រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់បានត្រូវគេប្រើជាឧបករណ៍ដើម្បីគំរាមកំហែងមកលើសកម្មភាពរបស់យុវជន ក្នុងនោះរាប់ទាំងសកម្មជននយោបាយ បន្ថែមពីលើការចោទប្រកាន់ពីបទរួមគំនិតក្បត់ ដែលមានទោសទណ្ឌកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងបទចោទប្រកាន់ញុះញង់ទៅទៀត ។ នេះជាការលើកឡើងរបស់សកម្មជនបរិស្ថានវ័យ២៤ឆ្នាំ លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុធ ។
ចាន់ដារ៉ាវុធ ដែលបានចាប់ផ្ដើមប្រឡូកការងារជាសកម្មជនសង្គមនៅឆ្នាំ២០១៨ បច្ចុប្បន្នរង់ចាំតុលាការប្រកាសសាលក្រម ដែលលោកត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទរួមគំនិតក្បត់ផ្តួលរំលំរាជរដ្ឋាភិបាល រួមជាមួយនឹងសកម្មជនបរិស្ថាន ៩រូបផ្សេងទៀត ក្នុងនោះរួមទាំងសហស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ ដែលមានសញ្ជាតិអេស្ប៉ាញ លោក Alejandro Gonzalez-Davidson ផងដែរ ។
លោកបាននិយាយថា៖ «វារឿងមិនពិតទេ បើសិនជាយើងនិយាយថាយើងមិនខ្លាច[ចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់]នោះ… យើងកំពុងធ្វើការងារលើបញ្ហាដែលប្រឈមខ្លាំង ។ យើងគិតនិងបារម្ភរៀងរាល់ថ្ងៃ ពីការបាត់បង់សេរីភាពរបស់យើងនិងការជួបជុំគ្រួសារ» ។
លោក ចាន់ដារ៉ាវុធ បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំឃើញបណ្ដឹងដែលពេញនិយម[ទាក់ទិននឹង]បទចោទប្រកាន់ញុះញង់ មកលើសកម្មជនក្មេងៗ» ។
ការចោទប្រកាន់ពេញនិយមមួយផ្សេងទៀត គឺ«បទបរិហារកេរ្តិ៍» ដែលត្រូវគេប្រើប្រាស់ដើម្បីដាក់សម្ពាធលើទ្រព្យសម្បត្តិនិងហិរញ្ញវត្ថុរបស់ជនណាម្នាក់ដែលហ៊ានរិះគន់ចំៗឈ្មោះ«បុគ្គលមានអំណាចដែលប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ឬមន្ត្រីដែលមានតំណែងធំៗ» ។
យោងតាមមាត្រា ៣០៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ការចោទប្រកាន់ដោយទុច្ចរិត ដែលធ្វើឱ្យខូចដល់កិត្តិយស ឬកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ជនណាម្នាក់ ឬស្ថាប័នណាមួយ ត្រូវផ្ដន្ទាទោសពិន័យជាប្រាក់ពី ១០ម៉ឺនរៀល ដល់ ១០លានរៀល (២៥០០ដុល្លារ) ។
លោក ចាន់ដារ៉ាវុធ បាននិយាយថា ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី ការប្ដឹងទាមទារសំណងជំងឺចិត្ត គឺច្រើនជាងការពិន័យជាប្រាក់ ៣ ទៅ ៤ដង ដែលនេះជាបន្ទុកដ៏ធ្ងន់មួយទៅលើធនធានហិរញ្ញវត្ថុរបស់ចុងចោទ ។
បណ្ដឹង និងការគំរាមកំហែង
មាត្រា ៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ចែងថា អំពើញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ឬប្រព្រឹត្តអំពើបង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារ ពី ៦ខែ ដល់ ២ឆ្នាំ រីឯមាត្រា ៤៥៣ ចែងថា អំពើរួមគំនិតក្បត់គឺជាគម្រោងដែលព្រមព្រៀងបង្កើតដោយមនុស្សពីរនាក់ ឬច្រើននាក់ដើម្បីប្រព្រឹត្តឧបឃាត ។ ការរួមគំនិតក្បត់នេះអាចត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារ ពី ៥ឆ្នាំ ដល់ ១០ឆ្នាំ ។
ការចោទប្រកាន់ទាំងនេះបានក្លាយជាឧបករណ៍ផ្លូវច្បាប់ប្រឆាំងនឹងសកម្មជនបក្សនយោបាយជំទាស់ និងបានបំបាក់ទឹកចិត្តសកម្មជនវ័យក្មេងដែលអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ខ្លួនដើម្បីតស៊ូមតិលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងបញ្ហាសង្គមដើម្បីប្រយោជន៍សាធារណៈ។
