ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានចេញសេចក្តីណែនាំ នៅថ្ងៃទី១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ ហាមចែកចាយ តាំងលក់ និងផ្សព្វផ្សាយភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងគ្រប់ប្រភេទ ក្នុងនិងជុំវិញគ្រឹះស្ថានអប់រំសាធារណៈទូទៅ និងឯកជន និងគ្រឹះស្ថានសិក្សាបច្ចេកទេស។
សេចក្តីណែនាំនេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីការអនុវត្តមិនទាន់បានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទាំងស្រុងនូវគោលការណ៍ណែនាំ។
ការហាមប្រាមនេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅព្រឹកថ្ងៃទី១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ បានណែនាំឱ្យក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ចុះពិនិត្យការលក់អាហារសម្រន់នៅតាមសាលារៀន ដើម្បីការពារជំងឺទឹកនោមផ្អែមដល់សិស្សានុសិស្ស។
មួយថ្ងៃមុននេះ ក្នុងពិធីបើកការដ្ឋានសាងសង់ មន្ទីរពេទ្យវិទ្យាសាស្ត្រសុខាភិបាល លោកបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភអំពីអត្រានៃជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជាពិសេសក្នុងចំណោមបុគ្គលដែលមានអាយុពី៣០ទៅ៤០ឆ្នាំ។
លោកបានអំពាវនាវឱ្យក្រសួងទាំងពីរ ពិនិត្យ អប់រំ តាមដាន និងគ្រប់គ្រងការលក់អាហារនៅតាមសាលារៀន ដើម្បីធានាបាននូវសុខុមាលភាពរបស់កុមារតូចៗ។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំបានឃើញក្មេងៗផឹកភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងបីកំប៉ុងក្នុងមួយថ្ងៃ ហើយឪពុកម្តាយឱ្យកូនរបស់ពួកគេផឹកភេសជ្ជៈនេះ ដោយសារតែពួកគេអាណិតពួកគេ ឬកូនរបស់ពួកគេចូលចិត្តផ្អែម»។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «ពេលខ្ញុំទៅកំពង់ភ្លុក ម្ចាស់ទូកអាយុ៦០ឆ្នាំម្នាក់បានផឹកភេសជ្ជៈខារ៉ាបាវ៦កំប៉ុង [ភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង]»។
ស្របតាមបម្រាមនេះ ក្រសួងអប់រំ និងស្ថាប័នអប់រំ ត្រូវតែអនុវត្តយ៉ាងតឹងរ៉ឹងនូវបទប្បញ្ញត្តិស្តីពីសុវត្ថិភាពចំណីអាហារ និងការបរិភោគអាហារដែលមានសុខភាពល្អ។
លើសពីនេះ សេចក្ដីណែនាំរបស់ក្រសួងអប់រំនឹងត្រូវបានបន្ថែមទៅក្នុងបទប្បញ្ញត្តិផ្ទៃក្នុង ឬក្រមសីលធម៌របស់ស្ថាប័នអប់រំ ដើម្បីហាមឃាត់ការទទួលយកការបរិច្ចាគ និងការចែកចាយ ការបង្ហាញ និងការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងគ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងនិងជុំវិញបរិវេណគ្រឹះស្ថានសិក្សា។
ភាគីពាក់ព័ន្ធត្រូវតែត្រួតពិនិត្យការប្រើប្រាស់ ការចែកចាយ និងការដាក់តាំងភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង និងមានវិធានការដោះស្រាយ និងតាមដានស្ថានភាព រួមទាំងការបញ្ចប់កិច្ចសន្យាលក់។
យោងតាម Clinton Health Access Initiative, ជំងឺមិនឆ្លង (NCDs) ដូចជាជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងជំងឺលើសឈាម គឺជាមូលហេតុចម្បងនៃជំងឺ និងមរណភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ តាមពិត NCDs មានប្រមាណ ២៣% នៃការស្លាប់មុនអាយុនៅកម្ពុជា។
នៅដើមខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាបានរកឃើញកុមារជិត៧០០នាក់ដែលមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី១ ដោយសារតែកង្វះអាំងស៊ុយលីននៅក្នុងខ្លួន ឬលំពែងផលិតមិនបានគ្រប់គ្រាន់។ ជំងឺនេះកើតលើកុមារចន្លោះពី ៥ ទៅ ១០ឆ្នាំ ហើយអ្នកជំនាញមិនទាន់ដឹងពីមូលហេតុពិតប្រាកដនៅឡើយទេ។
