ក្រសួងដែនដី បានស្នើវិធានការថ្មីមួយដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃដែលមិនទាន់ដោះស្រាយបញ្ចប់នៅតំបន់អង្គរ។ កន្លងមកក្រសួងមួយនេះក៏បានចូលរួមក្នុងការប្ដូរទីតាំងរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់អង្គរជាច្រើនពាន់នាក់ ដែលវិធានការនេះត្រូវបានក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលចាត់ទុកថាជាការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ។
ក្នុងវីដេអូមួយដែលបានចែកចាយលើបណ្ដាញសង្គមកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែឧសភា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងដែនដី លោក សាយ សំអាល់ បានលើកពីបញ្ហាជម្លោះរវាងប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតំបន់អង្គរវត្ត និងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងឧទ្យានអង្គរ នៅមុខមន្ត្រីរបស់ខ្លួន។ លោកបានអំពាវនាវឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់រួមគ្នាដោះស្រាយ។
ចាប់តាំងពីអង្គរវត្តបានចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូកាលពីឆ្នាំ១៩៩២ អាជ្ញាធរបានដាក់វិធនាការតឹងរឹងក្នុងការប្រើប្រាស់ដី និងវិធានការសាងសង់នានា ដែលការណ៍នេះបានធ្វើឲ្យប៉ះទង្គិចជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដែលបានរស់នៅទីនោះតកូនតចៅជួបការលំបាកក្នុងការជួសជុលផ្ទះ ឬសាងសង់បន្ថែម។
ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនគ្រួសាររស់នៅក្នុងតំបន់បេតិកភណ្ឌមួយនេះក៏ត្រូវបានគេជម្លៀសជាលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយធំចេញពីលំនៅដ្ឋានផងដែរ។
តាមរយៈវីដេអូដែលខេមបូចាទទួលបាន លោកលើកឡើងថា៖ «ជំហាននេះគឺទៅមុខហើយអត់ដើរថយក្រោយទេ សម្រាប់ខ្ញុំការធ្វើនេះគឺជាការរៀបចំស្រុកទេស ស្រុកអង្គរយើងឱ្យបានល្អ ហើយឱ្យចប់រឿង[ជម្លោះដីធ្លី]តែម្តង»។ ការលើកឡើងនេះសម្ដៅដល់ការជជែកអន្តរក្រសួងនាពេលថ្មីៗនេះអំពីបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីនៅតំបន់អង្គរ ប៉ុន្តែលោកមិនបានបង្ហាញពីផែនការលម្អិតទេ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំនឹងមិនយកយុទ្ធសាស្ត្រឈ្លោះជាមួយបងប្អូនទេ»។ លោកថានឹងធ្វើការជាមួយអង្គការយូណេស្កូដើម្បីបានជំនួយបច្ចេកទេស និងជួយការពារតំបន់អង្គរ ខណៈថ្លឹងថ្លែងធាតុចូលពីភាគីនានាដើម្បីបានការយល់ព្រមលើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវ និងការអភិវឌ្ឍផ្សេងទៀត។
អាជ្ញាធរអប្សរាដែលអនុវត្តការងារក្រោមជំនួយបច្ចេកទេសពីក្រសួងវប្បធម៌ និងការតាមដានផ្នែកថវិកាពីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច បានគ្រប់គ្រងលើការអភិរក្ស និងគ្រប់គ្រងដីនៅតំបន់អង្គរ ដោយមានការគាំទ្រពីក្រសួងដែនដី។
