ជិតមួយសប្តាហ៍បន្ទាប់ពីត្រូវបានដោះលែងពីពន្ធគារព្រៃសនៅក្រុងភ្នំពេញ ជាទីដែលពួកគេត្រូវជាប់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេលជិតពីរឆ្នាំកន្លងមកនេះ សកម្មជនពីររូបនៃគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដែលត្រូវបានចាត់ទុកជាគណបក្សក្រៅច្បាប់ នៅតែប្រឈមនឹងភាពមិនច្បាស់លាស់ពីអាជីពនិងទំនាក់ទំនងនយោបាយរបស់ពួកគេ។
នៅពេលមកដល់ស្រុកកំណើតនៅស្រុកបាវិល ជាទីដែលលោកមានតំណែងជាក្រុមប្រឹក្សាស្រុកលោក លាស់ ឆេងឡាយ បានថ្លែងប្រាប់ ខេមបូចា ថា៖ «ដោយសារខ្ញុំជាប់ឃុំរយៈពេលយូររហូតដល់ទៅ១៨ខែ ខ្ញុំដូចជាកង្កែបក្នុងអណ្តូងអ៊ីចឹង ហើយខ្ញុំមិនដឹងអ្វីទេ [អំពីស្ថានភាពនយោបាយ] ឥឡូវនេះ។ ខ្ញុំមិនដឹងកន្លែងណាដែលខ្ញុំត្រូវទៅនោះទេ»។
ទាំងលោកឆេងឡាយ និងលោកអ៊ុក ឈុំ អតីតមេឃុំឃ្លាំងមាសក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ត្រូវបានដោះលែងពីពន្ធនាគារ កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែមករា បន្ទាប់ពីបានអនុវត្តទោសចប់ពីបទចោទប្រកាន់ញុះញង់បង្កអសន្តិសុខសង្គម ក្រោយពីមានការហៅទូរសព្ទមួយរវាងអ្នកទាំងពីរពាក់ព័ន្ធនឹងការទស្សន៍ទាយពីការស្លាប់របស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នៅឆ្នាំ២០២៣។
ចាប់តាំងពីការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិកាលពីឆ្នាំ២០១៧ ទាំងសមាជិកនិងអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងបាន ប្រឈមនឹងការវាយប្រហារជាបន្តបន្ទាប់មកលើសេរីភាពរបស់ពួកគេ ក្នុងទម្រង់ជាការឃ្លាំមើលតាមបណ្តាញទំនាក់ទំនង អំពើហិង្សា និងការបៀតបៀនតាមប្រព័ន្ធតុលាការ។ អតីតសកម្មជនគណបក្សសង្រ្គោះជាតិមួយចំនួនត្រូវបានតុលាការកោះហៅ ចាប់ខ្លួន និងឃុំខ្លួន ដែលនេះបង្ហាញពីការបន្តបំពានលើសិទ្ធិនយោបាយរបស់ពលរដ្ឋពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល។
ស្របពេលការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ខិតជិតចូលមកដល់នៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ សមាជិកនិង សកម្មជនគណបក្សសង្រ្គោះជាតិខ្លះ ដែលត្រូវបានដោះលែងពីពន្ធនាគារ បានភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងគណបក្សប្រឆាំងតូចៗ ដែលទើបនឹងបង្កើតថ្មី។
សកម្មជនដទៃទៀតដូចជា លោក គង់ រ៉ៃយ៉ា នៅតែមិនទាន់ច្បាស់ថា នឹងចូលប្រឡូកក្នុងនយោបាយវិញ ឬនៅតែ រក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់សម្រាប់ពេលមួយរយៈ។ លោក រ៉ៃយ៉ា បានជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល ១៨ខែ ពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្ហោះសារលើបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក ដោយបានកោះហៅឲ្យមាន «បដិវត្តន៍ពណ៌» កាលពីឆ្នាំ ២០១៥ ហើយ លោកត្រូវបានចាប់ខ្លួនសាជាថ្មីនៅឆ្នាំ ២០១៩ ពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះពុម្ពលើអាវយឺត ដែលមានដាក់លាយលក្ខណ៍អក្សរ និងរូបលោក កែម ឡី អ្នកវិភាគនយោបាយល្បីឈ្មោះមួយរូប ដើម្បីប្រារព្ធខួបរំឭកនៃការបាញ់សម្លាប់រូបលោក។ ឥឡូវនេះ លោក រ៉ៃយ៉ា ជាសមាជិកគណៈកម្មការនាយករបស់គណបក្សភ្លើងទៀន និងប្រធានបណ្តាញយុវជនរបស់គណបក្សនេះ។
លោកឆេងឡាយបានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំមិនដឹងថា អ្នកណាបានបង្កើតគណបក្សនយោបាយផ្សេងៗទៀតនោះទេ»។ លោកបានលើកឡើងថា លោកបានជាប់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេលជាយូរ ដែលនេះមានន័យថា លោកមិនអាចតាមដានព្រឹត្តិការណ៍វិវត្តផ្នែកនយោបាយទាន់ពេលវេលានោះទេ។
ប៉ុន្តែលោកឆេងឡាយ វ័យ ៥៥ឆ្នាំ មានគម្រោងបន្តបម្រើផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ លោកបានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំនឹងមិនឈប់ធ្វើនយោបាយនោះទេ»។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលទទួលស្គាល់ថា សិទ្ធិក្នុងការផ្សាភ្ជាប់ជាមួយនឹងគណបក្សនយោបាយ និងសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិគឺត្រូវបានការពារទាំងនៅក្រោមច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។
លោក ឆេងឡាយ នៅតែទទូចថា លោកមិនមានកំហុសអ្វីនោះទេ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទចោទប្រកាន់ញុះញង់ ដោយសង្កត់ធ្ងន់ថា ករណីផ្លូវច្បាប់ប្រឆាំងនឹងរូបលោកពាក់ព័ន្ធដោយហេតុផលនយោបាយ ស្របពេលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមិនសប្បាយចិត្តនឹងការចាញ់បោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីឆ្នាំ ២០១៧ ទៅនឹងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។
លោកបាននិយាយថា ភស្តុតាងជាក់លាក់ពីបទញុះញង់មិនត្រូវបានបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់ ដោយសារតែលោក ឈុំ បានត្រឹមតែឃើញវីដេអូបង្ហោះលើយូធ្យូប (YouTube) ពីហោរាម្នាក់ដែលទស្សន៍ទាយថា លោក ហ៊ុន សែន នឹងស្លាប់នៅឆ្នាំ ២០២៣ ហើយបន្ទាប់មកបានហៅទូរសព្ទមករូបលោក ដោយបានសួររូបលោកថា បានឃើញ វីដេអូនោះឬទេ។
លោកឆេងឡាយបានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថា បទចោទប្រកាន់ញុះញង់នេះគឺ ជាហេតុផលនយោបាយ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពរបស់ខ្ញុំកាលពីពេលមុន»។ លោកបានបន្តថា អាស្រ័យហេតុនេះ លោកបានទទួលការគាំទ្រជាច្រើនពីអ្នកភូមិដែលមិនពេញចិត្តនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកក៏បានសង្កត់ធ្ងន់ថា ប្រសិនបើអាជ្ញាធរនៅតែបន្តអនុវត្តមាត្រា ៤៩៤ និងមាត្រា ៤៩៥ នៃច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ នៅកម្ពុជា ពួកគេនឹងនៅតែរឹតត្បិតសេរីភាពសាធារណៈ និងរារាំងមិនឲ្យប្រជាជនបញ្ចេញមតិពីរឿងអយុត្តិធម៌ ដែលបានកើតមាននៅក្នុងឃុំរបស់ពួកគេ។
