ទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចកួយនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង ស្ទើរតែជារៀងរាល់ព្រឹកព្រលឹម ពួកគេតែងតែនាំគ្នាធ្វើដំណើរចូលព្រៃសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ ដើម្បីរកអនុផលព្រៃឈើ ត្រី និងដងជ័រទឹក ដែលជាប្រភពប្រាក់ចំណូលយ៉ាងសំខាន់។ ប៉ុន្តែនៅរយៈពេលជាង១ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ក្រោយពីមន្ត្រីបរិស្ថានប្តឹងចោទប្រកាន់ ប្រធានសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍ភ្នំជម្រកសត្វដាក់ពន្ធនាគារ គឺលោក ម៉ឹង រដ្ឋា ពីបទកាប់រុករាន ឈូសឆាយដីព្រៃយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន ដែលធ្វើឱ្យអ្នកភូមិភ័យខ្លាចមិនហ៊ានចូលទៅអាស្រ័យផលព្រៃឈើដូចមុនឡើយ។
ប្រការនេះ ជាដើមចមបណ្តាលឱ្យពលរដ្ឋជាង ៤០០គ្រួសារ ជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ រស់នៅក្នុងភូមិឆ្វាំង និងភូមិប្រឡាយខ្លុង (ឧបសម្ព័ន្ធភូមិឆ្វាំង) ក្នុងឃុំសំអាង ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ បាត់បង់ការងារ និងខ្លះទៀតធ្វើចំណាកស្រុក បន្ទាប់ពីសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍ភ្នំជម្រកសត្វផ្អាកដំណើរការ។
អ្នកភូមិខ្លះមានអារម្មណ៍តានតឹងក្នុងចិត្ត និងភ័យខ្លាចមិនហ៊ានចូលទៅអាស្រ័យផលព្រៃឈើ ព្រោះខ្លាចមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន ប្តឹងទៅតុលាការ។
សមាជិកសហគមន៍មួយចំនួនកំពុងពិភាក្សាគ្នា រកមធ្យោបាយចងក្រងសហគមន៍ឡើងវិញ ក្រែងលោនៅសល់ដីព្រៃខ្លះនៅតាមចង្កេះភ្នំ និងតាមតំបន់ជើងភ្នំ ខណៈបច្ចុប្បន្នសកម្មភាពអារឈើខុសច្បាប់នៅតែកើតមានជាបន្តបន្ទាប់។
កំពុងអង្គុយក្រោមផ្ទះទឹកមុខក្រៀមក្រំ សម្បុរខ្មៅស្រអែម ជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ វ័យ៤២ឆ្នាំ គឺអ្នកស្រី រត្ន សារឿន បានប្រាប់ សារព័ត៌ខេមបូចា នៅថ្ងៃទី១៩ ខែតុលាថា បច្ចុប្បន្នលោកស្រីមិនហ៊ានចូលទៅអាស្រ័យផល ព្រៃសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វដូចមុនឡើយ ព្រោះខ្លាចមន្ត្រីបរិស្ថានគំរាមកំហែង។ អ្នកស្រីឱ្យដឹងទៀតថា ជាង១ឆ្នាំមកហើយ ដែលលោកស្រីខកខានមិនហ៊ានចូលព្រៃ ធ្វើឱ្យអ្នកស្រីបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលហើយពេលនេះអ្នកស្រី ដើរស៊ីឈ្នួលធ្វើចម្ការឱ្យគេ នៅតំបន់ឆ្ងាយៗ។
លោកស្រីបានបន្តថា កន្លងទៅព្រៃសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ សម្បូរដើមឈើធំៗ ប្រភពត្រីសាច់ ផ្តល់ប្រាក់ចំណូល និងការងារឱ្យពលរដ្ឋជាង ៤០០គ្រួសារ តែបច្ចុប្បន្ន តំបន់អភិរក្សទាំងនេះកំពុងរងការកាប់ឈើមានតម្លៃ ការទន្ទ្រានដីព្រៃធ្វើចម្ការ។
