ស្រុកអណ្ដូងមាស/ខេត្តរតនគិរី៖ អស់រយៈពេលជិតបីឆ្នាំ កម្មករក្នុងស្រុកប្រហែលជា៣០០នាក់ ដែលមាន៥០ភាគរយជាស្រ្តី បានធ្វើការឱ្យក្រុមហ៊ុនចម្ការចេករបស់ក្រុមហ៊ុនវៀតណាមហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ(Hoang Anh Gia Lai) លើផ្ទៃដីដាំដុះ២៤៥ហិកតាក្នុងឃុំតាឡាវ ស្រុកអណ្ដូងមាស ខេត្តរតនគិរី។
ជីវភាពរបស់ពួកគាត់ពឹងអាស្រ័យលើការធ្វើការក្នុងចម្ការចេករបស់ក្រុមហ៊ុន ប៉ុន្តែអ្វីៗបានប្រែប្រួលពេលក្រុមហ៊ុនសម្រេចបិទទ្វារកាលពីឆ្នាំ២០២៣។ នៅពេលនោះ កម្មករក្នុងស្រុកបានប្រឈមនឹងបញ្ហាជាច្រើន ជាពិសេសបញ្ហាសុខភាព ដែលបង្កដោយថ្នាំពុលគីមី និងការគាំទ្រផ្នែកសុខភាពតិចតួចពីក្រុមហ៊ុន។
ប្រជាពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន ដែលធ្លាប់ធ្វើការឲ្យក្រុមហ៊ុន បានឲ្យដឹងពីបញ្ហាសុខភាពផ្សេងៗដែលបានជួបប្រទះ និងផលប៉ះពាល់លើបរិស្ថានបង្កឡើងដោយក្រុមហ៊ុន។
លោក សំ សុភ័ណ្ឌ វ័យ៣៣ឆ្នាំ ធ្លាប់ធ្វើការជាអ្នកបាញ់ថ្នាំលើដំណាំចេកឲ្យក្រុមហ៊ុនបាននិយាយថា ក្រុមហ៊ុនមិនបានផ្ដល់សម្ភារៈការពារខ្លួនបានគ្រប់គ្រាន់ដល់កម្មករបាញ់ថ្នាំនោះទេ សូម្បីតែម៉ាស។ ដូចនេះ លោក និងកម្មករផ្សេងទៀតបានប្រើក្រមារុំមុខពេលបាញ់ថ្នាំគីមីម្ដងៗ។ លោកឲ្យដឹងថា៖ «ក្លិនថ្នាំគីមីគឺខ្លាំង។ ខ្ញុំជឿច្បាស់ថាវាមានផលប៉ះពាល់ដល់ផ្លូវដង្ហើម និងសួតរបស់ខ្ញុំ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំនៅចាំបានថាពេលមួយនោះមិត្តរួមការងារខ្ញុំម្នាក់ស្រាប់តែចុះខ្សោយកម្លាំង និងបានសន្លប់បាត់ស្មារតី ខណៈពេលបាញ់ថ្នាំគីមី។ ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តឈប់ពីការងារតាំងពីពេលនោះមក»។
ដោយសារតែគ្មានសម្ភារៈការពារខ្លួនបែបនេះ កម្មករត្រូវទទួលខុសត្រូវលើបញ្ហានេះដោយខ្លួនឯង ក្នុងការការពារខ្លួនពីថ្នាំគីមីពុលទាំងនោះ ដែលគេអាចយល់បានថាមានគ្រោះថ្នាក់ចំពោះសុខភាព។
អតីតកម្មករម្នាក់ទៀត អ្នកស្រី តូច ស៊ាងលីម វ័យ៤៤ឆ្នាំ ធ្លាប់ធ្វើការជាអ្នករុំថង់ប្លាស្ទិកផ្លែចេកដែរនោះ បានឲ្យដឹងថា៖ «ស្ទើរតែគ្រប់កម្មករ» រងផលប៉ះពាល់ពីថ្នាំគីមីពុលទាំងនោះ។
អ្នកស្រីឲ្យដឹងថា៖ «ក្រុមហ៊ុនតែងតែប្រើរថយន្តបាញ់ថ្នាំគីមីលើដំណាំចេកនៅពេលយប់ពីម៉ោង៨ទៅម៉ោង១០យប់។ ពេលកម្មករចាប់ផ្ដើមធ្វើការពេលព្រឹកព្រលឹម ថ្នាំពុលនៅលើដើមចេកមិនទាន់ស្ងួតនៅឡើយ ហើយនៅភាយ[តាមខ្យល់]ផងដែរ»។