លោកឆេងឡាយបានគាំទ្រអតីតមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៥មក ហើយឥឡូវនេះ លោកកំពុងពិចារណាចូលរួមជាមួយគណបក្សភ្លើងទៀន។
លោកបានថ្លែងថា៖ «មិនថា លោក សម រង្ស៊ី ទៅកន្លែងណានោះទេ ខ្ញុំនឹងទៅទីនោះ ពីព្រោះគាត់ដូចជា ឪពុកដែលផ្តល់កំណើត [ដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ]»។
លោកបានបន្តថា៖ «និយាយឲ្យស្មោះទៅ ខ្ញុំលែងខ្វល់ខ្វាយពីការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារតទៅទៀតហើយ ពីព្រោះ [ខ្ញុំរស់] ដើម្បីបម្រើជាតិ»។
អតីតសមាជិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិលោក ជុំ ពុទ្ធី អាយុ ៤៣ឆ្នាំ ដែលត្រូវបានដោះលែងពីពន្ធនាគារកាលពីខែវិច្ឆិកាឆ្នាំមុន បានសម្រេចចិត្តចូលរួមជាមួយគណបក្សភ្លើងទៀន។
បើទោះជាប្រឈមនឹងលទ្ធភាពជាប់ពន្ធនាគារក៏ដោយ លោកនៅតែរក្សាជំហរ ដោយលើកឡើងថា៖ «ខ្ញុំនឹងនៅតែបន្តគោលដៅរបស់ខ្ញុំនៅក្នុងការទាមទារសិទ្ធិ សេរីភាព និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
លោកពុទ្ធី បានចូលរួមជាមួយគណបក្សភ្លើងទៀនកាលពីខែធ្នូ ជាសមាជិកក្រុមការងារប្រចាំខេត្តស្វាយរៀង ខណៈពេលកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់តុលាការរយៈពេលពីរឆ្នាំ អំឡុងពេលដែលលោកបានជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល ២០ខែពីបទញុះញង់។ លោកត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ នៅក្រុងភ្នំពេញ ស្របពេលកំពុងតាមដានការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថាន។
លោកឆេងឡាយបានរំឭកថា កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ មន្រ្តីប៉ូលិស ៥នាក់បានមកចាប់លោក ដោយមិនមានដីកាចាប់ខ្លួន ខណៈពេលលោកកំពុងធ្វើដំណើរតាមម៉ូតូនៅស្រុកបវិល។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ពួកគេបានឲ្យខ្ញុំទៅអធិការដ្ឋានស្រុក [ដើម្បីឆ្លើយសំណួរ] ហើយ[បន្ទាប់មក] ពួកគេនឹងឲ្យខ្ញុំត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ»។
បន្ទាប់ពីមកដល់អធិការដ្ឋានស្រុក លោកត្រូវបានអាជ្ញាធរអានដីកាចាប់ខ្លួនឲ្យស្តាប់ ដោយលោកត្រូវបាន ចោទប្រកាន់ថាជា «ពួកឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់» ហើយត្រូវបាននាំខ្លួនតាមរថយន្តនគរបាលខេត្តមកកាន់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ។
លោកបានបន្ថែមថា នៅពេលលោកមកដល់ តុលាការបានសួរសំណួរធ្ងន់ៗមកលើរូបលោក ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធ ជាមួយនឹងលោក សម រង្ស៊ី ដូចជាថាតើ លោក សម រង្ស៊ី បានបញ្ជាឲ្យមានការធ្វើអ្វីមួយជាដើម?
