ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងចំនួន១០នាក់ត្រូវបានសាលាដំបូងនិងកងរាជអាវុធហត្ថខេត្តមណ្ឌលគីរីចេញដីកាកោះហៅចំនួន២ក្នុងចន្លោះពេលតែ២សប្ដាហ៍ឲ្យចូលបំភ្លឺពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុន វីឡា ឌីវេឡុបមេន។ ប្រជាសហគមន៍បានលើកឡើងថាវាជារឿងអយុត្តិធម៌ណាស់សម្រាប់ពួកគាត់ដោយគ្រាន់តែចង់ថែរក្សាដីនោះជាដីរបស់សហគមន៍ប៉ុណ្ណោះ។
យោងតាមប្រជាសហគមន៍ នេះជាជម្លោះដ៏រ៉ាំរ៉ៃរវាងប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងជាង២០០គ្រួសារដែលមានទំហំដីជា១០០ហិកតាជាមួយក្រុមហ៊ុន វីឡា ឌីវេឡុបមេន បានកើតឡើងម្ដងរួចមកហើយកាលពីឆ្នាំ២០០៨រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៤ដោយសារក្រុមនេះបានយកគ្រឿងចក្រទៅឈូសឆាយព្រៃឈើដែលប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចអាស្រ័យផល ក្រោយមកក៏ប្រជាសហគមន៍បានដាក់បណ្ដឹងទៅអាជ្ញាធរនិងតុលាការដើម្បីសុំឲ្យជួយដោះស្រាយ ប៉ុន្ដែគ្មានការឆ្លើយតបណាមួយនោះទេ។
នៅថ្ងៃទី១០ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅតុលាការបានចេញដីកាកោះហៅពួកគាត់ឲ្យចូលបំភ្លឺម្ដងរួចមកហើយដោយដើមបណ្ដឹងឈ្មោះ កាន់ រតនា ជានាយិកាក្រុមហ៊ុនវីឡា ឌីវេឡុបមេន ដែលជាប្រពន្ធអភិបាលរងខេត្តមណ្ឌលគិរី យឹម លុច បានប្ដឹងពួកគាត់ពីបទបរិហាកេរ្ដិ៍និងញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាអាទិ៍ ក្រោយមកក្រុមហ៊ុនដដែលបានយកគ្រឿងចក្រទៅឈូសឆាយសារជាថ្មីម្ដងទៀត ប៉ុន្ដែត្រូវបានប្រជាសហគមន៍នាំគ្នាទៅទប់ស្កាត់ ក្រោយមកក៏តុលាការខេត្តមណ្ដលគីរីបានចេញដីកាកោះហៅពួកគាត់ជាលើកទី២ឲ្យចូលបំភ្លឺនៅថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ខាងមុខនេះ។
លោកស្រី ផ្លឹក ភីរុំ អាយុ៤១ឆ្នាំ ជាអនុប្រធានសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង រស់នៅក្នុងសង្កាត់សុខដុម ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី ដែលត្រូវទៅបំភ្លឺនៅសាលាដំបូងថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនាខាងមុខនេះ បានឲ្យដឹងថា កាលពីថ្ងៃទី៤និងទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ ក្រុមហ៊ុន វីឡា ឌីវេឡុបមេន ខូអិលធីឌី បានយកគ្រឿងចក្រទៅឈូសឆាយដីព្រៃដែលជនជាតិដើមភាគតិចទៅអាស្រ័យផល ក្រោយមកក៏ប្រជាសហគមន៍បាននាំគ្នាទៅហាមឃាត់មិនឲ្យមានការឈូសឆាយបន្ដទេ ប៉ុន្ដែក្រុមហ៊ុនប្រាប់ថាដីទាំងអស់ហ្នឹងជាដីរបស់គេ។
