អង្គការសង្គមស៊ីវិលបានបញ្ជាក់ថា សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ការជួបប្រជុំ រួមទាំងសិទ្ធិនយោបាយរបស់កម្ពុជា នៅតែត្រូវបានរឹតបន្តឹង នៅក្នុងរបាយការណ៍ចេញផ្សាយ ដែលកើតឡើងចំពេលមានការចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់លើមន្ត្រីគណបក្សកម្លាំងជាតិ (NPP) កាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
សមាគមសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា ហៅកាត់ថា អាដហុក (ADHOC) បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ដែលវិភាគឧបទ្ទវហេតុក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ដោយកត់សម្គាល់ថា សកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយជាង៩០ភាគរយនៃ «អំពីប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ» ត្រូវបានរឹតបន្តឹងដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដែលរំលោភលើច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាពិសេសអនុវត្តផ្ទុយពីសេចក្តីជូនដំណឹងរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ។
ការរឹតបន្តឹងនេះត្រូវបានកំណត់លក្ខណៈដោយវិធីនៃការឃ្លាំមើលជាប្រចាំ ការបង្កើតរបាំងនៅតាមដងផ្លូវ ដើម្បីហាមឃាត់ប្រជាពលរដ្ឋមិនឱ្យចូលរួមវេទិកា ក៏ដូចជាការកត់ត្រាឈ្មោះ ថតរូប បន្ទាប់ពីពួកគេត្រឡប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនោះ។
ប្រធានសមាគមអាដហុក លោក នី សុខា មានប្រសាសន៍ថា៖ «អាជ្ញាធររដ្ឋគួរតែពិចារណា សិក្សាបន្ថែមទៀតនូវអ្វីដែលយើងបានរកឃើញ [ក្នុងរបាយការណ៍] ពីព្រោះការរកឃើញនេះវាមានករណីកើតឡើងនៅតាមមូលដ្ឋានជាក់ស្តែង នៅពេលមានការប្រជុំ ហើយមានកន្លែងខ្លះអាជ្ញាធរទៅរារាំង ហើយពេលខ្លះ [កំណត់ការអនុញ្ញាតជាមុន] ទៅសួរនាំ ហាមឃាត់សួររកច្បាប់អនុញ្ញាត សួររកលិខិតជូនដំណឹងអីហូរហែ»។
នៅពេលរដ្ឋាភិបាលបន្តបដិសេធរបាយការណ៍ដែលបានរកឃើញ លោក សុខា បញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំគិតថានិងហើយដែលជារឿងមួយដែលយើងអត់អាចទៅកែលម្អអីបានទេ ព្រោះដោយសារយើងមិនទទួលស្គាល់អ្វីដែលជាការពិត»។
របាយការណ៍នេះបានផ្តល់អនុសាសន៍ថាក្រសួងមហាផ្ទៃដាក់ចេញនូវសេចក្តីណែនាំដែលបង្ហាញថា៖ «សមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលបានចុះបញ្ជីស្របច្បាប់» មានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការអនុវត្តសកម្មភាពរបស់ពួកគេនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រ និងដាក់ពិន័យរដ្ឋបាលធ្ងន់ធ្ងរ ចំពោះអារជ្ញាធរមូលដ្ឋានរូបណាដែលអនុវត្តផ្ទុយច្បាប់ជាតិ ច្បាប់អន្តរជាតិ។
ជាមួយគ្នានេះ កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំនេះ សមាជិកគណៈកម្មាធិការនាយករបស់គណបក្សកម្លាំងជាតិ និងជាអនុប្រធានក្រុមការងារខេត្តព្រៃវែង លោក សម វិបុល ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម។
កាលពីខែមករា មន្ត្រីថ្នាក់ស្រុករបស់គណបក្សកម្លាំងជាតិ លោក ផាន់ សារ៉ាត់ ត្រូវបានចោទប្រកាន់ដូចគ្នានៅខេត្តតាកែវ។
ដោយបានបន្ទរទស្សនៈរបស់គណបក្សកម្លាំងជាតិ លោក រ៉ុង ឈុន ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់របស់បក្សបានសម្ដែងការសោកស្ដាយចំពោះការចាប់ខ្លួនមន្ត្រីរបស់ខ្លួន។ លោកបានចាត់ទុកករណីទាំងនេះថាជាការបំភិតបំភ័យ និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញគណបក្សប្រឆាំង ដែលនៅពេលដែលពួកគេអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិក្នុងប្រទេសដែលគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងបានមើលឃើញថា [ការចាប់ខ្លួន] មិនពាក់ព័ន្ធនឹងការអនុវត្តច្បាប់ទេ ប៉ុន្តែជាហេតុផលនយោបាយ»។ លោកបន្ថែមថា ប្រជាពលរដ្ឋដែលគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចបានបញ្ចេញទស្សនៈស្រដៀងគ្នា ប៉ុន្តែចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់មិនដែលមានទេ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងចំណាត់ការលើគណបក្សប្រឆាំង។
លោក ឈុន បានមានប្រសាសន៍ទាក់ទងនឹងការអនុវត្តច្បាប់ថា៖ «យើងអាចមើលឃើញថាមានស្តង់ដារពីរ»។
