សមាគមសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា

សង្គមស៊ីវិល ​និងយុវជននៅតែចាំវីរភាព​របស់លោក កែម ឡី ៨ឆ្នាំក្រោយ​នៃឃាតកម្មលើរូបលោក

ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងសកម្មជនយុវជន កាលពីថ្ងៃពុធ បាននាំគ្នាប្រារព្ធពិធីរំឭកខួបទី៨ នៃឃាតកម្មលើរូបលោក កែម ឡី នៅឯស្ថានីយប្រេងកាល់តិច ជាទីដែលលោកត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ ។ (ខេមបូចា / ព្រីង សំរាំង)
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងសកម្មជនយុវជន កាលពីថ្ងៃពុធ បាននាំគ្នាប្រារព្ធពិធីរំឭកខួបទី៨ នៃឃាតកម្មលើរូបលោក កែម ឡី នៅឯស្ថានីយប្រេងកាល់តិច ជាទីដែលលោកត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ ។ (ខេមបូចា / ព្រីង សំរាំង)

នាឱកាសប្រារព្ធ​​ខួប​លើកទី៨នៃឃាតកម្ម​លើរូប​លោក​ កែម ឡី ក្រុមសង្គមស៊ីវិល​និង​សកម្មជន​យុវជន​ បានប្រមូលផ្ដុំគ្នា​នៅឯ​ស្ថានីយ​ប្រេងឥន្ធនៈ កាល់តិច ជិត​ស្តុបបូកគោ ជាទីកន្លែង​ដែល​ឃាតក​បានបាញ់សម្លាប់​លោក កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ។ ពួកគេ​បានដាក់កម្រងផ្កា ថ្លែងសុន្ទរកថា និង​បានចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​សូត្រមន្តតាមទំនៀមទម្លាប់ពុទ្ធសាសនា​ដើម្បីរំឭកដល់មរណភាព​ ព្រមទាំងបន្តទាមទាររកយុត្តិធម៌ជូនលោក ។

ចំណែក មជ្ឈមណ្ឌល​សិទ្ធិមនុស្ស​កម្ពុជា (CCHR) កាលពីថ្ងៃអង្គារ ក៏បាន​រៀបចំ​ពិធីសូត្រមន្ត​បួងសួងដល់ដួងព្រលឹង​របស់​លោក កែម ឡី និង​«វីរជន»ដទៃទៀតដែលបានបាត់បង់ជីវិត​នៅក្នុងការបំពេញការងារ​ដើម្បី​សង្គម» ។ ក្នុងអំឡុងពិធីនេះ មានកិច្ចពិភាក្សា​រយៈពេលមួយម៉ោង​ផងដែរ ដើម្បី​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​មិត្តភក្ដិ​របស់​សព​លោក កែម ឡី ចែករំលែក​បទពិសោធន៍​របស់ពួកគេ និងការចងចាំអំពីលោក ។

អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក មាស នី ដែលជាមិត្តភក្ដិជិតស្និទ្ធនិងជាសហការី​របស់​លោក កែម ឡី បាន​និយាយថា ពួកគាត់ស្គាល់រាប់អានគ្នាជិតដិតខ្លាំងណាស់ ដោយសារតែពួកគាត់​បានធ្វើការជាមួយគ្នា ដោយគ្មានមហិច្ឆតានយោបាយអ្វីឡើយ ។ លោកបាននិយាយថា ការងាររបស់ពួកលោក​គឺសំដៅ​ពង្រឹង​សមត្ថភាព​របស់​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ដើម្បី​ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការពិត ដោយសារតែប្រព័ន្ធ«នៅខ្សោយណាស់» ។

លោកបាននិយាយថា៖ «ដូចដែលយើងដឹងហើយ ប្រសិនបើ​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ជាកម្មសិទ្ធិរបស់រដ្ឋ ពួកគេ​នឹង​និយាយ​ដើម្បីតែរដ្ឋាភិបាល ដូច្នេះ ប្រជាជន​នឹង​រស់នៅ​ក្នុងស្ថានភាពមួយ​ដែល​ជានិច្ចកាល​​តែង​តែ​ខ្វះការពិត ហើយចុងក្រោយទៅ ប្រជាជន​នឹងរស់នៅក្នុងសង្គមមួយ​ដែល​យើង​តែងតែ​កុហក​គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក» ។

លោក នី ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា នៅពីរ​បីខែ​មុន​ការស្លាប់របស់​លោក កែម ឡី «តែងតែមាន​មនុស្ស​តាមដាន​ពួកគាត់​ជានិច្ច នៅរៀងរាល់ពេលដែលពួកគាត់ជួបគ្នា» ។