លោក យ៉ែម សារិន ដែលកូនៗរបស់គាត់ចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាកូលាប ចង់ឱ្យដកចេញភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងពីបរិវេណសាលា ហើយជំនួសដោយជម្រើសអាហារដែលមានសុខភាពល្អ និងមិនមានកែច្នៃ។
លោក សារិន បានលើកឡើងថា៖ «ពួកគេនៅតែផឹកភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងក្នុងកែវតូចៗដោយចង្អុលទៅក្មេងៗដែលកាន់ពែងក្នុងដៃនៅក្នុងសាលា»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សារិន យល់ឃើញថា ការធានាឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនឹងតម្រូវឱ្យមានការខិតខំប្រឹងប្រែងយ៉ាងសំខាន់ពីនាយកសាលា។ លោកបន្តថា៖ «ប្រសិនបើនាយកសាលាចង់ធ្វើការជួបជុំជាមួយឪពុកម្តាយ ឬអ្វីៗបែបនោះ ខ្ញុំសុខចិត្តចូលរួម។ ខ្ញុំចង់និយាយជាមួយគាត់អំពីបញ្ហានេះ»។
កុមារជាច្រើនត្រូវបានរងផលប៉ះពាល់ដោយសារតែការទទួលទានភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង។ លោកសារិនបានបញ្ជាក់ថា៖ «សព្វថ្ងៃនេះ មនុស្សទទួលរងពីជំងឺផ្សេងៗ។ អ្នកខ្លះថែមទាំងមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមទៀតផង»។
ដើម្បីការពារកូនគាត់មិនឱ្យទិញភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង លោក សារិន មិនឱ្យលុយទៅកូនគាត់ទេ ប៉ុន្តែដរាបណាពួកគេនៅតែលក់ក្នុងសាលា កូនរបស់គាត់នឹងរកវិធីទិញភេសជ្ជៈទាំងនោះ។
លោក សារិន បន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំគ្រាន់តែខ្ចប់បបរឲ្យពួកគេ ហើយមិនឲ្យលុយពួកគេទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា ពួកគេនឹងអាចទិញជាមួយមិត្តភ័ក្តិរបស់ពួកគេ ប្រសិនបើភេសជ្ជៈនៅតែលក់ [នៅសាលា]»។
អ្នកស្រី សុខ សុភាព អាណាព្យាបាលមួយរូបទៀត ដែលកូនរបស់គាត់ចូលរៀនដូចគ្នានោះ បានចែករំលែកកង្វល់ស្រដៀងគ្នានេះ។ អ្នកស្រីលើកឡើងថា៖ «អាជីវករខ្លះបើកភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងហើយចាក់ចូលក្នុងកែវតូចៗលក់ក្នុងតម្លៃ៥០០រៀល ដែលធ្វើឲ្យកុមារងាយស្រួលទិញ។ វានឹងល្អជាងប្រសិនបើពួកគេមិនលក់វាទាល់តែសោះ»។
អ្នកស្រី សុភាព សង្ឃឹមថា អាជីវករនឹងលក់ភេសជ្ជៈសុខភាពដែលធ្វើពីផ្លែឈើជំនួសឱ្យភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង។
អ្នកស្រី សុភាព និយាយថា៖ «ភេសជ្ជៈដែលធ្វើឡើងពីផ្លែផាសិន ឬតែក្រូចឆ្មា គឺល្អជាងភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង។ ទោះបីមានជាតិស្ករក៏ដោយ ក៏វាមិនច្រើនដូចភេសជ្ជៈកំប៉ុងដែរ»។
អ្នកស្រី សុភាព ក៏បាននិយាយអំពីទម្លាប់ញ៉ាំអាហាររបស់កូនគាត់ដែរ។ អ្នកស្រីបានឱ្យដឹងថា៖ «ខ្ញុំនឹងអនុញ្ញាតម្ដងម្កាល [ភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង] ប្រសិនបើកូនរបស់ខ្ញុំសុំភេសជ្ជៈទាំងនោះ ប៉ុន្តែមិនរាល់ថ្ងៃទេ។ ប្រសិនបើភេសជ្ជៈទាំងនេះមាននៅសាលា ពួកគេអាចផឹកវាជារៀងរាល់ថ្ងៃដោយខ្ញុំមិនដឹង»។
ដូច្នេះ ការហាមប្រាមដោយក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា លើការលក់ និងការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មភេសជ្ជៈមានជាតិស្ករនៅក្នុងសាលារដ្ឋ គឺជាជំហានវិជ្ជមានមួយ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា៖ «ទោះបីជាមិនទាន់ជោគជ័យច្រើនក៏ដោយ តែវាធ្វើឲ្យអាណាព្យាបាលធូរចិត្តខ្លះ»។
