សកម្មជនបរិស្ថាននៃអង្គការមាតាធម្មជាតិប្រាំនាក់ដែលជាប់ពន្ធនាគារបានបង្ហាញខ្លួននៅតុលាការកំពូលកាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែមេសាដើម្បីស្នើសុំឲ្យមានការដោះលែងក្រៅឃុំបណ្តោះអាសន្ន បន្ទាប់ពីជាប់ឃុំជិតមួយឆ្នាំ ហើយត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពី៦ទៅ៨ឆ្នាំពីបទរួមគំនិតក្បត់ និងប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ មានការរិះគន់ជាច្រើនដោយក្រុមសិទ្ធិមនុស្សនិង សហគមន៍អន្តរជាតិ។
សកម្មជនទាំងនោះត្រូវបានតុលាការបដិសេធការស្នើសុំនៅក្រៅឃុំម្ដងរួចមកហើយកាលពីខែកុម្ភៈកន្លងទៅ។
កញ្ញា ឡុង គន្ធា, លី ច័ន្ទតារាវុធ, ភួន កែវរស្មី, ថុន រដ្ឋា និង យឹម លាងហ៊ី គឺជាអតីតសមាជិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ៥នាក់ ក្នុងចំណោម១០នាក់ ដែលត្រូវបានកាត់ទោសក្នុងសំណុំរឿងនេះ ហើយឥឡូវនេះកំពុងស្វែងរកការដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំ ដោយពួកគេកំពុងប្រទះនឹងបញ្ហាសុខភាព និងតម្រូវការគ្រួសារបន្ទាន់។
លោក យឹម លាងហ៊ី បានប្រាប់តុលាការកាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែមេសា ថា៖ «ខ្ញុំស្នើសុំនៅក្រៅឃុំគឺ ដោយសារស្ថានភាពគ្រួសារខ្ញុំលំបាក»។ លោកបន្តថា៖ «ឪពុករបស់ខ្ញុំមានវ័យចំណាស់ និងឈឺរ៉ាំរ៉ៃ ហើយថ្មីៗនេះខ្ញុំទើបតែដឹងថា ម្តាយរបស់ខ្ញុំមានជំងឺមហារីកដំណាក់កាលទី៣ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ ខ្ញុំមានសុខភាពមិនល្អ ហើយពន្ធនាគារក៏មានការចង្អៀតណែនផងដែរ»។
លោក លាងហ៊ី គឺជាអ្នកដែលនឹងត្រូវជាប់ឃុំខ្លួនយូរជាងគេក្នុងចំណោមទាំងអស់ ដោយលោកត្រូវជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៨ឆ្នាំ។ លោកក៏បានលើកឡើងពីការបញ្ហាប្រឈមផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុរបស់គ្រួសារគាត់ផងដែរ ហើយបានអះអាងថាកុំមានការបារម្ភថាគាត់នឹងរត់គេចខ្លួន។
លោក ថុន រដ្ឋា ក៏បានលើកឡើងពីបញ្ហាសុខភាពដែលកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនរបស់គាត់ និងការសម្រាលកូនរបស់ប្រពន្ធគាត់កាលពីខែមុន ដែលទាំងនេះជាមូលហេតុរបស់គាត់ក្នុងការស្នើសុំនៅក្រៅឃុំ។
លោកបានប្រាប់ចៅក្រមថា៖ «ឥឡូវនេះខ្ញុំមានកូនបីនាក់ ហើយទំនួលខុសត្រូវទាំងអស់ គឺត្រូវធ្លាក់ទៅលើប្រពន្ធរបស់ខ្ញុំ»។ លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំតែងតែធ្វើតាមច្បាប់ ហើយមិនដែលបង្កបញ្ហាក្នុងសង្គមទេ។ ខ្ញុំនឹងធ្វើតាមលក្ខខណ្ឌដែលតុលាការបានកំណត់ ដូច្នេះខ្ញុំសូមមេត្តាឲ្យខ្ញុំបាននៅក្រៅឃុំ»។
លោក សំ ចំរើន មេធាវីការពារក្តីម្នាក់ក្នុងចំណោមមេធាវីការពារសកម្មជនបរិស្ថានទាំងប្រាំនាក់ដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារបានអះអាងថា សេចក្តីសម្រេចពីមុនរបស់សាលាឧទ្ធរណ៍ក្នុងការបដិសេធការដោះលែងពួកគេខ្វះភស្តុតាងរឹងមាំ និងមូលដ្ឋានច្បាប់។
យ៉ាងណាមិញតុលាការកំពូលមិនបានចេញសេចក្តីសម្រេចភ្លាមៗលើសំណើសុំដោះលែងក្រៅឃុំបណ្តោះអាសន្ននោះទេ។ ចៅក្រមបាននិយាយថា សេចក្តីសម្រេចនឹងត្រូវប្រកាសនៅសប្តាហ៍ក្រោយនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា។
