គណនេយ្យភាពសង្គម, ព័ត៌មានជាតិ, សិទ្ធិមនុស្ស

ពលរដ្ឋបឹងតាមោកប្រឈមនឹងជាប់ពន្ធនាគារ បើគ្មានប្រាក់បង់ពិន័យតាមបង្គាប់តុលាការ

៣០ មីនា ២០២៥ ម៉ោង ៩:៣៤ ព្រឹក
សុវណ្ណ ស្រីពេជ្រ

អតីតប្រជាសហគមន៍បឹងតាមោក លោក ស៊ា សម្បត្តិ និងលោក ស៊ួន សៅ កំពុងប្រឈមនឹងការគំរាមចាប់ខ្លួន បើគ្មានប្រាក់បង់ពិន័យចំនួនមួយលានរៀលឱ្យបានមុនថ្ងៃទី ២២ ខែមេសា ក្រោយពីតុលាការកំពូលបានច្រានចោលបណ្តឹងសាទុក្ខរបស់ពួកគេកាលពីឆ្នាំមុន។

លោក សម្បត្តិ អាយុ ៣៥ឆ្នាំ ជាពលរដ្ឋដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញពីលំនៅដ្ឋានដោយសារការអភិវឌ្ឍបឹងបាននិយាយថា បច្ចុប្បន្នគាត់ពុំទាន់មានការងារធ្វើឡើយ ហើយក៏គ្មានលទ្ធភាពបង់ប្រាក់ពិន័យតាមបង្គាប់របស់តុលាការនោះដែរ។

លិខិតជូនដំណឹងចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ ព្រះរាជអាជ្ញារង សុក កែវបណ្ឌិត និងលោក ម៉ុត ដារ៉ា បានចេញដីកាបង្គាប់ឱ្យលោក សម្បត្តិ និងលោក សៅ បង់ប្រាក់ពិន័យនៅការិយាល័យកិច្ចការគណនេយ្យនៃសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ឱ្យបានមុនថ្ងៃទី២២ ខែមេសា។ អ្នកទាំងពីរ ត្រូវបានផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល ៨ខែ និងពិន័យជាប្រាក់មួយលានរៀល តាមសាលដីកាព្រហ្មទណ្ឌលេខ ៩១៨ ចុះថ្ងៃទី១៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤។ ប្រសិនបើ ពួកគេមិនបានអនុវត្តតាមការជូនដំណឹងនេះ តុលាការនឹងចេញដីកាបញ្ជាឱ្យឃុំខ្លួនតាមនីតិវិធី។

កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ អង្គការសមាគមធាងត្នោត (STT) បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ដែលមានចំណងជើង «ស្លាកស្នាមនៃការអភិវឌ្ឍបឹងតាមោក ដែលពលរដ្ឋចំនួន២៦នាក់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ដោយសារការពារដីធ្លី និងលំនៅឋានរបស់ពួកគេ» ដោយបង្ហាញពីការលំបាករបស់ប្រជាសហគមន៍សំរោងត្បូង។

ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០២១ ដល់ឆ្នាំ២០២៤ ប្រជាសហគមន៍យ៉ាងហោចណាស់ ២៦នាក់ មានឈ្មោះនៅក្នុងបណ្ដឹងចំនួន៧។ ក្នុងនោះសំណុំរឿងចំនួន៥ កំពុងត្រូវបានបើកសវនាការនៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ រីឯមួយសំណុំរឿងស្ថិតក្នុងការប្តឹងឧទ្ធរណ៍ នៅតុលាការកំពូល និងមួយទៀតត្រូវបានលើកលែង។

ភាគច្រើននៃករណីពាក់ព័ន្ធនឹងអ្នកភូមិត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទហិង្សាមកលើមន្ត្រីសាធារណៈអំឡុងពេលរុះរើផ្ទះរបស់ពួកគេ។ អង្គការសមាគមធាងត្នោត បានលើកឡើងថា យោងតាមស្ថានភាពផ្លូវច្បាប់ និងការកាន់កាប់ដីដោយសហគមន៍សំរោងត្បូង (ដែលមិនមែនជាតំបន់បឹង) ប្រជាពលរដ្ឋមិនគួរត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការកាន់កាប់ដីដោយខុសច្បាប់នោះទេ។

លោក សម្បត្តិ ជាអ្នកភូមិម្នាក់ក្នុងចំណោម៤នាក់ទៀតដែលរងការចោទប្រកាន់ពីបទហិង្សា និងប្រមាថមកលើមន្ត្រីសាធារណៈ។ គាត់បានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ថាគាត់ជាជនរងគ្រោះនៃការបណ្តេញចេញពីលំនៅឋានដោយសារតែការអភិវឌ្ឍ ដូច្នេះការចោទប្រកាន់នេះគឺអយុត្តិធម៌។ លោកថា លោកមិនបានប្រព្រឹត្តដូចការចោទប្រកាន់របស់អាជ្ញាធរខណ្ឌព្រែកព្នៅ និងតុលាការនោះឡើយ។