បើតាមលោក វិបុល ជាអតីតសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាខេត្តសម្រាប់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានរំលាយនៅឆ្នាំ២០១៧។ លោកបានចាប់ផ្តើមទំនាក់ទំនងនយោបាយឡើងវិញបន្ទាប់ពីបានចូលរួមជាមួយគណបក្សភ្លើងទៀនក្នុងនាមជាអនុប្រធានគណបក្សខេត្ត។
កាលពីខែធ្នូឆ្នាំមុន លោក ស៊ុន ចន្ធី ប្រធានគណបក្សកម្លាំងជាតិ ត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលពីរឆ្នាំពីបទញុះញង់ឱ្យរំខានដល់សន្តិសុខសង្គម បន្ទាប់ពីមានការរិះគន់ចំពោះការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេស។
យ៉ាងណាក៏ដោយ នគរបាលរាជធានីភ្នំពេញបានច្រានចោលការអះអាងរបស់បក្សប្រឆាំង (ថាការចាប់ខ្លួននេះមិនសមហេតុផល) ដោយបញ្ជាក់ថា ការចាប់ខ្លួននេះពិតជាពាក់ព័ន្ធនឹងបទឧក្រិដ្ឋ និងប្រមាថមន្ត្រីសាធារណៈ។
អគ្គលេខាធិការគណបក្សភ្លើងទៀន លោក លី សុធារ៉ាយុទ្ធ មានប្រសាសន៍ថា សកម្មជនបក្សប្រឆាំងគឺមានគោលដៅព្រោះពួកគេជា «ប្រជាជន» និងការជួយយ៉ាងសកម្ម និងបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងពិតជាមានការព្រួយបារម្ភអំពីការធ្លាក់ចុះនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។ លោកបន្តថា៖ «យើងស្នើឱ្យមានការស្តារឡើងវិញនូវវប្បធម៌សន្ទនា ក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយកម្ពុជា ក្នុងគោលបំណងបង្រួបបង្រួមជាតិ ផ្សះផ្សាជាតិ និងតស៊ូដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាសង្គម និងជាតិរួមគ្នា»។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាច លោក សុខ ឥសាន មានប្រសាសន៍ថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរអាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិ និងទំនាក់ទំនងនយោបាយបានដោយសេរី ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
យោងតាមប៉ូលិស ការចាប់ខ្លួននាពេលថ្មីៗនេះទាក់ទងនឹងការចោទប្រកាន់ថា៖ «បទល្មើសជាក់ស្តែង» ហើយមិនមានហេតុផលនយោបាយទេ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «វា [សេរីភាព] មិនត្រូវបានកម្រិតដូចដែលពួកគេអះអាងនោះទេ។ ប្រសិនបើវាមែន សមាជិកទាំងអស់នៃគណបក្សកម្លាំងជាតិ មិនអាចធ្វើសកម្មភាពរបស់ខ្លួនបានទេ»។
លោកបានបដិសេធចំពោះការទាមទាររបស់ក្រុមសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សនយោបាយក្នុងការស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដោយលោកបានកត់សម្គាល់ថាប្រទេសកម្ពុជាកំពុង «ដំណើរការដោយរលូន» រួមទាំងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា យល់ថា លំហនយោបាយកម្ពុជាកំពុងចាប់ផ្តើមជួបប្រទះនូវ «លំហនយោបាយកាន់តែតូចចង្អៀតខ្លាំង» ហើយមានការខិតខំប្រឹងប្រែងមិនគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការទាមទារដើម្បីស្តារស្ថានការណ៍ដោយសហគមន៍អន្តរជាតិ ក៏ដូចជារក្សាបាននូវប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ (GSP) និងអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ (EBA)។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «តាមគំនិតខ្ញុំ ខ្ញុំបានឃើញថា គណបក្សកាន់អំណាចមិនបារម្ភពីការបាត់បង់ EBA ទេ»។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ប៉ែន បូណា បានបន្ទរលោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថា កម្ពុជាបានអនុវត្តសេរីភាពពេញលេញនៃការបញ្ចេញមតិ។
លោក បូណា ថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថាអាចជាបញ្ហានៃការទំនាក់ទំនងរវាងសមាគមអាដហុកនិងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ បើគាត់ផ្តល់កិច្ចសហការ ធ្វើអីជូនដំណឹងគេទៅ […] មិនមានការរឹតត្បិតអីទេ»។ លោកបានបន្ថែមថា អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលគួរតែជូនដំណឹងដល់អាជ្ញាធរ និងផ្តល់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អនៅពេលរៀបចំវេទិកាសាធារណៈ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ទូច សុខៈ មិនអាចទាក់ទងសុំការបំភ្លឺបានទេ៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ ADHOC Report: Human Rights, Political Rights Still Restricted Amid Arrests of NPP Members
