អស់រយៈពេលជាង៧ឆ្នាំមកហើយដែលមូលនិធិរ៉ែទ្រទ្រង់កិច្ចអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍មូលដ្ឋានត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយក្រសួងរ៉ែនិងថាមពល ដើម្បីជួយអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងវិស័យអប់រំ សុខាភិបាលនិងសេវាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងមូលដ្ឋានដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារសកម្មភាពរុករករ៉ែ។
ទោះបីជាយ៉ាងណា មានសហគមន៍មូលដ្ឋានតិចតួចណាស់ដែលបានដឹងអំពីមូលនិធិនេះ ហើយមានសហគមន៍មិនច្រើនទេដែលទទួលបានប្រយោជន៍ពីមូលនិធិនេះ។
នៅក្នុងកិច្ចសន្ទនាស្តីពី «យន្តការប្រើប្រាស់មូលនិធិរ៉ែសម្រាប់កិច្ចអភិវឌ្ឍសហគមន៍មូលដ្ឋានប្រកបដោយតម្លាភាពនិងគណបេយ្យភាព» កាលពីខែមិថុនា លោក អ៊ឹង ឌីប៉ូឡា អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានធនធានរ៉ែនៅក្រសួងរ៉ែនិងថាមពលបានមានប្រសាសន៍ថា មូលនិធិនេះត្រូវបានរៀបចំឡើងតាំងពីឆ្នាំ២០១៥មកម្ល៉េះ តាមរយៈចំណូលដែលទបានមកសួយសារអាករ ប្រាក់ពិន័យនិងប្រាក់ពន្ធលើក្រុមហ៊ុនរុករករ៉ែ ដើម្បីបម្រើដល់ការអភិវឌ្ឍសហគមន៍ដែលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់និងប្រយោលពីសកម្មភាពរុករករ៉ែ។
តេះ ស្រីនិច្ច ជាតំណាងសហគមន៍នៅភូមិពូត្រែង ឃុំដាក់ដាំនៅស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរីបាននិយាយថា សហគមន៍របស់អ្នកស្រីមិនបានដឹងអំពីមូលនិធិរ៉ែទេ អ្នកស្រីទើបតែដឹងនៅថ្ងៃដែលអ្នកស្រីចូលរួមក្នុងកម្មវិធីកិច្ចសន្ទនានេះ។
អ្នកស្រីបានប្រាប់ខេមបូចាថា ភូមិរបស់អ្នកស្រីក៏មានបញ្ហាប្រឈមដូចជាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធខូចខាត ដោយសារតែឃុំរបស់អ្នកស្រីមានថវិកាអភិវឌ្ឍតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា សហគមន៍របស់លោកស្រីប្រហែលជាដាក់ពាក្យសុំមូលនិធិរ៉ែនេះ ដើម្បីស្នើឲ្យមានការសាងសង់ផ្លូវនិងរបងសាលាជាដើម។
អ្នកស្រីក៏បានសំណូមពរផងដែរថា រាល់ការវិនិយោគនិងសកម្មភាពរុករករ៉ែគួរតែមានការយល់ព្រមនិងកិច្ចសហការពីអាជ្ញាធរនិងសហគមន៍មូលដ្ឋាន។ ក្រុមហ៊ុនពាក់ព័ន្ធគួរផ្តល់ឲ្យសហគមន៍ជាពិសេសសហគមន៍នៅតំបន់ដាច់ស្រយាលនូវព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ដើម្បីឲ្យពួកគាត់អាចចៀសផុតពីផលលំបាកនៃការអភិវឌ្ឍនៅថ្ងៃក្រោយ។
លោក ក្លាន ឌៀន អាយុ៣៣ឆ្នាំជាតំណាងនៃការចុះបញ្ជីដីសមូហភាពសហគមន៍នៅឃុំញ៉ាងក្នុងស្រុកអណ្តូងមាស ខេត្តរតនគិរីបាននិយាយថា លោកបានដឹងត្រឹមតែវត្តមានក្រុមហ៊ុនរុករករ៉ែ គឺមានក្រុមហ៊ុនរុករករ៉ែរបស់ប្រទេសកាណាដានៅក្នុងឃុំរបស់លោក ប៉ុន្តែលោកមិនដែលបានឮអំពីមូលនិធិរ៉ែទេ។
ក្រោយពេលដែលលោកបានដឹងពីមូលនិធិរ៉ែនេះ លោកបានប្រាប់ថា លោកនឹងស្នើទៅអាជ្ញាធរឲ្យកសាងផ្លូវនិងសាលារៀនបន្ថែមទៀត។ លោកនិយាយថា៖ «សហគមន៍ចង់ពង្រឹងសមត្ថភាពយុវជន លុបបំបាត់អនក្ខរភាពនិងអភិវឌ្ឍផ្លូវថ្នល់»។
លោក ឌៀន ក៏បានស្នើសុំនូវកញ្ចប់ថវិកាតូចៗសម្រាប់សហគមន៍អាចគ្រប់គ្រងដោយឯករាជ្យ។ លោកនិយាយថា ការទម្លាក់ថវិកាជាមួយអាជ្ញាធរឃុំធ្វើឲ្យសហគមន៍ពិបាកក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយចំពោះបញ្ហាតូចតាចដែលពួកគាត់ប្រឈម។