កាលពីឆ្នាំ២០២៣ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា (Cambodia Human Rights Watch) បាននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលបាន«បង្កើនការបៀតបៀននិងការចាប់ខ្លួនតាមអំពើចិត្តទៅលើសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង និងសកម្មជន» និងបានទាមទារឱ្យដោះលែងអ្នកទាំងឡាយដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយខុសច្បាប់ ។
កាលពីឆ្នាំ២០២១ ខេមបូចា បានរាយការណ៍ថា សកម្មជន ១៤រូបត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសពីបទញុះញង់ ដោយសារតែរៀបចំការតវ៉ាអំពាវនាវឱ្យដោះលែងមេដឹកនាំសហជីព លោក រ៉ុង ឈុន ដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារនៅពេលនោះ ។
មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃគណបក្សភ្លើងទៀនដែលជាគណបក្សប្រឆាំង លោក សុន ឆ័យ ប្រឈមនឹងការរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ បន្ទាប់ពីរូបលោកបានចាញ់ក្ដីនៅក្នុងសំណុំរឿងបរិហារកេរ្តិ៍ទាមទារសំណងជំងឺចិត្ត ១លានដុល្លារ ដែលប្ដឹងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) ។ លោក ឆ័យ បានចោទប្រកាន់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជាប់ពាក់ព័ន្ធនៅក្នុង«ភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោត និងការបន្លំការបោះឆ្នោត» នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០២២ ។
លោក ចាន់ដារ៉ាវុធ បាននិយាយថា ដោយឃើញបែបនេះ លោកព្រួយបារម្ភដោយសារលោកដឹងពី«ភាពឯករាជ្យរបស់តុលាការ» ។ លោកបន្តថា៖ «អ្នកដែលមានសំណុំរឿងនៅក្នុងតុលាការ ដូចជា អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជននយោបាយ គ្មានសង្ឃឹមថា[នឹងត្រូវតុលាការ]រកឃើញថាគ្មានទោសនោះឡើយ» ។
លោកបានកត់សម្គាល់ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា សាលក្រមនឹងមិនមានភាពវិជ្ជមានឡើយ […] បទចោទប្រកាន់លើពួកយើងនឹងមិនត្រូវបានលើកលែងឡើយ ។ ប៉ុន្តែ យើងសង្ឃឹមថា យើងមានឱកាសប្រាប់ការពិតដល់ប្រជាជន ដល់យុវជនដែលគាំទ្រយើង និងដល់សារព័ត៌មាន ថា យើងមិនក្បត់ជាតិទេ ។ យើងគ្មានទោសកំហុសទេ» ។
លោក សុក សំអឿន អ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់ និងជាមេធាវី យល់ឃើញថា ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ និងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌនៅតែមាន«ចន្លោះប្រហោង» និងថា ច្បាប់អាចត្រូវមន្ត្រីតុលាការ«យកទៅបកស្រាយ» ។
លោកបាននិយាយថា៖ «យើងឃើញថាអ្វីដែលជាឧបសគ្គ គឺច្បាប់ និង[របៀបដែល] បកស្រាយច្បាប់របស់តុលាការ ដូច្នេះ យើងមិនអាចបដិសេធ[ថាវាគ្មានរឿងនេះកើតឡើងទេ] ។ ដើម្បីកាត់បន្ថយ[ភាពប្រឈម] យើងត្រូវកែច្បាប់ និងសរសេរឱ្យច្បាស់លាស់» ។
លោក សំអឿន បាននិយាយថា៖ «[នៅក្នុង]ប្រព័ន្ធតុលាការរបស់យើង នៅពេលអ្នកណាម្នាក់ដាក់ពាក្យបណ្ដឹង បទល្មើសត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារដល់ ១ឆ្នាំ ជាមួយនឹងការឃុំខ្លួន» ។ ដោយលោកបន្ថែមថា៖ «ទោះបីពិតក្ដី ឬមិនពិតក្ដី គេត្រូវ[ដាក់ឱ្យស្ថិត]នៅក្នុងការឃុំខ្លួននៅមុនការជំនុំជម្រះទោសជាមុនសិន ដូច្នេះវាជាបញ្ហានៅលើចំណុចនោះ» ។