រូបអ្នកស្រីផ្ទាល់ ស្វាមី និងកូនបីនាក់ទៀតបានធ្វើការក្នុងចម្ការរបស់ក្រុមហ៊ុន។ ក្នុងនាមជា កម្មករកិច្ចសន្យា គ្រួសារអ្នកស្រីធ្វើការពីម៉ោង៦ព្រឹក ដល់ម៉ោង៥ល្ងាច ដោយគ្មានថ្ងៃឈប់សម្រាក ឬចុងសប្ដាហ៍ឡើយ។ អ្នកស្រីអាចរកចំណូលបានពីការងារនេះ២៥ ០០០រៀលក្នុងមួយថ្ងៃ។
លោកស្រីឲ្យដឹងទៀតថា៖ «វាមិនមែនមានតែខ្ញុំ ឬគ្រួសារខ្ញុំទេដែលបានឃើញវា ប៉ុន្តែកម្មករទាំងអស់ដឹងថាថ្នាំគីមីមានផលប៉ះពាល់ចំពោះសុខភាពរបស់យើង ជាពិសេសផ្លូវដង្ហើម និងសួត ប៉ុន្តែយើងត្រូវការប្រាក់ ដូចនេះពួកយើងត្រូវធ្វើការនៅទីនោះ»។
បើតាមអង្គការសមធម៌កម្ពុជា ក្រុមហ៊ុនអ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ គឺជាក្រុមហ៊ុនឯកជនធំបំផុតមួយរបស់វៀតណាម និងជាក្រុមហ៊ុនដែលទទួលបានដីសម្បទានច្រើនជាងគេមួយក្នុងខេត្តរតនគិរី ដោយមានទាំងចម្ការកៅស៊ូ និងចម្ការចេក។
កាលពីឆ្នាំ២០១៨ ក្រុមហ៊ុនដែលបានចុះបញ្ជីនៅក្រុងហូជីមិញមួយនេះបានប្រកាសពីគម្រោងពង្រីកចម្ការដាំចេករបស់ខ្លួនក្នុងខេត្តរតនគិរី ដើម្បីនាំទៅកាន់ទីផ្សារចិន ដោយរំពឹងថាមានទឹកប្រាក់វិនិយោគ៤២លានដុល្លារ លើផ្ទៃដី៥ ០០០ហិកតា។
ក្នុងស្រុកអណ្ដូងមាស ចម្ការចេករបស់ក្រុមហ៊ុនគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដី២៤៥ហិកតាក្នុងឃុំតាឡាវ ដែលជាដីមួយផ្នែកនៃផ្ទៃដីទទួលបានពីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ៩ ៤៧០ហិកតាពីរដ្ឋាភិបាល និងមានកិច្ចសន្យា៧០ឆ្នាំ។ ក្រុមហ៊ុនបានផ្ដើមដាំចេកនៅឆ្នាំ២០២០ ប្រាំបួនឆ្នាំបន្ទាប់ពីបានចុះបញ្ជីជាមួយក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម។
ក្នុងអំឡុងវិបត្តិកូវីដ-១៩ កម្មករគ្មានជម្រើស មានតែធ្វើការឲ្យក្រុមហ៊ុនបើទោះបីជាទទួលបានប្រាក់ចំណូលតិច និងធ្វើការក្នុងស្ថានភាព គ្រោះថ្នាក់។
អ្នកស្រី តូច ស៊ាងលីម លើកឡើងថា បញ្ហាសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរដែលបណ្ដាលមកពីថ្នាំគីមីពុលលើសុខភាព គឺមិនកើតឡើងភ្លាមៗនោះទេ ប៉ុន្តែប៉ុន្មានខែក្រោយ ឬប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយ វានឹងកើត មាន។ អ្នកស្រីបន្តថា៖ «វាបានកើតលើកូនពៅរបស់ខ្ញុំដែលមានអាយុមិនដល់ប្រាំពីឆ្នាំទេនៅពេលនោះ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែដឹងថាពេលនេះ សុខភាពកូនរបស់ខ្ញុំមិនល្អ។ គាត់ខ្សោយ និងមានបញ្ហាសួត ដែលគ្រួពេទ្យបញ្ជាក់ថាមកពីផលប៉ះពាល់របស់ថ្នាំគីមីពុល»។
