ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនលើកឡើងថា ពួកគាត់ចំណាយថវិកា និងពេលវេលាជាច្រើនឆ្នាំដើម្បីស្នើសុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលចុះបញ្ជីដីធ្លីជាដីសមូហភាព ប៉ុន្តែដំណើរការនៃការចុះបញ្ជីមានភាពស្មុគស្មាញ និងអូសបន្លាយពេលជាច្រើនឆ្នាំ ខណៈពួកគាត់បារម្ភថា ការអូសបន្លាយនេះ អាចធ្វើឱ្យពួកគាត់ប្រឈមនឹងការបាត់បង់ដីធ្លីដោយសារអ្នកមានលុយមានអំណាចមួយចំនួន ដូចករណីដែលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចផ្សេងទៀតបានជួបប្រទះ។
ពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ភូមិតាឡែក ឃុំសាលាវិស័យ ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង ខេត្តកំពង់ធំ អ្នកស្រី ងួន ហ៊ាង បានឱ្យដឹងថា ការស្នើសុំចុះបញ្ជីរបស់សហគមន៍បានអូសបន្លាយចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០២០មក ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីដែលក្រុមហ៊ុនរបស់អ្នកស្រី កែវ លក្ខិណា បានទន្ទ្រានកាន់កាប់យកដីសហគមន៍។
អ្នកស្រីបន្តថា ប៉ុន្តែទោះបីយ៉ាងណា អ្នកស្រីនៅតែព្យាយាមស្វះស្វែងក្នុងការស្នើសុំចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពនេះឱ្យខានតែបានព្រោះសហគមន៍របស់អ្នកស្រីបានជួបបញ្ហាជាច្រើនមកហើយដោយសារការស្នើសុំចុះបញ្ជីដីសមូហភាពនេះនៅតែមានភាពពិបាក និងអូសបន្លាយបន្តទៅមុខទៀតបែបនេះ ដីរបស់សហគមន៍ត្រូវបាត់បង់ ដូច្នេះពលរដ្ឋមិនមានដីគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ធ្វើស្រែចម្ការចិញ្ចឹមជីវិត ពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍មួយចំនួនបានបង្ខំចិត្តចំណាកស្រុកទៅប្រទេសជិតខាងដើម្បីរកប្រាក់ចំណូលចិញ្ចឹមគ្រួសារ ទន្ទឹមគ្នានេះកូនៗរបស់គេត្រូវបាត់បង់ការសិក្សាផងដែរ។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «ចង់ឱ្យគាត់ដោះស្រាយឱ្យពួកខ្ញុំ ជាសហគមន៍ជនជាតិកួយភាគតិច ដែលនៅភូមិតាឡែក ទាំងស្រុង ឱ្យបានលឿនបំផុត ដោយសារពួកខ្ញុំប្រឈម អ្នកខ្លះបានចំណាកស្រុកទៅថៃ ទាំងប្រពន្ធកូន ចោលដី មិនបានរៀនមិនបានអីហ្នឹងឯង»។
អ្នកស្រី ងួន ហ៊ាង បានបន្តទៀតថា សហគមន៍អ្នកស្រីដែលមានប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ៣០០គ្រួសារនៅមិនទាន់ទទួលបានកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយនៅឡើយទេ រហូតមកដល់ពេលនេះ ហើយពុំមានការដោះស្រាយជាក់លាក់ណាមួយដល់សហគមន៍នោះទេពីខាងអាជ្ញាធរ ឃុំ ស្រុក មន្ទីរបរិស្ថាន និងមន្ទីរកសិកម្មដែលបង្កភាពលំបាកដល់ការស្នើសុំកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពសម្រាប់សហគមន៍របស់ពួកគេ។
អ្នកស្រី ងួន ហ៊ាង លើកឡើងថា៖ «តែមកដល់ពេលនេះយើងក៏កំពុងតែព្យាយាមទាក់ទងសុំអន្តរាគមន៍បន្តរហូតទៅដល់បរិស្ថាននៅដែន រហូតទៅដល់ដែនបរិស្ថានគាត់ឆ្លើយទៅដាក់ខាងគាត់ថា ឱ្យទៅសុំនៅខាងកសិកម្ម ដីនេះបានប្រគល់ឱ្យខាងកសិកម្ម ហើយយើងក៏បានទៅជួបខាងកសិកម្មដែនស្រុក ហើយកសិកម្មដែនស្រុកខាងព្រៃឈើហ្នឹងគាត់ឱ្យយើងទៅជួបខាងមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តទៀត»។
ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិឡៅកា សង្កាត់សុខដុម ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី អ្នកស្រី ភ្លឹក ភារម្យ បានលើកឡើងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០២០មក បញ្ហាស្នើសុំចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពរបស់សហគមន៍អ្នកស្រី នៅតែបន្តអូសបន្លាយមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ពុំទាន់មានការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានណាមួយពីខាងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធនោះទេ ហើយពុំមានការដោះស្រាយពីខាងអាជ្ញាធរក្នុងតំបន់ និងពុំមានការអើពើពីក្រសួង ឬមន្ទីរពាក់ព័ន្ធនានានោះឡើយ។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ចង់និយាយថា ប្រធានមន្ទី ឬក៏អាជ្ញាធរភាគច្រើនគេមិនសហការជាមួយជនជាតិដើមភាគតិច ហើយក៏មិនគោរពច្បាប់លើគោលការណ៍ចុះបញ្ជីដីសមូហភាពអ៊ីចឹង គេមិនបាន គេមិនធ្វើតាមគោលការណ៍អភិវឌ្ឍន៍របស់រដ្ឋាភិបាលអ៊ីចឹងណា»។
អ្នកស្រីបានឱ្យដឹងថា បើសិនការស្នើសុំចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិដីធ្លីសមូហភាពសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចរបស់អ្នកស្រីនៅតែអូសបន្លាយបែបនេះ វាបណ្ដាលឱ្យបងប្អូនសហគមន៍ប្រមាណ ជាង២០០គ្រួសារ ត្រូវបាត់បង់ដីដោយសារមានការលក់ដូរដីរបស់សហគមន៍ជាបន្តបន្ទាប់ ដោយជនចំណូលស្រុក អ្នកមានអំណាច និងការផ្សំគំនិតគ្នាធ្វើប្លង់កម្មសិទ្ធិដីធ្លីដែលជាដីរបស់សហគមន៍នោះ។ មួយវិញទៀតដើម្បីការពារសម្បត្តិធម្មជាតិនានា ដែលជាកេរ្តិ៍ដំណែលពីដូនតាបានបន្សល់ទុកជាយូរ សម្រាប់សហគមន៍អាស្រ័យផល តាមទំនៀមទំលាប់របស់សហគមន៍កន្លងមក និងសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ចរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងផងដែរ។
អ្នកស្រី ភ្លឹក ភារម្យ បានបញ្ជាក់ថា៖ «ដោយសារតែចង់ការពារដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិអ៊ីចឹងយើងត្រូវការចុះបញ្ជី បើសិនយើងមិនចុះបញ្ជីទេ អ៊ីចឹងយើងប្រឈមនឹងការបាត់បង់ដីធ្លី ប្រឈមនឹងការកាប់បំផ្លាញដីធ្លី ប្រឈមនឹងការបាត់បង់អត្តសញ្ញាណ្ណ វប្បធម៌ សេដ្ឋកិច្ចរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចយើង បើយើងមិនចុះបញ្ជីដី បានន័យថាយើងបាត់បង់សេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា សម្រាប់ទំហំដីចម្ការវិលជុំរបស់សហគមន៍នៅមិនទាន់អាចកំណត់ថា មានទំហំប៉ុន្មាននោះទេ ដោយសារមិនទាន់បានចុះបញ្ជីដីនៅឡើយ តែបើតាមការប៉ាន់ប្រមាណរបស់អ្នកស្រី ភ្លឹក ភារម្យ ផ្ទាល់ ដីចម្ការវិលជុំរបស់សហគមន៍ប្រហែល១ទៅ២ម៉ឺនហិកតា ដែលនៅមិនទាន់អាចចុះបញ្ជី ហើយកំពុងតែស្នើសុំចុះបញ្ជី។
ចំណែកតំណាងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង នៅឃុំស្រែឈូក ខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក យិន សិង្ហ ប្រាប់ថា ការមិនមានកម្មសិទ្ធិដីធ្លីច្បាស់លាស់បែបនេះ ធ្វើឱ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ប្រហែល១០០គ្រួសារជាង មិនមានដីគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់អ្នករស់នៅក្នុងសហគមន៍ក្នុងការធ្វើស្រែចម្ការ និងអាស្រ័យផលផ្សេងៗដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពនោះទេ ដោយមានការហាមឃាត់ពីអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធថាជាតំបន់ដីដែនជម្រកសត្វព្រៃ។