អ្នកស្រី ឡេង ស្រីអូន គ្រូបង្រៀននៅសាលាបឋមសិក្សាសុខសាន្ត ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ បានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ថា ការណែនាំរបស់ក្រសួងជារឿងល្អ ព្រោះវាជាការអប់រំ និងការពារកុមារកុំឱ្យទទួលទានភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង។ លើសពីនេះ ភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតក៏ត្រូវចូលរួមទប់ស្កាត់ អប់រំ ផ្សព្វផ្សាយ និងអនុវត្តផងដែរ។
អ្នកស្រីក៏បានសង្កេតឃើញថា ក្មេងៗងាយនឹងអូសទាញ និងមិនយល់ពីផលប៉ះពាល់នៃភេសជ្ជៈទាំងនេះ ដោយកត់សម្គាល់ថាមានការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងទូលំទូលាយអំពីភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងដែលមានជាតិផ្អែម និងរសជាតិថ្មីនៅលើទីផ្សារ។ វាជាហេតុផលមួយដែលធ្វើឱ្យកុមារងាយនឹងទិញវា។
អ្នកស្រីលើកឡើងថា៖ «នៅពេលដែលកុមារផឹកភេសជ្ជៈផ្អែមច្រើន វានឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សុខភាពរបស់ពួកគេ និងបណ្តាលឱ្យមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ឬបញ្ហាផ្សេងៗទៀត ព្រោះវាផ្ទុកជាតិស្ករ។ មនុស្សជាច្រើនអាចមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម»។
នៅក្នុងសាលាដែលអ្នកស្រីបង្រៀន មិនមានអ្នកលក់ភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងទេ ព្រោះមានការរឹតបន្តឹង ហើយសិស្សត្រូវបានណែនាំមិនឲ្យផឹកភេសជ្ជៈផ្អែម ហើយត្រូវផឹកទឹកឱ្យបានច្រើន។ អ្នកស្រី ស្រីអូន សង្ឃឹមថា ការហាមប្រាមរបស់រដ្ឋាភិបាលមានរយៈពេលយូរ។ អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «សូមចាត់វិធានការតឹងរ៉ឹង ហើយកុំផ្សព្វផ្សាយភេសជ្ជៈកំប៉ុង»។
ជាមួយគ្នានេះ អ្នកស្រី បូយ ចាន់នី គ្រូបង្រៀននៅសាលាបឋមសិក្សាសូរិយា ក្រុងប៉ោយប៉ែត យល់ឃើញថា វិធានការរបស់ក្រសួងគឺល្អក្នុងការរឹតបន្តឹងអ្នកលក់នៅក្នុងសាលារៀន និងគិតគូរពីសុខភាពសិស្សដែលមិនដឹងពីបញ្ហាប្រឈមសុខភាពនាពេលអនាគត។
អ្នកស្រី ចាន់នី លើកឡើងថា៖ «ខ្ញុំចង់ឱ្យក្រសួង និងអ្នកពាក់ព័ន្ធជំរុញសាលារៀនកុំឱ្យលក់ភេសជ្ជៈទាំងនេះ ព្រោះអ្នកលក់នៅតែលក់វានៅជុំវិញបរិវេណសាលា»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា សម្រាប់សាលារៀនដែលអ្នកស្រីបង្រៀន នាយកសាលាបានណែនាំយ៉ាងតឹងរ៉ឹងចំពោះអាជីវករមិនឲ្យលក់ភេសជ្ជៈដែលមានជាតិស្ករខ្ពស់នៅក្នុងបរិវេណសាលា ប៉ុន្តែពួកគេនៅតែបន្តធ្វើដូច្នេះ។ ដូច្នេះហើយ គ្រូត្រូវប្រាប់សិស្សឱ្យឈប់ទទួលទានភេសជ្ជៈទាំងនោះ។
អ្នកស្រី ចាន់នី បន្ថែមថា៖ «យើងណែនាំពួកគេកុំឲ្យញ៉ាំអាហារណាដែលប៉ះពាល់ដល់សុខភាព។ ចំណែកអាជីវករនៅតែលក់បន្ត ទោះធ្លាប់ហៅមកពិភាក្សាក៏ដោយ»។
លោកស្រី ឃួន វិច្ឆិកា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា មិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងការហៅទូរសព្ទក៏ដូចជាសំណួរតាមតេឡេក្រាមទេ។
លោក កុយ វ៉ាន់នី រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសុខាភិបាល បានប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ថា ក្រសួងសុខាភិបាលបានសហការជាមួយក្រសួងអប់រំ ដើម្បីធ្វើការតស៊ូមតិដល់សាធារណជនអំពីការគំរាមកំហែងនៃជំងឺមិនឆ្លង។ ក្រៅពីផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាលដល់មន្ទីរអប់រំនៅតាមបណ្តាខេត្ត ក៏ចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការសុខភាពសាធារណៈ ដើម្បីក្រើនរំលឹកប្រជាពលរដ្ឋឱ្យទទួលទានអាហារដែលមានសុខភាពល្អ។