លោកស្រី ហង្ស សម្ផស្ស ប្រធានក្រុមបណ្តាញ​អ្នកសារព័ត៌មាន​ស្ត្រី​កម្ពុជា (CFJ) ដែលបានធ្វើការជាមួយ​លោក​ កែម ឡី កាលអ្នកស្រី​នៅបម្រើ​ការងារ​ជាមួយ​មជ្ឈមណ្ឌល​ព័ត៌មាន​ស្ត្រី​កម្ពុជា បានពណ៌នា​លោក កែម ឡី ថាជា​«មនុស្ស​រួសរាយ​និងសាមញ្ញ» ។

នៅឯ​ព្រឹត្តិការណ៍របស់ CCHR លោកស្រី សម្ផស្ស បាននិយាយ​យ៉ាង​ដូច្នេះ៖ «ទោះបី​កន្លង​ផុតទៅ៨ឆ្នាំ​ហើយ​ក៏ដោយ ក៏ខ្ញុំ​នឹងមិនភ្លេច​ថ្ងៃនោះ​ទេ ។ ៨ឆ្នាំកន្លងផុតទៅត្រឹមមួយ​ពព្រិចភ្នែកប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ យុត្តិធម៌​មិនទាន់ទទួលបាននៅឡើយ។ លោក​គឺជាធនធាន​​មួយ​សម្រាប់សង្គមជាតិខ្មែរ ដោយ​លោក​ផ្សព្វផ្សាយ​សារ​របស់​លោក​ឱ្យ​ប្រជាជន​បន្ត​រឹងមាំ» ។

មិត្តភក្ដិនិងសហការី​ចែករំលែក​គំនិត​និង​អនុស្សាវរីយ៍​អំពី​លោក កែម ឡី ដើម្បី​រំឭកដល់​ខួប​ទី៨​នៃ​មរណភាព​របស់​លោក នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាមួយ​ដែលរៀបចំ​ដោយ CCHR កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ ។ (ខេមបូចា / ផុន សុទ្ធីរ័ត្ន)

នៅព្រឹកថ្ងៃពុធ ព្រះសង្ឃនិង​យុវជន​ប្រហែល​ ៣០អង្គ-នាក់​បាននិមន្ត​និងដើរ​ដង្ហែ​ក្បួន​ដោយ​ឥត​ពាក់​ស្បែកជើង​ពី​វិទ្យាល័យ​បាក់ទូក ទៅកាន់​ស្ថានីយ​ប្រេងឥន្ធនៈកាល់តិច​ ដោយអមជាមួយនូវ​បដា​ ដែល​ក្នុងនោះមានបដា​មួយ​សរសេរថា «៨ឆ្នាំដែល​បណ្ឌិតត្រូវបានបាញ់​សម្លាប់ យុត្តិធម៌​ត្រូវតែមានសម្រាប់អ្នក​​និយាយ​ការពិត» ។ ព្រះសង្ឃនិងយុវជន​បានចូលរួម​ជាមួយ​ក្រុម​អង្គការ​សង្គមស៊ីវិល​ដើម្បីដាក់​កម្រងផ្កា​នៅទីកន្លែង​កើតហេតុ បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើង​អស់​ប្រហែល​មួយម៉ោង ។

សកម្មជន​យុវជន​មួយរូបបាន​អាន​លិខិតដែលនាង​សរសេរ​ទៅកាន់​សព​លោក កែម ឡី «ដោយជម្រាប​ជូន​» លោកថា ចាប់តាំងពីមរណភាពរបស់​លោកមក «ភាពអយុត្តិធម៌ជាច្រើន»​បានកើត​ឡើង «ដោយគ្មានទីបញ្ចប់» និងបាន​រីករាលដាល​គ្រប់ទិសទី «តាមលង»ប្រជាជន​កម្ពុជា ។

យុវនារីដដែល​បានបន្ត​ថា៖ «ប្រព័ន្ធ​យុត្តិធម៌​នៅកម្ពុជា​[ផ្ដល់]​ ភាព​អយុត្តិធម៌ ដល់អ្នកទាំងឡាយ​ដែល​និយាយ​ការពិត ដោយ​សកម្មជន​បរិស្ថាន​និង​សិទ្ធិមនុស្ស​ជាច្រើន​បានត្រូវចាប់ខ្លួន» ។

ក្នុងនាមជា​អ្នកជំនាន់ក្រោយ​ដែលគោរពដល់​ការលះបង់ជីវិត និងសេចក្ដីក្លាហាន កញ្ញា​បាន​ប្ដេជ្ញាចិត្ត​បន្ត​បេសកកម្ម​ប្រាប់​ការពិត​ដើម្បីសង្គមជាតិជា​បន្ត​ទៀត ។