លោកបានកត់សម្គាល់ថា យុវជនកម្ពុជាភាគច្រើន រួមទាំងគ្រួសាររបស់ពួកគេផង បារម្ភខ្លាចថា ធ្វើការងារលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនឹងនាំឱ្យពួកគេជាប់ពន្ធនាគារ ឬត្រូវគេសម្លាប់ ។ បញ្ហានេះធ្វើឱ្យយុវជនភ័យខ្លាចមិនហ៊ានចូលរួមនៅក្នុងបញ្ហាសង្គម ។
លោកបាននិយាយថា៖ «រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យើងអនុញ្ញាតឱ្យពលរដ្ឋចូលរួមនៅក្នុងបញ្ហាសង្គម ប៉ុន្តែ ការអនុវត្ត[ច្បាប់]គឺផ្សេង ដូច្នេះ ពួកគេ[យុវជន]មិនយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះបញ្ហានយោបាយទេ» ។
លោកបានទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើវិសោធនកម្មក្រមព្រហ្មទណ្ឌទាក់ទិននឹងការឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ននៅមុនការជំនុំជម្រះក្ដី ។ ប្រសិនបើបទល្មើសទាំងនោះពុំមានការឃុំខ្លួនទេ គេនឹងមិនដាក់ពាក្យបណ្ដឹងឡើយ ។
«ច្បាប់មិនខុសទេ»
លោក អំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ បានសង្កេតឃើញថា យុវជនដែលធ្វើការងារដើម្បីការពារបរិស្ថាន សិទ្ធិមនុស្ស និងបញ្ហាសង្គម ត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងផ្ដន្ទាទោសពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ បទញុះញង់ ប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ និងថ្មីៗបំផុតនេះ គឺ«បទរួមគំនិតក្បត់» ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំបានសង្កេតឃើញថា បទចោទប្រកាន់ញុះញង់ស្ទើរតែគ្រប់សំណុំរឿងដែលយុវជនទាំងនោះត្រូវបានចោទប្រកាន់។ ឧបសគ្គ ការភ័យខ្លាចពីការចាប់ខ្លួននិងការឃុំខ្លួន ព្រមទាំងបណ្ដឹងទៅតុលាការមួយចំនួន ដែលនាំឱ្យយុវជនខ្លាចលែងហ៊ានចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចការសង្គមនិងនយោបាយ» ។
លោកបានបន្តថា ការមើលឃើញយុវជនដែលសកម្មនៅក្នុងបញ្ហាបរិស្ថាន ធនធានធម្មជាតិ ការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងការងារសង្គមទទួលរងគ្រោះដោយសារបណ្ដឹង ការចោទប្រកាន់ និងការឃុំឃាំង ស្ថិតក្នុងចំណោមឧបសគ្គចម្បងៗដែលរារាំងដល់ការចូលរួមរបស់យុវជននៅក្នុងបញ្ហាទាំងនេះ ។
លើសពីនេះទៀត សម្ពាធពីអាណាព្យាបាលនិងគ្រួសារក៏ជាឧបសគ្គមួយសម្រាប់យុវជនក្នុងការចូលរួមក្នុងការងារសង្គមនិងការងារនយោបាយ ផងដែរ ។ សាលារៀននានាក៏មិនអនុញ្ញាតឱ្យនិយាយរឿងនយោបាយផងដែរ ។
កាលពីខែមេសា ឆ្នាំនេះ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស លោក កើត សារ៉ាយ ត្រូវបានដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នបន្ទាប់ពីត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ ក្រោយពេលដែលលោកបានជួបជុំជាមួយអ្នកភូមិ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះដីធ្លីមួយកន្លែងនៅក្នុងខេត្តព្រះវិហារ ។