ស្ថានប័នទាំងពីរបានធ្វើការជាមួយគ្នាក្នុងការផ្លាស់ទីប្រជាពលរដ្ឋរាប់ពាន់នាក់ចេញពីតំបន់នៅជុំវិញប្រសាទអង្គររវាងឆ្នាំ២០២២ និង២០២៣។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ។ ស្ថាប័នអន្តរជាតិនេះបានចាត់ទុកការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋថាបានធ្វើឡើងដោយបង្ខំ និងបំពានលើច្បាប់ស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកស្រាវជ្រាវបានលើកឡើងថា ក្រសួងដែនដីបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជំរុញការចុះបញ្ជីដីធ្លីទ្រង់ទ្រាយធំនៅខាងក្នុងរមណីយដ្ឋានអង្គរ ដែលការណ៍នេះបានពន្លឿនកាន់តែខ្លាំងនៅខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ ដែលទំនងជាក្នុងគោលបំណងសម្រួលដល់ការបណ្តេញប្រជាពលរដ្ឋចេញ។
ប្រជាពលរដ្ឋប្រហែល១៧០ ០០០នាក់ ដែលលោករដ្ឋមន្ត្រី សាយ សំអាល់ ថាត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យបន្តរស់នៅតំបន់អង្គរនោះ គឺត្រូវបានអាជ្ញាធរហាមឃាត់សូម្បីតែសង់ផ្ទះបន្ថែមតិចតួច ដូចជាសង់បង្គន់អនាម័យ ឬទ្រុងមាន់ ហើយប្រជាពលរដ្ឋខ្លះអះអាងថាសំណង់ទាំងនេះត្រូវអាជ្ញាធរអប្សរាបំផ្លាញចោល។ ចំណែកអាជ្ញាធរវិញ បដិសេធថាខ្លួនមិនបានហាមឃាត់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការសង់បង្គន់ ឬបំផ្លាញសំណង់ទាំងនោះចោលនោះទេ។
អ្នកស្រី រ៉ុង សូណា អ្នករស់នៅឃុំខ្នាត ស្រុកពួក ជិតអង្គរវត្តបាននិយាយថា អ្នកស្រីមិនដែលបានឮពីលើកឡើងរបស់លោករដ្ឋមន្ត្រីទេ ប៉ុន្តែបានអះអាងថាស្ថានភាពរស់នៅហាក់ស្រួលបន្តិចនៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
អ្នកស្រីឲ្យដឹងថា៖ «កាលមុន យើងមិនអាចពង្រីក ឬជួសជុលផ្ទះបានទេ រាល់សំណង់ថ្មីត្រូវគេកំទេចចោល…ឥឡូវនេះយើងអាចជួសជុលបាន ប៉ុន្តែយើងនៅតែត្រូវសុំការអនុញ្ញាតពីអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាពេលធ្វើអ្វីថ្មី»។
នៅមិនទាន់ច្បាស់ទេថាយន្តការថ្មីដែលលើកឡើងនេះនឹងតម្រូវឲ្យសុំការអនុញ្ញាតពីអាជ្ញាធរអប្សរា ឬពីក្រសួងដែនដី។
លោក កើត រាជកុល អ្នករស់នៅឃុំអំពិល ជាយតំបន់ឧទ្យានអង្គរ បានឲ្យដឹងដែរថា ការរឹតត្បិតលើការប្រើប្រាស់ដីហាក់មានភាពធូរស្រាលបន្តិចនៅពេលនេះ។
លោក រាជកុល សង្ឃឹមថាមហិច្ឆតារបស់លោករដ្ឋមន្ត្រីគឺជួយឲ្យសហគមន៍របស់លោកអាចមានសិទ្ធិកាន់តែច្រើនក្នុងការគ្រប់គ្រងដីរបស់ខ្លួន តែលោកនៅតែមានក្ដីបារម្ភ។
លោកបន្តថា៖ «យើងមិនទាន់ដឹងច្បាស់ពីលទ្ធផលនៃកិច្ចប្រជុំទេ។ យើងមិនទាន់បានទទួលលិខិតបញ្ជាក់ថាប្រជាពលរដ្ឋនៅទីនេះមានសិទ្ធិដូចគ្នាទៅនឹងប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្រៅតំបន់អង្គរនៅឡើយ»។
លោក សេង ឡូត អ្នកនាំពាក្យក្រសួងដែនដីមានប្រសាសន៍ថាលក្ខខណ្ឌប្រើប្រាស់ដីថ្មីនេះគឺកំពុងព្រាងនៅឡើយ ដោយថាឯកសារនេះធ្វើឡើង«ដើម្បីធ្វើឲ្យជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋក្នុងតំបន់កាន់តែប្រសើរ រស់នៅក្នុងបរិស្ថានល្អ និងអភិរក្សតំបន់អង្គរ ដើម្បីធានាថាវានៅតែមានតម្លៃក្នុងនាមជាទីស្ថានបេតិកភណ្ឌពិភពលោក»។
ក្រសួងពាក់ព័ន្ធទំនងជាអាចជួបប្រជុំគ្នានៅខែក្រោយដើម្បីរៀបចំព្រាងលក្ខខណ្ឌបន្តទៀត។
លោក សេង ឡូត បន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលនឹងបន្តវិនិយោគលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់លំនៅឋានរុនតាឯក និងពាក់ស្នែង ប៉ុន្តែលោកមិនបានផ្ដល់ព័ត៌មានលម្អិតនោះទេ។
ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់អង្គរទៅរុនតាឯក ខេមបូចា បានរកឃើញថាឯកសារដែលអាជ្ញាធរកម្ពុជាដាក់ទៅកាន់អង្គការយូណេស្កូមិនបានបង្ហាញច្បាស់លាស់ពីលក្ខខណ្ឌរបស់ទីតាំងរស់នៅថ្មីនោះទេ។ តំបន់រស់នៅថ្មីនោះជាទីសោះកក្រោះដ៏ធំមួយ និងមិនមានផ្ទះច្រើនដូចការសន្យានោះទេ។
ខណៈពេលដែលក្រសួងជំរុញវិធានការថ្មីក៏ដូចជាកំពុងបោះជំហានទៅមុខ ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលើកឡើថា បញ្ហាសំខាន់នៅតែមិនទាន់ដោះស្រាយ រួមទាំងគោលនយោបាយដែលនាំឲ្យមានការជម្លៀសចេញ និងកង្វះការចូលរួមពីសង្គមស៊ីវិលក្នុងការពិភាក្សាលើអនាគតរបស់ទីតាំងនោះ។
«មិនថារដ្ឋាភិបាលគិតបែបណាចំពោះប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតំបន់អង្គរនោះទេ គឺត្រូវតែគិតជាចម្បងលើការការពារសិទ្ធិរបស់ពួកគេ ជាពិសេសសិទ្ធិទទួលបានលំនៅឋានសមរម្យ»។ នេះជាការលើកឡើងរបស់អ្នកស្រី Montse Ferrer នាយិការងប្រចាំតំបន់របស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវ។ អ្នកស្រីជំរុញឲ្យអាជ្ញាធរបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់ថាអ្នកណាខ្លះដែលត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យបន្តរស់នៅ សហគមន៍ណាដែលចាត់ទុកថា «ទីតាំងបុរាណ» ហើយអ្វីជាសំណងសម្រាប់អ្នកដែលត្រូវផ្លាស់លំនៅកាលពីពេលកន្លងទៅ។
អ្នកស្រីក៏បានរិះគន់ការដកសង្គមស៊ីវិលចេញពីគណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិសម្របសម្រួលកិច្ចគាំពារ និងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់អង្គរ ឬហៅកាត់ថា ICC-Angkor។ ICC-Angkor ជាស្ថាប័នអន្តរជាតិមួយជួយពិនិត្យលើការអភិរក្សតំបន់អង្គរ និងដំណើរការថ្មីៗរបស់រដ្ឋាភិបាលលើទីតាំងនេះ។ អ្នកស្រីនិយាយថាអង្គការយូណេស្កូ ជាដៃគូសំខាន់មួយ ដែលគួរតែជំរុញឲ្យមានការចូលរួមកាន់តែច្រើនពីភាគីពាក់ព័ន្ធដើម្បីការពារសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋ។
មន្ត្រីកម្មវិធីអង្គការយូណេស្កូ លោក ភាព ប៊ុនឡេង មានប្រសាសន៍ថា ស្ថាប័នខ្លួនបានដឹងពីអ្វីដែលលោករដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើងនាពេលថ្មីៗនេះពីគម្រោងដោះស្រាយបញ្ហារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកឲ្យដឹងថា៖ «ពេលយើងបានទទួលសំណើផ្លូវការ យើងនឹងពិនិត្យលម្អិតលើយន្តការទាំងនោះ»។
អ្នកនាំពាក្យអាជ្ញាធរអប្សរា លោក ឡុង កុសល បដិសេធអត្ថាធិប្បាយលើរឿងនេះ។ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋបាលខេត្តសៀមរាបបង្វែរសំណួរទៅកាន់ក្រសួងដែនដីវិញ។
លោក ស៊ុំ ម៉ាប់ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌មិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបានទេ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Land Ministry, Involved in Angkor Evictions, Proposes New Plan to Resolve Land Use Disputes, Minister Says