កម្មករម្នាក់ទៀត គឺលោក ឈន ពៅ ដែលមានស្រុកកំណើតក្នុងស្រុកព្រៃឈរ ខេត្តកំពង់ចាម និងបានទៅធ្វើការនៅចម្ការចេកនោះដែរ។ បុរសវ័យ៥២ឆ្នាំរូបនេះបានទៅធ្វើការជាមួយនឹងកូនប្រុសពីរនាក់ទៀត ដោយបានធ្វើការ និងស្នាក់នៅជាមួយគ្នាក្នុងចម្ការតែម្ដង។ ពួកគេមិនបានទៅសាលារៀនទេ ដោយសារតែមានចម្ងាយឆ្ងាយប្រហែលជាបួនគីឡូម៉ែត្រ។ ជំនួសមកវិញពួកគេនៅជួយការងារលោកនៅក្នុងចម្ការចេក ដែលប្រឈមនឹងថ្នាំគីមីពុលទាំងនោះ។
អ្នកគ្រប់គ្រងចម្ការ លោក យ៉ាត់ ខេង ឲ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុនបានប្រើជីគីមីយកពីប្រទេសវៀតណាម ដូចនេះលើបាវជីមិនមានអក្សរខ្មែរទេ។ លោកថា៖ «ជីគីមីទាំងនេះគឺលាយដោយក្រុមហ៊ុន។ យើងមិនដឹងឈ្មោះជីទេ ហើយយើងក៏មើលមិនយល់ដែរព្រោះវាសុទ្ធតែជាភាសាវៀតណាម»។
លោកបន្ថែមថា ជាធម្មតា ពេលកម្មករមានជំងឺ ពួកគេត្រូវទៅរកពេទ្យដោយខ្លួនឯង និងចំណាយលើថ្លៃព្យាបាលដោយខ្លួនឯង។ កម្មករជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើសុខភាព និងសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនពេលបាញ់ជីមីទៅលើដំណាំ។
លោកបន្តថាក្រុមហ៊ុន «មិនទទួលខុសត្រូវ» លើគ្រោះថ្នាក់សុខភាព និងគ្រោះថ្នាក់ការងារទេ។ លោកថាក្រុមហ៊ុនបានប្រាប់រឿងទាំងនេះដល់កម្មករមុនពេលចូលធ្វើការ។
លោករំឭកថា៖ «មានករណីមួយ គឺកម្មករក្នុងចម្ការជួបគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ពេលកំពុងជិះមកធ្វើការ។ គាត់មានរបួសធ្ងន់ធ្ងរ និងបានបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យ និងចេញថ្លៃព្យាបាលដោយខ្លួនឯង។ ក្រុមហ៊ុនមិនបានផ្ដល់ជំនួយអ្វីទេ»។
លោកថា កម្មករឧស្សាហ៍មានជំងឺ ដូចជាឈឺក និងឈឺពោះ ក្រោយពីមានទម្លាប់ញ៉ាំបាយមិនទៀងទាត់។
កម្មករក៏ប្រឈមនឹងបញ្ហាធំផ្សេងទៀតពេលមិនបានទទួលបណ្ណប.ស.ស ដែលជាការទទួលខុសត្រូវរបស់ក្រុមហ៊ុន។ ក្រុមហ៊ុនគឺតម្រូវឲ្យចុះបញ្ជី និងផ្ដល់បណ្ណដល់កម្មករ។ លោកថា៖ «ប៉ុន្តែពួកយើងភាគច្រើនមិនបានទទួលបណ្ណប.ស.ស ទេ បើទោះបីជាពួកយើងបានបង់ប្រាក់ប្រចាំខែ១២ ០០០រៀល»។ លោកបន្តថា ក្នុងចំណោម១០០នាក់ មានកម្មករប្រហែល១០នាក់បានបណ្ណប.ស.ស។ លោកបន្ថែមថា វាធ្វើឲ្យមានការលំបាកជាខ្លាំង ដោយសារកម្មករត្រូវចំណាយអស់ច្រើនពេលទៅមន្ទីរពេទ្យដោយគ្មានបណ្ណប.ស.ស។
អភិបាលរងស្រុកអណ្ដូងមាស លោក អ៊ឹម វ៉ា ទទួលស្គាល់ពីបញ្ហានេះដោយថា «ក្រុមហ៊ុនហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ មិនបានអនុវត្តទៅតាមច្បាប់ស្ដីពីការងារ ក្រុមហ៊ុនមិនខ្វល់ពីសុខភាព និងសុវត្ថិភាពរបស់កម្មករ» ជាក់ស្ដែងដូចជាការធានាឲ្យកម្មករគ្រប់គ្នាបានទទួលបណ្ណប.ស.ស។