នៅក្នុងឆ្នាំនេះដែរ លោក សឹង សែនករុណ នាយករងនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក ដែលបញ្ចេញមតិមិនសំចៃមាត់ បានត្រូវគណបក្សកាន់អំណាច CPP ប្ដឹងជុំវិញអត្ថាធិប្បាយរបស់លោកនៅក្នុងការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មានមួយ ។ គណបក្សបានទាមទារសំណងជំងឺចិត្ត ៥០ម៉ឺនដុល្លារ ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បានជំទាស់ទៅនឹងការអំពាវនាវឱ្យកែប្រែច្បាប់ ដោយលោកកត់សម្គាល់ថា ច្បាប់ទាំងនោះ«អនុលោមទៅតាមគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស ដំណើរការប្រជាធិបតយ្យ និងមិនខុសអ្វីពីច្បាប់នៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យឡើយ» ។
លោកបាននិយាយថា៖ «បញ្ហារបស់យើងនៅទីនេះ គឺមិនមែនបញ្ហាច្បាប់ទេ ប៉ុន្តែ គឺសកម្មភាពទង្វើដែលល្មើសទៅនិងច្បាប់» ។ លោកបន្តថា គេត្រូវតែចាត់វិធានការចំពោះអ្នកណាក៏ដោយដែលរំលោភច្បាប់ ។ លោកបានបន្ថែមថា គេមិនចាំបាច់ខ្លាចច្បាប់ទេ ប្រសិនបើគេមិនបានធ្វើអ្វីខុស ។
លោក ម៉ាលីន បាននិយាយថា៖ «យើងបានឃើញប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនគេអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ខ្លួនដោយសេរី ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយមិនរំលោភបំពានសិទិ្ធសេរីភាពរបស់អ្នកដទៃ ។ ពួកគេគ្មានបញ្ហាជាមួយច្បាប់ទេ លើកលែងតែមនុស្សមួយក្រុមតូចដែលបានធ្វើសកម្មភាពក្នុងចេតនាមិនល្អ បានជាមានការខ្លាចប្បាប់» ។
លោកបានបន្តថា ជាទូទៅ មនុស្សដែលខ្លាចច្បាប់ ជាមនុស្ស«មានល្បិចកិចកល» ឬមនុស្សដែលមានចេតនាមិនល្អដើម្បីធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់ ភាគច្រើនគឺខ្លាចច្បាប់» ។
ការចូលរួមក្នុងកិច្ចការសង្គម និងនយោបាយ
អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិប្រចាំកម្ពុជាបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ស្ទង់មតិមួយស្ដីពីការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋនៅក្នុងកិច្ចការនយោបាយ នៅឆ្នាំ២០២៤នេះ ដែលបានបង្ហាញថា ជាង ៨០% នៃយុវជនកម្ពុជាមិនចាប់អារម្មណ៍នឹងនយោបាយទេ ប៉ុន្តែ មានតែ ១៧% ប៉ុណ្ណោះដែលនិយាយថា ពួកគេចាប់អារម្មណ៍នឹងនយោបាយ ។ ការស្ទង់មតិត្រូវបានធ្វើឡើងដោយផ្ទាល់ជាមួយយុវជនកម្ពុជា ១៦០០នាក់ ដែលមានអាយុចន្លោះពី ១៨ ដល់ ៣៥ឆ្នាំ ។
លោក ស៊ឹម ជឿង អាយុ ៣៤ឆ្នាំ ជាយុវជនមកពីគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា បានសម្ដែងការយល់ស្របនឹងការស្ទង់មតិ ដោយនិយាយថា ការចូលរួមកម្រិតទាបនៅក្នុងកិច្ចការសង្គមនិងនយោបាយគឺបណ្ដាលមកពីវិធានការច្បាប់ដែលត្រូវគេមើលឃើញថាជា«ការរាំងស្ទះ»ការចូលរួមរបស់យុវជន ។
លោកបាននិយាយថា៖ «[ការចូលរួម]បានធ្លាក់ចុះ ហើយយុវជនមិនហ៊ានចេញមុខទេដោយសារពួកគេបារម្ភពីការរឹតត្បិតលើសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ។ ប៉ុន្តែ ក៏នៅមានមនុស្សមួយចំនួនដែល[ចូលរួម]នៅក្នុងសកម្មភាពនានាតាមរយៈបណ្ដាញសង្គមដែរ» ។
លោក ជឿង យល់ឃើញថា យុវជនបារម្ភពីវិធានការច្បាប់ ការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន និងការឃុំឃាំង ។ លោកបន្តថា៖ «វាធ្វើឱ្យពួកគេបារម្ភពីសន្តិសុខ សុវត្ថិភាព និងមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតរបស់ពួកគេ» ។
