មន្ត្រីឃុំ និងជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយនៅក្នុងតំបន់មួយចំនួននៅក្នុងស្រុកអូរយ៉ាដាវ ខេត្តរតនគិរី បារម្ភពីបញ្ហាគ្រឿងញៀននៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគាត់ដែលកំពុងធ្វើឱ្យយុវជនមួយចំនួនខូចសុខភាព បាត់ស្មារតី បង្កហិង្សា និងកើតអំពើចោរកម្មនានា។
ជំទប់ទី១ឃុំប៉ាតេ ស្រុកអូយ៉ាដាវ លោក ក្លាន ភួន ថ្លែងថា នៅឃុំរបស់លោកនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះបញ្ហាគ្រឿងញៀនកើនឡើងពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ តែមិនមានសមត្ថកិច្ចជំនាញណាធ្វើការទប់ស្កាត់សោះឡើយ ខណៈអាជ្ញាធរថ្នាក់ឃុំបានត្រឹមផ្សព្វផ្សាយអំពីផលប៉ះពាល់។ លោកថាយុវជនជាច្រើននៅក្នុងឃុំបានបោះបង់ការសិក្សា ក៏ព្រោះតែពួកគាត់ធ្លាក់ខ្លួននៅក្នុងឥទ្ធិពលនៃគ្រឿងញៀន។
លោក ក្លាន ភួន ថ្លែងថា៖ «មានការប៉ះពាល់ច្រើនដល់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ ជាពិសេសភាគច្រើនយុវជនបោះបង់ការសិក្សាច្រើន។ យូរៗទៅបាត់បង់ធនធានមនុស្ស ព្រោះអីទៅតាមគ្នាប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនអីអស់ លែងមានអ្នករៀនអ្នកសូត្រអីអស់»។
លោកបន្តថា កន្លងទៅឃុំបានរាយការណ៍បញ្ហាទាំងនេះទៅដល់ថ្នាក់ស្រុក ដើម្បីសុំឱ្យជួយទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាប ប៉ុន្តែហាក់មិនមានចំណាត់ការអ្វីឡើយ។ លោកអំពាវនាវសុំឱ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជួយទប់ស្កាត់ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពកុំឱ្យបញ្ហាគ្រឿងញៀនបង្កគ្រោះថ្នាក់ក្នុងសហគមន៍កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
ពលរដ្ឋម្នាក់ដែលជាជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយរស់នៅក្នុងឃុំប៉ក់ញ៉ៃដែលជាឃុំមានជាប់ព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម នៃស្រុកអូរយ៉ាដាវ លោក រម៉ាស ស្វាត ថ្លែងថាលោកបារម្ភចំពោះអនាគតរបស់យុវជននៃជនជាតិដើមរបស់លោក ព្រោះក្នុងសហគមន៍របស់លោកជន់ជោរទៅដោយគ្រឿងញៀន ប៉ុន្តែពុំមានការយកចិត្តទុកដាក់បង្ក្រាបពីសំណាក់កម្លាំងអាជ្ញាធរឡើយ។
លោក រម៉ាស ស្វាត បន្តថា៖ «បើអ្នកស្ទាវៗគ្រប់ម៉ង! អត់មានអ្នកណាទប់ស្កាត់ទេអាហ្នឹង។ ខាងមុខវានឹងប៉ះពាល់តៗគ្នា។ ជំនាន់ក្រោយទៀត វាបន្តហ្នឹងឯង។ ខ្ញុំបារម្ភណាស់សព្វថ្ងៃនេះទាំងកូនស្រី និងកូនប្រុស។ ខ្ញុំក៏បារម្ភដែរ ជំនាន់ក្រោយខ្លាចវាប៉ះពាល់បន្តទៅមុខទៀត។ មុនដំបូងវាតិចទេ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះច្រើនទៅៗមិនថាភូមិណាទេ អារឿងគ្រឿងញៀនហ្នឹង»។
លោក ស្វាត បន្តថា រូបលោក និងអ្នកភូមិផ្សេងទៀតភ័យខ្លាចព្រោះ ក្រុមអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនបានបង្កហិង្សា និងលួចទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកភូមិញឹកញាប់។
ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតដែលជាជនជាតិដើមភាគតិតដែរនោះ រស់នៅក្នុងឃុំបរខាំ លោក រម៉ាម ញឹង ថ្លែងថាក្នុងឃុំរបស់លោកក៏មានការរីកសាយភាយនៃការប្រើប្រាស់គ្រឿងនេះច្រើនដែរ ហើយលោកក៏បារម្ភចំពោះអនាគតកូនៗរបស់លោកដែលកំពុងស្ថិតក្នុងវ័យសិក្សាខ្លាចធ្លាក់ក្នុងការអូសទាញពីមិត្តភក្តិឈានដល់ការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន។
លោក រម៉ាម ញឹង លើកឡើងថា៖ «ខ្លាចប៉ះពាល់ដល់កូនចៅយើងចឹងហាស! ខ្ញុំភ័យដែរហ្នឹងហាស»។
ចំណែកជំទប់ទី២ឃុំប៉ាតេ គឺលោក រម៉ាម ខាំផន ឱ្យដឹងថា ចំនួននៃអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀននៅឃុំរបស់លោកចេះតែកើនឡើងដែលភាគច្រើនអ្នកប្រើប្រាស់អាយុចន្លោះពី១៨ទៅ៣០ឆ្នាំ។ លោកអំពាវនាវទៅអាជ្ញាធរថ្នាក់ស្រុក និងខេត្តជួយទប់ស្កាត់ឱ្យបានទាន់ពេលកុំឱ្យបញ្ហានេះរាលដាលកាន់តែខ្លាំងថែមទៀត។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុកប្រចាំខេត្តរតនគិរី លោក ឌិន ខន្នី មានប្រសាសន៍ថា តាមលោកសង្កេតឃើញអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនជាពិសេសយុវជនគឺកម្រក្នុងការកែប្រែ ឬស្តារមកស្ថានភាពដើមវិញបានណាស់ ដោយអ្នកខ្លះឈានដល់បាត់បង់ស្មារតីបង្កបញ្ហាក្នុងគ្រួសារ និងសហគមន៍។ លោកបារម្ភថា ក្នុងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដែលកំពុងមានការអភិវឌ្ឍន៍យឺតស្រាប់ផងនោះ នឹងកាន់តែមានបញ្ហាប្រឈមច្រើននៅពេលធនធានមនុស្សរងការបំផ្លាញដោយសារគ្រឿងញៀន។
អ្នកដែលធ្លាក់ក្នុងអំណាចនៃគ្រឿងញៀនហើយពិបាកនឹងដកខ្លួនវិញណាស់ ដែលអាចធ្វើឱ្យពួកគេខ្លះបាត់បង់នូវស្មារតីឈានដល់ការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សានៅក្នុងសហគមន៍ និងពេលខ្លះឈានដល់ប្រព្រឹត្តនូវអំពើចោរកម្មផ្សេងទៀតផង។ លោកបន្តថា សហគមន៍មួយរីកចម្រើនទៅបានដោយសារក្នុងសហគមន៍នោះសម្បូរទៅដោយធនធានមនុស្សគ្រប់គ្រាន់ដែលធនធានមនុស្សនេះគឺកើតចេញពីការសិក្សា។
លោក ឌិន ខន្នី លើកឡើងថា៖ «អ៊ីចឹងកាលណាដែលក្នុងសហគមន៍មួយបាត់បង់ការសិក្សាបាត់បង់ធនធានមនុស្ស ហើយ យើងអាចនិយាយបានថាស្ទើរតែគ្មានទេនូវភាពរីកចម្រើន ពីព្រោះថាមិនដឹងរីកចម្រើនទៅលើអី»។
លោក ឌិន ខន្នី ថ្លែងថា ពាក់ព័ន្ធនឹងការទប់ស្កាត់នៃបញ្ហាគ្រឿងញៀននេះហាក់មិនពិបាកទេ បើសិនជាអាជ្ញាធរមានឆន្ទៈក្នុងការបំពេញការងារ ព្រោះថាអាជ្ញាធរមាននៅគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ទាំងអស់។
បើតាមការអះអាងរបស់មន្ត្រីឃុំ និងប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមនៅក្នុងស្រុកអូរយ៉ាដាវឱ្យដឹងថា បញ្ហាគ្រឿងញៀនបានកើតឡើងនៅក្នុងសហគមន៍រយៈពេលប្រមាណ១០ឆ្នាំមុន ហើយបញ្ហានេះកើតឡើងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
ទោះយ៉ាងណាមេឃុំប៉ាតេ លោក ឆាយ ធី បានលើកឡើងថា នៅឃុំរបស់លោកមានករណីគ្រឿងញៀនខ្លះតែមិនមានច្រើនដូចការលើកឡើងរបស់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំមួយចំនួននោះទេ។
លោក ឆាយ ធី បញ្ជាក់ថា៖ «ដូចអត់ទេ ប៉ាតេយើងបើនិយាយទៅដូចជាមនុស្សល្អដែរយុវជន។ យើងឃើញដូចជាអត់សូវមានហិង្សា អត់មានក្មេងទំនើងទេ។ ពួកគាត់ច្រើនលេងកីឡា និយាយទៅវិស័យកីឡារីកដុះដាល។ វាអាចបុគ្គល១ឬ២ជាមុខសញ្ញាអី យើងអាចកំណត់មុខសញ្ញាឱ្យប៉ុស្តិ៍និយាយជាមួយអធិការធ្វើការ។ បើថាអ្នកភូមិរអ៊ូរអត់មានទេ បើថាកើនឡើងក៏អត់ដែរ»។
អធិការស្រុកអូរយ៉ាដាវ លោក សយ សំណាង ទទួលស្គាល់ថា បញ្ហាគ្រឿងញៀនពិតជាមានការកើនឡើងនៅក្នុងស្រុករបស់លោកមែន។ ទោះយ៉ាងណាលោកបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់ថា កម្លាំងសមត្ថកិច្ចលោកមិនយកចិត្តទុកដាក់ទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាប។
លោក សំណាង ថ្លែងថា៖ «កន្លងមកបង្ក្រាបតែរហូតមក ហើយមានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋ។ ហើយកូនចៅប្រជាពលរដ្ឋតាមភូមិសុទ្ធតែយើងផ្សព្វផ្សាយអប់រំភូមិឃុំមានសុវត្ថិភាព។ យើងបង្ក្រាបតែរហូតមក បងទៅសួរខាងការិយាល័យគ្រឿងញៀនបានដឹងបង។ បើសួរប្រជាពលរដ្ឋគាត់មិនយល់ទេជួនកាលខុសភូមិខុសឃុំគាត់អ៊ីចឹង!»។
ចំណែកអភិបាលខេត្តរតនគិរី លោក ញ៉ែម សំអឿន ថ្លែងថា លោកក៏បារម្ភចំពោះបញ្ហាគ្រឿងញៀននេះដែរ ហើយអាជ្ញាធរតែងតែណែនាំ ក៏ដូចជាធ្វើការបង្រ្កាបជារៀងរាល់ថ្ងៃ លើក្រុមក្មេងទំនើងតាមភូមិ និងក្រុមកម្មករសំណង់ និងចៀរជ័រកៅស៊ូដែលពាក់ព័ន្ធការចែកចាយ និងប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន។
លោក ញ៉ែម សំអឿន បន្ថែមថា៖ «ការចរាចរ ការជូញដូរ ការប្រើប្រាស់ ទាំងបីនេះយើងប្រយ័ត្នប្រយែងមែនទែន។ យើងបង្ក្រាបបានរាល់ថ្ងៃតើប្អូន ជាពិសេសក្មេងបងតូចបងធំហ្នឹង ពេលចាប់បានយើងធ្វើតេស្តទឹកនោមព្រោះក្មេងៗអ៊ីចឹងៗនិយាយអត់ស្តាប់គ្នាទេ»។
ថ្លែងនៅក្នុងវេទិកាមួយនៅខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង បារម្ភពីអនាគតប្រទេសជាតិដោយសារតែយុវជនកាន់តែច្រើនរងការបំផ្លាញដោយគ្រឿងញៀន។ លោកបន្តថាក្នុងចំណោមអ្នកជាប់ឃុំជិត៤ម៉ឺននាក់គឺជាងពាក់កណ្តាលជាយុវជនពាក់ព័ន្ធគ្រឿងញៀន។ លោកស ខេង បារម្ភពីពន្ធនាគារចង្អៀតអស់កន្លែងឃុំឃាំង។
លោក ស ខេង ថ្លែងថា៖ «យើងថា៥០ភាគរយ ៣ម៉ឺនគឺ១ម៉ឺន៥ពាន់ ហើយនៅ៤ពាន់ទៀត ១ម៉ឺន៧ពាន់ ទៅ១ម៉ឺន៨ពាន់បាត់ហើយ។ អាហ្នឹងវាប្រាកដប្រជាមនុស្សហ្នឹងនៅក្នុងពន្ធនាគារ ប៉ុន្តែអ្នកអត់ពាក់ព័ន្ធការជួញដូរទេ ចែកចាយទេ ប៉ុន្តែមនុស្សនៅខាងក្រៅវាជក់គ្រឿងញៀន។ អ៊ីចឹងបានប្រជាជនគាត់រអ៊ូក៏ត្រូវដែរប៉ុន្តែយើងមិនដឹងដោះយ៉ាងម៉េច? គេថា ចាប់ហើយលែង ចាប់ហើយលែងបើចាប់ទាំងអស់មិនដឹងយកទៅដាក់នៅឯណា? ពន្ធនាគារវាណែនទៅហើយ»។
របាយការណ៍ក្រសួងមហាផ្ទៃបង្ហាញថា នៅឆ្នាំ២០២២ សមត្ថកិច្ចបង្រ្កាប និងរឹបអូសគ្រឿងញៀនបានប្រមាណ១៥តោន។ លោក ស ខេង ក៏បានលើកឡើងពីភាពខ្វះចន្លោះនៃរបាយការណ៍នេះថា បង្ក្រាបបានតែចំនួនគ្រឿងញៀន តែចាប់ឈ្មួញដែលផលិត និងជួញដូរមិនបាន៕