លោកលើកឡើងទៀតថា ក្រុមហ៊ុនក៏មិនបានសហការល្អ និងមិនមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយរដ្ឋបាលស្រុកដែរ។ លោកបន្ថែមថា ថ្នាក់លើរបស់លោក អភិបាលស្រុក តែងតែធ្វើរបាយការណ៍ដាក់ទៅក្រសួងការងារ ប៉ុន្តែមិនមានដំដោះស្រាយ ឬមានភាពល្អប្រសើរនោះទេ។
លោកឲ្យដឹងទៀតថា ការប្រើប្រាស់ជីគីមីរបស់ក្រុមហ៊ុន «មិនស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកលោកទេ» ដោយថាខាងក្រុមហ៊ុនមិនដែលរាយការណ៍ទៅរដ្ឋបាលស្រុក។ លោកថា៖ «ជីគីមីភាគច្រើននាំចូលពីវៀតណាម ហើយសរសេរជាភាសាវៀតណាម ដែលលើសពីសមត្ថភាពរបស់ពួកយើងក្នុងការតាមដាន និងគ្រប់គ្រង»។
លោកបន្ថែមថា ថ្នាំគីមីទាំងនោះមិនត្រឹមតែប៉ះពាល់ដល់កម្មករប៉ុណ្ណោះទេ តែក៏ប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានផងដែរ ដោយថា៖ «បាវជី និងថង់ប្លាស្ទិករាប់តោនត្រូវគេយកទៅចោលតាមអូរ ឬបោះចូលក្នុងអូរតែម្ដង»។
នាយកគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុនហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ លោក Le San Phok ទទួលស្គាល់ថា ក្រុមហ៊ុនពិតជាមិនបានផ្ដល់បណ្ណប.ស.ស ដល់កម្មករគ្រប់គ្នា ដោយបញ្ជាក់ថា ក្រុមហ៊ុនបានឈប់ដំណើរការដាំចេកក្នុងឆ្នាំ២០២៣ និងថាកម្មករភាគច្រើនបានផ្លាស់ទៅធ្វើការនៅចម្ការចេកផ្សេងទៀតក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង។ លោកថាមានតែកម្មករ៤០នាក់ប៉ុណ្ណោះដែលបាននៅបន្តធ្វើការនៅចម្ការក្រុមហ៊ុនរបស់លោក។
លោកឲ្យដឹងទៀតថា ក្រុមហ៊ុនបិទចម្ការដំណាំចេកនៅខេត្តរតនគិរីដោយសារតែមានជំងឺ និង «សត្វល្អិតច្រើន» បំផ្លាញដំណាំចេក។ ជំងឺ និងសត្វល្អិតទាំងនោះមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន។ លោកថា៖ «ក្រុមហ៊ុនបានព្យាយាមគ្រប់គ្រងការរាលដាលទាំងនោះ ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើទៅបាន។ ជំងឺ និងសត្វល្អិតកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ ដូចនេះក្រុមហ៊ុនក៏សម្រេចបិទចម្ការចេកនៅទីនោះ»។
លោកថា ពេលនេះក្រុមហ៊ុនបានផ្ដោតសំខាន់លើដំណាំដូចជាស្វាយ ខ្នុរ និងកៅស៊ូ ជាដើម។
ទន្ទឹមនឹងនេះ អ្នស្រី ស៊ាងលីម ដែលមានកូនក្នុងបន្ទុកបីនាក់ ក៏នៅបន្តធ្វើការនៅចម្ការនេះដែរ។ ស្ថានភាពកាន់តែអាក្រក់នៅពេលក្រុមហ៊ុនបិទចម្ការចេកនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣។ ចំណូលអ្នកស្រីបានធ្លាក់ចុះ ហើយសុខភាពគ្រួសារក៏ធ្លាក់ចុះដូចគ្នា។ អ្នកស្រីត្រូវការប្រាក់ដើម្បីព្យាបាលជំងឺ សួតរបស់កូនប្រុសគាត់ជាប្រចាំ។
