អ្នកស្រី ហៀង ណាំងអេង អាយុ ៦០ឆ្នាំ មានការព្រួយបារម្ភ នៅពេលអ្នកស្រីបានឮពាក្យចចាមអារ៉ាមលើកដំបូងអំពីគម្រោងព្រែកជីកដែលនឹងប៉ះពាល់ដល់ព្រែកតាហ៊ីងដែលនៅជិតកន្លែងអ្នកស្រីរស់នៅ។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា៖ «អ្នកខ្លះមានដីច្រើន ចឹង (អ៊ីចឹង) ទោះគេរងផលប៉ះពាល់ពីគម្រោងនេះ ក៏គេនៅតែអាចរើផ្ទះបានដែរ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនមានដីផ្សេងទេ។ ពេលបងប្អូនខ្ញុំមកលេង គេបើកទូរសព្ទស្ដាប់ព័ត៌មានអំពីព្រែកហ្នឹង ខ្ញុំប្រាប់គេថាកុំឲ្យស្តាប់អី»។
អ្នកស្រីរស់នៅលើដីតូចមួយក្បែរព្រែក ស្ទើរតែពេញមួយជីវិតរបស់អ្នកស្រីទៅហើយ។ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលចាប់ផ្តើមអនុវត្តគម្រោងជីកព្រែកនេះ អ្នកស្រីបារម្ភថា អ្នកស្រីនឹងបាត់បង់ផ្ទះសម្បែង ហើយមិនដឹងថានឹងរើទៅរស់នៅកន្លែងណាទេ។
កម្ពុជាគ្រោងនឹងចាប់ផ្តើមបើកការដ្ឋានសាងសង់ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ ដែលចំណាយថវិកាជាទឹកប្រាក់ ១,៧ ពាន់លានដុល្លារ នៅឆ្នាំនេះ និងបញ្ចប់ការសាងសង់នៅឆ្នាំ ២០២៨។ គម្រោងនេះគ្រោងជីកព្រែកប្រវែង ១៨០ គីឡូម៉ែត្រ តភ្ជាប់ពីរាជធានីភ្នំពេញទៅខេត្តកែប ដែលនឹងឆ្លងកាត់ខេត្តចំនួន៤គឺ ខេត្តកណ្តាល តាកែវ កំពត និងខេត្តកែប។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលធានាថា ព្រែកជីកនេះនឹងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស ក៏ដូចជាបណ្តាញផ្លូវទឹកក្នុងតំបន់នៅក្នុងទន្លេមេគង្គ។ ប៉ុន្តែអ្នកភូមិបារម្ភពីការបាត់បង់ផ្ទះសម្បែង និងជីវភាពរបស់ពួកគេ។ គម្រោងនេះក៏នឹងកាត់បន្ថយការពឹងផ្អែករបស់កម្ពុជាទៅលើផ្លូវទឹករបស់វៀតណាមសម្រាប់ធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ដែលមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយសម្រាប់ទំនាក់ទំនងរបស់កម្ពុជាជាមួយចិននិងវៀតណាម។
អ្នកស្រី ណាំងអេងបាននិយាយថា៖ «គ្រប់គ្នាព្រួយបារម្ភ ព្រោះយើងរស់នៅកន្លែងហ្នឹង។ ពេលគេរុះរើ យើងនឹងត្រូវចំណាយលុយច្រើន»។ ក្តីបារម្ភរបស់អ្នកស្រីចំពោះគម្រោងនេះក៏ដូចគ្នានឹងអ្នកភូមិជាង១០នាក់ទៀតដែលបាននិយាយប្រាប់ខេមបូចាដែរ។
«មិនមានព័ត៌មាន»
លោក ម៉ូវ សារិន អ្នករត់ម៉ូតូឌុប និងជាអតីតទាហាន ដែលរស់នៅក្បែរព្រែកតាកែវ ស្រុកកៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល អស់រយៈពេលជាងបីទសវត្សរ៍មកហើយ បាននិយាយថា៖ «មិនទាន់មានព័ត៌មានទេ ហើយវាកាន់តែកៀកដល់ពេលដែលការសាងសង់នឹងចាប់ផ្តើមហើយ។ បើមានសំណងសមរម្យនោះ យើងអាចទទួលយកបាន។ ប៉ុន្តែយើងចង់ដឹងច្បាស់ថា តើព្រែកជីកនេះនឹងមានប្រវែងប៉ុន្មាន»។
