អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោក វិទិត ម៉ុនតាបន (Vitit Muntarbhorn) បានជួបប្រជុំជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ដែលនៅក្នុងជំនួបទាំងនោះ មេដឹកនាំសហគមន៍បានលើកឡើងពីកង្វល់នានាជុំវិញការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាព និងការបន្តកាប់ទន្រ្ទានព្រៃឈើ ។
លោក វិទិត ដែលកំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាពីថ្ងៃទី២១ ដល់ថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ ក៏នឹងជួបជាមួយតំណាងរដ្ឋាភិបាល អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស អង្គការសង្គមស៊ីវិល អ្នកសារព័ត៌មាន ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ សមាជិកសហគមន៍ការទូត ទីភ្នាក់ងារអង្គការសហប្រជាជាតិ និងអ្នកពាក់ព័ន្ធសំខាន់ៗដទៃទៀត ផងដែរ នៅរាជធានីភ្នំពេញ និងនៅខេត្តកណ្ដាល ។
អ្នកគ្រប់គ្រងគម្រោងនៃអង្គការជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា (CIPO) លោក សោម គន្ធារី បានបញ្ជាក់ថា ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងខេត្តរតនគិរីពិតជាបានជួបប្រជុំជាមួយលោក វីទិត មែន ។ ពួកគេបានលើកឡើងពីភាពប្រឈមទាំងឡាយដែលទាក់ទងនឹងប្រជាជនមកពីខាងក្រៅនិងក្រុមហ៊ុនឯកជនចូលមកទន្ទ្រានយកដីស្រែចម្ការសហគមន៍របស់ពួកគេ ព្រមទាំងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស ចំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ និងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា បើសិនជាលោក[វិទិត] ពាំនាំកង្វល់ទាំងនេះទៅដល់ដៃគូនិងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ស្ថានភាពនឹងប្រសើរឡើងពីព្រោះពួកគេនឹងដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះ» ។
លោក គន្ធារី បានលើកឡើងថា ជនជាតិដើមភាគតិចនៅតែបន្តប្រឈមនឹងបញ្ហានៅក្នុង«ដីសមូហភាពរបស់ពួកគេ» ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្នុងតំបន់ការពារ ។ សិទ្ធិនិងជីវភាពរបស់ពួកគេបានទទួលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារតែពួកគេរស់នៅពឹងពាក់អាស្រ័យលើព្រៃឈើ ។
អភិបាលខេត្តរតនគិរី លោក ញ៉ែម សំអឿន មិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបានទេ ។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ សិក្ខាសាលាយុវជនមួយនៅខេត្តបាត់ដំបងត្រូវបានអាជ្ញាធរបញ្ឈប់មិនឱ្យធ្វើ កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ដោយសារតែអាជ្ញាធរអះអាងថា ក្រុមយុវជនពុំបានសុំច្បាប់អនុញ្ញាតឡើយ ។
សិក្ខាសាលានោះធ្វើឡើងដោយក្រុមស្នាមញញឹមយុវជន (Smiling Youth) ដើម្បីលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់ស្ត្រីនៅក្នុងការងារសង្គម ដែលមានមនុស្សជាង ៦០នាក់ចូលរួម ។
កញ្ញា ទី សូមានីតា សមាជិកនៃក្រុមស្នាមញញឹមយុវជន បាននិយាយថា កងកម្លាំងប្រហែល ១០នាក់ដែលស្ថិតក្នុងសម្លៀកបំពាក់ជាជនស៊ីវិលបានចុះមកប្រាប់ពួកគេឱ្យបញ្ឈប់ បើទោះបីជាកញ្ញាទទូចថា ក្រុមយុវជនមិនបានធ្វើអ្វីខុសច្បាប់ទេ ហើយមានសិទ្ធិធ្វើសិក្ខាសាលាក៏ដោយ ។