លោក ចាន់ ណា ជាមេឃុំដាក់ដាំបានប្រាប់ខេមបូចាថា លោកក៏មិនដែលបានឮអំពីមូលនិធិរ៉ែនេះដែរ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «គេគ្រាន់តែជូនដំណឹងមកយើងនៅពេលណាគេជីករ៉ែនៅក្នុងភូមិណាមួយ ប៉ុន្តែយើងមិនដែលដឹងអំពីមូលនិធិរ៉ែទេ»។
លោក ឌីប៉ូឡា បានមានប្រសាសន៍ថា បច្ចុប្បន្ននេះ គ្មានមូលនិធិរ៉ែសម្រាប់ស្រុកអូររាំងនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរីនោះទេ បើទោះបីជាមានវត្តមានក្រុមហ៊ុនរ៉ែឈ្មោះ Aluminum Development ក៏ដោយ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពួកគេទើបទទួលបានអាជ្ញាបណ្ណអាជីវកម្ម ប៉ុន្តែមិនទាន់បានចាប់ផ្តើមអនុវត្តអាជីវកម្មបានទេ ដោយសារគាត់កំពុងសិក្សាវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ។ ចឹងហើយបានមូលនិធិអត់មាន»។
លោកបានបន្ថែមថា លោកមិនបានដឹងថា នៅពេលណាការវាយតម្លៃនេះនឹងរួចរាល់នោះទេ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីការវាយតម្លៃនេះទៅ គម្រោងនេះក៏ត្រូវឆ្លងកាត់អន្តរក្រសួង។ បន្ទាប់មក ក្រសួងនឹងផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធទៅដល់សហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ នៅក្នុងស្រុកអណ្តូងមាស ខេត្តរតនគិរី លោក ឌីប៉ូឡា បានបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ន ក្រុមហ៊ុន Angkor Gold ទទួលបានអាជ្ញាបណ្ណរុករករ៉ែលោហៈ ប៉ុន្តែមិនទាន់ចាប់ផ្តើមអាជីវកម្មនៅឡើយទេ។
ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៥មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ មូលនិធិរ៉ែបានកើនឡើងដល់ទឹកប្រាក់សរុបជិត១០លានដុល្លារ។ ក្នុងនោះខេត្តមណ្ឌលគិរីមានមូលនិធរ៉ែជិត៣០ម៉ឺនដុល្លារ ចំណែកខេត្តរតនគិរីមានថវិកាជាង៥ម៉ឺនដុល្លារ។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៥មក មានគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍ចំនួន៤៤ត្រូវបានអនុវត្តដោយចំណាយអស់ទឹកប្រាក់ជាង១លានដុល្លារ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២២ គម្រោងអភិវឌ្ឍ១៧ទៀតកំពុងត្រូវបានអនុវត្តដោយត្រូវចំណាយអស់ជិត១លានដុល្លារ។
លោក ឌីប៉ូឡា បានមានប្រសាសន៍ថា មូលនិធិរ៉ែនៅសល់ជាង ៨,៥លានដុល្លារដោយសារតែមិនមានអាជ្ញាធរឬសហគមន៍ដាក់ពាក្យស្នើសុំមូលនិធិរ៉ែនេះ។
លោក សាន់ ម៉ាឡា មន្ត្រីតស៊ូមតិជាន់ខ្ពស់នៅបណ្តាញយុវជនកម្ពុជាបាននិយាយថា កន្លងមក ករណីបូមខ្សាច់នៅកោះស្តេចក្នុងខេត្តកោះកុង ក៏អាជ្ញាធរមិនបានជូនដំណឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋអំពីមូលនិធិរ៉ែនោះទេ។
លោកបាននិយាយថា ទាល់តែក្រោយពេលមានព័ត៌មានផ្ទុះឡើងទាក់ទិនអំពើពុករលួយនិងភាពមិនប្រក្រតីនៃការរត់ពន្ធខ្សាច់ពីប្រទេសកម្ពុជាទៅកាន់ប្រទេសសិង្ហបុរីនិងប្រទេសដទៃទៀត ទើបរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរ៉ែនិងថាមពលបានចុះទៅជួបសហគមន៍នៅកោះស្រឡៅក្នុងខេត្តកោះកុង ដើម្បីរៀបចំវេទិកាសាធារណៈនិងប្រកាសពីថវិកាដែលត្រូវផ្តល់ឲ្យសហគមន៍ ដើម្បីកសាងផ្លូវថ្នល់និងស្ពាន។
លោក ម៉ាឡា បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ការបិទបាំងព័ត៌មានមិនជម្រាបទៅសហគមន៍នេះវាជាគឺជារឿងធម្មតាទៅហើយដែលកើតឡើងស្ទើរតែគ្រប់ទីកន្លែងនិងជាគំរូមិនល្អសម្រាប់សង្គមកម្ពុជាទេ»។
