ទោះបីជាមានការសន្យាអំពីតម្លាភាព និងកិច្ចសហការក៏ដោយ គម្លាតទំនាក់ទំនង និងសកម្មភាពបានកើតឡើងបន្ទាប់ពីការបើកការដ្ឋានសាងសង់គម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ។ ខណៈពេលដែលអ្នកស្រុកបន្តស្នើសុំរដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព និងការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់លឿនជាងមុន។ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអន្តរជាតិបានរិះគន់គម្រោងសម្រាប់ការជាប់គាំង ដោយលើកឡើងពីបញ្ហាផ្តល់មូលនិធិពីប្រទេសចិន។
កាលពីសប្តាហ៍មុន Reuters បានរាយការណ៍ថា ការចូលរួមផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុរបស់ប្រទេសចិននៅក្នុងគម្រោងនេះមានភាពមិនច្បាស់លាស់ ដោយកត់សម្គាល់ថាទីក្រុងប៉េកាំងបានលើកឡើងពីការព្រួយបារម្ភ និងមិនទាន់បានធ្វើការប្តេជ្ញាចិត្តយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ទាក់ទងនឹងការផ្តល់មូលនិធិរបស់ខ្លួន។
បន្ទាប់ពី Reuters បានចុះផ្សាយអត្ថបទនេះ លោក ស៊ុន ចាន់ថុល អនុប្រធានទី១ ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) បានឆ្លើយតបនឹងការរិះគន់ពីបណ្តាញសារព័ត៌មានបរទេសមួយចំនួនទាក់ទងនឹងការផ្តល់មូលនិធិមិនច្បាស់លាស់របស់ប្រទេសចិន ដោយហៅវាថា «ខុសទាំងស្រុង»។
ចំពេលមានការរិះគន់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរទេស អ្នកក្នុងស្រុកនៅតែស្ថិតក្នុងភាពងងឹត ដោយមានព័ត៌មានតិចតួចបំផុត។ អ្នកភូមិមួយចំនួនបាននិយាយថា មន្ត្រីក្រសួងបានចុះទៅពិនិត្យទ្រព្យសម្បត្តិ និងប្រាក់ចំណូលរបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែមនុស្សជាច្រើនផ្សេងទៀតមិនបានទទួលព័ត៌មានថ្មីៗ ឬការចូលរួមពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ឬថ្នាក់ជាតិឡើយ។ ការផ្តាច់ទំនាក់ទំនងនេះបានចោទជាសំណួរអំពីប្រសិទ្ធភាពនៃអភិបាលកិច្ច និងការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការរក្សាសហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយជូនដំណឹង។
គម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ ដែលមានតម្លៃ១,៧ពាន់លានដុល្លារ ត្រូវបានសម្ពោធជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ ដោយមានប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមមកពីទូទាំងប្រទេស។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅតាមប្រឡាយ និងភូមិក្បែរនោះ មិនត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងពិធីបើកការដ្ឋានសាងសង់នេះទេ។
អ្នកស្រី ចេង គឹមសុង ប្រជាពលរដ្ឋនៅព្រែកតាហ៊ីង ដែលជាផ្នែកទី២នៃគម្រោង ស្ថិតក្នុងស្រុកកោះធំ ខេត្តកណ្តាល បានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ថា រហូតមកដល់ពេលនេះ មិនទាន់មានអាជ្ញាធរ ឬមន្ត្រីក្រសួងណាម្នាក់ ចុះទៅកត់ត្រាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគាត់ឡើយ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា អ្វីគ្រប់យ៉ាងគឺស្ងាត់ហើយអ្វីដែលអ្នកស្រីអាចធ្វើបានគឺ «រង់ចាំមើល»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំរងគ្រោះហើយមិនមានកន្លែងរស់នៅ។ ខ្ញុំមិនដឹងថាត្រូវធ្វើយ៉ាងណាទេ»។ «ប្រសិនបើពួកគេឱ្យយើងសមរម្យ យើងនឹងរង់ចាំមើលថាតើយើងអាចផ្លាស់ទីទៅកន្លែងណា»។
