឿថា ការបំបិទមាត់អ្នកកាសែតបែបនេះជឿថា លោក លើយ ត្រូវបានទទួលប្រាក់កំរៃបំបិទមាត់អ្នកកាសែត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មានរឿងមួយប្រាកដថាឃាតកម្មនេះបានបន្សល់ទុកស្លាកស្នាមនៅភូមិ។ អ្នកស្រុកតិចតួចណាស់ដែលហ៊ាននិយាយជាមួយយើង។
សេរីភាពសារព័ត៌មានស្ថិតក្រោមការគំរាមកំហែងកាន់តែខ្លាំងនៅកម្ពុជា
ជាមួយសហការីរបស់លោក ឈឹង គឺលោក នី រឿងរ៉ាវហាមឃាត់ បានទៅដល់ទីតាំងដែលគាត់ និងលោក ឈឹង បានទៅដល់។ ស្លាកសញ្ញាមួយត្រូវបានបង្ហាញឱ្យឃើញ ដោយសរសេរថា «ដីកំពុងជាប់បណ្ដឹងតុលាការ» ជាភាសាខ្មែរ។
ដើម្បីស្វែងយល់បន្ថែមអំពីអត្ថន័យនៃសញ្ញានេះ យើងបានទៅមូលដ្ឋានរបស់អនុរក្សព្រៃឈើ ជាកន្លែងដែលយើងជួបបុរសមួយចំនួនដេកនៅក្នុងអង្រឹង។ គ្មាននរណាម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកគេចង់និយាយជាមួយយើងអំពីករណីនេះទេ។ ពួកគេបានបញ្ជូនយើងទៅកាន់មេរបស់ពួកគេ ដែលឈរជើងនៅចម្ងាយ ៩០ គីឡូម៉ែត្រ។
យើងបានដើរតាមបុរសម្នាក់ក្នុងចំណោមបុរសដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការឈូសឆាយដីនោះ។ ប្រពន្ធរបស់គាត់បានស្វាគមន៍យើងនៅមុខផ្ទះរបស់ពួកគេ ដែលនៅជាប់នឹងគល់ឈើ។ ដោយអង្គុយលើត្រាក់ទ័រចតក្រោមរោង។ បុរសដែលនៅជាន់ទីពីរបានធ្វើពុតជាមិនស្រួលខ្លួនដើម្បីជៀសវាងការនិយាយជាមួយយើង។ គ្រប់គ្នាហាក់ដូចជាភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះវត្តមានរបស់យើង។
បើតាមអាជ្ញាធរតុលាការកម្ពុជាមានការព្រួយបារម្ភ នៅពេលសួរសំណួរអំពីឃាតកម្មរបស់លោក ឈឹង គឺជារឿងគួរឲ្យអស់សំណើច។ បន្ទាប់ពីបានយល់ព្រមជួបយើងដំបូង អ្នកនាំពាក្យអយ្យការខេត្តសៀមរាប ទីបំផុតបានលុបចោល ដោយលើកឡើងពីការស៊ើបអង្កេតដែលកំពុងបន្ត។
ក្រសួងព័ត៌មានបានបញ្ជាក់សារជាថ្មីតាមរយៈអ្នកនាំពាក្យរបស់ខ្លួនថា ការប្ដេជ្ញាចិត្តក្នុងការផ្តល់ជំនួយក្នុងដំណើរការផ្លូវច្បាប់ដែលកំពុងដំណើរការ ដើម្បីរកយុត្តិធម៌ជូនគ្រួសារលោក ឈឹង។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានថ្លែងថា៖ «អ្នកសារព័ត៌មានមិនត្រូវពង្រីកការងាររបស់ខ្លួនហួសពីព្រំដែន និងភារកិច្ចរបស់អ្នកសារព័ត៌មាននោះទេ»។ អ្នកនាំពាក្យបន្តថា៖ «ពួកគេត្រូវសហការជាមួយអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធដោយការផ្តល់ព័ត៌មានសមស្រប ដូច្នេះករណីរសើបណាមួយដែលត្រូវបានរាយការណ៍អាចត្រូវបានដោះស្រាយ»។
ដកស្រង់ចេញពីសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន ដែលចុះផ្សាយក្រោយឃាតកម្មលើលោក ឈឿង ឈឹង។ «សេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនជាលំដាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧ ដែលអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បង្ក្រាបប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ»។