អ្នកស្រីបន្ដថា ដីអស់ហ្នឹងវាជាដីដែលសហគមន៍អាស្រ័យផលតាំងពីយូរមកហើយ ហើយកន្លងមកក្រុមហ៊ុនហ្នឹងបានឈូសឆាយដើមឈើពួកអ្នកស្រីជាច្រើនដើមមកហើយប៉ុន្ដែមិនបានសងសំណងណាមួយមកឲ្យពួកអ្នកស្រីឡើយ បែរជាយកគ្រឿងចក្រមកឈូសឆាយម្ដងទៀត។
ពាក់ព័ន្ធរឿងនេះ អ្នកស្រីបានអះអាងថា ពួកអ្នកស្រីបានដាក់ពាក្យទៅអាជ្ញាធរជាច្រើនដងមកហើយ និងបានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅតុលាការដែរប៉ុន្ដែតុលាការនិងអាជ្ញាធរគ្មានចំណាត់ការណាមួយឡើយ តែពេលបុគ្គលឈ្មោះ កាន់ រតនា ជានាយិកាក្រុមហ៊ុន វីឡា ឌីវេឡុបមេន ខូអិលធីឌី ដាក់ពាក្យប្ដឹងពួកគាត់ពីបទបរិហាកេរ្ដិ៍ជាសាធារណៈនិងបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទល្មើសឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ បែរជាតុលាការចេញដីកាកោះហៅយ៉ាងលឿនទៅវិញ។
អ្នកស្រីបានសង្កត់ធ្ងន់ថា៖«ពេលពួកខ្ញុំដាក់ពាក្យសុំប្ដឹងក្រុមហ៊ុនតុលាការគ្មានចំណាត់ការទេ ពេលខាងក្រុមហ៊ុនប្ដឹងពួកខ្ញុំវិញឡើងលឿន ពួកខ្ញុំសុំឲ្យតុលាការចុះស៊ើបអង្កេតរឿងហេតុឲ្យបានច្បាស់លាស់និងធ្វើការដោយយុត្តិធម៌»។
មិនខុសពីអ្នកស្រី ភីរុំ នោះទេ អ្នកស្រី ខ្លើង ទុំ អាយុ៣៧ឆ្នាំជាជនជាតិដើមភាគតិចពូនង រស់នៅសង្កាត់សុខដុម ក្រុងសែនមនោរម្យ ដែលត្រូវចូលទៅបំភ្លឺនៅកងរាជអាវុធហត្ថខេត្តមណ្ឌលគីរីនៅថ្ងៃ១៩ ខែឧសភា បានអះអាងថា វាជារឿងអយុត្តិធម៌ណាស់នូវអ្វីដែលគេចោទប្រកាន់មកលើពួកគាត់មិនមែនជាការពិតឡើយ ពួកគាត់គ្រាន់តែតវ៉ានិងទាមទារអ្វីដែលជារបស់ពួកគាត់តែប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖«ខ្ញុំមិនដឹងថាច្បាប់យ៉ាងម៉េចទេ សុំតែដោះស្រាយដោយយុត្តិធម៌ឲ្យពួកខ្ញុំមក»។
រីឯលោក គ្រើង តុលា អាយុ៣៧ឆ្នាំជាជនជាតិពូនងម្នាក់ទៀត បាបរៀបរាប់ថា លោកក៏ត្រូវបានសាលាដំបូងខេត្តមណ្ឌលគីរីចេញដីកាកោះឲ្យចូលបំភ្លឺថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ ខាងមុខនេះដែរ ហើយការដែលគេចោទលោកគឺពីបទបរិហាកេរ្ដិ៍ជាសាធារណៈនិងញុះញង់ឲ្យមានបទល្មើសជាអាទិ៍ ប៉ុន្ដែលោកថា លោកមិនបានប្រព្រឹត្តដូចជាអ្វីដែលគេលើកឡើងឡើយ។
លោកថ្លែងថា៖«តុលាការនៅកម្ពុជាជាតុលាការទីងមោង អ្នកណាឲ្យលុយគឺចោទតាមគេ ដោយគ្មានភស្ដុតាងស្អីទេ»។
ខេមបូចាមិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយពីនាយិកានៃក្រុមហ៊ុន វីឡា ឌីវេឡុបមេនបានទេ ប៉ុន្តែលោកអភិបាលរងខេត្តមណ្ឌលគិរី យឹម លុច ជាស្វាមីរបស់នាយិកាក្រុមហ៊ុន បានឆ្លើយតបថា ជាប់រវល់បុណ្យបងប្អូន មិនអាចមានប្រសាសន៍បានទេ។