លោកឱ្យដឹងថា៖ «បើតាមទំនៀមទម្លាប់ពួកខ្ញុំពីដើមមកមានកំណត់ព្រំថាត្រឹមនេះ ត្រឹមនោះអ៊ីចឹងណា៎ ដល់ពេលបច្ចុប្បន្នឥឡូវ ការគ្រប់គ្រងរបស់មន្ត្រីបរិស្ថានហ្នឹងគេថាដីដែនជម្រកសត្វព្រៃអ៊ីចឹងទៅ ធ្វើឱ្យដីសហគមន៍របស់ពួកខ្ញុំខើច កាន់តែខើចអ៊ីចឹងទៅ»។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ លោកបានបន្តថា សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង បានទទួលរងផលប៉ះពាល់ ពីក្រុមហ៊ុនឯកជនឈ្មោះ ប៊ិញភ្វឿក១ ដែលជាក្រុមហ៊ុនវៀតណាម បានមកអភិវឌ្ឍន៍ លើចម្ការវិលជុំរបស់សហគមន៍ ហើយមកដល់ពេលនេះសហគមន៍ពុំបានទទួលយុត្តិធម៌ពីផ្លូវច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍លោកនោះទេ បើទោះបីសហគមន៍បានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងជាច្រើនលើកច្រើនសារនោះក្ដី ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤មកម្លេះ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ដោយសារសុំវិនិយោគពីរដ្ឋាភិបាលអ៊ីចឹង ដីហ្នឹង មកវិនិយោគនៅហ្នឹង ហើយប៉ះពាល់ទៅដល់ដីរបស់សហគមន៍របស់ពួកខ្ញុំអ៊ីចឹងណា៎ ប៉ុន្តែពួកខ្ញុំនេះដែលដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅដល់ស្ថាប័នកំពូល ទៅរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា ខុទ្ទកាល័យសម្ដេច អស់ហើយ នៅតែនៅតែមិនឈ្នះទៀតហ្នឹងណា»។
លោក ទីវ ស៊ីម ដែលជាជនជាតិដើមភាគតិច ទំពួនកាត់គ្រឹងមានអាយុ៤០ឆ្នាំ បច្ចុប្បន្នកំពុងរស់នៅក្នុងខេត្តរតនះគិរី និងកំពុងបន្តការសិក្សាថ្នាក់បណ្ឌិត ជំនាញផ្នែកគ្រប់គ្រង លោកមានប្រសាសន៍ថា ការចុះបញ្ជីដីសមូហភាពយឺតយ៉ាវ បង្កឱ្យមានការកើនឡើងកាន់តែច្រើននៃភាពក្រីក្រ នៅក្នុងសហគមន៍ដោយសារតែប្រជាពលរដ្ឋមិនមានកម្មសិទ្ធិដីធ្លីស្របច្បាប់ដើម្បីអាស្រ័យផលសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត និងបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ សង្គម និងគ្រួសារមានការបែកបាក់ ហើយប្រឈមការបាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ពូជសាសន៍ របស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។
លោកលើកឡើងថា៖ «អ្នកក្រីក្រមានភាពកើនឡើងដោយគ្មានដីសំរាប់ធ្វើចម្ការចិញ្ចឹមជីវិត។ បង្កើតទំនាស់ក្នុងគ្រួសារ និងសង្គម។ បាត់បង់ដី និងព្រៃឈើ។ បាត់បង់វប្បធម៌ និងប្រពៃណីជាតិពន្ធុរបស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិច»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ លោក ពិត ករុណា មានប្រសាសន៍ថា សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចមានចំនួន៤៥០សហគមន៍ ក្នុងនោះមានតែ ១៩៤សហគមន៍ប៉ុណ្ណោះ ដែលបានសម្រេចដំណាក់កាលស្នើសុំកំណត់អត្តសញ្ញាណ។ លោកបន្តថា ដើម្បីអាចស្នើសុំចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិដីធ្លីសមូហភាពសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចបាន ត្រូវឆ្លងកាត់បីដំណាក់កាល ដំបូងជាការស្នើសុំទទួលស្គាល់អត្តសញ្ញាណរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដោយក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ដំណាក់កាលទីពីរ ការស្នើចុះបញ្ជីជានីតិបុគ្គល ដោយក្រសួងមហាផ្ទៃ ចុងបញ្ចប់ជាការស្នើសុំចុះបញ្ជីដីសមូហភាពនៅក្រសួងរៀបចំដែនដីនគររូបនីយកម្ម និងសំណង់។