កញ្ញា សូមានីតា បានរៀបរាប់ថា៖ «ដំបូងគាត់ [អាជ្ញាធរ]មកហាមឃាត់ពួកយើងដែរថា ឱ្យឈប់ត្រឹមហ្នឹង ប៉ុន្តែពួកយើងអត់ឈប់ទេ ដោយសារយុវជនស្រុះគ្នាថាឱ្យបន្តទៅ ពួកខ្ញុំក៏បន្ត […] គេក៏ផ្តាច់ភ្លើងពួកខ្ញុំយកតែម្តង ដោយសារតែពួកខ្ញុំនៅតែបន្តសកម្មភាពហ្នឹងទៀត»។
បើទោះបីដាច់ភ្លើងហើយក្ដី ក្រុមយុវជនបានបន្តសិក្ខាសាលាដោយមិនប្រើមីក្រូហ្វូន ប៉ុន្តែ ពួកគេបានឮសំឡេងពីខាងក្រៅថា បើពួកគេមិនព្រមឈប់ទេ អាជ្ញាធរនឹងចាប់ខ្លួនពួកគេ ។
កញ្ញា សូមានីតា បាននិយាយថា ពួកគេបានបញ្ឈប់សិក្ខាសាលាបន្ទាប់បានឮយ៉ាងដូច្នោះ ពីព្រោះពួកគេមិនចង់បង្កបញ្ហាដល់ម្ចាស់ភោជនីយដ្ឋាន ។
កញ្ញា សូមានីតា បានទៅសាលាក្រុងបាត់ដំបង នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា ដើម្បីនិយាយពីសិក្ខាសាលា ប៉ុន្តែ អាជ្ញាធរបាននិយាយថា ពួកគេ[ក្រុមយុវជន]ត្រូវបាន«ហាមឃាត់»មិនឱ្យរៀបចំធ្វើសិក្ខាសាលាទេ ។ អាជ្ញាធរបានលើកពីច្បាប់នានាមកធ្វើជាអំណះអំណាងដែលច្បាប់ទាំងនោះគឺផ្ទុយពីច្បាប់ស្ដីពីសមាគមនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ។
ក្រុមយុវជនញញឹមត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០២៣ និងធ្លាប់បានធ្វើសិក្ខាសាលាពីមុនមក ប៉ុន្តែ មិនដែលជួបបញ្ហាណាមួយឡើយ ទើបតែជួបនៅថ្ងៃអាទិត្យកន្លងទៅ ។ កញ្ញា បានស្នើសុំឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានគោរពច្បាប់និងអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេអនុវត្តសិទ្ធិដោយគ្មានការរឹតត្បិត ។
អភិបាលក្រុងបាត់ដំបង លោក លាង វាសនា បានប្រាប់ ខេមបូចា ថា ក្រុមយុវជនដែលធ្វើសិក្ខាសាលានោះពុំមានលិខិតអនុញ្ញាតទេ ដូច្នេះ ម្ចាស់ភោជនីយដ្ឋានបានស្នើឱ្យមកពួកយើងឱ្យបញ្ឈប់ ។ លោកបាននិយាយថា៖ «ដោយសារក្រុមរបស់គាត់ហ្នឹងគាត់មកធ្វើការជួបជុំហ្នឹង មិនមានលិខិតអនុញ្ញាតពីអាជ្ញាធរ ឬពីសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធទេ ដល់អ៊ីចឹងទៅម្ចាស់ភោជនីយដ្ឋានហ្នឹងគឺគាត់បានឆែករកលិខិតអនុញ្ញាតមិនមាន គឺគាត់សុំឱ្យខាងហ្នឹង [យុវជន] បញ្ឈប់សកម្មភាព»។
នៅពេលលើកឡើងពីការដែលក្រុមស្នាមញញឹមយុវជន បានទៅរដ្ឋបាលខេត្តដើម្បីជូនដំណឹងអំពីសិក្ខាសាលា កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា លោក វាសនា បានស្នើឱ្យក្រុមយុវជនទាំងនោះធ្វើជាលិខិត ។ លោក វាសនា និយាយថា៖ «ធ្វើលិខិតផ្លូវការមក […] បាន ឬមិនបានខាង អាជ្ញាធរនឹងជូនដំណឹង[ទៅពួកគេ]ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ »។ លោកបន្តថា សិក្ខាសាលាស្តីពីអ្វីក៏ដោយ បើចង់ធ្វើនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចខេត្តបាត់ដំបង ត្រូវតែសុំច្បាប់ពីអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ។
អ្នកដែលលើកទូរសព្ទដែលហៅចូលតាមលេខទូរសព្ទដាក់នៅលើផ្ទាំងផ្សព្វផ្សាយរបស់ភោជនីយដ្ឋាន បានប្រាប់ ខេមបូចា ថា ពួកគាត់មិនជាប់ពាក់ព័ន្ធទេ ។ ស្ត្រីដែលឆ្លើយតាមទូរសព្ទ និងសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះបាននិយាយថា បញ្ហានោះត្រូវបានដោះស្រាយរវាងអាជ្ញាធរនិងខាងអង្គការ ។ អ្នកនាងបានបន្ថែមថា ខាងភោជនីយដ្ឋានមិនបានដឹងពីនីតិវិធីជាក់លាក់សម្រាប់ការរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍ទេ ។
អ្នកនាងបាននិយាយថា៖ «គាត់[អាជ្ញាធរ]មកខ្លួនឯងតែម្តង […] ព្រោះពួកយើងជាកន្លែងរកស៊ី ពួកខ្ញុំទទួលទាំងអស់ហ្នឹងឯង[ព្រឹត្តិការណ៍]» ។ អ្នកនាងបានបដិសេធថា ភោជនីយដ្ឋានមិនបានស្នើទៅអាជ្ញាធរឱ្យមកបញ្ឈប់សិក្ខាសាលាទេ ។
កាលពីខែឧសភា រដ្ឋជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិបានទទូចស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាស្ដារឡើងវិញនូវលំហនយោបាយរបស់ពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងឱ្យដោះលែងអ្នកទាំងអស់ដែលត្រូវបានឃុំឃាំងដោយអយុត្តិធម៌ដោយសារតែអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ។ ការស្នើនេះរួមទាំងអតីតមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ផងដែរ ដែលត្រូវបានតុលាការកាត់ទោស ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ២៧ឆ្នាំ និងហាមឃាត់មិនឱ្យធ្វើនយោបាយពេញមួយជីវិត ។
ប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក លោក នី សុខា បានលើកឡើងថា អ្នករាយការណ៍ពិសេសបានស្នើដោយទទូច ឱ្យរដ្ឋាភិបាលបើកចំហលំហសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងលំហនយោបាយ និងអនុវត្តកំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យ ។ ប៉ុន្តែ លំហសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងនយោបាយនេះនៅតែបន្តរួមតូច ដោយលោកកត់សម្គាល់ពីការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារកាលពីពេលថ្មីៗនេះ នូវសកម្មជនបរិស្ថាន និងការចាប់ខ្លួនសកម្មជនគណបក្សនយោបាយ ព្រមទាំងក្រុមសហជីពបើកយុទ្ធនាការបង្ខូចឈ្មោះអង្គការ សង់ត្រាល់ ។
លោក សុខា បាននិយាយថា៖ «អ្នករាយការណ៍ [វិទិត ម៉ុនតាបន] កំពុងវាយតម្លៃនិងប្រមូលព័ត៌មានពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេស ទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាលគិតពិចារណាទៅលើរបាយការណ៍ »។ ដោយលោកបានបន្ថែមថា៖ «ប៉ុន្តែ យើងពុំមានសុទិដ្ឋិនិយមថា ស្ថានភាពនឹងប្រសើរឡើងដោយសារតែដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកទេ ពីព្រោះមានតែរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងដែលត្រូវពិចារណាស្ដារលើងវិញនូវលំហសេរីភាពទាំងអស់ហ្នឹង»។
ផ្អែកតាមបទពិសោធន៍របស់លោក ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សធ្លាក់ចុះធ្ងន់ធ្ងរដោយសារតែបញ្ហានយោបាយ ដែលវាទាក់ទងទៅនឹងជម្លោះរវាងអ្នកនយោបាយ ។
មន្ត្រីព័ត៌មានសាធារណៈរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ លោក Hammad Ahamd បដិសេធការផ្ដល់អត្ថាធិប្បាយជាក់លាក់ជុំវិញជំនួបប្រជុំរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសជាមួយមេដឹកនាំសហគមន៍នៅតាមមូលដ្ឋាននៅខេត្តរតនគិរី ។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា មិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបានទេ ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ UN Special Rapporteur Gathers Information on Land Encroachment, Deforestation in Ratanakiri
