អស់រយៈពេលជិតពីរសប្តាហ៍បន្ទាប់ពីត្រូវបានដោះលែងពីពន្ធនាគារ មេដឹកនាំសហជីពលោក រ៉ុង ឈុនប្តេជ្ញាថា លោកនឹងបន្តតស៊ូដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងយុត្តិធម៌សង្គម។
«ខ្ញុំ រ៉ុងឈុន បានវិលត្រឡប់មកវិញហើយ»។ នេះជាការថ្លែងរបស់លោក រ៉ុង ឈុន ទៅកាន់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មាននៅខាងមុខស្ថានីយប្រេងឥន្ធនៈមួយ កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែវិច្ឆិកា បន្ទាប់ពីជាប់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំមក។ កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា លោក រ៉ុង ឈុន ជាមួយនឹងសកម្មជនចំនួនប្រាំមួយនាក់ផ្សេងទៀត ត្រូវបានដោះលែង ក្រោយពីបានជាប់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេល ១៥ ខែនៃទោសទណ្ឌរយៈពេល ២៤ខែ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទចោទប្រកាន់ញុះញង់ជុំវិញការរិះគន់របស់លោកលើការកំណត់ព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម។
លោក រ៉ុង ឈុន វ័យ ៥២ឆ្នាំ ដែលធ្លាប់ជាអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលជាយូរមកហើយ និយាយថា លោកនៅតែប្តេជ្ញាតស៊ូដើម្បីយុត្តិធម៌សង្គមពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងបញ្ហាព្រំដែន។
លោកបានថ្លែងទៅកាន់អ្នកសារព័ត៌មានថា៖ «យើងមិនបានបោះបង់ចោលបញ្ហាព្រំដែននោះទេ យើងនៅតែបន្តឃ្លាំមើល ហើយយើងនឹងទៅពិនិត្យមើលព្រំដែន [នាពេលអនាគត]។ ខ្ញុំចង់បង្ហាញគោលជំហរថា ខ្ញុំនឹងបន្តបេសកកម្មរបស់ខ្ញុំក្នុងការស្វែងរកសេរីភាព ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
សន្និសីទសារព័ត៌មានខាងលើនេះត្រូវបានរៀបចំដោយលោក រ៉ុង ឈុន និងសកម្មជនដែលត្រូវបានដោះលែងមួយចំនួនទៀត ដើម្បីបង្ហាញថា ពួកគេនៅតែប្តេជ្ញាតស៊ូការពារសិទ្ធិមនុស្ស។
លោក រ៉ុង ឈុន បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងពិតជារងគ្រោះយ៉ាងខ្លាំងដោយសាររឿងអយុត្តិធម៌» ដោយលោកកត់សម្គាល់ថា មានការស៊ើបអង្កេតតិចតួចពីតុលាការពាក់ព័ន្ធនឹងបទចោទប្រកាន់ប្រឆាំងនឹងរូបលោក និងសកម្មជនដទៃទៀត ដែលភាគច្រើនត្រូវបានចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពការពារបរិស្ថាន។ លោកក៏បានអំពាវនាវឲ្យតុលាការដោះលែងអ្នកទោសមនសិការដទៃទៀតជាបន្ទាន់ផងដែរ។
លោកបានថ្លែងបន្តថា៖ «នៅពេលយើងមានចន្លោះប្រហោងនៅក្នុងភាពជាអ្នកដឹកនាំ យើងជាពលរដ្ឋ ត្រូវបំពេញចន្លោះប្រហោងនេះតាមរយៈការនិយាយបើកចំហ»។
ការតស៊ូការពារសិទ្ធិពេញមួយជីវិត
ជាប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា និងជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន គឺជា អតីតប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនឯករាជ្យកម្ពុជា និងជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សដ៏លេចធ្លោមួយរូបអស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍មកនេះ។
លោក រ៉ុង ឈុន កើតនៅឆ្នាំ១៩៦៩ នៅឃុំតាលុន ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្តាល ជាកូនទីបួនក្នុងចំណោមកូនប្រាំនាក់ ហើយបានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់បរិញ្ញាប័ត្រផ្នែកគណិតវិទ្យា។ នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយខេមូចា កាលពីថ្ងៃពុធ សប្តាហ៍មុន លោកបាននិយាយថា លោកចាប់ផ្តើមមានភាពសកម្មផ្នែកសិទ្ធិពលកម្ម ដោយផ្តើមចេញពីការងារដំបូងរបស់លោកជា គ្រូបង្រៀននៅវិទ្យាល័យ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «នៅឆ្នាំ ១៩៩៣ ខ្ញុំបានជួយទាមទារឲ្យគ្រូបង្រៀនមានលក្ខខណ្ឌការងារប្រសើរជាងមុន»។