ជនជាប់ចោទទាំងប្រាំនាក់បច្ចុប្បន្នកំពុងជាប់ឃុំនៅក្នុងពន្ធនាគារខេត្តផ្សេងៗគ្នាដែលទង្វើនេះត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការដាក់ទណ្ឌកម្មដោយមិនចាំបាច់ ជាពិសេសចំពោះគ្រួសាររបស់ពួកគេ។
អ្នកស្រី ប៉ាត រស្មី ភរិយារបស់រដ្ឋា បាននិយាយថា នាងមិនមានការរំពឹងខ្ពស់នោះទេ ប៉ុន្តែនៅតែរំពឹងថាតុលាការកំពូលនឹងធ្វើការសម្រេចជាថ្មីទៅលើការសម្រេចរបស់តុលាការថ្នាក់ក្រោម។
អ្នកស្រី រស្មី និយាយថា៖ «ខ្ញុំគ្រាន់តែសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាល និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ពិចារណាឡើងវិញ ហើយដោះលែងពួកគេ ដើម្បីឱ្យពួកគេអាចត្រឡប់ទៅការពារបរិស្ថានវិញ»។ អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ខ្ញុំក៏សង្ឃឹមថា តុលាការនឹងផ្តល់យុត្តិធម៌ និងដោះលែងគាត់ឱ្យនៅជាមួយក្រុមគ្រួសារវិញ»។ អ្នកស្រីបន្ថែមថា ការសម្រាលកូនដោយគ្មានប្តី ដែលជាប់ពន្ធនាគារមានចម្ងាយជិត ២០០គីឡូម៉ែត្រពីផ្ទះនៅខេត្តកណ្តាលកំពុងជួបការលំបាក ជាពិសេសពេលនេះអ្នកស្រីត្រូវមើលថែទាំកូន៣នាក់ដោយខ្លួនឯង។
លោក អំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ យល់ឃើញថា ការចាប់ខ្លួនអ្នកបរិស្ថានដាក់ពន្ធធនាគារមិនគួរកើតមានតាំងពីដំបូង ហើយកត់សម្គាល់ថាកាលពីដើមឡើយ តុលាការថ្នាក់ក្រោមធ្លាប់បានអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេបាននៅក្រៅឃុំម្ដងរួចមកហើយ។ លោកបានថ្លែងថា៖ «ដូច្នេះវាបង្ហាញថាការដោះលែងពួកគេនៅក្រៅឃុំមិនមានបញ្ហាទេហើយមិនបង្កបញ្ហាអ្វីនោះទេ»។
លោកបានអំពាវនាវឱ្យបន្តគាំទ្រសកម្មជនអង្គការមាតាធម្មជាតិដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារដោយនិយាយថាករណីរបស់ពួកគេ គឺជាទម្រង់នៃការបង្រ្កាបមកលើអ្នកការពារបរិស្ថាន។
ក្នុងប៉ុន្មានខែបន្ទាប់ពីការកាត់ទោសរបស់ក្រុមបរិស្ថាននេះ មានអ្នកបរិស្ថានបីនាក់ទៀតត្រូវបានចាប់ខ្លួន អ្នកកាសែតកម្ពុជាម្នាក់ដែលរាយការណ៍អំពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើត្រូវបានសម្លាប់ និងអ្នកកាសែតជនជាតិអង់គ្លេសម្នាក់ ដែលស៊ើបអង្កេត និងរាយការណ៍អំពីបទល្មើសបរិស្ថាននៅកម្ពុជា ត្រូវបានដាក់ក្នុងបញ្ជីខ្មៅ និងហាមមិនឲ្យចូលប្រទេសកម្ពុជា។
ជាងមួយឆ្នាំមុន មុនពេលពួកគេជាប់ពន្ធនាគារ សមាជិកអង្គការមាតាធម្មជាតិបានទទួលពានរង្វាន់ Right Livelihood សម្រាប់ «សកម្មភាពដែលមិនមានការភ័យខ្លាច និងចូលរួម» ដើម្បីការពារបរិស្ថានរបស់កម្ពុជា។ មូលនិធិស៊ុយអែត នៃពានរង្វាន់នេះ បានធ្វើការថ្កោលទោសការចាប់ខ្លួន និងការកាត់ទោសរបស់ពួកគេ។
ទោះបីជាត្រូវបានលុបឈ្មោះដោយក្រសួងមហាផ្ទៃក្នុងឆ្នាំ២០១៧ក៏ដោយ ក៏អង្គការមាតាធម្មជាតិបានបន្តប្រតិបត្តិការក្នុងប្រទេសកម្ពុជា៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Mother Nature Activists Seek Provisional Release Again; Top Court to Rule April 30