លោក ពិត ករុណា លើកឡើងថា៖ «មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទយើងបានទទួលស្គាល់អត្តសញ្ញាណជនជាតិដើមភាគតិច១៩៤សហគមន៍ លើ៤៥០សហគមន៍»។
ខេមបូចា មិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ទូច សុខៈ និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ លោក លោក សេង ឡូត បានទេ។
នាយករដ្ឋមន្រ្តី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានចេញសារលិខិតនៅថ្ងៃទី៦ ខែសីហា ថាកម្ពុជាមានជនជាតិដើមភាគតិចជាង១ (១,៤)ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនសរុប រួមមាន កួយ ទំពួន គ្រឹង ចារាយ ពូនង ក្រៅ កាវ៉ែត ស្ទៀង ក្រោល មិល កាចក់ ព័រ ខោញ ជង សួយ និងជនជាតិដើមភាគតិចមួយចំនួនផ្សេងទៀត។ ក្នុងលិខិតដដែលឱ្យដឹងថា រាជរដ្ឋាភិបាលគោរព និងការពារសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយរដ្ឋាភិបាលក៏បានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយជាតិស្ដីពី ការអភិវឌ្ឍជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដើម្បីការពារ និងអភិរក្ស វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ជំនឿ និងភាសាក៏ដូចជាការលើកស្ទួយដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចជាដើម។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលលេខាធិការដ្ឋានជនជាតិដើមភាគតិច លោក សំប៉យ ចាន់សុភា មានប្រសាសន៍ថា ការចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពិតជាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងដើម្បីជៀសវាងការបាត់បង់អត្តសញ្ញាណរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច បាត់បង់ទីលំនៅ និងដីសម្រាប់អាស្រ័យផលផងដែរ។
លោក ចាន់សុភា ថ្លែងថា៖ «អ៊ីចឹងបើសិនយើងមិនបាន គឺថាផ្ដល់អភិបាលកិច្ចទៅដល់គាត់ ធានាឱ្យគាត់ គេហៅថា រស់នៅតាមប្រពៃណី ឬក៏គ្រប់គ្រងទៅតាមដីធ្លីដែលគាត់មាន អ៊ីចឹងវាអាចនឹងបាត់បង់នៅថ្ងៃអនាគតហា៎ ហើយវាអាចបាត់បង់ទាំងភាសា បាត់បង់ទាំងវប្បធម៌ បាត់បង់ទាំងដីធ្លី ភូមិសាស្ត្រ របស់គាត់។ នៅថ្ងៃអនាគតវាមានផលអវិជ្ជមានច្រើនជាងហ្នឹងទៀត»។
បន្ថែមពីនេះ លោកបានលើកឡើងបន្តថា ដីរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ភាគច្រើនត្រូវបានកំណត់ជាតំបន់ដែនអភិរក្ស និងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច ហើយតំបន់វប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយចំនួនត្រូវបានឈូសឆាយ ដែលបង្កជាផលវិបាក និងផ្ដល់ផលប៉ះពាល់ដល់ការអាស្រ័យផលរបស់សហគមន៍ និងការចិញ្ចឹមជីវិតរបស់ពួកគេ។