ក្នុងឋានៈជាប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា លោកបានចាប់ផ្តើមធ្វើការជាមួយនឹងមេដឹកនាំសហជីពសេរីកម្មករ លោក ជា វិជ្ជា នៅឆ្នាំ ១៩៩៦ ដោយផ្តោតទៅលើការការពារសិទ្ធិគ្រូបង្រៀន និងកម្មករ។ បន្ទាប់ពីលោក ជា វិជ្ជា ត្រូវបានបាញ់សម្លាប់នៅក្រុងភ្នំពេញ កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០០៤ លោក រ៉ុង ឈុន បានបញ្ចូលគ្នារវាងសហជីពសេរីកម្មករ និងសមាគមគ្រូបង្រៀនឯករាជ្យកម្ពុជាមកជាសហភាពសហជីពកម្ពុជា បើទោះបីជាមានការគំរាមកំហែងជាបន្តបន្ទាប់មកលើរូបលោកក៏ដោយ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «យើងតែងតែព្រួយបារម្ភពីសន្តិសុខនិងសុវត្ថិភាព ប៉ុន្តែយើងមិនអាចបញ្ឈប់ការងាររបស់យើងបាននោះទេ។ ដូច្នេះ [យើង] បន្តការងារប្រកបដោយវីរភាពរបស់លោក ជា វិជ្ជា ពាក់ព័ន្ធនឹងលក្ខខណ្ឌការងារ និងយុត្តិធម៌សង្គម»។
លោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវបានចាប់ខ្លួនដំបូងកាលពីឆ្នាំ ២០០៥ នៅពេលដែលលោកបានរងបទចោទប្រកាន់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបរិហារកេរ្តិ៍និងញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ក្នុងការតវ៉ាប្រឆាំងនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងព្រំដែនបំពេញបន្ថែមដ៏ចម្រូងចម្រាស់ជាមួយវៀតណាម ជាផ្នែកមួយនៃពាក្យបណ្តឹងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន។
លោកបានថ្លែងថា៖ «កាលពីគ្រានោះ ខ្ញុំត្រូវបានឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារព្រៃសអស់រយៈពេល ៩៦ថ្ងៃ»។ កាលពីឆ្នាំ ២០១៤ លោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវបានឃុំខ្លួនមួយរយៈពេលខ្លី ខណៈពេលតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំសហជីព លោក វន ពៅ និងសកម្មជន និងកម្មករចំនួន ២២នាក់ផ្សេងទៀត។ ការចាប់ខ្លួនរូបលោកកាលពីពេលចុងក្រោយនេះ នៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០ គឺធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកបានធ្វើការតវ៉ា និងរិះគន់ជាច្រើនកន្លងមកកាបោះបង្គោលព្រំដែន។ ប៉ុន្តែបើទោះជាប្រឈមនឹងករណីដូចនេះ លោក រ៉ុង ឈុន នៅតែបន្តបេជ្ញានឹងធ្វើសកម្មភាពតស៊ូការពារសិទ្ធិ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ចំពោះខ្ញុំ ខ្ញុំមិនខ្លាចនោះទេ ពីព្រោះខ្ញុំធ្វើអ្វីគ្រប់យ៉ាងស្របនឹងច្បាប់។ ជាប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ យើងត្រូវចូលរួម ប្រសិនបើពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសង្គម»។
លោក រ៉ុង ឈុន បានបន្ថែមថា ខណៈធ្វើការតវ៉ា លោកតែងប្រឈមមុខនឹងការគំរាមកំហែងពីកងកម្លាំងសន្តិសុខ ក៏ដូចជា អំពើហិង្សា ហើយលោកក៏ធ្លាប់ត្រូវបានវាយនឹងដំបងឈើ ឬដំបងឆក់ផងដែរ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ប៉ុន្តែយើងមិនបោះបង់នោះទេ ពីព្រោះយើងជឿថា ការចូលរួមរបស់យើងគឺជាតួនាទីសំខាន់មួយនៅក្នុងការតវ៉ា និងរិះគន់ស្ថាបនា»។
លោកបានបន្តថា លោកធ្វើការដើម្បី «ធានាថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាឲ្យមានសេរីភាព ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមួយ»។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៥ លោក រ៉ុង ឈុន បានបម្រើការជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ជាផ្នែកមួយនៃលក្ខខណ្ឌកំណត់ឡើងដោយអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ កាលពីគ្រានោះ។ ដូចសមាជិកដទៃទៀតដែលត្រូវបានចាត់តាំងដោយគណបក្សប្រឆាំងនេះដែរ លោកបានលាលែងពីតំណែង កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ មិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីតុលាការកំពូលបានរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងដាក់បម្រាមមិនឲ្យសមាជិកគណបក្សនេះធ្វើនយោបាយ។ លោកបាននិយាយថា ដោយស្ថានភាពនយោបាយកាន់តែធ្លាក់ចុះក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ ការតស៊ូការពារសិទ្ធិបានក្លាយជារឿងកាន់តែសំខាន់ជាងមុន។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំមិនអាចព្យាករណ៍បានទេ ពីព្រោះខ្ញុំមិនអាចមើលឃើញអ្វីទាំងអស់នាពេលអនាគតនោះទេ។ ឥឡូវនេះ ខ្ញុំកំពុងគិតពី [ផ្តោតទៅលើ] ជីវភាពរបស់កម្មករ និងគ្រូបង្រៀន ហើយទាមទារឲ្យមានការដោះលែងសកម្មជនដទៃទៀត»។
លោក រ៉ុង ឈុន បានបញ្ជាក់ថា លោកក៏កំពុងពិចារណាធ្វើការជាមួយនឹងមេដឹកនាំសហជីពឯករាជ្យដទៃទៀត ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់លើច្បាប់សហជីព និងក្រុមប្រឹក្សាជាតិលើប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមា។ ផ្ទុយពីគោលដៅច្បាប់ លោកបាននិយាយថា មេដឹកនាំសហជីពមិនមានអំណាចក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចផ្សេងៗ ដែលទទួលរងឥទ្ធិពលពីនយោជក និងមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលនោះទេ។
ការបន្តការងារទៅមុខ
សកម្មជនសរុបចំនួន ២៧នាក់ ត្រូវបានដោះលែងនៅក្នុងរយៈពេលពីរសប្តាហ៍ បន្ទាប់ពីមានការដោះលែងលោក រ៉ុង ឈុន នៅមុនកិច្ចប្រជុំកំពូលតាមប្រព័ន្ធអនឡាញរវាងមេដឹកនាំសហភាពអឺរ៉ុប និងមេដឹកនាំតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលកម្ពុជាជាម្ចាស់ផ្ទះ កាលពីសប្តាហ៍មុន។ លោក រ៉ុង ឈុន បាននិយាយថា ការដោះលែងរូបលោក និងសកម្មជនដទៃទៀតមុនកាលកំណត់ គឺដោយសារតែហេតុផលតែមួយគត់គឺ មេដឹកនាំកម្ពុជាចង់ការពារកេរ្តិ៍ឈ្មោះប្រទេស ជាពិសេសនៅមុនឆ្នាំ ២០២២ នៅពេលដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន។ លោកបានកត់សម្គាល់ថា មេដឹកនាំពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប តែងតែប្រើប្រាស់កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន ដើម្បីចោទសួរទៅបណ្តាប្រទេសដទៃទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងកំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្ស។
លោក រ៉ុង ឈុន បានបន្ថែមថា ការចាប់ខ្លួនរូបលោក និងសកម្មជនដទៃទៀត ដែលបានធ្វើបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី ឬគ្រាន់តែរិះគន់រដ្ឋាភិបាល បានបង្ហាញពីការរួមតូចនៃលំហសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិនៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ។
ដូចលោក រ៉ុង ឈុនផងដែរ សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិកញ្ញា ភួង កែវរស្មី ដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមសកម្មជនចំនួនប្រាំពីរនាក់ដែលត្រូវបានដោះលែងកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា បានប្តេជ្ញាបន្តការពារធនធានធម្មជាតិនៅកម្ពុជា ទោះបីជាស្ថិតនៅក្រោមការឃ្លាំមើលពីមន្រ្តីអាជ្ញាធរក៏ដោយ។
កញ្ញាបានថ្លែងថា៖ «យើងនៅតែបន្តគិតថា សកម្មភាពពីមុនមករបស់យើងមិនមែនប្រឆាំងនឹងច្បាប់នោះទេ។ យើងគ្រាន់តែអនុវត្តសិទ្ធិរបស់យើង ហើយយើងសូមលើកទឹកចិត្តឲ្យយុវជនដទៃទៀតងើបឈរឡើង និងចូលរួមជាមួយពួកយើង ពាក់ព័ន្ធនឹងការងារសង្គម»។
កញ្ញាបានបន្ថែមថា៖ «យើងនៅតែរក្សាគោលជំហររបស់យើងលើការងារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Unbowed by prison, union leader Rong Chhun says he will continue to advocate for rights