ចំណែកលោក គឹម ស៊ីម អាយុ៣៦ឆ្នាំ មេភូមិឡៅការ សង្កាត់សុខដុម ក្រុងសែនមនោរម្យ បានថ្លែងប្រាប់ខេមបូចាយើងថា លោកមិនសូវជាបានដឹងរឿងហ្នឹងទេ ដោយសាររឿងហ្នឹងកើតឡើងតាំងពីមេភូមិចាស់ រីឯលោកមិនជាដឹងច្បាស់ទេ។
លោកឱ្យដឹងទៀតថា៖«ខ្ញុំទើបឡើងជាមេភូមិទេ ដូច្នេះខ្ញុំមិនសូវដឹងសាច់រឿងទេ គ្រាន់តែដឹងថាដីហ្នឹងលក់តគ្នា»។
ជាមួយគ្នានេះដែរលោក ពៅ សុផាត ចៅសង្កាត់សុខដុម បានមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនដឹងទេ កុំមកសួរលោក ទៅសួរតុលាការទៅ។
លោក សុផាត គ្រាន់តែតបថា៖«ទៅសួរតុលាការទៅ កុំមកសួរខ្ញុំ»។
ពាក់ព័ន្ធនិងរឿងនេះដែរ លោក ស៊ាវ ងីឈាន់ ព្រះរាជអាជ្ញារងខេត្តមណ្ឌលគិរី បានថ្លែងប្រាប់ថា យើងមិនទាន់បានធ្វើការចោទប្រកាន់ពួកគាត់ទេ យើងគ្រាន់តែឲ្យពួកគាត់ចូលមកបំភ្លឺសិនទេ។
លោកបន្ដថា៖«យើងគ្រាន់តែចេញដីកាកោះហៅមកបំភ្លឺសិនទេ មិនទាន់បានចោទប្រកាន់ណាមួយឡើយ សុំឲ្យពួកគាត់ចូលបំភ្លឺសិនមក»។
ដោយឡែកនៅថ្ងៃទី១៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២ ក្នុងចំណោមប្រជាសហគមន៍១០នាក់ខាងលើ មានប្រជាសហគមន៍៤នាក់ដែលត្រូវបានកងរាជអាវុធហត្ថចេញដីកាកោះហៅឲ្យចូលបំភ្លឺទាក់ទងនឹងរឿងជម្លោះដីធ្លីដែលឈ្មួញបានលួចយកដីរបស់ពួកគាត់ចំនួន១៥គ្រួសារដែលមានទំហំដីជិត៣០ហិកតាទៅលក់ដោយពួកគាត់មិនបានដឹង។
ប្រជាសហគមន៍ឱ្យដឹងថា មុនដំបូងពួកគាត់មិនបានដឹងថាគេលក់ទេ ស្រាប់តែនៅសុខៗក្រុមហ៊ុនមួយបានយកគ្រឿងចក្រមកឈូសឆាយលើដីអាស្រ័យផលតាំងពីយូររបស់ពួកគាត់ ពេលពួកគាត់ទៅហាមឃាត់និងសួរនាំ ពួកគេឆ្លើយថាដីអស់ហ្នឹងគេបានលក់អស់ហើយ។
ក្នុងដីកាកោះហៅបំភ្លឺរបស់កងរាជអាវុធហត្ថខេត្តមណ្ឌលគិរី មិនបានបង្ហាញពីឈ្មោះរបស់ឈ្មួញកណ្តាលដែលជាដើមបណ្តឹងនោះទេ ដោយគ្រាន់តែប្រាប់ពីការប្តឹង គឺបទមិនគោរពដីកាសម្រេច បទគំរាមសម្លាប់ បទប្រើហិង្សាទៅលើអ្នកកាន់កាប់អចលនវត្ថុអ្នកដទៃនិងបទកំហែងយក ប៉ុន្ដែប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចបានបញ្ជាក់ថា ពួកគាត់មិនបានប្រព្រឹត្តដូចការចោទប្រកាន់របស់កងរាជអាវុធហត្ថចោទនោះទេ។
ពួកគាត់បានបន្ថែមថា ពួកគាត់មិនបានចាំឈ្មោះអ្នកយកដីពួកគាត់ទៅលក់នោះទេដោយសារដីហ្នឹងគេយកទៅលក់តគ្នាជាច្រើនដងហើយ។
ចំណែកឯលោក ហេល បូណារ៉េល មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថខេត្តមណ្ឌលគិរី បា្រប់ថា លោកកំពុងរវល់ប្រជុំ មិនអាចឆ្លើយបានទេ។
លោកគ្រាន់តែតបថា៖«ខ្ញុំកំពុងប្រជុំ សុំអាស្រ័យផង មិនអាចឆ្លើយបានទេ»។