សំណុំរឿងរបស់លោកត្រូវបានតុលាការកំពូលច្រានចោល នៅពេលលោកបន្តប្ដឹងសាទុក្ខ បន្ទាប់ពីការសម្រេចរបស់តុលាការជាន់ក្រោមក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ដែលមានន័យថាគាត់ត្រូវបានតម្រូវឱ្យបង់ប្រាក់ពិន័យ បើពុំនោះទេអាចប្រឈមមុខនឹងច្បាប់បន្ថែមទៀត។

លោក សម្បត្តិ ឱ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីផ្លាស់មកទីតាំងថ្មីនេះគឺគាត់ជួបការលំបាកខ្លាំង ដោយសារតែមិនអាចរកការងារធ្វើ ឬរកប្រាក់ចំណូលតាមរយៈការនេសាទត្រីនៅបឹងតាមោកដូចពីមុន។ លោកបន្ថែមថា កត្តានេះបានធ្វើឱ្យលោកមិនអាចរកប្រាក់មកបង់ថ្លៃពិន័យបាន។

លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំមិនដឹងថាខ្ញុំទៅរកលុយឯណាឱ្យបានមួយលានរៀលទេ ខ្ញុំខ្លាចគេចាប់ខ្ញុំ បើខ្ញុំមិនបង់ជូនតុលាការ»។ លោកបន្ថែមថា ដើម្បីជៀសវាងការចាប់ខ្លួន គាត់នឹងដាក់ពាក្យសុំពន្យារពេលសម្រាប់ការបង់ប្រាក់ពិន័យ ឬស្នើសុំប្រាក់កម្ចីពីធនាគារ។

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំមិនបានធ្វើអ្វីខុសទេ ប៉ុន្តែគេចោទខ្ញុំពីបទប្រើអំពើហិង្សា ខ្ញុំសុំតុលាការកុំយកលុយពីពួកយើង ពីព្រោះពួកយើងអត់មានលទ្ធភាពរកលុយនោះទេ។ បើនៅមានបឹងដូចពីមុន យើងអាចនេសាទត្រីបាន ប៉ុន្តែឥឡូវវាត្រូវបានបំផ្លាញអស់ហើយ»។

ទិដ្ឋភាពនៃទីតាំងរស់នៅថ្មីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋបឹងតាមោកស្ថិតក្នុងខណ្ឌព្រែកព្នៅ។ (រូបភាពផ្ដល់ឱ្យ)

ប្រជាសហគមន៍សំរោងត្បូងម្នាក់ទៀតគឺ អ្នកស្រី ស៊ា ដាវី ដែលរងបទចោទចំនួនពីរពាក់ព័ន្ធនឹងវិវាទដីធ្លីបាននិយាយថា អ្នកភូមិចំនួនប្រាំនាក់ត្រូវបានអាជ្ញាធរខណ្ឌព្រែកព្នៅប្តឹងពីបទហិង្សា និងប្រមាថមកលើមន្ត្រីសាធារណៈ។ អ្នកស្រីបន្ថែមថា សហគមន៍របស់គាត់បានចាញ់ក្ដីទាំងក្នុងដំណាក់កាលសាលាដំបូង សាលាឧទ្ធរណ៍ និងតុលាការកំពូល។

អ្នកស្រី ដាវី បាននិយាយថា ការចោទប្រកាន់លើ លោកសម្បត្តិ និងលោកសៅ គឺជារឿងអយុត្តិធម៌ ដោយថាបងប្រុសរបស់អ្នកស្រីមិនបានប្រព្រឹត្តដូចការចោទប្រកាន់ដោយអាជ្ញាធរឡើយ។ អ្នកស្រីថា ពួកគេបានប្តឹងឧទ្ធរណ៍ប្រឆាំងនឹងសាលក្រមទាំងអស់ទៅកាន់តុលាការកំពូល ប៉ុន្តែត្រូវបានបរាជ័យ។

អ្នកស្រី ដាវី បន្ថែមថា៖ «វាពិតជាអយុត្តិធម៌សម្រាប់អ្នកភូមិ ទោះបីយើងប្ដឹងតវ៉ាក៏យើងនៅតែចាញ់ដែរ ហេតុអ្វីបានជាយើងត្រូវទៅតុលាការ គ្រាន់តែរឿងតូចតាចសោះហ្នឹង?»។

បច្ចុប្បន្ននេះ ផ្ទៃបឹងតាមោកត្រូវបានចាក់ដីលុបស្ទើរតែទាំងស្រុង ហើយអ្នកភូមិក៏យល់ព្រមទទួលយកគោលនយោបាយដោះដូរទៅទីតាំងថ្មីដែលរៀបចំដោយអាជ្ញាធរផងដែរ ដូច្នេះអ្នកស្រី ដាវី យល់ថាអាជ្ញាធរគួរតែបិទបញ្ចប់សំណុំរឿងទាំងអស់នេះ។

