កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានឆ្នាំ២០២៥៖ ចក្ខុវិស័យសម្រាប់ការរួបរួម និងភាពរីកចម្រើន គ្របដណ្តប់ដោយបញ្ហាប្រឈមផ្នែកសន្តិសុខ និងនយោបាយ

ប្រមុខដឹកនាំអាស៊ានបានអនុម័តចក្ខុវិស័យសហគមន៍អាស៊ានឆ្នាំ២០៤៥ សម្រាប់ការរួបរួម ភាព​ធន់ និងប្រជាជនជំនាន់ក្រោយ ប៉ុន្តែអ្នកវិភាគព្រមានថា ការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងកាន់តែស៊ីជម្រៅ ជាពិសេសវិបត្តិនៅមីយ៉ានម៉ា និងការកើនឡើងនៃឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែនគំរាមកំហែងដល់មហិច្ឆតាទាំងនោះ។

កាលពីថ្ងៃចន្ទកន្លងទៅ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត និងមេដឹកនាំអាស៊ានដទៃទៀត បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង ក្រោមប្រធានបទ អនាគតរួមរបស់យើង ដោយប្រកាន់យកនូវចក្ខុវិស័យរយៈពេលវែង ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅលើសសរស្តម្ភយុទ្ធសាស្ត្រចំនួនបួនគឺ នយោបាយ-សន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម-វប្បធម៌ និងការតភ្ជាប់អាស៊ាន។

កិច្ចព្រមព្រៀងដែលបានចុះហត្ថលេខាក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនៅថ្ងៃទី២៦ ដល់ ២៧ ខែឧសភា បានកំណត់នូវមហិច្ឆតាសម្រាប់ភាពធន់ ភាពច្នៃប្រឌិត និងប្រជាជនជំនាន់ក្រោយក្នុងតំបន់។ កិច្ចប្រជុំកំពូលដែលមានមូលបទ «បរិយាបន្ន និងចីរភាព» ក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរនូវការវិលត្រឡប់នៃវិបត្តិដ៏ចម្រូងចម្រាសរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះ ដែលតំណាងដោយមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បន្ទាប់ពីអវត្តមានជាយូរ។

នាយករដ្ឋមន្រ្តីម៉ាឡេស៊ី និងជាប្រធានអាស៊ាន លោក អាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម បានពណ៌នាកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ជាការតាំងចិត្តរួមគ្នា ក្នុងការធ្វើឱ្យមានសមាហរណកម្មតំបន់កាន់តែស៊ីជម្រៅ លើកស្ទួយវិបុលភាពសមធម៌ និងកសាងអនាគតរួបរួមគ្នា ក្នុងការប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាសកល។

លោក អាន់វ៉ា បានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំសូមសង្កត់ធ្ងន់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះតំណាងឱ្យការប្តេជ្ញាចិត្តរួមគ្នាក្នុងការធ្វើឱ្យស៊ីជម្រៅសមាហរណកម្មក្នុងតំបន់ លើកស្ទួយវិបុលភាពសមធម៌ និងកសាងអនាគតអាស៊ានដែលកាន់តែរួបរួម ធន់ និងប្រជាជនជំនាន់ក្រោយ»។

ចំណុចសំខាន់នៃចក្ខុវិស័យគឺរបៀបវារៈប្រកបដោយមហិច្ឆតារបស់ខ្លួនសម្រាប់សន្តិភាព និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់។ វាបង្ហាញពីតម្រូវការក្នុងការដោះស្រាយទាំងការគំរាមកំហែងបែបប្រពៃណី និងមិនមែនប្រពៃណី រួមទាំងអំពើភេរវកម្ម ការជួញដូរមនុស្ស ឧក្រិដ្ឋកម្មតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត និងការឆបោកតាមអនឡាញ តាមរយៈសកម្មភាពសម្របសម្រួលក្នុងតំបន់។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកវិភាគមានមន្ទិលសង្ស័យថា គោលដៅបែបនេះអាចសម្រេចបានពេញលេញនៅឆ្នាំ២០៤៥ ដោយលើកឡើងពីបញ្ហាប្រឈមផ្នែកសន្តិសុខដែលបន្ត និងចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅទូទាំងតំបន់។