លោកបានកត់សម្គាល់ថា នៅឆ្នាំ២០១២ និងឆ្នាំ២០១៣ យុវជនបានចូលរួមយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងនយោបាយ នៅគ្រាដែលគណបក្សប្រឆាំងពីរធំៗ គឺគណបក្សសមរង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស បានច្របាច់បញ្ចូលគ្នាបង្កើតជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា (CNRP) ប៉ុន្តែ ការចូលរួមនោះបានធ្លាក់ចុះបន្ទាប់ពីការរំលាយគណបក្ស CNRP នៅឆ្នាំ២០១៧ ។
ភាពអសកម្មរបស់យុវជននៅក្នុងកិច្ចការនយោបាយនឹងបង្កផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានលើកិច្ចអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចសង្គម ក៏ដូចជាការចូលរួមចំណែករបស់ពួកគេនៅក្នុងសង្គមដែរ ។
លោក ជឿង បាននិយាយថា៖ «វាប៉ះពាល់ដល់អនាគតប្រទេសជាតិរបស់យើង […] ដោយសារយើងដឹងថា ការចូលរួមរបស់យុវជននៅក្នុងកិច្ចការសង្គមនិងនយោបាយ[ដែល]ស្របទៅតាមច្បាប់ និងជំរុញដល់ការអភិវឌ្ឍ» ។
លោកបានបន្តថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពមិនគួរអនុវត្តទៅលើយុវជនដែលមានឆន្ទៈចង់កសាងប្រទេសជាតិជាមួយរដ្ឋាភិបាលឡើយ ដោយសារតែប្រទេសនេះជារបស់ពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប» ។
ដើម្បីលើកទឹកចិត្តឱ្យយុវជនកាន់តែច្រើនខ្វល់ខ្វាយនឹងបញ្ហាសង្គម លោក ជឿង បានអំពាវនាវដល់មេដឹកនាំនយោបាយ ជាពិសេស រាជរដ្ឋាភិបាល «ផ្តល់អំណាច»យុវជននិងស្ត្រីនៅកម្រិតមូលដ្ឋាន និងផ្ដល់ឱកាសដល់ពួកគេដើម្បីកាន់តួនាទីធ្វើការសម្រេចចិត្ត ។
កញ្ញា ដាំ សុស្រីនាង អាយុ ២៣ឆ្នាំ ជាសមាជិកបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា បានលើទ្បើងថា ការដែលយុវជនមិនចូលរួមនៅក្នុងបញ្ហាសង្គមក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គឺដោយសារតែ«សុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន និងសម្ពាធគ្រួសារ» ក្នុងនោះរួមទាំងវិធានការច្បាប់ទៅលើសកម្មជន ផងដែរ ។ វាបានបំបាក់ទឹកចិត្តពួកគេក្នុងការអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ពួកគេ ។
កញ្ញា សុស្រីនាង បាននិយាយថា៖ «នៅពេលសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សនិងបរិស្ថានត្រូវគេចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ វាធ្វើឱ្យយុវជនមកធ្វើការងារណាដែលស្របជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាល» ។
កញ្ញា សុស្រីនាង បាននិយាយថា តំណាងយុវជនដែលបញ្ចេញមតិនៅមានកម្រិតទាបនៅឡើយ ជាពិសេស ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសង្គមនិងបរិស្ថាន ដោយសារតែសកម្មជនជាច្រើននាក់បានត្រូវចាប់ខ្លួន និងបញ្ជូនទៅពន្ធនាគារ ។
កញ្ញា សុស្រីនាង បាននិយាយថា៖ «គ្រួសារខ្ញុំបានណែនាំខ្ញុំមិនឱ្យចូលរួមពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយទេ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនបារម្ភទេ ពីព្រោះវាជាសិទ្ធិរបស់ខ្ញុំ ។ ប្រសិនបើខ្ញុំមិនហ៊ានអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ខ្ញុំ តើឱ្យអ្នកណាមកអនុវត្តជំនួសខ្ញុំ ? ខ្ញុំនឹងបន្តចូលរួមចំណែកឱ្យបានច្រើនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន» ។
