កម្ពុជាត្រូវបានអង្គការសហប្រជាជាតិអនុម័តសម្រាប់ការចាកចេញពីប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច (LDC) នៅឆ្នាំ២០២៩ ដែលជាសមិទ្ធិផលដ៏សំខាន់មួយក្នុងការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ចសង្គមរបស់ខ្លួន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការផ្លាស់ប្តូរនេះនាំមកនូវបញ្ហាប្រឈម រួមទាំងការដកអត្ថប្រយោជន៍សំខាន់ៗ ដូចជាការអនុគ្រោះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម និងការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានសម្បទាន។ ដូច្នេះអ្នកជំនាញបានស្នើឱ្យកម្ពុជាធ្វើកំណែទម្រង់ដើម្បីធានាកំណើនប្រកបដោយចីរភាព។
ប្រទេសកម្ពុជាបានចូលរួមក្នុងបញ្ជី LDC ក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ ហើយបានបំពេញតាមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យដើម្បីចាកចេញពីប្រទេសអភិវឌ្ឍតិចតួចកាលពីឆ្នាំ២០២១ និង ២០២៤។ ការចាកចេញពីប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចត្រូវបានវាយតម្លៃដោយផ្អែកលើប្រាក់ចំណូលជាតិសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ សន្ទស្សន៍ទ្រព្យធនមនុស្ស និងសន្ទស្សន៍ភាពងាយរងគ្រោះសេដ្ឋកិច្ច និងបរិស្ថាន។ ប្រទេសកម្ពុជាបានបំពេញតាមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យទាំងនេះកាលពីឆ្នាំមុន។
រដ្ឋាភិបាលបានស្នើសុំរយៈពេលរៀបចំប្រាំឆ្នាំ ដើម្បីធានាឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរដោយរលូន ដែលអង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័ត ដោយលើកឡើងពីការប្រើប្រាស់ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពរបស់កម្ពុជានូវវិធានការគាំទ្រអន្តរជាតិ រួមទាំងសិទ្ធិទទួលបានការអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្ម និងការរៀបចំកម្មសិទ្ធិបញ្ញា។
ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះ កម្ពុជាត្រូវតែផ្តល់អាទិភាពដល់ការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច ការពង្រីកទីផ្សារ និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយភាពធន់ ដើម្បីប្រកួតប្រជែងដោយគ្មានការគាំទ្រជាក់លាក់ពី LDC ។ កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNDP) ក៏បានសង្កត់ធ្ងន់លើតម្រូវការសម្រាប់កំណែទម្រង់ និងការកែលម្អហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដើម្បីរក្សាកំណើនប្រកបដោយនិរន្តរភាពនៅក្នុងបរិយាកាសពិភពលោកដែលផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងឆាប់រហ័ស។
គណៈកម្មាធិការសម្រាប់គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានសរសេរថា៖ «កម្ពុជាត្រូវតែជំរុញទាំងផលិតផល និងការធ្វើពិពិធកម្មទីផ្សារ និងអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពផលិតភាពដែលធន់នឹងការផ្លាស់ប្តូរភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងភូមិសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីអាចប្រកួតប្រជែងដោយគ្មានវិធានការគាំទ្រអន្តរជាតិជាក់លាក់របស់ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច»។
យោងតាមសេចក្ដីសង្ខេបគោលនយោបាយរបស់ UNDP ការចាកចេញពីប្រទេស LDC គឺជាសមិទ្ធិផលដ៏សំខាន់មួយ ប៉ុន្តែវាក៏មានន័យដែរថា ការដកជាបណ្តើរៗនូវអត្ថប្រយោជន៍សំខាន់ៗ ដូចជាការអនុគ្រោះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម និងហិរញ្ញប្បទានសម្បទាន ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់វិស័យនាំចេញសំខាន់ៗដូចជាសម្លៀកបំពាក់ អង្ករ និងកង់។

នឹងស្នើសុំការអនុគ្រោះបន្ត