លោក លឹម តុងអេង អ្នកស្រុកម្នាក់ទៀតរស់នៅតាមបណ្តោយព្រែកតាកែវ ដែលជាផ្នែកទី១នៃគម្រោងក្នុងស្រុកកៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល បានចែករំលែកបទពិសោធន៍ស្រដៀងគ្នានេះ។ លោកបានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ថា បុគ្គលមួយក្រុមដែលលោកជឿថាជាមន្ត្រីក្រសួងបានមកសួរព័ត៌មានមួយចំនួនកាលពីខែសីហា ដើម្បីសាកសួរអំពីផ្ទះ ដីស្រែ និងចំណូលរបស់លោក។ ទោះបីជាយ៉ាងណាចាប់តាំងពីពេលនោះមក លោកមិនបានទទួលព័ត៌មានថ្មីណាមួយឡើយ។
លោក តុងអេង លើកឡើងថា៖ «ខ្ញុំមិនដឹងថាដំណើរការនឹងបន្តយ៉ាងណាទេ។ យើងត្រូវតែរង់ចាំមើល»។ លោកបន្តថា៖ «ប៉ុន្តែខ្ញុំពិតជាចង់ដឹងឆាប់ៗ ដូច្នេះយើងអាចទិញដីនៅកន្លែងផ្សេងបាន»។
យឺតដោយសារភ្លៀង និងទឹកជំនន់
លោក ជ័យ សំអាន មេឃុំសំរោងធំ ស្រុកកៀនស្វាយ បានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ថា មានតែ១១គ្រួសារនៅព្រែកតាកែវប៉ុណ្ណោះ ដែលបានចុះទៅពិនិត្យទំហំដី និងចំណូលរបស់ពួកគេកាលពីខែសីហា។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ស្ថានការមិនមានការប្រែប្រួលទេ បើទោះជាប្រជាពលរដ្ឋជាង៣០០គ្រួសារនៅព្រែកតាកែវ ត្រូវបានរាយការណ៍ថារងផលប៉ះពាល់ពីគម្រោងព្រែកជីកនេះក៏ដោយ។
លោកបន្ថែមថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានខ្វះព័ត៌មានអំពីគម្រោងព្រែកជីក ដោយរារាំងក្នុងការរៀបចំវេទិកាសាធារណៈ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋលើកឡើងពីកង្វល់ និងស្វែងរកការបំភ្លឺ។
លោក សន ជ័យ ប្រធានសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា បានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ថា ខណៈពេលដែលមានមធ្យោបាយជាច្រើនក្នុងការជំរុញទំនាក់ទំនងរវាងសហគមន៍ និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលមានសារៈសំខាន់ណាស់។
ទាក់ទងនឹងគម្រោងព្រែកជីកនេះ លោក សន ជ័យ បានសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃការចូលរួមសកម្មជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ ដើម្បីជៀសវាងការរិះគន់ពីសាធារណៈជន។
លោកថ្លែងថា៖ «យើងចង់ឃើញការប្រជុំដែលរៀបចំឡើងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាមុនពេលការអភិវឌ្ឍចាប់ផ្តើមព្រោះវាបម្រើផលប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ»។ លោកបន្តថា៖ «កិច្ចប្រជុំបែបនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដោយសារពួកគេអនុញ្ញាតឱ្យអាជ្ញាធរផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈអំពីការអនុវត្តរបស់រដ្ឋាភិបាល ដោះស្រាយផលប៉ះពាល់ដែលអាចកើតមានជាមុន និងស្វែងយល់ពីកង្វល់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