លោក វ៉ាន់នី មានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងបានធ្វើជាច្រើនជាមួយនឹង MoEYS។ យើងក៏ចេញការដាស់តឿនដល់សាធារណជន រួមទាំងគ្រូបង្រៀនឲ្យណែនាំសិស្ស [អំពីហានិភ័យនៃទម្លាប់ញ៉ាំអាហារមិនមានសុខភាព]»។ នៅពេលដែលអាហារដែលហូបអាហារដែលមានកា
ឡូរីខ្ពស់ មនុស្សអាចងាយនឹងកើតជំងឺ NCDs ដូចជាជំងឺទឹកនោមផ្អែម មហារីក និងជំងឺលើសទម្ងន់។ ដូច្នេះហើយ មូលហេតុដែលគួរចៀសវាងដូចជាភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំង និងភេសជ្ជៈដែលជាតិផ្អែម។
លោកបន្តថា៖ «ប្រជាជនរបស់យើងញ៉ាំអាហារដែលមានកាឡូរីច្រើន។ ដរាបណាកាឡូរីខ្ពស់ចូលក្នុងរាងកាយ ជាតិស្ករក៏ដូចគ្នាដែរ។មនុស្សមានទំនោរចង់ញ៉ាំអាហារផ្អែមដូចជាភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងដែលមានសារធាតុដែលបង្កើនកម្រិតជាតិស្ករក្នុងរាងកាយដែលធ្វើឱ្យធាត់ លើសឈាម មហារីក និងទឹកនោមផ្អែម»។
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជំងឺមិនឆ្លងមានប្រមាណ ៦៤ភាគរយនៃការស្លាប់ ហើយអ្នកដែលមានអាយុពី៣០ដល់៧០ឆ្នាំ មានឱកាស ២៣ភាគរយនៃការស្លាប់ដោយសារជំងឺNCDsមួយមុខក្នុងចំណោមជំងឺឆ្លង៤ប្រភេទ។ ដើម្បីបង្រួបបង្រួម និងលើកកម្ពស់កម្មវិធី NCD ឆ្លងតាមភ្នាក់ងារបច្ចុប្បន្ន ការស្រាវជ្រាវបានផ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យបង្កើតយន្តការសម្របសម្រួល NCD ពហុវិស័យថ្នាក់ជាតិ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ លោក យង់ គិមអេង ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាជនដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព មានប្រសាសន៍ថា គោលការណ៍ណែនាំរបស់ក្រសួង គឺមានគោលដៅទប់ស្កាត់ការទទួលទានភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងដែលអាចបង្កជាជំងឺទឹកនោមផ្អែម។
ដូច្នេះការធានាប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្តវិធានការ និងការហាមឃាត់នៅតាមសាលានៅទូទាំងប្រទេសគឺជាការចាំបាច់។ ជាមួយគ្នានេះ ក្រសួងអប់រំ និងក្រសួងសុខាភិបាល គួរផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈអំពីបញ្ហាប្រឈម និងផលលំបាកនៃការប្រើប្រាស់ភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងលើសកម្រិត។
លោកថ្លែងថា៖ «ក្រសួងគួរចាត់វិធានការតឹងរ៉ឹងចំពោះអ្នកដែលល្មើសនឹងគោលការណ៍ណែនាំ។ វាមិនអាចមានប្រសិទ្ធភាពទេប្រសិនបើគ្មានការចូលរួមយ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងការអនុវត្តនោះ»។
លោកបន្តថា ក្រុមហ៊ុនភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងគួរតែជៀសវាងពីការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មដែលកេងប្រវ័ញ្ចអ្នកប្រើប្រាស់ដោយការចែកចាយភេសជ្ជៈដោយឥតគិតថ្លៃដើម្បីផ្សព្វផ្សាយផលិតផលរបស់ពួកគេ។ អតិថិជនមិនគិតពីបញ្ហាសុខភាពទេ ពេលមានការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មហួសហេតុ។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «វាជាការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មដ៏ទាក់ទាញមួយ ហើយមនុស្សទទួលយកវា ដូច្នេះវាមិនមែនជាកម្មវិធីសប្បុរសធម៌ទេ បើទោះបីជាពួកគេផ្សព្វផ្សាយក្រោមរូបភាពនៃមនុស្សជាតិក៏ដោយ»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ MoEYS Bans Sale and Advertisement of Energy and Sweetened Drinks In and Around Schools
