ការវិភាគថ្មីមួយដោយក្រុមច្បាប់ធុរកិច្ច និងសិទ្ធិមនុស្ស (BHRLG) ព្រមានថា ការផ្អាកជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដល់កម្ពុជា គំរាមកំហែងដល់វិស័យសំខាន់ៗដូចជា សុខភាព ការអប់រំ និងការបោសសម្អាតមីន ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ប្រឈមនឹងហានិភ័យ។ របាយការណ៍នេះជំរុញឱ្យប្រទេសកម្ពុជា និងដៃគូរបស់ខ្លួនធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងឆាប់រហ័សដើម្បីការពារកម្មវិធីសំខាន់ៗ និងជាបំពេញគម្លាតថវិកា។
BHRLG ដែលជាក្រុមច្បាប់គាំទ្រឯករាជ្យដែលការពារ និងលើកកម្ពស់ដល់សិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិ បរិស្ថាន យុត្តិធម៌ និងនីតិរដ្ឋ បានវិភាគគម្រោងជំនួយដែលទទួលបានមូលនិធិពីសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ដល់ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ ។
ដោយប្រើទិន្នន័យពីគេហទំព័រ www.usaspending.gov ដែលជាមូលដ្ឋានទិន្នន័យចំណាយផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក ក្រុមច្បាប់បានរកឃើញថាជំនួយជាង៣៧១លានដុល្លារអាមេរិកត្រូវបានចែកចាយនៅទូទាំង១៨៥គម្រោងក្នុងអំឡុងពេលនោះ។
មូលនិធិខ្ពស់បំផុតចំណាយទៅលើសុខភាព (៧២ លានដុល្លារ) បន្ទាប់មកការបោសសំអាតមីន (៦២ លានដុល្លារ) និងការអប់រំ (៤៦ លានដុល្លារ) ។ ផ្នែកសំខាន់ៗផ្សេងទៀតរួមមានសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (៣៣ លានដុល្លារ) សន្តិសុខស្បៀង (៣០ លានដុល្លារ) ការចូលរួមពីពលរដ្ឋ (២៥ លានដុល្លារ) និងការប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្ស (២៣ លានដុល្លារ)។
BHRLG ព្រមានថា ការផ្អាកជំនួយនឹងមានផលវិបាកយ៉ាងទូលំទូលាយ គំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធថែទាំសុខភាព សន្តិសុខស្បៀង កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងបោសសម្អាតមីន និងសង្គមស៊ីវិលរបស់កម្ពុជា។ ជីវិតរាប់ពាន់នាក់ប្រឈមនឹងហានិភ័យ ដោយកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗឥឡូវនេះកំពុងមិនមានតុល្យភាព។
របាយការណ៍បានសរសេរថា៖ «កម្ពុជាមិនមានលទ្ធភាពបាត់បង់ការគាំទ្រនេះទេ ដូច្នេះហើយទើបអ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិត្រូវរួបរួមគ្នាដើម្បីការពារការអភិវឌ្ឍរបស់កម្ពុជា និងធានាថាជំនួយសំខាន់ៗបន្តទៅដល់ប្រជាជនដែលត្រូវការបំផុត»។
រដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជាក់ថា ដើម្បីកាត់បន្ថយគម្លាតទាំងនេះ ខ្លួននឹងស្វែងរកដៃគូផ្សេងទៀត ឬប្រើប្រាស់ថវិការដ្ឋ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ក្រុមសង្គមស៊ីវិលកំពុងបន្តបញ្ចុះបញ្ចូលម្ចាស់ជំនួយផ្សេងទៀត ដោយសង្កត់ធ្ងន់លើភាពចាំបាច់ដែលកម្ពុជានៅត្រូវការអង្គការសង្គមស៊ីវិល។