កញ្ញាបានបន្តថា៖ «ខ្ញុំគិតថា នៅពេលយុវជនចូលរួមការពារសិទ្ធិពលរដ្ឋ វាជះឥទ្ធិពលវិជ្ជមានទៅលើប្រទេសជាតិរបស់យើង ហើយយើងនឹងយល់ដឹងពីគោលនយោបាយនៃការអភិវឌ្ឍជាតិ» ។ ដោយកញ្ញាបានបន្ថែមថា៖ «នៅពេលយើងដឹងពីសិទ្ធិរបស់យើង យើងអាចប្រើប្រាស់វាដោយគ្មានអ្នកណាម្នាក់អាចដាក់សម្ពាធលើយើងបានឡើយ» ។
សង្កេតមើលអ្នកអនុវត្តច្បាប់
តំណាងសហជីពលោកស្រី ធីវ ស្រីយ៉ា ដែលធ្វើការនៅឯរោងចក្រកាត់ដេរមួយកន្លែងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បាននិយាយថា មានកម្មករមួយចំនួនតូចដែលចង់ក្លាយជាតំណាងសហជីពដោយសារពួកគេខ្លាចបាត់បង់ការងារ ឬប្រឈមមុខនឹងបណ្ដឹង ។
លោកស្រី ស្រីយ៉ា បាននិយាយថា៖ «កម្មករភាគច្រើនបំផុតមិនចង់ធ្វើជាសកម្មជនសហជីពទេ ។ ដូច្នេះ ពួកគេមិនសូវយល់ដឹង[ពីច្បាប់]។ ប្រសិនបើកម្មករទៅរកពួកគេឱ្យជួយ ពួកគេមិនចេះដោះស្រាយទេ» ។
លោកស្រីបាននិយាយថា៖ «ទីពីរ ប្រសិនបើពួកគេចូលរួមជាមួយសហជីព ពួកគេខ្លាចខាង[ម្ចាស់]រោងចក្របណ្ដេញចេញពីការងារ ។ សូម្បីឥឡូវយើងមានសកម្មជនសហជីពច្រើនក្ដី ក៏ប៉ុន្តែ ពួកគេមិនចូលរួមសកម្មទេ ដោយសារពួកគេខ្លាច» ។
សព្វថ្ងៃ លោកស្រីជួបការលំបាកជាមួយនឹងអ្នកគ្រប់គ្រងរោងចក្រដោយសារតែពួកគេមិនខ្វល់ថាអ្នកណាជាតំណាងសហជីពឡើយ ។ ជារឿយៗ ពួកគេគំរាមបណ្ដេញចេញពីការងារ ប្រសិនបើរោងចក្រមិនសប្បាយចិត្ត និងនៅពេលដែលកម្មករផលិតមិនបានទៅតាមការទាមទាររបស់រោងចក្រ ។
លោកស្រីបាននិយាយថា ឧទាហរណ៍ លោកស្រីត្រូវបានអ្នកគ្រប់គ្រងរោងចក្រហៅឱ្យទៅជួប ដើម្បីប៉ុនប៉ងបណ្ដេញគាត់ពីការងារ ប៉ុន្តែ មិនបានជោគជ័យដោយសារតែមានការតវ៉ាពីកម្មករ ។
លោកស្រីបានបន្តថា៖ «ប្រសិនបើពួកគេមិនចូលរួមជាមួយសហជីពទេ ពួកគេអាចជួបបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន ដូចជា នៅពេលដែលពួកគេត្រូវគេបញ្ឈប់ពីការងារ ពួកគេមិនដឹងថាត្រូវដោះស្រាយដូចម្ដេច ឬអ្នកណាអាចជួយពួកគេបាន ឡើយ» ។
លោកស្រី ស្រីយ៉ា បាននិយាយថា៖ «មិនស្រួលទេ យើងត្រូវធ្វើការច្រើន ពីព្រោះពួកគេ[អ្នកគ្រប់គ្រង]បានកំណត់ពីចំនួន[ខោអាវ]ដែលត្រូវដេរ ឧទាហរណ៍ ពួកគេត្រូវការឱ្យផលិតឱ្យបានខោអាវ ២០០០សម្រាប់ក្នុងមួយថ្ងៃ ដូច្នេះ យើងត្រូវតែធ្វើតាមគេ» ។
នៅក្នុងរោងចក្ររបស់លោកស្រី មានតំណាងសហជីពប្រមាណ ៣០សហជីព ប៉ុន្តែ តំណាងសហជីពខ្លះមិនសូវខ្វល់ខ្វាយដោះស្រាយបញ្ហាឱ្យកម្មករដែរ។
លោកស្រី បាននិយាយថា ដើម្បីកែលម្អវិស័យកាត់ដេរ អ្នកគ្រប់គ្រងរោងចក្រចាំបាច់ត្រូវគោរពច្បាប់ការងារ និងសិទ្ធិរបស់កម្មករ រីឯកម្មករត្រូវតែក្លាហានក្នុងការការពារសិទ្ធិរបស់ខ្លួន ។
និស្សិតឆ្នាំទីបួន លោក ជន សុខធូធារាជ្យ បាននិយាយថា យុវជនដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងសង្គមនិងនយោបាយ ជាពិសេស ដើម្បី«សង្កេតការណ៍»ទៅលើមន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ និងតាមដានគណនេយ្យភាព ពាក់ព័ន្ធនឹងការបម្រើសេវាសាធារណៈ ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ប្រសិនបើយើង[យុវជន]មិនសកម្មទេ សេវាសាធារណៈនឹងមិនល្អឡើយ» ។ លោកបន្តថា សព្វថ្ងៃ យុវជនភាគច្រើនបំផុតគិតពីការសិក្សា សុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន និងសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ ជាជាងតស៊ូមតិពីបញ្ហាសង្គម ។
