សមាជិកប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងខេត្តព្រះវិហារបានស្វែងរកការអន្តរាគមន៍ចំពោះដីសហគមន៍របស់ពួកគេ ដោយចោទថា មានក្រុមហ៊ុនមួយដែលមានម្ចាស់ជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ខេត្តបានកាប់ទន្ទ្រាន ប៉ុន្តែការលើកឡើងនេះត្រូវបានមន្ត្រីមូលដ្ឋានច្រានចោល ហើយអះអាងថា វាពាក់ព័ន្ធនឹងអ្នកវិនិយោគឯកជន។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចកួយចំនួន១៥នាក់ បានស្នើសុំឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធអន្តរាគមន៍ដើម្បីបញ្ឈប់ការកាប់ទន្ទ្រានដីដែលធ្លាប់ជាដីចម្ការវិលជុំ ក៏ដូចជាព្រៃអ្នកតារបស់ពួកគេ។
បើតាមការលើកឡើងរបស់ពួកគេបានឱ្យដឹងថា អ្នកវិនិយោគឯកជនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការកាប់ទន្ទ្រានដីនោះ គឺជាអភិបាលរងខេត្តព្រះវិហារ លោក អ៊ុក គឹមសាន ដែលចោទថាជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន សានតាណា អាហ្រ្គោ ប្រូដាក់ ឯ.ក។ ក្រុមហ៊ុននេះ បានកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃអស់ជាច្រើនហិកតា ហើយក៏បានប៉ះទង្គិចជាមួយប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមិចំនួនពីរ គឺភូមិដងផ្លិត និងភូមិណារ៉ុង ក្នុងស្រុកឆែប កាលពីខែមករាកន្លងទៅ។
«ពួកយើងតែងតែប្រមូលផល[ចម្ការវិលជុំ]នៅតំបន់នោះ»។ នេះជាសម្ដីរបស់ លោក កុង ណៃ អាយុ៤៦ឆ្នាំ ដែលបានថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃទី៣ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ លោកបន្តថា «ពួកយើងនឹងបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ អនុផលព្រៃឈើ[..] ហើយកូនចៅជំនាន់ក្រោយរបស់យើងនឹងមិនមានអ្វីត្រូវពឹងផ្អែក[សម្រាប់ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ] ទៀតឡើយ»។
លោកបន្ថែមថា កន្លងមកជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន២០០ ទៅ៣០០គ្រួសារ បានប្រមូលផលដំណាំនៅលើដីព្រៃសហគមន៍ប្រមាណ ១ ០០០ហិកតា ក្នុងឃុំឆែប II តែក្រោយមកតំបន់នោះក៏រងការគំរាមកំហែងពីការបាត់បង់។
ជនជាតិដើមភាគតិចម្នាក់ទៀតគឺ កញ្ញា សឹម ស្រីនាត ក៏បានលើកឡើងពីបញ្ហាស្រដៀងគ្នាដែលកើតឡើងក្នុងតំបន់ដែលអ្នកស្រីរស់នៅផងដែរ។
កញ្ញា បាននិយាយថា៖ «បើសិនជាគេឈូសឆាយដីហ្នុងអស់ ប្រជាពលរដ្ឋអត់អាចចូលធ្វើស្រែសចម្ការ អត់មានដីសម្រាប់គោ និងក្របី ទៅរកអនុផលព្រៃឈើសម្រាស់ចិញ្ចឹមជីវិតបន្តទៀតបានទេ»។
បើតាមការកត់ត្រារបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ក្រុមហ៊ុនសានតាណា អាហ្រ្គោ ប្រូដាក់ ឯ.ក បានចុះបញ្ជីក្នុងឆ្នាំ២០១៧ ដោយមានលោក គឹមសាន ជាប្រធានតែម្នាក់គត់។ ក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ២០២២ លោក គឹមសាន ត្រូវបានតែងតាំងជាអភិបាលរងខេត្តព្រះវិហារ។
ក្រុមហ៊ុន សានតាណា អាហ្រ្គោ ប្រូដាក់ ឯ.ក ត្រូវបានប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចចោទប្រកាន់ថាជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពកាប់ឈើ និងរំលោភយកដី។ នេះបើតាមការរាយការណ៍របស់អង្គភាពសារព័ត៌មាន Mongabay។