លោក ហឿន សំនៀង អគ្គលេខាធិការរង CDC មានប្រសាសន៍ថា ក្រុមការងារបច្ចេកទេសបាននឹងកំពុងវាស់វែង និងកំណត់និយាម ដើម្បីដោះស្រាយផលប៉ះពាល់នៃគម្រោងនេះ។
លោកបានពន្យល់ថា៖ «ការចុះវាស់វែងអាចធ្វើបានដោយអន្លើៗតែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះជារដូវវស្សា»។ លោក សំនៀង បន្តថា៖ «ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក្រុមបច្ចេកទេសនឹងពន្លឿនការងារនេះ ដោយគ្រោងនឹងបញ្ចប់វានៅត្រីមាសទីមួយ ឬដើមត្រីមាសទីពីរនៃឆ្នាំ២០២៥»។
លោកបានបន្ថែមថា ការរៀបចំវេទិកាសាធារណៈជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីពិភាក្សាអំពីវឌ្ឍនភាពនៃព្រែកជីកនេះ គឺជាការងារដាច់ដោយឡែក ដែលធ្វើតាមយន្តការផ្សេងៗ។
ត្រូវសងប្រជាពលរដ្ឋ
កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែវិច្ឆិកា ក្នុងពិធីសម្ពោធប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងគម្រោងវិនិយោគកម្ពុជា (cdcIPM) លោក ចាន់ថុល បានបញ្ជាក់ជាថ្មីថា៖ «ព្រែកជីកហ្វូណននឹងត្រូវបញ្ចប់តាមការគ្រោងទុក ឬមុនកាលកំណត់»។
លោកបន្តថា កម្ពុជាគ្រោងបញ្ចប់ការសាងសង់ព្រែកជីកនៅឆ្នាំ២០២៧ និងចាប់ផ្តើមដំណើរការនៅឆ្នាំ២០២៨។
លោកបានពន្យល់ថា ក្នុងរយៈពេលបីខែកន្លងមកនេះ CDC និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធបានធ្វើការសិក្សាលម្អិតអំពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងបានចូលរួមជាមួយប្រជាពលរដ្ឋក្នុងមូលដ្ឋាន។ ដំបូងឡើយ ផ្ទះចំនួន ១ ៥៨៥ ត្រូវបានគេកំណត់ថាកំពុងរងផលប៉ះពាល់ដោយគម្រោងនេះ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ តួលេខនេះត្រូវបានធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពទៅផ្ទះចំនួន ២ ៣០៥ខ្នង ដែលក្នុងនោះ៤០០ ត្រូវបានរងផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយនឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងការរុះរើ។
លោក ចាន់ថុល បានថ្លែងថា៖ «យើងកំពុងរង់ចាំទឹកស្រកដើម្បីកំណត់និយាមការបានត្រឹមត្រូវ។ លោកបន្តថា៖ «បន្ទាប់មក ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុនឹងចុះត្រួតពិនិត្យ។ យើងច្បាស់អំពីអ្វីដែលយើងបានធ្វើ។ យើងត្រូវផ្តល់សំណងដល់ពួកគេ»។
កន្លងមក លោក ចាន់ថុល បាននិយាយថា CDC និងក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) កំពុងធ្វើការដើម្បីទទួលបានមូលនិធិសម្រាប់គម្រោងនេះ។ ផ្នែក២១គីឡូម៉ែត្រដំបូងនឹងគ្រប់គ្រងដោយអ្នកវិនិយោគកម្ពុជាតាមរយៈក្រុមហ៊ុនបណ្តាក់ទុនរួមគ្នា។
កំពង់ផែស្វយ័តក្រុងព្រះសីហនុ និងក្រុងភ្នំពេញនឹងកាន់កាប់ភាគហ៊ុន ៥១ភាគរយ ខណៈដែលក្រុមហ៊ុន Overseas Cambodian Investment Corp កាន់កាប់ ៤៩ភាគរយ ។ លោកបានបន្ថែមថា ការពិភាក្សាកំពុងដំណើរការដើម្បីបង្កើតក្រុមហ៊ុនសម្រាប់ចម្ងាយ១៥៩គីឡូម៉ែត្រដែលនៅសេសសល់ បន្ទាប់មកកិច្ចព្រមព្រៀងសម្បទាននឹងត្រូវបានបញ្ចប់សម្រាប់ផ្នែកទាំងពីរ។