លោក សេង វ៉ាន់លី អ្នកវិភាគភូមិសាស្ត្រនយោបាយអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក មានប្រសាសន៍ថា៖ «បច្ចុប្បន្នអាស៊ានកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាសន្តិសុខដែលមិនត្រឹមតែមិនមែនជាប្រពៃណីប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាបញ្ហាប្រពៃណីផងដែរ»។ លោកបន្តថា៖ «វិបត្តិមីយ៉ាន់ម៉ានៅតែជាការឈឺក្បាលដ៏សំខាន់ដែលអាចបង្ខូចចក្ខុវិស័យរបស់តំបន់សម្រាប់អនាគតរួមគ្នា»។

លោក វ៉ាន់លី បានកត់សម្គាល់ថា ទោះបីជាសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់អាស៊ានទទួលបានជោគជ័យក៏ដោយ ក៏ជម្លោះផ្ទៃក្នុងនៅមីយ៉ាន់ម៉ានៅតែបន្តបែងចែកតំបន់ ដោយធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបង្កើតអាស៊ានរួបរួមគ្នា និងសន្តិភាព។

ខណៈ​ការ​បង្ហាញ​ខ្លួន​ឡើង​វិញ​របស់​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ា​នៅ​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​កំពូល​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ការ​ភ្ញាក់​ផ្អើល លោក វ៉ាន់លី បាន​ស្វាគមន៍​ថា​វា​ជា​ជំហាន​មួយ​ឆ្ពោះ​ទៅ​រក​កិច្ច​សន្ទនា​ថ្នាក់​តំបន់​។ លោក​បាន​សង្កត់​ធ្ងន់​ថា អាស៊ាន​ត្រូវ​តែ​បង្កើត​គោល​ជំហរ​រួបរួម​មួយ​ចំពោះ​របប​យោធា​មីយ៉ាន់ម៉ា មុន​នឹង​ចូល​រួម​ជាមួយ​ប្រទេស​មហាអំណាច​ដូចជា​អាមេរិក ចិន និង​រុស្ស៊ី ដើម្បី​គាំទ្រ​ដំណោះស្រាយ​នយោបាយ។

លោកបន្ថែមថា៖ «ការដោះស្រាយវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ាមានភាពស្មុគស្មាញ ប៉ុន្តែជាដំបូង អាស៊ាន​ត្រូវតែមានជំហររួមក្នុងការសម្របសម្រួលរបបយោធា ដើម្បីឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ាអាចមកអាស៊ានដើម្បីពិភាក្សារកដំណោះស្រាយ»។

យ៉ាងណាមិញ អ្នកអត្ថាធិប្បាយនយោបាយ លោក រ៉ូ វណ្ណៈ បានលើកឡើងថា ការអនុញ្ញាតឱ្យតំណាងរបបយោធាចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍អាស៊ាន ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ភាពជឿជាក់របស់ថ្នាក់តំបន់។

លោក​បាន​ថ្លែង​ថា​៖ «​វា​ជាការផ្ញើ​សារ​មួយ​ដែល​អាស៊ានបាន​អត់ឱន​ចំពោះ​ការ​មិន​គោរព​តាម​ច្បាប់​»។ លោកបន្តថា៖ «វាធ្វើឱ្យខូចដល់ជំហរសីលធម៌របស់អាស៊ាន ជាពិសេសជាមួយដៃគូប្រជាធិបតេយ្យ»។

យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកទទួលស្គាល់ថា ការចូលរួមក៏អាចបើកកន្លែងសម្រាប់ជំនួយមនុស្សធម៌ និងការសន្ទនានយោបាយ ប្រសិនបើអាស៊ាន និងរបបយោធាបង្ហាញការប្តេជ្ញាចិត្តពិតប្រាកដក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះនោះ។