អភិបាលរងខេត្តព្រះវិហារម្នាក់ទៀត គឺលោក គឹម ចាន់បញ្ញា បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់របស់អ្នកភូមិអំពីវិវាទដីធ្លីពាក់ព័ន្ធនឹងលោក គឹមសាន ដោយថា «គ្មានឯកសារ» ដែលបង្ហាញថាលោកបានទិញដីនោះ។ ផ្ទុយទៅវិញ លោកថាដីនោះត្រូវបានទិញដោយអ្នកវិនិយោគឯកជន។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «តើអ្វីជាចេតនាពិតរបស់ពួកគេក្នុងការការពារដីដែលអ្នកផ្សេងដែលប្រជាជនអាស្រ័យផល»។ ដោយបដិសេធមិនបង្ហាញអត្តសញ្ញាណរបស់អ្នកវិនិយោគដែលបានទិញដីពី ៦០០ ទៅ ៧០០ ហិកតានោះ។
លោក ចាន់បញ្ញា បន្តថា៖ «យើងបានមើលដើមហេតុនៃករណីនេះ ប្រជាពរដ្ឋនៅខាងក្នុងបានលក់ដីរបស់ពួកគេទៅឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅក្រៅស្រុក[អ្នកវិនិយោគ] ហើយអ្នកក្រៅហ្នឹងគាត់ចូលមកសម្អាតដីគាត់»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី លោកបានលើកទឹកចិត្តដល់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ រួមទាំងអ្នកភូមិដែលកាន់កាប់ដីសម្រាប់ធ្វើស្រែចម្ការ ត្រូវប្រកាសពីតំបន់ និងទំហំដីរបស់ខ្លួនទៅកាន់អាជ្ញាធរ ដើម្បីបញ្ជាក់ពីផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេជាមួយអ្នកវិនិយោគរូបនោះ។
លោកបន្តថា រហូតមកទល់ពេលនេះ មានប្រជាពលរដ្ឋចំនួន៥៨គ្រួសារបានប្រកាសទំហំដីរួចរាល់ សរុបប្រមាណ២៩៣ហិកតា ហើយដីដែលប្រជាពលរដ្ឋទាមទារនោះជាដីសហគមន៍ គឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ការពារព្រៃព្រះរកា។ ក្នុងនោះផ្នែកខ្លះនៃតំបន់ការពារត្រូវបានកំណត់ជាតំបន់សហគមន៍សម្រាប់ការដាំដុះអាស្រ័យផល។
លើកឡើងដូចគ្នាទៅនឹង លោក ចាន់បញ្ញា មេឃុំឆែប២ លោក ជៀន ចាន់ ចែករំលែកថា អ្នកភូមិយល់ខុសថា «ដីមានជម្លោះ» ជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយលោក គឹមសាន។
លោកឱ្យដឹងថា៖ «ក្រុមហ៊ុននេះមិនមែនជារបស់គាត់ [លោក អ៊ុក គឹមសាន] ទេ។ ហើយគាត់គ្រាន់តែទៅវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ជាមួយអ្នកភូមិប៉ុណ្ណោះ» ដោយពន្យល់ថា អាជ្ញាធរខេត្តបានបង្គាប់ឱ្យលោក គឹម សាន ក្នុងនាមជាអភិបាលរងខេត្ត ធ្វើការសិក្សាពីផលប៉ះពាល់ និងរៀបចំដីជាង ១ ០០០ហិកតាសម្រាប់អ្នកវិនិយោគ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ដីណាជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយអ្នកភូមិ។ ពួកគេនឹងត្រូវផ្តល់សំណងជាប្រាក់ ហើយប្រសិនបើពួកគេមិនយល់ព្រមលក់ទេ ពួកគេក៏មិនរងការបង្ខំដែរ»។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលនៃអង្គការជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា (CIPO) ប្រចាំខេត្ត លោក គឹម ប៊ុនថង បង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចត្រូវបានរំលោភបំពាន ជាពិសេសដីសម្រាប់ដាំដុះត្រូវបានកាន់កាប់ដោយក្រុមហ៊ុនឯកជន និងបុគ្គល។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងព្រួយបារម្ភអំពីការបាត់បង់ទំនៀមទម្លាប់ វប្បធម៌ និងអនុផលព្រៃឈើ រួមទាំងដីសម្រាប់ដាំដុះរបស់ពួកគេ»។
លោក អ៊ុក គឹមសាន មិនអាចទាក់ទងសុំការបំភ្លឺបានទេ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Kuy Indigenous Demand Resolution Over Land Dispute in Preah Vihear