លោក ចាន់ថុល ក៏បានគូសបញ្ជាក់ផងដែរថា គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ (MRC) បានចេញរបាយការណ៍មួយដោយបញ្ជាក់ថា គម្រោងព្រែកជីកនេះ «ល្អណាស់» ហើយនឹង «មិនមានផលប៉ះពាល់បរិស្ថានណាមួយដល់កម្ពុជា ឬវៀតណាមទេ»។
លោក ផន រឹម អ្នកនាំពាក្យ MPWT បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយទេ ដោយលោកមានប្រសាសន៍ថា លោក ចាន់ថុល បានបំភ្លឺរួចហើយអំពីបញ្ហានេះ។
ទាំងកំពង់ផែស្វយ័តក្រុងភ្នំពេញ និងក្រុងព្រះសីហនុ ហើយស្ថានទូតចិននៅភ្នំពេញមិនបានឆ្លើយតបទេ។
វិនិច្ឆ័យសម្រាប់ខ្លួនគេ
MRC បានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា តាមរយៈអ៊ីម៉ែលថា ព័ត៌មានមូលដ្ឋានត្រូវបានទទួលតាមរយៈដំណើរការជូនដំណឹង និងកំពុងទំនាក់ទំនងជាទៀងទាត់ជាមួយប្រទេសសមាជិកក្នុងទន្លេមេគង្គ រួមទាំងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ MRC រំពឹងថានឹងមានរបាយការណ៍បន្ថែមទៀត ដូចជារបាយការណ៍សិក្សាលទ្ធភាព និងឯកសារពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ដែលជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការបន្តស្របតាមនីតិវិធីដែលបានបង្កើតឡើង។
MRC បាននិយាយថា៖ «ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យើងទាមទារព័ត៌មានលម្អិត និងការសិក្សាពីប្រទេសកម្ពុជាបន្ថែមទៀត ដើម្បីស្វែងយល់ និងផ្ទៀងផ្ទាត់ការវាយតម្លៃដំបូងនេះ»។ របាយការណ៍បន្តថា៖ «យើងនៅតែប្តេជ្ញាធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយបណ្តាប្រទេសជាសមាជិក ដើម្បីធានាថាផលប៉ះពាល់ដែលអាចកើតមានចំពោះអាងទន្លេមេគង្គកាន់តែទូលំទូលាយត្រូវបានពិចារណាយ៉ាងពេញលេញ»។
ដើម្បីជំរុញដំណើរការនេះ លេខាធិការដ្ឋាន MRC បានស្នើនូវវិធីសាស្រ្តសហប្រតិបត្តិការ រួមមានការសង្ខេបបច្ចេកទេសដោយប្រទេសកម្ពុជា ការចុះពិនិត្យទីតាំងបច្ចេកទេស ការចែករំលែកបទពិសោធន៍ជាមួយគម្រោងព្រែកជីកអន្តរជាតិផ្សេងទៀត ការត្រួតពិនិត្យរួមគ្នា និងការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បន្ថែមប្រសិនបើមានការស្នើសុំ។
លោក Brian Eyler នាយកមជ្ឈមណ្ឌល Stimson បានចង្អុលបង្ហាញពី «ភាពមិនស៊ីសង្វាក់គ្នាដ៏សំខាន់» រវាងសុន្ទរកថារបស់លោក Chanthol ស្តីពីការចូលរួមរបស់ MRC នៅក្នុងគម្រោងព្រែកជីក និងជំហរផ្លូវការរបស់វា។
លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ខណៈពេលដែល MRC ប្តេជ្ញាគាំទ្រប្រទេសជាសមាជិករបស់ខ្លួន វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ដែលប្រទេសទាំងនេះបកស្រាយបានត្រឹមត្រូវនូវសកម្មភាព និងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ MRC ព្រោះការយល់ខុសណាមួយធ្វើឱ្យខូចដល់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ និងធ្វើឱ្យមានការសង្ស័យក្នុងចំណោមប្រទេសសមាជិកដទៃទៀត នៅពេលដែលការជឿទុកចិត្តមានសារៈសំខាន់។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «ដោយសារគាត់ [ចាន់ថុល] កំពុងនិយាយជាសាធារណៈអំពីការចូលរួមរបស់ MRC ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីអាចបង្ហាញជាសាធារណៈនូវរាល់ការសិក្សាដែលធ្វើឡើងដោយ MRC ដើម្បីឱ្យភាគីដែលចាប់អារម្មណ៍ក្នុង និងក្រៅប្រទេសអាចវិនិច្ឆ័យដោយខ្លួនឯង រួមទាំងអ្នកវិនិយោគដែលមានសក្តានុពលផងដែរ»។