ដោយគ្មានជម្រើសផ្សេងក្នុងការរកចំណួល អ្នកស្រីបានសម្រេចចិត្តបន្តនៅធ្វើការឲ្យក្រុមហ៊ុន និងបានធ្វើការនៅក្នុងចម្ការកៅស៊ូ។
សម្រាប់ថ្ងៃខាងមុខ អ្នកស្រី ស៊ាងលីម យល់ថាអ្នកវិនិយោគបរទេសត្រូវគោរពច្បាប់ការងាររបស់កម្ពុជា និងផ្ដល់សំណងសមរម្យដល់កម្មករពេលក្រុមហ៊ុនបិទដំណើរការ ឬពេលក្រុមហ៊ុនក្ស័យធន។
អំពីក្រុមហ៊ុន
ក្រុមហ៊ុនវៀតណាមហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ គឺជាក្រុមហ៊ុនឯកជនធំបំផុតមួយនៅវៀតណាម និងជាក្រុមហ៊ុនបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចធំបំផុតមួយនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី។ ក្រុមហ៊ុនធ្វើអាជីវកម្មករលើវិស័យកសិឧស្សាហកម្មដោយមានការដាំកៅស៊ូ និងចេក។
បើតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់ក្រុមហ៊ុនកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១៨ ក្រុមហ៊ុនមានគម្រោងពង្រីកដីដាំដុះដំណាំចេកនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ដើម្បីបង្កើនការនាំចេញទៅប្រទេសចិន។ ក្រុមហ៊ុនបានវិនិយោគជាទឹកប្រាក់៤២លានដុល្លារ និងលើផ្ទៃដី ៥ ០០០ហិកតានៅក្នុងខេត្តដើម្បីដាំចេកទុកនាំចេញទៅប្រទេសចិន។ បច្ចុប្បន្ន ក្រុមហ៊ុនមានចម្ការចេកទំហំ១ ០០០ហិកតា នៅភាគឦសានប្រទេសកម្ពុជាតាមរយៈក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធចំនួនបី។
ក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធទាំងនោះមានដូចជាហ៊ងអាញ់អណ្ដូងមាស ហ៊ងអាញ់លំផាត់ និងហ៊ង អាញ់ដូនពេញអាហ្គ្រីកូ។
ក្រុមហ៊ុនហ៊ងអាញ់អណ្ដូងមាសមានផ្ទៃដីចម្ការចេកចំនួន២៤៥ហិកតាក្នុងឃុំតាឡាវ នៃស្រុកអណ្ដូងមាសក្នុងចំណោមដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទំហំ ៩ ៤៧០ហិកតាបានពីរដ្ឋាភិបាលក្នុងកិច្ចសន្យា៧០ឆ្នាំ។
ក្រុមហ៊ុនចាប់ផ្ដើមដាំដុះនៅក្នុងឆ្នាំ២០២០ ពោលគឺប្រាំបូនឆ្នាំក្រោយការចុះបញ្ជីនៅក្រសួងពាណិជ្ជកម្មក្នុងឆ្នាំ២០១១។
សម្គាល់៖ របាយការណ៍នេះជាផ្នែកមួយនៃអត្ថបទសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីផលប៉ះពាល់នៃការវិនិយោគបរទេសលើការសម្របខ្លួនក្នុងជីវភាពរស់នៅរបស់កម្មករក្នុងស្រុកនៅកម្ពុជា។ ការសិក្សានេះមិនមែនផលិតដោយខេមបូចានោះទេ៕