ការចាកចេញពីប្រទេស LDC នឹងជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់វិស័យនាំចេញរបស់កម្ពុជា រួមទាំងសម្លៀកបំពាក់ អង្ករ និងកង់ទៅកាន់ទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុប (EU) និងប្រទេសកាណាដា។ ទីផ្សារ EU និងកាណាដាបានបង្កើតបាន ២៩,៤ភាគរយនៃការនាំចេញសរុបក្នុងឆ្នាំ២០២២ ជាមួយនឹងការនាំចេញសំខាន់ៗចំនួនបីទៅកាន់ទីផ្សារទាំងនេះស្មើនឹង ២៨,៦ភាគរយនៃការនាំចេញ។
នៅពេលដែលកម្ពុជាចាកចេញពី LDC វានឹងប្រឈមមុខនឹងពន្ធនាំចេញខ្ពស់។ ទំនិញដូចជាកង់អាចកើនឡើងដល់ ១០,១ភាគរយ និង ១៤,៥ភាគរយសម្រាប់ឧបករណ៍កងពីរផ្សេងទៀត។ ពន្ធនាំចេញអង្ករនឹងកើនពីសូន្យដល់១៧៩ដុល្លារក្នុងមួយតោនសម្រាប់អង្ករធម្មតា និង ៦៦ ដុល្លារក្នុងមួយតោនសម្រាប់អង្ករបាក់។ ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ការនាំចេញទៅកាន់ប្រទេសកាណាដានឹងមានការដំឡើងពន្ធដែលអាចឡើងដល់ ១៦,៤ភាគរយ សម្រាប់សម្លៀកបំពាក់ វាយនភ័ណ្ឌ និងស្បែកជើង។
គម្រោងវិភាគពាណិជ្ជកម្មសកលថាមវន្ត (GTAP) បានបញ្ជាក់ថា ការនាំចេញរបស់កម្ពុជាអាចធ្លាក់ចុះ ២,៤ភាគរយ ដែលអាចនាំឱ្យកាត់បន្ថយកំណើនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) ២% និងការបាត់បង់ការងារ ១៦៨ ០០០ ដែលភាគច្រើនប៉ះពាល់ដល់អ្នកធ្វើការជាស្ត្រី។ កម្ពុជាក៏នឹងបាត់បង់អត្ថប្រយោជន៍ដូចជា ភាពបត់បែនរបស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក TRIPS និងការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទាន ដែលវាអាចនឹងបង្កើនបន្ទុកបំណុលបន្ថែម។
កាលលោកកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន ដែលបច្ចុប្បន្នជាប្រធានព្រឹទ្ធសភា បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភអំពីការចាកចេញពី LDC ព្រោះកម្ពុជាអាចនឹងបាត់បង់សិទ្ធិទទួលបានអនុគ្រោះ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោកថា កម្ពុជានឹងបន្តស្នើសុំការអនុគ្រោះពីដៃគូអភិវឌ្ឍន៍។
UNDP ផ្តល់អនុសាសន៍ថា កម្ពុជាគួរតែផ្តោតលើការជំរុញការប្រកួតប្រជែង ការធ្វើពិពិធកម្មការនាំចេញ រក្សាការអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគលើការអភិវឌ្ឍបៃតង។ យុទ្ធសាស្ត្រផ្លាស់ប្តូរប្រកបដោយនិរន្តរភាព ការពង្រីកការការពារសង្គម និងការគាំទ្រសម្រាប់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម នឹងជួយកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ពីការចាកចេញនេះ។

លទ្ធផលនៃកិច្ចប្រជុំពេញអង្គរបស់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីកាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤ បានឱ្យដឹងថា សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានៅឆ្នាំ២០២៥ ត្រូវបានព្យាករណ៍ថានឹងកើនឡើងក្នុងអត្រា ៦,៣ភាគរយ ខណៈដែល GDP សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងកើនឡើងដល់ ២ ៩២៤ដុល្លារ។
ជាមួយគ្នានេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ លោក មាស សុខសេនសាន បានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ថា កម្ពុជាបានត្រៀមខ្លួនរួចរាល់សម្រាប់ការចាកចេញពី LDC ដោយអនុវត្តកំណែទម្រង់សំខាន់ៗ។
លោកបានបន្តថា៖ «យើងបានត្រៀមហើយ តាមរយៈការពង្រឹងបរិយាកាសធុរកិច្ច បង្កើនការប្រកួតប្រជែង និងការវិនិយោគ ព្រមទាំងការកែទម្រង់នានា»។ លោកបន្ថែមថា កម្ពុជាមានរយៈពេលច្រើនឆ្នាំទៀតក្នុងការត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរ។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា មិនបានឆ្លើយតបទេ។
ផលប៉ះពាល់ដែលជិតមកដល់
អ្នកស្រី យ៉ាង សុភ័ណ្ឌ ប្រធានសហព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា (CATU) មានប្រសាសន៍ថា ការចាកចេញរបស់កម្ពុជាពី LDC អាចជះឥទ្ធិពលដល់វិស័យវាយនភណ្ឌក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំខាងមុខ។ ជាមួយនឹងការដំឡើងពន្ធ រោងចក្រអាចនឹងផ្លាស់ប្តូរទីតាំង ដើម្បីជៀសវាងបន្ទុកពន្ធ ដែលនាំឱ្យបាត់បង់ការងារ។