ការពិភាក្សាអំពីគម្រោងព្រែកជីកដែលលើកឡើង
ទន្ទឹមនឹងនេះ លោក Eyler យល់ឃើញថា វិនិយោគិនមានការស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់ព្រែកជីកនេះ ដោយសារការព្រួយបារម្ភអំពីលទ្ធភាពសេដ្ឋកិច្ចទាបរបស់វា និងការចំណាយរយៈពេលវែងមិនច្បាស់លាស់ទាក់ទងនឹងការថែទាំ និងផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «ការលាតត្រដាងឯកសារសំខាន់ៗជាសាធារណៈ ដូចជាការសិក្សាលទ្ធភាពពេញលេញពីមុន និងការសិក្សាណាមួយដែលធ្វើឡើងដោយ MRC អាចជម្រុញទំនុកចិត្តដល់វិនិយោគិន»។ លោកបន្តថា៖ «រហូតមកដល់ពេលនេះ គម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោជាប់គាំង»។
ជាមួយនឹងបញ្ហាព្រែកជីកបានលើកឡើងម្តងទៀតចំពេលដែលរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស ប្រាក់ សុខុន បំពេញទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសចិន បន្ទាប់ពីលោកចូលកាន់តំណែងកាលពីសប្តាហ៍មុន អ្នកវិភាគភូមិសាស្ត្រនយោបាយអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក និងជាសហស្ថាបនិកនៃអង្គការខ្មែរប្រជាធិបតេយ្យ (KDO) នៅប្រទេសអូស្ត្រាលី លោក សេង វណ្ណលី ជឿជាក់ថា ការពិភាក្សារបស់លោក ប្រាក់ សុខុន ក៏នឹងគ្របដណ្តប់លើការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងការវិនិយោគរវាងកម្ពុជា និងចិនផងដែរ។
លោក វណ្ណលី បានថ្លែងថា៖ «ក្នុងអំឡុងទស្សនកិច្ចនេះ ខ្ញុំជឿថារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនឹងលើកយកគម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនជាមួយសមភាគីចិនដើម្បីជំរុញវាទៅមុខ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ប្រសិនបើគម្រោងនេះមិនជោគជ័យតាមពេលវេលាកំណត់របស់រដ្ឋាភិបាល វាអាចប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ខ្ញុំរំពឹងថា កិច្ចពិភាក្សានេះនឹងលើកទឹកចិត្តប្រទេសចិនឱ្យបញ្ជាក់ជាសាធារណៈនូវការប្តេជ្ញាចិត្តផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួនចំពោះគម្រោងនេះ ដោយធានាដល់សាធារណៈទាំងក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិថាព្រែកជីហ្វូណនតេជោនឹងត្រូវបញ្ចប់តាមការគ្រោងទុក»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស លោក ជុំ សុន្ទរី បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយទេ ដោយបញ្ជាក់ថា លោកមិនមានអ្វីត្រូវផ្តល់ជូនទេ។
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Funan Canal Activity Silent A Month After Groundbreaking; Ministries Start Interviewing Residents