លោក សារិន ព្រួយចិត្តនៅពេលដែលលោកបានដឹងជាលើកដំបូងអំពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នេះ ដោយបារម្ភថាជោគវាសនារបស់លោកនឹងដូចគ្នាទៅនឹងអ្នករស់នៅតាមបឹងតាមោកដែលកំពុងតែជួបប្រទះ។ លោកបានឃើញនូវអ្វីដែលលោកសង្ស័យថាជាអ្នកវិនិយោគចិនដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងគម្រោង គឺបានបើករថយន្តមកមើលទីតាំងនៅព្រែកតាកែវ ដែលធ្វើឲ្យលោកព្រួយបារម្ភ ព្រោះថាលោកមិនដឹងថា ពួកគេកំពុងធ្វើអ្វីទេ ខណៈដែលអ្នកភូមិនៅតែរង់ចាំចម្លើយ។ ក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្មសាងសង់ផ្លូវ និងស្ពានចិនដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋរបស់ប្រទេសចិន បានទទួលកិច្ចសន្យាធ្វើការសិក្សាពីសមិទ្ធិលទ្ធផលនៃគម្រោងនេះ។
លោក ជ័យ សំអាន មេឃុំសំរោងធំ ស្រុកកៀនស្វាយ មិនទាន់ទទួលបានព័ត៌មានផ្លូវការណាមួយពីរដ្ឋាភិបាលអំពីផលប៉ះពាល់ព្រែកជីកមកលើឃុំរបស់លោកនៅឡើយទេ។
លោកបាននិយាយថា៖ «យើងមិនដឹងថា គេនឹងត្រូវសាងសង់នៅត្រង់ណាទេ។ អាជ្ញាធរមិនដឹងថាព្រែកជីកនេះធំប៉ុនណាទេ ហើយត្រូវប្រើពេលប៉ុន្មានដែរ»។
លោកថា៖ «[គ្រួសារ] នឹងរងផលប៉ះពាល់ ប៉ុន្តែយើង [រដ្ឋាភិបាល] អាចផ្ដល់សំណង»។ លោកបានបន្តថា នឹងមិនមានបញ្ហាទេ «កុំឱ្យតែយើងយក [ដី] របស់ពួកគេដោយមិនបានផ្ដល់សំណងឲ្យពួកគេ»។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ប៉ែន បូណា មិនផ្តល់ព័ត៌មានជាក់លាក់នោះទេ នៅពេលសួរអំពីកាលបរិច្ឆេទចាប់ផ្តើមនៃគម្រោងព្រែកជីកនេះ និងប្រភេទសំណងបែបណាដែលនឹងត្រូវផ្តល់ដល់ពលរដ្ឋក្នុងតំបន់ដែលរងផលប៉ះពាល់។ លោកបាននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលនឹងជូនដំណឹងដល់អ្នកភូមិ «តាមកាលវិភាគ» របស់រដ្ឋាភិបាល។
លោក អំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូបាននិយាយថា៖ «ប្រសិនបើពួកគេ [រដ្ឋាភិបាល] មិនទាន់បានសិក្សាពីចំនួនប្រជាជន [ដែលនឹងរងផលប៉ះពាល់] គួរតែសិក្សារឿងនេះឲ្យបានលឿន ហើយនិយាយជាមួយអ្នកភូមិដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយជាមុនសិន ហើយកុំធ្វើឱ្យពលរដ្ឋព្រួយបារម្ភ»។
មិនមែនមានតែអ្នកភូមិទេដែលមើលឃើញផលប៉ះពាល់ដែលអាចកើតមានពីព្រែកជីកនេះ។ លោក រឹម សុខវី អ្នកស្រាវជ្រាវឯករាជ្យដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងភ្នំពេញបាននិយាយថា គម្រោងនេះនឹងមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើទំនាក់ទំនងរបស់កម្ពុជាជាមួយវៀតណាម។
លោកបានបន្តថា៖ «វៀតណាមពិតជាមានការព្រួយបារម្ភចំពោះគម្រោងនេះ។ នៅពេលដែលព្រែកជីកហ្វូណនតេជោទទួលបានជោគជ័យ កម្ពុជាអាចប្រើប្រាស់វាសម្រាប់ឆ្លងកាត់កំពង់ផែរបស់ខ្លួន ដែលជាក្តីកង្វល់របស់វៀតណាម ព្រោះវៀតណាមនឹងបាត់បង់ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច និងបាត់បង់ឥទ្ធិពលនយោបាយនៅកម្ពុជាផងដែរ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសវៀតណាមមិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំការអត្ថាធិប្បាយទេ។