មុនលោក ឆេង គឺលោក តាំង ទ្រី ជាអ្នកកាសែតចុងក្រោយដែលត្រូវគេសម្លាប់នៅកម្ពុជា។ គាត់ក៏កំពុងស៊ើបអង្កេតការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅពេលដែលគាត់ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងឆ្នាំ២០១៤ ។ សហសេវិករបស់គាត់ជាច្រើននាក់បានទទួលរងការកាត់ទោសដាក់ពន្ធនាគារ។ នេះជាករណីរបស់អ្នកយកព័ត៌មាន សឿ សុជា ដែលរឿង Forbidden Stories បានជួប។ នៅក្នុងវីដេអូរបស់គាត់ លោក សុជា បានបរិហារភាពអសមត្ថភាព និងអំពើពុករលួយរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានក្នុងខេត្តកំពង់ធំ ដែលស្ថិតនៅចំកណ្តាលប្រទេស។
នៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ គាត់ត្រូវបានចាប់ដាក់គុកបន្ទាប់ពីមានពាក្យបណ្តឹង «ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ និងរើសអើង» ដែលមិនមែនជានរណាម្នាក់ក្រៅពីនាយកតំបន់ការពារបរិស្ថាន។
លោក សុជា បាននិយាយថា៖ «មុនពេលចាប់ខ្លួនខ្ញុំ [អាជ្ញាធរ] បានទូរសព្ទមកខ្ញុំដើម្បីនិយាយថា ខ្ញុំមិនត្រូវគ្នានឹង [អ្នកជួញដូរឈើ] ហើយយើងអាចរកការសម្រុះសម្រួលបាន»។ «ប៉ុន្តែខ្ញុំបដិសេធ ដូច្នេះខ្ញុំត្រូវបានចាប់ខ្លួន»។
ក្រសួងព័ត៌មានប្រាប់ រឿងរ៉ាវហាមឃាត់ ថា មិនបានដឹងរឿងនេះទេ មុននឹងបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃក្រមសីលធម៌សម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាន។
ជាប់ពន្ធនាគារតាំងពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ ក្រោយមក លោក សុជា ត្រូវបានគេសម្រេចដោះលែងឱ្យចូលធ្វើការវិញ។ «បើខ្ញុំមិនធ្វើ អ្នកណាធ្វើ?» គាត់បានសួរជាសំណួរ។
អ្នកកាសែតបរទេសដូចជា Gerland Flynn ក៏ស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីហាមឃាត់របស់អាជ្ញាធរផងដែរ។ រហូតមកដល់ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ អ្នកយកព័ត៌មានជនជាតិអង់គ្លេសម្នាក់នេះ គឺជាមនុស្សម្នាក់ចុងក្រោយបង្អស់ដែលស៊ើបអង្កេតអពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅកម្ពុជា (សូមមើលប្រអប់)។
អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនសរសេរថា៖ «សេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនជាលំដាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧មក ដែលអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បង្ក្រាបប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ»។