ទាក់ទិននឹងពន្ធ អ្នកស្រីបានចាត់ទុកថា រោងចក្រទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីការលើកលែងពន្ធរយៈពេល១០ឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែប្រសិនបើប្រទេសនេះដើរហួសពីស្ថានភាពនេះ នៅសល់តែរោងចក្រតិចតួចប៉ុណ្ណោះដោយសារតែការបិទទ្វារ ឬផ្លាស់ប្តូរទៅប្រទេសដែលមានគោលនយោបាយពន្ធអំណោយផលជាងនេះ។
អ្នកស្រីបានលើកឡើងថា៖ «ប្រសិនណាទៅមុខទៀត គេ[ក្រុមហ៊ុន] ចំណេញបានកាន់តែតិច ហើយគេបង់ពន្ធកាន់តែខ្ពស់ គេមិនចំណេញទេ។ ខ្ញុំគិតថាគេនឹងចាកចេញ គេមិនរកស៊ីបន្តទៀតទេចឹងហា»។
អ្នកស្រីបានចង្អុលបង្ហាញថា ក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម កម្មករនឹងបន្តប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាប្រាក់ចំណូល និងឱកាសសិក្សា ខណៈដែលអតិផរណាទីផ្សារប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ។
ដោយសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃការកែលម្អសិទ្ធិ និងប្រាក់ឈ្នួលរបស់កម្មករ អ្នកស្រីបានកត់សម្គាល់ថា ទោះបីជាប្រាក់ឈ្នួលមានការកើនឡើងបន្តិចម្តងៗក៏ដោយ ប៉ុន្តែប្រាក់ឈ្នួលបច្ចុប្បន្ននៅតែមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់កម្មករក្នុងការចិញ្ចឹមគ្រួសាររបស់ពួកគេឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់។ លោកស្រីបានអះអាងថា ការបង្កើនផលិតភាព និងការរៀបចំសម្រាប់កំណើនប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងរយៈពេលវែង ត្រូវតែជាអាទិភាព ដើម្បីជម្នះបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះ។

ឆ្លុះបញ្ចាំងពីបញ្ហាប្រឈមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ លោក អំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការ លីកាដូ មានប្រសាសន៍ថា ការកើនឡើងនៃបំណុល បញ្ហាមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ និងវិវាទដីធ្លីធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជួបការលំបាក។
យោងតាមការសិក្សានៃបំណុលខ្នាតតូចនៅក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺដែលបានបោះពុម្ពកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ដោយអង្គការសិទ្ធិមនុស្សចំនួនពីរបានបង្ហាញថា ជាងពីរភាគបីនៃអ្នកខ្ចីមានអារម្មណ៍ថាគ្រួសាររបស់ពួកគេមានបន្ទុកដោយបំណុលយ៉ាងច្រើន។ ការប៉ាន់ប្រមាណថាពលរដ្ឋជាង៨០ភាគរយនៃខេត្តនេះមានប្រាក់កម្ចីយ៉ាងតិចមួយដែលបង្ហាញពីផលប៉ះពាល់យ៉ាងទូលំទូលាយនៃការជំពាក់បំណុល រួមទាំងការលក់ដីដោយបង្ខំ ពលកម្មកុមារ និងកាត់បន្ថយរបបអាហារ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ប្រសិនជាយើងធ្វើម៉េចឲ្យកម្ពុជាយើងទៅជាប្រទេសដែលប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សពេញលេញនឹងហា អាហ្នឹងកម្ពុជាយើងនឹងអាចមានការអភិវឌ្ឍលឿន។ ប្រសិនជានៅតែមានយើង មិនបានអនុវត្តឲ្យពេញលេញតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សទេ អាហ្នឹងក៏ពាក់ព័ន្ធគ្នាជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍប្រទេសផងដែរ»។
លោកបានបញ្ជាក់ថា ទោះបីជាកម្ពុជាទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីការអនុគ្រោះពន្ធលើគ្រប់មុខទំនិញ (EBA) របស់សហភាពអឺរ៉ុបក៏ដោយ ក៏ប្រទេសនេះប្រឈមនឹងការលំបាកនៅពេលដែលវាត្រូវបានកាត់បន្ថយ ២០ភាគរយក្នុងឆ្នាំ២០២០ ដោយសារការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដែលប៉ះពាល់ដល់ការនាំចេញសំខាន់ៗដូចជាសម្លៀកបំពាក់ និងស្បែកជើង។ ដូចគ្នាដែរ ប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់សិទ្ធិប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះទូទៅ (GSP) របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
ត្រូវការពេលវេលាដើម្បីសម្របខ្លួន
បើនិយាយពីជំនួយបរទេស លោក សំអាត បានចាត់ទុកថា ជំនួយពីប្រទេសដទៃមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការគាំទ្រដល់ការអភិវឌ្ឍ។