យោងតាមអ៊ីមែលដែលបានផ្ញើជូនខេមបូចា គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ដែលជាអង្គការអន្តររដ្ឋាភិបាលដែលគ្រប់គ្រងធនធានទឹករួមគ្នានៃប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ ថៃ និងវៀតណាម «បានស្នើសុំ និងកំពុងរង់ចាំព័ត៌មានលម្អិតបន្ថែមទៀតនៃគម្រោងពីកម្ពុជា»។
គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គបាននិយាយថា៖ «យើងកំពុងធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសជូនដំណឹង (កម្ពុជា) ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានលម្អិតបន្ថែមទៀត» ។
លោក ប្រាយអេន អ៊ីល័រ (Brian Eyler) នាយកនៅមជ្ឈមណ្ឌលស្ទីមសុន និយាយថា នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាបានជូនដំណឹងដល់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ អំពីគម្រោងនេះកាលពីខែសីហា កម្ពុជាបានចាត់ថ្នាក់មិនត្រឹមត្រូវនៃព្រែកជីកថាជាគម្រោងនៃដៃទន្លេ ជាជាងគម្រោងទន្លេមេ។ គម្រោងទន្លេមេតម្រូវឱ្យមានការពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈថ្នាក់តំបន់ជាមួយបណ្តាប្រទេសជាសមាជិក ការត្រួតពិនិត្យរបស់អ្នកជំនាញបច្ចេកទេស និងការបង្ហាញជាសាធារណៈនូវឯកសារពាក់ព័ន្ធ។
បច្ចុប្បន្ន ឯកសារដែលមានតែមួយគត់ទាក់ទងនឹងផែនការសម្រាប់គម្រោងនេះ គឺឯកសារកាលពីខែសីហាពីគណៈកម្មាធិការជាតិមេគង្គកម្ពុជាជូនដំណឹងដល់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ អំពីគម្រោងនេះ។ ឯកសារអះអាងថានឹងមិនមានផលប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់លំហូរប្រចាំថ្ងៃ និងបរិមាណលំហូរប្រចាំឆ្នាំរបស់ប្រព័ន្ធទន្លេមេគង្គទេ ហើយមានផលប៉ះពាល់សង្គម និងបរិស្ថានតិចតួចបំផុត។
លោកបាននិយាយថា៖ «ប៉ុន្តែមិនមានការពិភាក្សាអំពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថានជាក់ស្តែងចំពោះទន្លេមេគង្គ និងតំបន់ទឹកជំនន់ឆ្លងដែនក្នុងឯកសារនោះទេ។ ឯកសារនេះក៏ខ្វះការវិភាគលើការចំណាយ និងអត្ថប្រយោជន៍ និងការពិភាក្សាអំពីរបៀបដែលផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចនឹងហុចផលឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាដែរ»។
លោកអ៊ីល័រ បាននិយាយថា គម្រោងនេះអាចបណ្តាលឱ្យតំបន់ដីសើមបឹងព្រែកល្ពៅរីងស្ងួត ក៏ដូចជាប៉ះពាល់ដល់កសិកម្ម និងជម្រកនៃប្រភេទសត្វជិតផុតពូជផងដែរ។ ដោយមានផលប៉ះពាល់បរិស្ថានដ៏សំខាន់ លោកជឿជាក់ថាត្រូវការការពិនិត្យបច្ចេកទេសពេញលេញសម្រាប់គម្រោងនេះ។
វិបត្តិលុយកាក់