អ្នកស្រីបន្តថា៖ «អ្នកភូមិមានជីវភាពលំបាកវេទនាណាស់ ប្រាក់ចំណូលគ្រួសារយើងធ្លាក់ចុះ ហើយ [តុលាការ] នៅតែចង់បានមួយលានរៀល តើគេនឹងធ្វើអ្វី? តើពួកគេចង់បានអ្វីពីអ្នកភូមិ? ពួកគេជាអាជ្ញាធរ ហេតុអ្វីបានជាពួកគេចង់កម្ចាត់ពលរដ្ឋខ្លួន?»។

អភិបាលខណ្ឌព្រែកព្នៅ លោក ធឹម សំអាន មានប្រសាសន៍ថា ប្រជាពលរដ្ឋបឹងតាមោកបានយល់ព្រមផ្លាស់ទៅរស់នៅតំបន់ដែលអាជ្ញាធរបានរៀបចំឱ្យរួចរាល់ដែលមានទាំងផ្ទះ និងដី។ នៅពេលសួរអំពីពាក្យបណ្តឹងប្រឆាំងនឹងអាជ្ញាធរ លោកបានឆ្លើយថា «គ្មានអ្នកភូមិណាម្នាក់ដែលបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងឡើយ»។ យ៉ាងណាមិញ លោកថា ចំពោះការបង់ប្រាក់ពិន័យទៅតុលាការ លោកក៏មិនច្បាស់ដែរ។

ចាប់ពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ រហូតដល់ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលបានស្ទង់មតិពីគ្រួសារទាំងអស់ ៨៨៤គ្រួសារ ឬ ៣ ៧៩៨នាក់ ពី១១សហគមន៍ក្រីក្រក្នុងទីក្រុងដែលបាននិយាយថា ពួកគេបានប្រឈមមុខនឹងការគំរាមកំហែងពីការបណ្តេញចេញ ពីព្រោះដីរបស់ពួកគេត្រូវបានកំណត់ជាដីរដ្ឋ ឬដីសាធារណៈ។

ចាប់តាំងពីខែសីហា ឆ្នាំ ២០២៤ តំបន់បឹងតាមោកបានធ្វើការកាត់ដី ឬការប្រែក្លាយដីចំនួន ៨០ដង សរុបជា ២ ៤២៧,៣ហិកតា ដែលស្មើនឹង ៧៤,៩២ភាគរយនៃផ្ទៃដីសរុបរបស់បឹង។

នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាទូទៅត្រូវពិន័យជាប្រាក់។ ប៉ុន្តែក៏មានការសម្របសម្រួលដែលបានធ្វើឡើងកន្លងមកដែរ សម្រាប់ករណីលើកលែងមួយចំនួន គឺពុំចាំបាច់ត្រូវបង់ប្រាក់នោះទេ។

ទាក់ទិននឹងករណីបឹងតាមោកដែលកើតចេញពីបញ្ហាដីធ្លី លោក សំអាត ជឿជាក់ថា អាជ្ញាធរគួរតែគិតឱ្យបានច្បាស់លាស់មុននឹងប្តឹង ព្រោះអ្នកភូមិជាពលរដ្ឋដែលរស់លើដីរបស់ខ្លួន។ ដូច្នេះ លោកថា អាជ្ញាធរគួរតែពិនិត្យ និងរកដំណោះស្រាយ។

លោក សំអាត បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «[អាជ្ញាធរគឺដូចជា] ឪពុកម្តាយ។ នៅពេលមានសាលដីកាពីតុលាការកំពូល ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើពលរដ្ឋក្រីក្រមិនអាចមានលទ្ធភាពបង់បាននោះ អាជ្ញាធរគួរតែយល់ និងពិនិត្យមើល [លើជម្រើសផ្សេងទៀត] ឱ្យបានត្រឹមត្រូវ»។

យោងតាមទិន្នន័យរបស់សមាគមធាងត្នោត រយៈពេល៦ឆ្នាំបន្ទាប់ពីរដ្ឋធ្វើអនុប្បយោគផ្ទៃបឹងតាមោកទៅជាទ្រព្យសម្បត្តិឯកជនរបស់រដ្ឋតាមអនុក្រឹត្យឆ្នាំ២០១៦ ផ្ទៃបឹងនិងដីជុំវិញបឹងច្រើនជាង ៧៤ភាគរយ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកាត់ឆ្វៀលដើម្បីជួល ឬលក់។

ទោះបីជាអនុក្រឹត្យត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីកំណត់ព្រំនៃផ្ទៃបឹងតាមោកក៏ដោយ ប៉ុន្តែតំបន់ដែលសហគមន៍សំរោងត្បូងរស់នៅមិនត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនោះទេ ៕