ក្នុងរយៈពេលប្រាំឆ្នាំនៃការផ្តល់មូលនិធិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅកម្ពុជា ទីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍអន្តរជាតិ (USAID) បានចូលរួមច្រើនជាងគេ ដោយបានរួមចំណែកជាង ២២៤ លានដុល្លារដល់គម្រោងចំនួន៤៤ ដែលច្រើនជាង៦០ភាគរយនៃជំនួយសរុបរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដល់កម្ពុជា។ បន្ទាប់គឺក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកដែលមានទឹកប្រាក់ចំនួន៧៧លានដុល្លារសម្រាប់គម្រោងចំនួន១០៦ (២០ភាគរយ) និងក្រសួងកសិកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក – ៥១ លានដុល្លារសម្រាប់គម្រោងចំនួន ១១ (១៣%) ។ ទីភ្នាក់ងារផ្សេងទៀត រួមទាំងក្រសួងសុខាភិបាល ក្រសួងមហាផ្ទៃ ការពារជាតិ និងការងារ បានធ្វើការរួមចំណែកតិចជាងមុន។
សម្រាប់គម្រោងសុខាភិបាល តែម្នាក់ឯង ទីភ្នាក់ងារ USAID បានផ្តល់ថវិកាចំនួន ៥៨ លានដុល្លារនៅចន្លោះឆ្នាំ២០២០ និងឆ្នាំ២០២៥ ។
BHRLG បានបង្ហាញថា គំនិតផ្តួចផ្តើមមួយក្នុងចំណោមគំនិតផ្តួចផ្តើមដែលរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេគឺគម្រោងរយៈពេលប្រាំឆ្នាំ (២០២៣-២០២៨) ដឹកនាំដោយអង្គការអន្តរជាតិ FHI 3៣៦០ ដែលបានទទួលប្រាក់ចំនួន ១១ លានដុល្លាររួចហើយ ដើម្បីបន្តពង្រឹងប្រព័ន្ធថែទាំសុខភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ គម្រោង ១១ លានដុល្លារនេះធ្វើឡើងក្រោយភាពជោគជ័យនៃគម្រោងមុនដែលដំណើរការពីឆ្នាំ ២០១៨ ដល់ឆ្នាំ ២០២៣ ដោយទទួលបានជាង ១៧ លានដុល្លារដើម្បីកែលម្អសេវាសុខភាពសាធារណៈ និងឯកជន។
គម្រោងសំខាន់មួយទៀតដែលមានហានិភ័យគឺគំនិតផ្តួចផ្តើមអភិវឌ្ឍន៍កុមារតូច (IECD) ដែលដឹកនាំដោយវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវត្រីកោណ។ គម្រោងនេះបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ ២០២០ ហើយគ្រោងនឹងបញ្ចប់នៅឆ្នាំនេះ កម្មវិធីនេះទទួលបានជាង២០លានដុល្លារ ដើម្បីបង្កើនការអភិវឌ្ឍរបស់កុមារតាមរយៈការរៀនដំបូង អាហាររូបត្ថម្ភ និងសេវាសុខភាព។ គម្រោងនេះធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយក្រសួងសុខាភិបាល សង្គមកិច្ច និងអប់រំរបស់កម្ពុជា ដើម្បីអនុវត្តការកែលម្អទូទាំងប្រទេស រួមទាំងការពិនិត្យពិការភាព និងការបង្រៀនភាសាសញ្ញាកម្ពុជាសម្រាប់កុមារគថ្លង់។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មិនទាន់មានការអត្ថាធិប្បាយពីក្រសួងសុខាភិបាល ទាក់ទងនឹងផលប៉ះពាល់នៃការផ្អាកការផ្តល់មូលនិធិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក លើវិស័យសុខាភិបាលនោះទេ។ ទាំងលោក កុយ វ៉ាន់នី អ្នកនាំពាក្យក្រសួងសុខាភិបាល និងលោក ហុក គឹមចេង អគ្គនាយកបច្ចេកទេសសុខាភិបាល មិនបានឆ្លើយតបទេ។