កាលពីដើមខែនេះ នៅតូបតូចមួយតាមដងព្រែកតាហ៊ីង ស្រុកកោះធំ ខេត្តកណ្តាល ស្ត្រីមួយក្រុមមានគ្នា៥នាក់អង្គុយដេរប៉ាក់បណ្តើរ និងជជែកគ្នាបណ្តើរ។ ពួកគេបានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានខេមបូចា ថា ពួកគេបានឮពាក្យចចាមអារ៉ាមថា អាជ្ញាធរគ្រោងនឹងចុះមកតំបន់នេះ ដើម្បីវាស់វែងនៅក្នុងខែមេសា ដើម្បីត្រៀមជីកព្រែក។ ស្ត្រីទាំងនោះខ្លាចបាត់បង់ដី និងផ្ទះសម្បែងរបស់ពួកគេ ប្រសិនបើព្រែកត្រូវជីកនៅតំបន់នេះ។
ទោះបីជាមានការសន្យាថានឹងផ្តល់សំណងក៏ដោយ ក៏ពួកគេព្រួយបារម្ភថា ការចំណាយអាចលើសផ្ទះដែលមានស្រាប់។ លើសពីនេះ ការចំណាយលើការការសាងសង់ផ្ទះថ្មីនៅកន្លែងផ្សេងទៀតអាចច្រើនលើសលុប។
កសិករ និងអ្នកលក់ត្រីដែលខេមបូចាបានសម្ភាស បាននិយាយថា ពួកគេប្រើប្រាស់ទឹកពីព្រែកដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត ហើយបារម្ភថាពួកគេនឹងមិនអាចប្រើទឹកព្រែកនេះបានទេពេលគេសាងសង់ព្រែកជីករួច។
លោក ស៊ូ ថន ប្រជាពលរដ្ឋឃុំព្រែកតាឯក ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្តាល ដែលមានមុខរបរលក់ត្រី បាននិយាយថា៖ «បើយើងដឹងថាបានប្រាក់សំណង យើងអាចទៅរស់នៅកន្លែងថ្មី»។
លោកបន្តថា៖ «រាល់ថ្ងៃយើងមិនសប្បាយចិត្តទេ ព្រោះយើងមិនដឹងថាពេលណាគេឱ្យសំណង។ តើយើងអាចទៅនៅឯណា បើយើងគ្មានលុយ? នេះជាអ្វីដែលយើងពិតជាចង់ដឹង»។
លោក ផន រឹម អ្នកនាំពាក្យក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន បាននិយាយក្នុងសារតេលេក្រាម ថា ក្រសួងបានធ្វើការសិក្សាបឋមអំពីផលប៉ះពាល់របស់គម្រោងលើមនុស្ស បរិស្ថាន ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងសេដ្ឋកិច្ច ហើយបន្តសិក្សាពីកត្តាទាំងនេះឱ្យបានលម្អិតបន្ថែមទៀត។
លោកថា៖ «ក្រុមការងារអន្តរក្រសួងដែលដឹកនាំដោយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ក៏នឹងវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់លើអ្នកភូមិ «នាពេលខាងមុខដែរ»។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក បូណា បាននិយាយថា៖ «ប្រជាពលរដ្ឋគាត់អត់មានព្រួយបារម្ភទេ។ គាត់សប្បាយរីករាយនៅពេលដែលបានដឹងដំណឹងពី [ព្រែកជីក] ទូទាំងប្រទេស មិនមែនត្រឹមតែប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនទេ ព្រោះជាផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសទាំងមូល»។
ការខ្លាចប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល
លោក ឡឹង វេង មេភូមិលេខបួន ស្រុកស្អាង បាននិយាយថា មានពលរដ្ឋប្រមាណ ៤០០គ្រួសាររស់នៅតាមដងព្រែកតាឯក ក្នុងភូមិរបស់លោក។
លោកបានបន្តថា៖ «សម្រាប់ប្រជាជនដែលរស់នៅឆ្ងាយពីភូមិនេះ គេសប្បាយចិត្តពេលឃើញការអភិវឌ្ឍ ប៉ុន្តែអ្នករស់នៅទីនេះមិនសប្បាយចិត្តទេ។ ទោះផ្ទះគេតូច ក៏គេមិនចង់ចាកចេញដែរ។ ប៉ុន្តែនេះជាគម្រោងរបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយយើងមិនអាចប្រឆាំងបានទេ»។