ជាមួយនឹងសុន្ទរកថា​ដ៏ពុះកញ្ជ្រោល ព្រះសង្ឃព្រះនាម សំ ដារ៉ូ បានមានសង្ឃដីកាថា «យុត្តិធម៌គួរតែមាន​សម្រាប់អ្នកដែលហ៊ាននិយាយការពិត» ដោយព្រះអង្គទទូច​ឱ្យ«ឃាតករ​បញ្ឈប់​អំពើរបស់ពួកគេ» ។ «អ្នកអាចសម្លាប់​បញ្ញវន្តម្នាក់​ក្នុងពេលតែបួនប្រាំវិនាទី ប៉ុន្តែ គេចំណាយពេល​ ៥០ ទៅ ៦០ឆ្នាំ​ ទើប​អាច​បង្កើត​បានបញ្ញវន្តមួយរូប ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ឃាតករ​ទាំងនោះ​មានចិត្តមេត្តា និង​មិន​សម្លាប់​បញ្ញវន្តទៀត​ទេ» ។

ក្រុមសកម្មជនយុវជន​និងព្រះសង្ឃ​ កាលពីថ្ងៃពុធ បានដើរនិងនិមន្តដង្ហែ​ជាក្បួន​ទៅកាន់​ស្ថានីយ​ប្រេង​កាល់តិច ជាទីកន្លែង​ដែល​លោក កែម ឡី បានត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ ក្នុងឱកាស​ប្រារព្ធខួប​លើកទី៨​នៃ​មរណភាពរបស់​លោក ។ (ខេមបូចា / ព្រីង សំរាំង)

លោក អំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ​របស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ បាន​លើកឡើងថា អស់រយៈពេល៨ឆ្នាំហើយ យុត្តិធម៌នៅតែមិនទាន់ទទួលបានពេញលេញ បើទោះបីជា​ជនដៃដល់​ដែលគេ​ចោទថាជាឃាតក ឈ្មោះ អឿត អាង ឬ «ជួប សម្លាប់» បានទទួល​ការផ្ដន្ទាទោស​ជាប់ពន្ធនាគារអស់​មួយជីវិតក្ដី ។

លោក សំអាត បាននិយាយថា៖ «៨ឆ្នាំមកនេះ យើងឃើញថា «សំណុំរឿងទីមួយ»គឺបានចប់ហើយ ដោយសារតែវាបានទៅដល់​តុលាការកំពូល ហើយ​ អឿត អាង ត្រូវបានកាត់ទោស​ដាក់ពន្ធនាគារ​អស់​មួយ​ជីវិត» ។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «ប៉ុន្តែ នៅក្នុង«សំណុំរឿងទី២» យើងមិនទាន់បានឃើញ​ការវិវឌ្ឍ​នៃដំណើរការនីតិវិធី​[ដើម្បីស្វែងរក​អ្នកបញ្ជា​ឱ្យបាញ់សម្លាប់] ឬលទ្ធផល​ណាមួយ​នៅឡើយ​ ដែលធ្វើ​ឱ្យ​យើង​គិត​ថា យុត្តិធម៌ពេញលេញ​សម្រាប់បណ្ឌិត កែម ឡី អាចនឹងនៅឆ្ងាយ» ។

​លោកជឿជាក់ថា នៅមានចន្លោះសម្រាប់​ឱ្យអាជ្ញាធរ​និងតុលាការធ្វើការស៊ើបអង្កេតនៅឡើយ បើទោះបី​ករណីនេះមានភាពស្មុគស្មាញយ៉ាងណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលសំខាន់ គឺ«ការតាំងចិត្តផ្នែក​នយោបាយ​នៅក្នុងការស្វែងរក​យុត្តិធម៌» ។

លោក រ៉ុង ឈុន ទីប្រឹក្សា​គណបក្ស​កម្លាំង​ជាតិ បាននិយាយនៅឯកន្លែងប្រារព្ធ​ខួប​លើក​ទី៨នៃការបាញ់សម្លាប់នោះថា៖ «សូមឱ្យស្មារតីនៃការប្រារព្ធ​ខួប​លើក​ទី៨​នៃ​មរណភាព​របស់​ [កែម ឡី] ជំរុញ​ដល់អាជ្ញាធរ​កម្ពុជា​ ជាពិសេស ក្រសួងមហាផ្ទៃ ឱ្យ​ពន្លឿន​ការស្វែងរក​ឃាតករ​ពិត ជាជាង​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ពួកគេ​រស់នៅដោយ​មានសេរីភាពរហូត​ដល់ពេល​ឥឡូវ» ។

អ្នកនាំពាក្យ​ក្រសួង​យុត្តិធម៌​ លោក ជិន ម៉ាលីន បានប្រាប់ ខេមបូចា ថា យុត្តិធម៌តាមផ្លូវច្បាប់​សម្រាប់ករណី​លោក កែម ឡី ត្រូវបានផ្ដល់​ជូន​តាមរយៈ​នីតិវិធីតុលាការ ស្របទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​បទប្បញ្ញត្តិរបស់ច្បាប់ ។