លោក សំអាត បន្ថែមថា៖ «វាជាការជួយមួយសម្រាប់ការជួយអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជាផងដែរ អ៊ីចឹងបើយើងបាត់បង់អាហ្នឹងក៏វាប៉ះពាល់ទៅនឹងការអភិវឌ្ឍការជំនួយមួយដែរ សម្រាប់កម្ពុជាយើងមានប្រទេសជាច្រើនដែលបានជួយក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេស ទៅលើវិស័យអភិវឌ្ឍន៍ដូចជារឿងលើសុខភាព បរិស្ថាន អប់រំ»។
លោក ហុង វណ្ណៈ អ្នកស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ចនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានលើកឡើងថា ការវាយតម្លៃរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិចំពោះកម្ពុជាពី LDC ថា ជា «កិត្តិយសដែលសក្តិសម»។
លោកបានកត់សម្គាល់ថា ការចាកចេញរបស់កម្ពុជាពី LDC នាំមកនូវអត្ថប្រយោជន៍ និងបញ្ហាប្រឈម។ អត្ថប្រយោជន៍សំខាន់ៗរួមមាន ប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ការវិនិយោគ និងទំនាក់ទំនងនយោបាយដែលប្រសើរឡើង ដែលមានសារៈសំខាន់សម្រាប់កំណើននាពេលអនាគត។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកបានបន្ថែមថា កម្ពុជាអាចនឹងបាត់បង់ជំនួយអន្តរជាតិមួយចំនួន ហើយនៅតែត្រូវការហិរញ្ញប្បទានសម្រាប់គម្រោងសាធារណៈ។ រដ្ឋាភិបាលក៏នឹងប្រឈមនឹងបន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុកាន់តែខ្ពស់ដោយសារកម្ចីពាណិជ្ជកម្ម ដែលផ្ទុយពីកម្ចីសម្បទានដែលមានលក្ខខណ្ឌអំណោយផល។
លោកបានលើកឡើងថា៖ «ប្រសិនចាប់ពីឆ្នាំ២០២៥ឡើងតទៅ យើងកាត់បន្ថយកម្ចី មានន័យថាយើងអត់កើតទេ ហើយវាចាស់ដដែល ចឹងយើងអាចធូរស្រាលបានមួយផ្នែកដែរ»។

ម្ចាស់ហាងនំប៉័ងមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញ អ្នកស្រី អ៊ូ ឧស្សាហ៍ បានសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃម្ចាស់អាជីវកម្មក្នុងការសម្របខ្លួនទៅនឹងកាលៈទេសៈដែលផ្លាស់ប្តូរ និងផ្តល់អាទិភាពដល់ការអភិវឌ្ឍជាបន្តបន្ទាប់ ខណៈដែលប្រទេសកម្ពុជាកំពុងរៀបចំខ្លួនសម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរនេះ។
អ្នកស្រីជឿជាក់ថា ការកើនឡើងនៃការគាំទ្រសម្រាប់អាជីវកម្មអាចដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវជីវភាពរស់នៅមុនពេលការផ្លាស់ប្តូរ។ លោកស្រីបានសង្កត់ធ្ងន់ថា អាជីវកម្មជាច្រើនត្រូវការពេលវេលាដើម្បីសម្របខ្លួន និងគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការរបស់ពួកគេឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព មុនពេលសម្រេចបាននូវនិរន្តរភាពដោយខ្លួនឯង។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា៖ «អាជីវកម្មរបស់ខ្ញុំបច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំបត់បែងទៅតាមកាលៈទេសៈ ដែលវាមានការរីកចម្រើន ខ្ញុំចង់មានន័យថា យើងត្រូវរៀន ហើយនឹងត្រូវកែច្នៃគ្រប់ពេលវេលា»។ អ្នកស្រីបានបន្តថា ការធ្វើអាជីវកម្មមិនពឹងផ្អែកតែលើការលក់នៅហាងជាក់ស្តែងទៀតហើយ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះក៏ពឹងផ្អែកខ្លាំងលើការលក់អនឡាញ។
អ្នកស្រី ឧស្សាហ៍ នៅតែមានសុទិដ្ឋិនិយមអំពីអនាគត ដោយបង្ហាញពីតម្រូវការសម្រាប់ការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាលក្នុងការផ្តល់ចំណេះដឹង ជំនាញ និងការអប់រំដែលអាចប្រើប្រាស់បានសម្រាប់អ្នកជំនួញក្នុងរយៈពេលប្រាំឆ្នាំខាងមុខ។ អ្នកស្រីបានបន្តថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងនេះនឹងជំរុញការផ្លាស់ប្តូរជាវិជ្ជមាន ផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជន និងជំរុញការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពនៅកម្ពុជា៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Gov’t Prepares for Least Developed Country Exit Amid Job Loss, Economic Concerns