លោក ស៊ូ ថន អ្នកលក់ត្រី ស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការជំទាស់នឹងការអភិវឌ្ឍព្រែកជីកនេះ ទោះបីជាមានការបារម្ភពីសហគមន៍របស់លោកក៏ដោយ។
លោកថា៖ «យើងមិនអាចប្រឆាំងបានទេ។ ដូច្នេះអ្វីដែលសំខាន់គឺមានសំណងសមរម្យ ដើម្បីអាចរកកន្លែងថ្មីបាន»។
លោក អូន ឆេងប៉រ អ្នកស្រាវជ្រាវនៅវេទិកាអនាគតបាននិយាយថា ការលើកទឹកចិត្តពលរដ្ឋឲ្យចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល គឺជាផ្នែកមួយនៃគោលដៅចុងក្រោយរបស់គម្រោង។ លោកបាននិយាយនៅក្នុងសារតេលេក្រាមថា ព្រែកជីកគឺជាមធ្យោបាយមួយសម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកំពុងកាន់អំណាចក្នុងការលើកតម្កើងជាតិនិយមក្នុងប្រទេស ក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីស្ដារឡើងវិញនូវភាពរុងរឿងពីអតីតកាលរបស់កម្ពុជា។ ប្រសិនបើគម្រោងនេះទទួលបានជោគជ័យ លោកនិយាយថា វាអាចជួយពង្រឹងការគាំទ្របន្ថែមទៀតសម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងរដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់កម្ពុជា។
លោកថា៖ «ដោយគម្រោងមានដំណើរការទៅមុខ វាគឺជាការបញ្ជាក់ឡើងវិញដោយស្ងៀមស្ងាត់អំពីការប៉ុនប៉ងរបស់កម្ពុជាក្នុងការស្វែងរកស្វ័យភាពកាន់តែច្រើនជាមួយប្រទេសជិតខាងភាគខាងកើត ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីប្រទេសចិន។ ចំពោះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទំនាក់ទំនងជាមួយវៀតណាម និងចិន គឺមានសារៈសំខាន់ស្មើគ្នា និងសំខាន់ជាយុទ្ធសាស្ត្រ»។
ប៉ុន្តែទោះជាមានគោលដៅគោលនយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជាសម្រាប់គម្រោងនេះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋដូចជា អ្នកស្រី ឌឿ សៀង នៅស្រុកគៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល នៅតែចង់ដឹងថាតើព្រែកជីកនេះនឹងប៉ះពាល់ដល់ផ្ទះរបស់ពួកគេយ៉ាងដូចម្តេច។ អ្នកស្រី សៀង អាយុ ៦៥ ឆ្នាំ បានរស់នៅតាមដងព្រែកតាកែវ តាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៩ ហើយបាននិយាយថា ព័ត៌មានតែមួយគត់ដែលអ្នកស្រីបានទទួលអំពីគម្រោងនេះ គឺបានមកពីហ្វេសប៊ុក។
អ្នកស្រីរស់នៅដោយភ័យខ្លាចបាត់បង់ផ្ទះសម្បែង និងដីធ្លី ហើយសង្កត់ធ្ងន់ថា អ្នកស្រី និងអ្នកជិតខាងត្រូវការសំណងគ្រប់គ្រាន់។ ពលរដ្ឋមានបញ្ហាលុយកាក់រួចទៅហើយ ដោយសារ «គ្រប់គ្នាជំពាក់ធនាគារ»។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា៖ «ពលរដ្ឋព្រួយបារម្ភណាស់។ មិនដឹងថានឹងទៅរកស៊ីនៅឯណាទេ។ «[គម្រោងនេះ] ជាអ្វីដែលរដ្ឋត្រូវការ ដូច្នេះរឿងសំខាន់ គឺរដ្ឋាភិបាលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះពលរដ្ឋ»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Cambodia’s Ambitious Funan Techo Canal Project Sparks Concerns Near and Far