លោកស្រី រត្ន សារឿន បានបញ្ជាក់៖ «ចោះច្បោះជ័រអីហ្នឹងណា ដងជ័រទឹក កាលសម្បូរព្រៃដើររកក៏បានហូប ដងជ័រក៏បានលុយចាយ។ ដល់ឥលូវវាខ្វះគ្រប់សព្វហ្នឹងណា។ យើងរកអីក៏មិនបាន មិនបាន ! ក្រយ៉ាងខ្ញុំទៅរកអីហ្នឹង រកតែជ្រក់គ្មានផង កំពុងរស់នៅជាមួយបងប្អូន។ រាល់ថ្ងៃខ្វះគ្រប់សព្វដល់ខ្វះអ៊ីចឹង ខ្ញុំរកអីមិនកើតទេ។ កាលមុន៣ទៅ៤ [ឬ] ៥ថ្ងៃ បានលុយចាយ ដល់សព្វថ្ងៃ រកអីហ្នឹងបាន»។
សាលាដំបូងខេត្តស្ទឹងត្រែងនៅថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនាឆ្នាំ២០២៤ បានសម្រេចបញ្ជូនប្រធានសហគមន៍ការពារព្រៃឈើ និងជាប្រធានអេកូទេសចរណ៍ភ្នំជម្រកសត្វ គឺលោក ម៉ឹង រដ្ឋា ទៅឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារខេត្តស្ទឹងត្រែង ដោយចោទប្រកាន់ពីបទ «កាប់រុករាន ឈូសឆាយដីព្រៃយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន» ផ្អែកតាមបណ្តឹងរបស់មន្ត្រីបរិស្ថាន។ ក្នុងសំណុំរឿងនេះ ក៏មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងមនុស្ស ៣នាក់ផ្សេងទៀត រួមមាន លោក វង្ស កែន អនុប្រធានគណៈកម្មការសហគមន៍ និងលោក ខែន ជាន សមាជិកសហគមន៍ ព្រមទាំងសកម្មជនការងារបរិស្ថានម្នាក់ទៀតគឺ លោក អ៊ុក ម៉ៅ។
ការប្តឹងផ្តល់នេះធ្វើឡើង ក្រោយពីក្រុមសហគមន៍ទាំងនេះជំទាស់នឹងអាជ្ញាធរផ្តល់ប្លង់កម្មសិទ្ធិឱ្យពលរដ្ឋ ១០គ្រួសារ ដើម្បីធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន ប៉ះចំព្រៃសហគមន៍ទំហំជាង ៣ពាន់ហិកតា ប៉ះពាល់តំបន់អេកូទេសចរណ៍ធម្មជាតិ ដែលជាប្រភពសេដ្ឋកិច្ចធម្មជាតិរបស់សហគមន៍។
ផ្អែកតាមផែនទីកំណត់ដោយក្រសួងកសិកម្មនិងបិទផ្សាយលើផ្លូវសាធារណៈ សហគមន៍ព្រៃឈើភ្នំជម្រកសត្វមានផ្ទៃដីជាង ៤ពាន់ហិកតា (៤១៥៣)។ សហគមន៍នេះ ទទួលស្គាល់ដោយក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧។ រីឯសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍ ក៏ជាផ្នែកមួយនៃសហគមន៍ព្រៃឈើភ្នំជម្រកសត្វ ស្ថិតនៅក្នុងភូមិឆ្វាំង ឃុំសំអាង ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់។ តំបន់អភិរក្សនោះស្ថិតនៅទិសខាងជើង ឆ្ងាយពីទីរួមខេត្តស្ទឹងត្រែងជាង ៤០គីឡូម៉ែត្រ។
អ្នកយកព័ត៌មានខេមបូចា បានធ្វើដំណើរដល់តំបន់អភិរក្សនេះ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែតុលា ប្រទះឃើញដើមឈើធំៗត្រូវបានគេកាប់ផ្តួល និងមានសំឡេងរណាយន្តទ្រហឹងពេញព្រៃ នៅកៀកនឹងទីស្នាក់ការដែនជម្រកសត្វព្រៃឆែប-ព្រះរកា ខេត្តស្ទឹងត្រែង។ ផ្នែកខ្លះក្នុងតំបន់នោះមានសំណង់រឹងទើបសាងសង់ និងមានផ្ទះចាំចម្ការរបស់ពលរដ្ឋចំណូលស្រុក។