អ្នកកាសែតក្នុងស្រុកនៅតែជាសសរស្តម្ភចុងក្រោយនៃព័ត៌មានឯករាជ្យ ដោយមិនគិតពីតម្លៃខ្លួន។ ម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកគេបានសន្និដ្ឋានថា៖ «ថ្ងៃនេះ លោក ឈឹង ត្រូវបានសម្លាប់។ ថ្ងៃស្អែក វាអាចជាខ្ញុំ»។
អ្នកកាសែតអង់គ្លេសម្នាក់ត្រូវបានអាជ្ញាធរកម្ពុជា
នៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ លោក Gerald Flynn អ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មានរបស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរិស្ថាន Mongabay ត្រូវបានរារាំងមិនឱ្យចូលប្រទេសកម្ពុជា ហើយបញ្ជូនត្រឡប់ទៅប្រទេសថៃវិញ ជាកន្លែងដែលគាត់ទើបតែចំណាយពេលក្នុងចុងសប្តាហ៍។ ជនជាតិអង់គ្លេសអាយុ៣៣ឆ្នាំ បានមករស់នៅ និងធ្វើការក្នុងប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩ ដោយមានទិដ្ឋាការ និងបណ្ណសារព័ត៌មានដែលមានសុពលភាព។ នៅឯប៉ុស្ត៍ព្រំដែន មន្រ្តីអន្តោប្រវេសន៍បានបង្ហាញរូបគាត់នូវរូបថតអេក្រង់ដែលបង្ហាញថា គិតត្រឹមថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៥ គាត់ត្រូវបានដាក់ក្នុងបញ្ជីខ្មៅ។
នោះគឺត្រឹមតែបីថ្ងៃប៉ុណ្ណោះបន្ទាប់ពីកម្មវិធី France 24 បានចាក់ផ្សាយភាពយន្តឯកសារស្តីពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅជួរភ្នំក្រវាញ ដែលជាព្រៃឈើដ៏ល្បីល្បាញមួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ អ្វីដែលគួរឱ្យព្រួយបារម្ភនោះ គឺជាកន្លែងដែលក្រុមហ៊ុនធំៗមួយចំនួន ជាពិសេស បារាំង និងអាមេរិក បានចំណាយប្រាក់រាប់លានអឺរ៉ូទិញឥណទានកាបូន ដើម្បីទូទាត់ការបោះជំហានអេកូឡូស៊ីរបស់ពួកគេ។ នៅលើក្រដាស តំបន់នេះមានន័យថាត្រូវបានរក្សាទុក។ ប៉ុន្តែ ដោយប្រើយន្តហោះគ្មានមនុស្សបើក លោក Flynn បានបង្ហាញពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើដែលកំពុងបំផ្លាញព្រៃឈើនេះ ដោយមានការកាប់ឆ្ការយ៉ាងច្រើន។
ជាលទ្ធផលនៃភាពយន្តឯកសារ សកម្មជនជាច្រើននាក់ដែលបានសម្ភាសរឿងនេះត្រូវបានចាប់ខ្លួនមួយរយៈខ្លី។ ចំណែកលោក Flynn វិញ ពេលនេះគាត់គឺជាបុគ្គលដែលត្រូវបានគេមិនអនុញ្ញាតឱ្យរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយត្រូវបានបង្ខំឱ្យស្វែងរកកន្លែងស្នាក់នៅមួយផ្សេងទៀតដើម្បីបន្តឃ្លាំមើលពីបញ្ហាបរិស្ថាន។ ក្រសួងព័ត៌មានមិនបានផ្តល់ចម្លើយចំពោះសំណួររបស់យើងអំពីបញ្ហានេះទេ។
ចំណាំ៖ អត្ថបទនេះត្រូវបានបោះពុម្ពដំបូងដោយ Forbidden Stories ដែលជាអង្គការមិនរកប្រាក់ចំណេញដែលមានបេសកកម្មដើម្បីការពារការងាររបស់អ្នកសារព័ត៌មានដែលត្រូវបានគំរាមកំហែង និងបន្តការស៊ើបអង្កេតលើអ្នកសារព័ត៌មានដែលត្រូវបានបំបិទមាត់។
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ In Cambodia, The Death of A Journalist Highlights The Secrecy Shrouding Environmental Crimes