លោកបន្តថា៖ «នៅពេលណាដែលមិនទាន់បានប័ណ្ណ ឬក៏មិនទាន់អភិបាលកិច្ចទៅលើសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច មានន័យថាយើងងាយរងគ្រោះមែនទែននៅពេលបច្ចុប្បន្ន យើងងាយរងគ្រោះនឹងការអភិវឌ្ឍផង និងការអភិរក្សផង។ តំបន់អភិរក្សទាំងអស់ភាគច្រើន គឺចូល៤លានហិកតា គឺវាស្ថិតក្នុងនៅតំបន់ជនជាតិដើមភាគតិច»។
ប្រភពដដែលបន្តថា នៅពេលដែលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច បន្តអាស្រ័យផលទៅតាមទំនៀមទម្លាប់របស់សហគមន៍នៅលើដីដែលគេធ្លាប់អាស្រ័យផលតាំងពីមុនមកតែបែរជាត្រូវទទួលរងការគំរាមកំហែងពីការប្ដឹងផ្ដល់យ៉ាងហោចណាស់១០០ជាងករណី ពីខាងក្រុមហ៊ុនឯកជន និងស្ថាប័នរដ្ឋមួយចំនួន។
លោក ចាន់សុភា បន្ថែមទៀតថា៖ «ខាងក្រុមហ៊ុនផង ខាងស្ថាប័នរដ្ឋផង ឬក៏ខាងស្ថាប័នអភិរក្សអីផង ដែលចាប់ចង ឬក៏រងពាក្យបណ្ដឹងអ៊ីចឹង ហ្នឹងវាមានច្រើនមែនទែន»។
បើតាម អត្ថបទចុះផ្សាយដោយសារព័ត៌មាន អន្តរជាតិ ម៉ុងហ្គាបេ (Mongabay) កាលពីថ្ងៃទី១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបង្កើតច្បាប់ដើម្បីការពារសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងការគ្រប់គ្រងដីធ្លីជាសមូហភាព។ រដ្ឋាភិបាលគួរតែមានមោទនភាពចំពោះរឿងនេះ ហើយបន្តការអនុវត្តរបស់ខ្លួន។ ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិទាំងនេះការពារដីសហគមន៍ឱ្យស្ថិតស្ថេរជារៀងរហូត និងផ្ដល់ការការពារជាក់លាក់សម្រាប់ដីដែលកាន់កាប់រួមគ្នា ដូចជាព្រៃឈើដែលធ្វើស្រែចម្ការវិលជុំ និងកន្លែងដែលព្រលឹងដូនតាដែលជនជាតិដើមភាគតិចនៅតែជឿថាពួកគេរស់នៅ។
ទោះជាយ៉ាងណា ដំណើរការស្នើសុំចុះបញ្ជីដីសមូហភាពជនជាតិដើមភាគតិចនេះមានភាពយឺតយ៉ាវ និងចំណាយពេលរាប់ឆ្នាំ។ ប្រការនេះបានធ្វើឱ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនគ្មានភាពប្រាកដប្រជា និងសុវត្ថិភាពនោះទេអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។ ក្នុងចំណោមសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ៤៥៨ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានតែ៤០ប៉ុណ្ណោះដែលបានទទួលបានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី។
តាមបទពិសោធន៍ និងការយល់ឃើញរបស់លោក នី សុខា ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា អាដហុក ថ្លែងថា លោកមានការព្រួយបារម្ភ ចំពោះសហគមន៍ អាចបង្កជាបញ្ហាកាន់តែខ្លាំង ឈានដល់ការបាត់បង់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនៅថ្ងៃអនាគតបើសិនមិនមានការចូលរួមសហការពីមន្ត្រីនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ និងការយកចិត្តទុកដាក់ជាមួយសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងការពន្លឿនការងារនេះ ហើយបើការស្នើសុំចុះបញ្ជីដីសមូហភាពនេះនៅតែអូសបន្លាយបន្តទៅមុខទៀត។
លោក សុខា បន្តថា៖ «ការចុះបញ្ជីហ្នឹងមានការយឺតយ៉ាវណាស់។ ហាក់បីដូចជាខ្វះការយកចិត្តទុកដាក់ ឱ្យបានហ្មត់ចត់ពីអាជ្ញាធរនៅតាមមូលដ្ឋាន ពិសេសគឺអាជ្ញាធរដែលមានសមត្ថកិច្ចនៅក្នុងការចុះបញ្ជីដីធ្លីហ្នឹង ខ្ញុំមើលឃើញហាក់បីដូចជាមានការយឺតយ៉ាវ។ ហាក់បីដូចជាវាមិនស្របទៅនឹងអ្វីដែលជាគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីគាំពារ ដើម្បីធានាបាននូវនិរន្តរភាពរបស់សិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច»៕