ទោះបីជាមានសេចក្តីប្រាថ្នាទាំងនេះក៏ដោយ អ្នកវិភាគទាំងពីរបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ចក្ខុវិស័យអាស៊ានសម្រាប់ឆ្នាំ២០៤៥ នឹងនៅតែមានការលំបាកក្នុងការអនុវត្តដោយការមិនដោះស្រាយបញ្ហាមូលដ្ឋាន។

ក្នុង​សន្និសីទ​សារព័ត៌មាន​នៅ​ចុងបញ្ចប់​នៃ​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​នេះ លោក អាន់វ៉ា បាន​បញ្ជាក់ថា ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី​បានសម្រេច​គោលបំណង​របស់ខ្លួន​នៅក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​អាស៊ាន​។ លោកក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរអំពីវឌ្ឍនភាពលើវិបត្តិនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ដោយបង្ហាញពីការឯកភាពគ្នាក្នុងចំណោមសមាជិកអាស៊ាន ដើម្បីបន្តការចូលរួម។

លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងបានឈានទៅដល់ដំណាក់កាលមួយដែលភាគីទាំងពីរកំពុងពិភាក្សាគ្នា។ ទោះបីជានៅកម្រិតគន្លឹះទាប និងគ្រាន់តែផ្តោតទៅលើការអូសបន្លាយបទឈប់បាញ់ ហើយបន្ទាប់មកជំនួយមនុស្សធម៌ និងបន្តការពិភាក្សាដំបូង»។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ការសន្ទនាណាមួយត្រូវតែស្ថិតនៅគោលជំហរនៃមតិឯកភាពប្រាំចំណុចរបស់អាស៊ាន។

ជាមួយគ្នានេះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជា លោក ប្រាក់ សុខុន បានសរសើរការដឹកនាំរបស់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីចំពោះវិបត្តិមីយ៉ាន់ម៉ា និងបានគាំទ្រប្រេសិតពិសេសរបស់ប្រធានអាស៊ានក្នុងការជំរុញការឯកភាពប្រាំចំណុច ដោយកត់សម្គាល់ថា ការសន្ទនានយោបាយអាចផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ និងត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការផ្សះផ្សាយូរអង្វែង។

លោក សុខុន ក៏បានលើកឡើងពីភាពបន្ទាន់នៃការដោះស្រាយឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែននៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ដោយអំពាវនាវឱ្យមានក្របខ័ណ្ឌច្បាប់កាន់តែរឹងមាំ និងសមត្ថភាពបច្ចេកវិទ្យាទំនើប ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួញដូរគ្រឿងញៀន ការឆបោកតាមអ៊ីនធឺណិត និងការជួញដូរមនុស្ស។

ត្រឡប់មក លោក វណ្ណៈ វិញ ក៏បានលើកឡើងពីបញ្ហាប្រឈមដ៏សំខាន់មួយទៀតក្នុងការប្រឈមមុខជាមួយអាស៊ាន ដែលជាភាពតានតឹងផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយដែលកំពុងបន្តនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ នៅក្នុងការបង្ហោះលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក នាពេលថ្មីៗនេះ លោក អាន់វ៉ា បានចែករំលែកថា ក្នុងជំនួបកំពូលនោះ លោកបានជួបជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន Li Qiang ដើម្បីពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាយុទ្ធសាស្ត្រ ជាពិសេសក្នុងបរិបទនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-GCC-ចិន ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងគូឡាឡាំពួ។

មេដឹកនាំទាំងពីរបានពិភាក្សាអំពីជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយបញ្ជាក់ថា កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់ពួកគេក្នុងការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ និងផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមកសម្រាប់ម៉ាឡេស៊ី ចិន និងអាស៊ានទាំងមូល។

យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ អ្នក​វិភាគ​បាន​លើក​ឡើង​ថា ខណៈ​ដែល​អាស៊ាន​ប្រឈម​មុខ​នឹង​បញ្ហា​សន្តិសុខ​បែប​ប្រពៃណី ក៏​ត្រូវ​ប្រឈម​មុខ​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ឡើង​ដោយ​ការ​គំរាម​កំហែង​មិន​ប្រពៃណី។ ការកើនឡើងនៃករណីឧក្រិដ្ឋកម្មតាមអ៊ីនធឺណិត និងបណ្តាញបោកប្រាស់នៅទូទាំងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ កាន់តែគំរាមកំហែងដល់សមត្ថភាពរបស់តំបន់នេះក្នុងការរក្សាការប្តេជ្ញាចិត្តផ្នែកសន្តិសុខក្នុងតំបន់របស់ខ្លួន។

អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានព្រមានអំពីវិបត្តិមនុស្សធម៌ដែលកំពុងកើនឡើង ដោយមនុស្សរាប់សែននាក់ត្រូវបានជួញដូរទៅក្នុងប្រតិបត្តិការឆបោកតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណេតទូទាំងតំបន់ ជាពិសេសនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មីយ៉ាន់ម៉ា ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី និងហ្វីលីពីន។

នៅខាងក្រៅកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានឆ្នាំ២០២៥ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត និងលោក អាន់វ៉ា អ៊ីមប្រាហ៊ីម បានពិភាក្សាអំពីការពង្រឹងទំនាក់ទំនងទ្វេភាគី ដោយផ្តោតលើការជំរុញផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក និងវិបុលភាពរួមគ្នា ប៉ុន្តែមិនមានព័ត៌មានលម្អិតបន្ថែមត្រូវបានចែករំលែកទេ។

លោក វណ្ណៈ បាន​បន្ទរ​អំពី​ក្តី​បារម្ភ​របស់​វ៉ាន់លី ដោយ​ព្រមាន​ថា​បណ្តាញ​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ក្នុង​តំបន់​មាន «​ឥទ្ធិពលខ្លាំង​ជាង​អាជ្ញាធរ​រដ្ឋ​មួយ​ចំនួន​ទៅ​ទៀត»។

លោក វណ្ណៈ បាន​ថ្លែង​ថា​៖ «​ភាព​ចម្រុះ​ក្នុង​តំបន់​ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​អភិបាលកិច្ច របប​នយោបាយ និង​ក្របខ័ណ្ឌ​ច្បាប់​រារាំង​ដល់​សកម្មភាព​ស្អិត​រមួត​។ លោកបន្ថែម៖«​ប៉ុន្តែ​ប្រសិនបើ​អាស៊ាន​អាច​ពង្រឹង​ស្ថាប័ន​ដូចជា​កិច្ចប្រជុំ​រដ្ឋមន្ត្រី​អាស៊ាន​ស្តីពី​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ឆ្លងដែន (AMMTC) និង ACTIP នោះ​វឌ្ឍនភាព​គឺ​អាច​ទៅរួច​»​។

ទាំងលោក វ៉ាន់ លី និងលោក វណ្ណៈ បានសង្កត់ធ្ងន់ថា កង្វះឆន្ទៈនយោបាយក្នុងចំណោមសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួន បានអនុញ្ញាតឱ្យសកម្មភាពឧក្រិដ្ឋកម្ម រួមទាំងការឆបោក ការលាងលុយកខ្វក់ និងការជួញដូរមានការរីកចម្រើន។ ពួកគេបាននិយាយថា ប្រទេសដូចជាកម្ពុជា​ត្រូវតែធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ ប្រសិនបើគោលដៅសន្តិសុខ និងការអភិវឌ្ឍរបស់អាស៊ាន​ត្រូវសម្រេច។

លោក វ៉ាន់លី បាន​ថ្លែង​ថា​៖ «​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ជា​មជ្ឈមណ្ឌល​ប្រតិបត្តិការ​សម្រាប់​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ទាំង​នេះ»។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «​បើ​គ្មាន​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និង​ការអនុវត្ត​កាន់តែ​ខ្លាំង​ទេ អាស៊ាន​នឹង​លំបាក្នុងការ​បង្កើត​សហគមន៍​ដែលមាន​សុវត្ថិភាព និង​សមាហរណកម្ម​»​៕

ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ ASEAN Summit 2025: Vision for Unity and Prosperity Clouded by Security and Political Challenges