ចំណែកឯអ្នកស្រី យន់ ម៉ាណេ នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជាបានប្រាប់ខេមបូចាថា អ្នកស្រីនិងសមាជិកសហគមន៍បានខិតខំតស៊ូព្យាយាមការពារទឹកដីព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិផ្សេងៗ ដែលជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់សមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ឬប្រយោជន៍សាធារណៈ ហើយមានការគំរាមគំហែងដល់សុវត្ថិភាពសន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួនរបស់សមាជិកសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចតាមផ្លូវតុលាការ។
អ្នកស្រីបន្ដថា៖« អនុវត្តច្បាប់បែបហ្នឹងគឺមិនត្រឹមត្រូវទេ គឺកំពុងតែបង្ហាញអំពីសកម្មភាពដែលនាំគ្នាអនុវត្តច្បាប់ខុស ហើយនាំឲ្យបង្កឲ្យមានបញ្ហាអយុត្តិធម៌សង្គម ហើយបើអាជ្ញាធរ ឬតុលាការកាត់សេចក្តីខុស គឺត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់ដូចគ្នា (ទាំងច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ ទាំងវិធានរដ្ឋបាល) រួមនឹងក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈជាមួយស្ថាប័នសាមីរបស់ខ្លួន»។
បើតាមលោក អំ សំអាត នាយកចាត់ការទូទៅនៃអង្គការលីកាដូ បានលើកឡើងថា ការប្ដឹងទៅតុលាការរបស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិចទាក់ទងបទល្មើសបរិហាកេរ្ដិ៍និងញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាអាទិ៍ហ្នឹង វាជាការបំភិតបំភ័យ ការគំរាមកំហែងនិងជាការធ្វើទុកបុកម្នេញសម្រាប់ពួកគាត់ ជាពិសេសទំនៀមទំលាប់និងប្រពៃណីក្នុងការរស់នៅនិងភាគច្រើនពួកគាត់រស់ពឹងផ្អែកទៅលើកសិកម្ម តែបែរជាត្រូវបានទទួលការរំលោភបំបានឬក៏ធ្វើឲ្យបាត់បង់ដីធ្លីដូច្នេះពួកគាត់តែងតែមានការទាមទារនិងតវ៉ាជាដើម ហើយវាជាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពួកគាត់ក្នុងនាមជាម្ចាស់ទឹកដី។
លោកបន្ដថា រាល់ពេលដែលកើតមានទំនាស់ដីធ្លីម្ដងៗគឺមិនព្យាយាមរកដំណោះស្រាយសមស្របណាមួយជូនពួកគាត់ទេ បែរជាប្រើប្រព័ន្ធតុលាការមកដំណោះស្រាយដើម្បីដាក់សម្ពាធនិងគាបសង្កត់ទៅលើពួកគាត់ទៅវិញ ជាពិសេសក៏គួរគិតទៅលើប្រពៃណីវប្បធម៏របស់ពួកគាត់ផង។
លោកថ្លែងថា៖«យើងជាអង្គការសង្គមស៊ីវិល យើងសុំអំពាវនាវថា សុំឲ្យក្រុមហ៊ុនក៏ដោយ អ្នកមានអំណាច អ្នកមានលុយកាក់ក៏ដោយ សូមកុំប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីគាបសង្កត់ប្រជាពលរដ្ឋជាពិសេសបងប្អូនជាជនជាតិដើមភាគតិច»។ លោកបន្ថែមថា៖«ធ្វើយ៉ាងណាត្រូវតែដោះស្រាយទៅតាមនីតិវិធីនិងផ្ដល់ភាពយុត្តិធម៌និងតម្លាភាពជូនពួកគាត់»៕