លោកឆេងឡាយបានប្រាប់តុលាការថា លោកជាប្រធានប្រតិបត្តិស្រុកបវិលនៃគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និង បានអនុវត្តគោលនយោបាយរបស់គណបក្សពាក់ព័ន្ធនឹងនីតិវិធីបោះឆ្នោតនានានៅកម្រិតឃុំសង្កាត់ ដូចជា ការរាប់សន្លឹកឆ្លោត ការជ្រើសរើសសមាជិកផ្នែកនយោបាយ និងណែនាំសាធារណជនពីការគូសលើសន្លឹកឆ្នោតជាដើម។
លោកបានបដិសេធថា លោកមិនធ្លាប់បានឮហោរាណាមួយ ដែលនិយាយថា លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នឹងស្លាប់នៅឆ្នាំ ២០២៣ នោះទេ។
លោកឆេងឡាយបានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំមិនបានឮពាក្យទាំងនោះនោះទេ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែលើកទូរសព្ទលោក អ៊ុក ឈុំ ហើយគ្រាន់តែឮពាក្យថា «លោកហ៊ុន សែន» តែប៉ុណ្ណោះ។ ហើយបន្ទាប់មក ខ្ញុំបានបិទទូរសព្ទ ដោយសារតែរន្ទៈនៅខាងក្រៅផ្ទះ»។
លោកបានប្រាប់តុលាការថា៖ «ខ្ញុំពិតជាមិនបានឮច្រើននោះទេ គ្រាន់តែពាក្យថា «លោក ហ៊ុន សែន» តែប៉ុណ្ណោះ»។
ស្ថានភាពរស់នៅយ៉ាងលំបាកនៅពន្ធនាគារព្រៃស
អ្នកទោសតែងតែរអ៊ូរទាំពីភាពកកកុញនៅក្នុងបន្ទប់ឃុំឃាំង ក៏ដូចជា កន្វះអនាម័យ អាហារគុណភាពទាប និងទឹកមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការងូតសម្អាតខ្លួន។
លោកឆេងឡាយបាននិយាយថា លោកបានរស់នៅកន្លែងចង្អៀតជាមួយអ្នកទោស ២៧នាក់ផ្សេងទៀតនៅពន្ធនាគារព្រៃស ដែលធ្វើឲ្យថប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង។
លោកបានថ្លែងថា៖ «យើងមិនអាចដេកបានស្រួលដូចនៅផ្ទះរបស់យើងនោះទេ។ យើងត្រូវដេកផ្អៀងខ្លួន ដោយសារតែចង្អៀតខ្លាំង»។
លោកបានបន្តថា៖ «ខ្ញុំគិតក្នុងចិត្តថា ពួកគេពិតជាឃោឃៅក្នុងការប្រព្រឹត្តមិនគប្បីមកលើយើងដូចនេះ ហើយខ្ញុំនឹងស្លាប់នៅទីនេះ [ក្នុងពន្ធនាគារ] ដោយសារតែខ្ញុំចាប់ផ្តើមស្រកទម្ងន់ ហើយឈឺក្រពះ។ ដូច្នេះអាជីពនយោបាយរបស់ខ្ញុំនឹងចប់នៅទីនេះ»។
លោក នុត សាវនា អ្នកនាំពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារ បានបដិសេធការអះអាងរបស់អតីតសមាជិក គណបក្សសង្រ្គោះជាតិពីរឿងកង្វះអនាម័យ និងកង្វះទឹកប្រើប្រាស់។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំមិនដឹងថា ត្រូវអធិប្បាយយ៉ាងម៉េច ប៉ុន្តែនៅក្នុងករណីមួយចំនួនពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មជន គណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ខ្ញុំបានឮពីអ្នកទោសដទៃទៀតថា ពួកគេបានប្រើប្រាស់ទឹកខ្ជះខ្ជាយ ហើយពេលខ្លះ ពួកគេងូតទឹក មួយថ្ងៃប្រាំដងក៏មាន»។
លោកបានបន្តថា៖ «ខ្ញុំសូមបដិសេធចំពោះការអះអាងរបស់ពួកគេ [ពាក់ព័ន្ធនឹងកង្វះខាតទឹក] គឺមិនត្រឹមត្រូវ នោះទេ» ដោយបន្ថែមថា មន្រ្តីពន្ធនាគារបានផ្តល់ទឹកគ្រប់គ្រាន់ ហើយដូច្នេះ អនាម័យគឺជា ការទទួលខុសត្រូវបុគ្គល។
លោកបានលើកឡើងថា ជាមធ្យម អ្នកទោសម្នាក់ៗត្រូវបានផ្តល់ទឹកស្អាតប្រមាណ ២០លីត្រក្នុងមួយថ្ងៃ បន្ថែមពី លើទឹកភ្លៀង និងទឹកពីស្រះ ដើម្បីចាក់បង្គន់ និងដាំដំណាំ។
អ្នកស្រី ចក់ សុភាព នាយិកាមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បាននិយាយថា ការឃុំខ្លួនអតីតសមាជិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ យូររហូតដល់ ១៨ខែ គឺជា លទ្ធផលនៃ «បទចោទប្រកាន់ញុះញង់ដ៏គួរឲ្យអស់សំណើចមួយ» ដែលនេះបញ្ជាក់ពីភាពដុនដាបនៃស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