BHRLG បានលើកឡើងថា ការបោសសម្អាតមីនជាវិស័យទីពីរដែលរងផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដោយការផ្អាកជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ បើតាមលោក លី ធុជ អនុប្រធានទី១ នៃអាជ្ញាធរសកម្មភាពកំចាត់មីន និងជំនួយជនរងគ្រោះ បានឲ្យដឹងថា កម្មករដោះមីនកម្ពុជាជាង ១០០០នាក់ ប្រឈមនឹងភាពអត់ការងារធ្វើ។ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែកុម្ភៈ អ្នកដោះមីនចំនួន២១០នាក់ ដែលជួលដោយមជ្ឈមណ្ឌលសកម្មភាពកំចាត់មីនកម្ពុជា (ស៊ីម៉ាក់) ត្រូវបានរំសាយចេញ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកុម្ភៈ សមាជិកបច្ចេកទេសទាំង២១០នាក់ ត្រូវបានដាក់ឱ្យដំណើរការឡើងវិញ ដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង ដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរៀបចំឡើងវិញ ដើម្បីបន្តប្រតិបត្តិការដូចធម្មតា។
វិស័យដែលរងផលប៉ះពាល់មួយទៀតគឺវិស័យអប់រំ ដែលថវិកាប្រមាណ២៥លានដុល្លារត្រូវបានផ្ដល់ពីទីភ្នាក់ងារ USAID ចន្លោះឆ្នាំ២០២០ ដល់ឆ្នាំ២០២៥។ លោកស្រី ឃួន វិច្ឆិកា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា មិនឆ្លើយតបទេ។
នៅថ្ងៃទី ១៦ ខែកុម្ភៈ នាយកដ្ឋានប្រសិទ្ធភាពរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក (DOGE) បានប្រកាសនៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម X ថា ថវិកា ៩,៧ លានដុល្លារដែលបានបម្រុងទុកសម្រាប់សាកលវិទ្យាល័យកាលីហ្វ័រញ៉ា (UC) ដើម្បីអភិវឌ្ឍក្រុមយុវជនកម្ពុជាដែលមានជំនាញសហគ្រាសត្រូវបានលុបចោល។
នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២២ ទីភ្នាក់ងារ USAID និង UC Berkeley បានសហការជាមួយក្រសួងអប់រំរបស់កម្ពុជា ដើម្បីចាប់ផ្តើមគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ជំនាញឌីជីថលរយៈពេលប្រាំឆ្នាំ ជាមួយនឹងមូលនិធិ USAID ចំនួន១៥លានដុល្លារ។
លើសពីនេះទៀត DOGE បានលុបចោលជំនួយចំនួន ២,៣ លានដុល្លារសម្រាប់ការពង្រឹងសំឡេងឯករាជ្យនៅកម្ពុជា។
ទីភ្នាក់ងារជំនួយអាមេរិក USAID បានផ្តល់មូលនិធិដល់អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិការងារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលភាគច្រើនកំពុងប្រឈមមុខនឹងភាពមិនប្រាកដប្រជាផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុនៅពេលនេះ។ មជ្ឈមណ្ឌលអាមេរិកសម្រាប់សាមគ្គីភាពការងារអន្តរជាតិបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងចំនួន ១,៨ លានដុល្លារ រយៈពេលប្រាំឆ្នាំ (២០២៤-២០២៩) ជាមួយទីភ្នាក់ងារ USAID ។
ដូចគ្នានេះដែរ សមាគមសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (ADHOC) ដែលពឹងផ្អែកលើ USAID សម្រាប់ ៧០ភាគរយនៃថវិការបស់ខ្លួន បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងចំនួន ១,៩៥ លានដុល្លារ រយៈពេល ៥ ឆ្នាំដែលចុះហត្ថលេខាកាលពីឆ្នាំ២០២៣។ មជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស (CENTRAL) ក៏បានជំនួយនូវទឹកប្រាក់ចំនួន ៩៥០,០០០ ដុល្លារ កិច្ចសន្យារយៈពេល ៥ ឆ្នាំជាមួយទីភ្នាក់ងារ USAID ផងដែរ។