និស្សិត សុខធូធារាជ្យ បាននិយាយថា៖ «[រដ្ឋាភិបាល]ប្ដេជ្ញាចិត្តឱ្យយុវជនចូលរួមក្នុងសង្គមនិងនយោបាយ ប៉ុន្តែ ជាក់ស្ដែង តួនាទីរបស់យុវជនមិនអាចបញ្ជ្រាបឥទ្ធិពលទៅលើការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្តបានឡើយ» ។
លោកបានយល់ស្របថា យុវជននិងសកម្មជនមិនចូលរួមសកម្មទេ សព្វថ្ងៃនេះ ដោយសារតែស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នដែលលំហសេរីភាពបញ្ចេញមតិនិងការជួបជុំបាននិងកំពុងរួមតូច ។
យុទ្ធនាការតាមបណ្ដាញសង្គម
លោកស្រី អេង ចាន់ឌី នាយិកាប្រតិបត្តិអង្គការយេនឌ័រនិងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីកម្ពុជា បានលើកឡើងពីការលំបាកក្នុងការស្វែងរកស្ត្រីក្មេងៗដើម្បីតំណាងឱ្យសហគមន៍ដោយសារតែឪពុកម្ដាយរបស់ពួកគេព្រួយបារម្ភខ្លាចពួកគេត្រូវគេចាប់ខ្លួន ប្រសិនបើពួកគេចូលរួមពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងបញ្ហានយោបាយ ។
លោកស្រីបាននិយាយថា ទោះបីយើបានធ្វើការជាមួយស្ត្រីនៅតាមខេត្តក្ដី ក៏ពិបាករកស្ត្រីក្មេងៗឱ្យចូលរួមនៅក្នុងយុទ្ធនាការ ឬការបណ្ដុះបណ្ដាលអំពីបញ្ហាយេនឌ័រនៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេ ។
ស្ត្រីក្មេងៗដើរតួនាទីសំខាន់ដោយសារពួកគេដឹងពីបញ្ហាដែលស្ត្រីនៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេបានជួបប្រទះ ។
លោកស្រី ចាន់ឌី បាននិយាយថា៖ «ប្រសិនបើស្ត្រីវ័យក្មេងមិនចូលរួមនៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមនិងនយោបាយទេ យើងនឹងមិនអាចឆ្លើយតបទៅនឹងប្រជាជនជាច្រើននាក់ដែលកំពុងជួបប្រទះបញ្ហា ឬដែលទទួលបានបុព្វសិទ្ធិតិចតួចនៅក្នុងសង្គមរបស់យើងឡើយ» ។
ប៉ុន្តែ ពួកគេគួរតែត្រូវបានជំរុញទឹកចិត្តឱ្យចូលរួមនៅក្នុងសង្គមនិងនយោបាយ ពីព្រោះមានបញ្ហាជាច្រើននៅតាមសហគមន៍ ។ លោកស្រី ចាន់ឌី បាននិយាយថា៖ «កម្មវិធីរបស់យើងមួយចំនួនបានបណ្ដុះបណ្ដាលស្ត្រីវ័យក្មេងលើភាពជាអ្នកដឹកនាំ ការតស៊ូមតិ និងបញ្ហាយេនឌ័រនៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេ ។ បន្ទាប់មក ពួកគេនឹងទទួលបានថវិកាមួយចំនួនដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេ» ។
ទោះបីមានយុវជនក្មេងៗបាននិងកំពុងធ្វើការងារក្នុងសង្គមនិងនយោបាយក្ដី លោកស្រីបានកត់សម្គាល់ឃើញថា មានការធ្លាក់ចុះបើធៀបនឹងកាលពី១០ឆ្នាំមុន នៅពេលដែលយុវជនមានភាពសកម្មជាងនេះ និងបានសម្ដែងមតិរបស់ពួកគេអំពីនយោបាយនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ។ ពួកគេបានងាកទៅរកការធ្វើយុទ្ធនាការតាមអនឡាញតាមរយៈហ្វេសប៊ុក និង Tiktok វិញ ដើម្បីបញ្ចេញទស្សនៈទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស ។
យោងតាមលោក ចាន់ដារ៉ាវុធ សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ មានបញ្ហាធំៗចំនួនបីដែលរារាំងការចូលរួមរបស់យុវជននៅក្នុងសង្គមនិងនយោបាយ ។ ទីមួយ ការបង្ក្រាបពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលដែលប្រើប្រាស់វិធានការច្បាប់ ដូចជា ការចាប់ឃុំខ្លួននិងការគំរាមកំហែង និងការព្រមាននៅតាមសាលារៀនមិនឱ្យមានការនិយាយរឿងនយោបាយ ។