អ្នកស្រីបានថ្លែងថា៖ «នេះជាហេតុផលទម្ងន់ធ្ងន់ក្នុងការគិតថា ការឃ្លាំមើលបុគ្គលទាំងពីររូបនេះគឺត្រូវបានជំរុញពីក្រោយដោយហេតុផលនយោបាយ ដោយធ្វើឲ្យការលបស្តាប់តាមប្រព័ន្ធទូរសព្ទគឺមិនស្របនឹងច្បាប់នោះទេ»។
អ្នកស្រីបានបន្តថា ការដែលបុគ្គលទាំងពីររូបខាងលើនេះត្រូវបានរងការចោទប្រកាន់ពីការបញ្ចេញមតិ អំឡុងពេលសន្ទនាឯកជនតាមទូរសព្ទគឺ កាន់តែដាក់បន្ទុកលើការព្រួយបារម្ភនេះ។ ការបំពានលើសិទ្ធិឯកជនភាពរបស់បុគ្គលគឺ មិនត្រូវបានអនុញ្ញាត និងមិនស្របតាមច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនោះទេ។
អ្នកស្រីបានកត់សម្គាល់ថា នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ រដ្ឋាភិបាលកាន់តែមិនមានភាពអន់ឱនចំពោះ ការរិះគន់ និងការប្រឆាំងណាមួយ ដែលអាជ្ញាធរចាត់ទុកថាជា អំពើគួរផ្តន្ទាទោសជាជាងរឿងកើតឡើងជាធម្មតានៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។
អ្នកស្រីចក់ សុភាពបានបន្ថែមថា ការបន្តចាត់គោលដៅមកលើបុគ្គលនានាចំពោះការគិតថា ពួកគេមាន ទំនាក់ទំនង ឬទំនាក់ទំនងដែលពួកគេមានជាមួយនឹងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ បង្ហាញពីការខកខានរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅក្នុងការការពារ និងបំពេញសិទ្ធិសេរីភាពមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកអ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន អនុប្រធានគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា និយាយថា ការចាប់ខ្លួនអតីតសមាជិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងសកម្មជនដទៃទៀតដាក់ពន្ធនាគារ គឺធ្វើឡើងដើម្បីបំបាក់ស្មារតី និងសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេ ក៏ដូចជាដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ភាគច្រើននៃពួកគេនៅតែមានភាពភ័យខ្លាច ឬមិនមានទំនុកចិត្តលើការដឹកនាំ ហើយអ្នកខ្លះបានរក្សាភាពស្ងប់ស្ងាត់»។
ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកច័ន្ទរ័ត្នជឿថា អតីតសមាជិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងសកម្មជនដទៃទៀត ដែលត្រូវបានដោះលែង នឹងមិនណាយចិត្តពីនយោបាយនោះទេ។
លោកបានបន្តថាសកម្មជនខ្លះ ដែលត្រូវបានរងការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ និងដែលបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងយុទ្ធនាការ «នំបញ្ចុក» បានចូលរួមជាមួយគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា។
លោកក៏បានជំរុញឲ្យសមាជិក និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង ដែលត្រូវបានដោះលែង ឬអ្នកដែលស្ថិតនៅក្រោម ការឃ្លាំមើលរបស់តុលាការ ឲ្យបន្តចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនយោបាយ និងចូលរួមជាមួយគណបក្សណាមួយ ដែលពួកគេជ្រើសរើស ដើម្បីបម្រើជាតិ និងផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាជន៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Former CNRP officials face uncertain political careers