BHRLG បានជំរុញឱ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងអន្តរជាតិចាប់ផ្តើមបញ្ចុះបញ្ចូលរដ្ឋាភិបាលផ្សេងទៀត ដូចជាអូស្ត្រាលី ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងនូវែលសេឡង់ ដើម្បីបង្កើន ឬប្តូរទិសផ្តល់មូលនិធិមកកម្ពុជា។ ការពង្រឹងភាពជាដៃគូជាមួយប្រទេសនានាដូចជាកាណាដាក៏អាចបើកផ្លូវថ្មីសម្រាប់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ផងដែរ។
លោក មឿន តុលា នាយកប្រតិបត្តិនៃ CENTRAL ដែលជាអង្គការដែលទទួលបានមូលនិធិដោយផ្ទាល់ពី USAID បានទទួលស្គាល់ថាការបញ្ចុះបញ្ចូលសហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យផ្លាស់ប្តូរជំហររបស់ខ្លួនលើជំនួយគឺពិតជាពិបាក ដោយសារការសម្រេចចិត្តឯករាជ្យរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ CENTRAL កំពុងស្វែងរកយ៉ាងសកម្មនូវយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ស្ថាប័ន និងសហការជាមួយអង្គការផ្សេងទៀត ដើម្បីដោះស្រាយការប៉ះពាល់ពីការផ្អាកជំនួយ។ លោកបានស្នើឲ្យម្ចាស់ជំនួយទទួលស្គាល់ពីសារៈសំខាន់ជាបន្តរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសបញ្ហាទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិការងារ សិទ្ធិពលរដ្ឋ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនយោបាយនៅតែមានបញ្ហាប្រឈម។
លោក តុលា បន្តថា ទន្ទឹមនឹងនេះ ម្ចាស់ជំនួយ និងស្ថានទូតមួយចំនួនមានឆន្ទៈពិចារណាលើសំណើរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងចង់ឱ្យភាគីម្ចាស់ជំនួយផ្តល់អាទិភាពដល់ការគាំទ្រដល់អង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលសកម្មក្នុងការការពារ និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិការងារ សិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិពលរដ្ឋ នយោបាយ និងដំណើរការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ប៉ែន បូណា បានប្រាប់សារព័ត៌មានថា រដ្ឋាភិបាលមិនពឹងផ្អែកលើប្រភពថវិកាតែមួយនោះទេ។ ប្រសិនបើគម្រោងមួយត្រូវបានរងផលប៉ះពាល់ រដ្ឋាភិបាលនឹងស្វែងរកការគាំទ្រជំនួសពីប្រភពផ្សេងទៀត ឬប្រើប្រាស់ថវិការបស់រដ្ឋ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ប្រសិនបើម្ចាស់ជំនួយដក គម្រោងខ្លះរងផលប៉ះពាល់ ប៉ុន្តែគម្រោងខ្លះទៀតនៅតែបន្ត។ សម្រាប់គម្រោងដែលរងផលប៉ះពាល់ រដ្ឋាភិបាលកំពុងធ្វើការដោះស្រាយបញ្ហាតាមរយៈការថវិការដ្ឋ ឬសហការជាមួយដៃគូផ្សេងទៀត»។
ខណៈដែលបានទទួលស្គាល់ការរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេស លោក បូណា បានសង្កត់ធ្ងន់ថា រដ្ឋាភិបាលមិនចង់ឃើញពួកគេរងផលប៉ះពាល់ទេ ហើយបានលើកទឹកចិត្តពួកគេឱ្យស្វែងរកជម្រើសថវិកាផ្សេងទៀត៕