ទីពីរ គ្រួសារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់សង្គ្រាមស៊ីវិលក្នុងអំឡុងសម័យខ្មែរក្រហម បានធ្វើឱ្យប្រជាជនខ្មែរភ័យខ្លាច ។ ពួកគេបានបង្រៀនកូនៗមិនឱ្យខ្វល់ខ្វាយនឹងបញ្ហាសង្គម ដោយសារពួកគេជឿជាក់ថា វាជាការងារដែលគ្រោះថ្នាក់ ។
ទីបី កង្វះការគាំទ្រសម្រាប់យុវជន ដែលមានភាពក្លាហាននិងចូលរួមសកម្មនៅក្នុងការសម្ដែងមតិរិះគន់ និងកិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីលើកទឹកចិត្តពួកគេឱ្យខ្វល់ខ្វាយអំពីសហគមន៍ ។
លោក ចាន់ដារ៉ាវុធ បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើមានការលើកទឹកចិត្តពីគ្រួសារនិងការគាំទ្រហិរញ្ញវត្ថុ នឹងមានយុវជនច្រើនដែលចង់បញ្ចេញមតិលើបញ្ហាសង្គម» ។
លោកគិតថា ប្រសិនបើយុវជនមិនចូលរួមដើម្បីធានាឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរវិជ្ជមាននៅក្នុងសង្គមទេ វាអាចប៉ះពាល់ដល់ការអភិវឌ្ឍជាតិ ។ លោកថា៖ «ប្រសិនបើយើងខ្លាច និងមិនធ្វើអ្វីសោះនៅពេលនេះ យើងនឹងទទួលរងគ្រោះនៅពេលអនាគត» ។
ដើម្បីកែលម្អស្ថានភាពនៅពេលអនាគត លោក ចាន់ដារ៉ាវុធ បានអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋអាចសម្ដែងមតិនិងក្ដីកង្វល់នានាអំពីបញ្ហាសង្គមនៅតាមសហគមន៍របស់ខ្លួន ។ ពួកគេគួរតែត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលរួមនៅក្នុងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងចូលរួមនៅក្នុងនយោបាយ ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា បានចែករំលែកទស្សនៈស្រដៀងគ្នាដែរ ពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមសង្គមស៊ីវិល ។ លោកបាននិយាយថា យុវជនមិនអើពើនឹងការចូលរួមពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចការសង្គមនិងនយោបាយ ដោយសារតែការគំរាមកំហែងផ្លូវច្បាប់ និងសម្ពាធគ្រួសារ ។
លោកបាននិយាយថា៖ «យើងអាចនិយាយបានថា វិធានការច្បាប់គឺជាកត្តាមួយដោយសារតែប្រជាជនមិនអាចជឿទុកចិត្តទៅលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌បាន សិទ្ធិក្នុងការអនុវត្តសេរីភាពបញ្ចេញមតិត្រូវបានរឹតត្បិត ឬគំរាមកំហែងដោយមាត្រា ៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ស្ដីពីបទញុះញង់» ។
លោក សុវណ្ណារ៉ា បាននិយាយថា៖ «រឿងមួយទៀត គឺការឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្នរយៈពេល ៦ខែ ដែលនាំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមិនខ្វល់ខ្វាយនឹងបញ្ហាសង្គមនិងនយោបាយ» ។
លោកបានបន្តថា នយោបាយគឺជា«ពាក្យរសើប» ជាពិសេស ក្នុងចំណោមចាស់ៗជំនាន់មុន ដែលបានបង្រៀនកូនចៅមិនឱ្យខ្វល់ខ្វាយនឹងបញ្ហានយោបាយ ។
លោកបានពន្យល់ថា នៅពេលយុវជននិងពលរដ្ឋទូទៅមិនចូលរួមសកម្មនៅក្នុងនយោបាយសង្គម សង្គមជាតិនឹងទទួលរងគ្រោះដោយសារការអនុវត្តច្បាប់មិនបានល្អ ហើយនឹងក្លាយជាសង្គមមួយដែលគំរាមកំហែងដល់សិទ្ធិនិងសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Threat of Legal Action An Obstruction To Young Activists To Participate in Politics And Social Issues