លោក ម៉ាលីន បាននិយាយថា យុត្តិធម៌​ដែលកំពុងទាមទារ​ដោយ​ប្រជាជន​ជុំវិញ​«ការស្វែងរក​ជនដៃដល់​ពិតប្រាកដ» អាចនឹងមិន​ត្រូវបានផ្ដល់​ឱ្យទេ ពីព្រោះវា«មិនស្របច្បាប់» ផ្ទុយទៅវិញ វា​ជា​«យុត្តិធម៌​បែប​នយោបាយ» ដែល​«កែម ឡី ជា​ឧបករណ៍​នយោបាយ​»ដើម្បី​សម្រេច​មហិច្ឆតារបស់ខ្លួន ។

លោកបានបន្ត​ថា រដ្ឋាភិបាលកំពុង«ធ្វើការស្រាវជ្រាវស្វែងរក»ជនដទៃទៀត​ដែល​អាចនឹងមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹង​ឃាតកម្មនេះ ។

អ្នកនាំពាក្យ​សាលាដំបូងរាជធានី​ភ្នំពេញ លោក អ៊ី រិន មិនអាចទាក់ទង​សុំ​ការអត្ថាធិប្បាយ​បានទេ​ ។

ក្រុម​អង្គការសង្គមស៊ីវិល​និងសកម្មជន​យុវជន​ កាលពីថ្ងៃពុធ បាននាំគ្នា​ប្រារព្ធ​ពិធីរំឭកខួបទី៨​នៃ​ឃាតកម្ម​លើរូប​លោក កែម ឡី នៅឯស្ថានីយប្រេង​កាល់តិច ជាទីកន្លែងដែល​លោក​បានត្រូវគេបាញ់​ស្លាប់ ។ (ខេមបូចា / ព្រីង សំរាំង)

នៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសន៍តាមអនឡាញ​មួយ ជាមួយ CCHR កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែកក្កដា អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ភរិយា​របស់​លោក កែម ឡី បាននិយាយថា អ្នកស្រី​មិនទទួលយក​អ្វីដែលគេ​ហៅថា​យុត្តិធម៌​ដែល​បាន​ផ្ដល់ឱ្យ​សព​ស្វាមី​របស់​អ្នកស្រី​នាពេល​កន្លងមកនេះ​ទេ ដោយ​អ្នកស្រី​បាន​ហៅវាថាជា​«យុត្តិធម៌​ក្លែងក្លាយ» ។ នៅពេលសួរថាតើ​អ្នកស្រីរំពឹង​ថា​នឹង​ឃើញ​យុត្តិធម៌​ជូន​លោក កែម ឡី ដែរ ឬទេ អ្នកស្រី​បាន​និយាយថា៖ «ពន្លឺ​យុត្តិធម៌​នៅឆ្ងាយណាស់ ។ នៅកម្ពុជា យុត្តិធម៌បានស្លាប់ហើយ ។ គ្មានយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនស្លូតត្រង់ ឬ​អ្នកដែលត្រូវបានគេសម្លាប់ទេ ។ សូម្បី​១០០ឆ្នាំទៀត​ក្ដី ក៏មិនអាចមាន​យុត្តិធម៌​សម្រាប់អ្នកដែលបានស្លាប់​នៅក្នុងរបប​បច្ចុប្បន្ននេះ​ដែរ» ។

កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៩ តុលាការកំពូល​បានរក្សា​តម្កល់​សាលក្រម​ដែលផ្ដន្ទាទោស​ដាក់ពន្ធនាគារអស់​មួយជីវិត​របស់​សាលាដំបូង​រាជធានីភ្នំពេញ ទៅលើ​ឈ្មោះ អឿត អាង ដោយបាន​ច្រាន​ចោល​បណ្ដឹងឧទ្ធរណ៍របស់​ចុងចោទ ។

ក្រុម​អង្គការសង្គមស៊ីវិល​និងសកម្មជន​យុវជន​ កាលពីថ្ងៃពុធ បាននាំគ្នា​ប្រារព្ធ​ពិធីរំឭកខួបទី៨​នៃ​ឃាតកម្ម​លើរូប​លោក កែម ឡី នៅឯស្ថានីយប្រេង​កាល់តិច ជាទីកន្លែងដែល​លោក​បានត្រូវគេបាញ់​ស្លាប់ ។ (ខេមបូចា / ព្រីង សំរាំង)

ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Civil Society Continues to Remember Kem Ley’s Heroism Eight Years After His Murder

197 views
ព័ត៌មានទាក់ទង

ព័ត៌មានថ្មីៗ

អត្ថបទពេញនិយម