លោកបន្ថែមថា “នៅពេលកញ្ចប់មូលនិធិទ្រទ្រង់ការអភិវឌ្ឍសហគមន៍មិនត្រូវបានបើកចំហជាសាធារណៈ យើងបារម្ភថា អាជ្ញាធរឬអ្នកគ្រប់គ្រងមូលនិធិនេះនឹងមានបំណងមិនល្អ ដោយប្រើប្រាស់មូលនិធិរ៉ែសម្រាប់ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន”។
លោក សន ជ័យ ជាប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា (ANSA) បានមានប្រសាសន៍ថា មូលនិធិរ៉ែគឺជារឿងថ្មីសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនិងអាជ្ញាធរក្នុងមូលដ្ឋាន ដែលមិនបានដឹងអំពីមូលនិធិនេះពីមុនមក ជាពិសេសសម្រាប់កន្លែងដែលមានការរុករករ៉ែនិងតំបន់ដែលមានការបូមខ្សាច់។
លោកមានប្រសាសន៍ថា ការទទួលបានព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយគឺជាដំណាក់កាលចាំបាច់សម្រាប់និតិវិធីដាក់ពាក្យស្នើសុំថវិកា ហើយសហគមន៍គួរដឹងអំពីរបៀបដែលអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានប្រើប្រាស់មូលនិធិនេះ។
លោកបានបន្ថែមថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលដូចជា ANSA ដែលទទួលមូលនិធិពីអង្គការ Oxfam Cambodia បាននឹងកំពុងធ្វើការងារ ដើម្បីពង្រីកកម្រិតនៃការទទួលបានមូលនិធិរ៉ែសម្រាប់សហគមន៍ដែលរកផលប៉ះពាល់ ពោលគឺទាំងការបែងចែកមូលនិធិពីថ្នាក់ក្រសួងរហូតដល់ថ្នាក់មូលដ្ឋាន ព្រមទាំងបង្កើនតម្លាភាពនិងគណនេយ្យភាពនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន។
យោងតាមសេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ប្រតិភូមួយក្រុមមកពីអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារបានចុះទៅពិនិត្យមើលក្រុមហ៊ុន Renaissance Mineral Cambodia Limited ដើម្បីស្រាវជ្រាវអំពីប្រតិបត្តិការរុករករ៉ែរបស់ក្រុមហ៊ុននេះនៅតំបន់អូខ្វាវ ដើម្បីពិនិត្យមើលពីលទ្ធភាពប្រមូលពន្ធកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា។
លោក គង់ វិបុល អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារបានសាទរការវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុននេះ ហើយលើកទឹកចិត្តក្រុមហ៊ុននានាឲ្យអនុវត្តការអភិវឌ្ឍដែលមានការទទួលខុសត្រូវទាំងផ្នែកបរិស្ថាននិងសង្គម។
លោកមានប្រសាសន៍ថា វាសំខាន់ណាស់ដែលពួកគេត្រូវអនុវត្តតាមច្បាប់និងបទបញ្ញត្តិដែលពាក់ព័ន្ធ ហើយត្រូវមានតម្លាភាពក្នុងការប្រតិបត្តិការតព្វកិច្ចសារពើពន្ធនិងការអនុលោមតាមច្បាប់ ដែលចំណេញដល់ថវិកាជាតិ ទាំងចំណូលពន្ធនិងចំណូលមិនទាក់ទងនឹងពន្ធដារ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា កន្លងមក អគ្គនាយកពន្ធដារជួបឧបសគ្គក្នុងវិស័យធនធានរ៉ែ ដោយសារក្រុមហ៊ុនវិនិយោគមួយចំនួនមិនបានសហការពេញលេញក្នុងការបំពេញកាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធ គឺខកខានមិនបានផ្តល់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ និងឯកសារពាក់ព័ន្ធ និងបង់ប្រាក់ពន្ធទាបដែលពុំបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីសកម្មភាពរបស់ក្រុមហ៊ុនទាំងនោះទេ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Communities lack knowledge of available mineral funds that can help their development