រីឯទីស្នាក់ការសហគមន៍ ជណ្តើរឡើងភ្នំ កញ្ចុះទទួលភ្ញៀវ បន្ទប់ទឹក និងកន្លែងបម្រើសេវាកម្មភ្ញៀវទេសចរជាច្រើនទៀតដែលអ្នកភូមិសាមគ្គីសន្សំលុយសាងសង់ និងរួមគ្នាធ្វើដោយស្ម័គ្រចិត្ត ក៏ត្រូវបានបិទ ស្មៅដុះជុំជិត ទុកចោលជាច្រើនខែមកហើយ។ ការផ្អាកដំណើរការសហគមន៍ទេសចរណ៍នេះ ធ្វើឱ្យបទល្មើសព្រៃឈើបន្តកើនឡើងខ្លាំង ប៉ះពាល់ដល់សម្រស់ធម្មជាតិទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍។
ប្រជាសហគមន៍ ៣នាក់ទៀត ដែលធ្វើដំណើរដល់ទីតាំងនោះ គឺលោក វង្ស កែន , លោក កាន់ ទេព និងលោក អ៊ុក ម៉ៅ ស្តាយស្រណោះពេលប្រទះឃើញដើមឈើធំៗ នៅជុំវិញតំបន់នោះនៅតែបន្តកាប់រំលំធ្វើអាជីវកម្ម។ រីឯព្រៃក្នុងតំបន់ខ្លះទៀត ដែលធ្លាប់តែសម្បូរដើមឈើតាមជើងភ្នំ និងចង្កេះភ្នំឈ្ងោក បានក្លាយជាដីចម្ការមានដំណាំកសិកម្មអស់មួយផ្នែកធំ។ តំបន់ខ្លះទៀតមានផ្ទះចាំចម្ការមួយៗ ដែលភាគច្រើនជារបស់ពលរដ្ឋចំណូលស្រុកមកពីខេត្តឆ្ងាយៗ ហើយដើមឈើផលិតជ័រទឹករាប់ពាន់ដើម ដែលជនជាតិដើមភាគតិចកួយ តែងតែដងជ័រទឹកលក់ បានបាត់បង់ទាំងស្រុង។
សមាជិកសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ និងជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយម្នាក់ទៀត គឺលោក កាន់ ទេព បានឱ្យដឹងថា អ្នកភូមិជាង ៤០០គ្រួសារ មិនហ៊ានចូលព្រៃជាង ១ឆ្នាំមកហើយ។ ប្រការនេះធ្វើឱ្យអ្នកភូមិជួបការលំបាក គ្មានការងារធ្វើ ដោយសារបាត់បង់ប្រភពចំណូល។
លោក កាន់ ទេព បានបន្តថា ព្រៃអភិរក្សក្នុងតំបន់នោះ មានភាពមិនប្រក្រតីច្រើន និងមានគំនាបពីសំណាក់មន្ត្រីបរិស្ថាន ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋភ័យខ្លាច ក្នុងការចេញចូលតំបន់នោះ។
លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា មន្ត្រីបរិស្ថានព្យាយាមប្តឹងផ្តល់គណៈកម្មការសហគមន៍ ដើម្បីគំរាមបំបាក់ទឹកចិត្តពួកគាត់មិនឱ្យពាក់ព័ន្ធនឹងព្រៃអភិរក្សនេះ។ លោកបារម្ភថា ការពន្យារពេលមិនបង្កើតសហគមន៍ទេសចរណ៍ឡើងវិញ នឹងធ្វើឱ្យព្រៃឈើថយចុះកាន់តែច្រើន សូម្បីតែភ្នំធម្មជាតិច្រើនកន្លែងក៏ប៉ះពាល់ដែរ។
លោក កាន់ ទេព បន្ថែមថា៖ «បាត់បង់ព្រៃវាប៉ះពាល់ច្រើន តាំងពីសត្វព្រៃ សូម្បីខ្ញុំជាជនជាតិដើមភាគតិចមួយចំនួនចង់មករកបន្លែបង្ការក៏ពិបាកដែរ។ អ៊ីចឹងវានៅក្នុងគំនាបរបស់មន្ត្រីបរិស្ថាន។ អ៊ីចឹងយើងមិនអាចចូលទៅព្រៃបានទេ គេហាមឃាត់។ ទី២ បើពួកខ្ញុំចង់ទៅរកត្រីខ្យង និងរកអុសក៏ពិបាកដែរ»។
ចំណែកអនុប្រធានសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ លោក វង្ស កែន បានលើកឡើងថា ពេលព្រៃសហគមន៍គេយកស្ទើរទាំងអស់ដូច្នេះ ពលរដ្ឋមានសង្ឃឹមអ្វីទៀត គឺមានតែចំណាកស្រុក និងធ្វើការរោងចក្រ។ លោកបន្តថា ព្រៃសហគមន៍ទំហំ៤ពាន់ហិកតាជាង អាចនឹងជួយរំដោះទុក្ខអ្នកក្រីក្រ ដែលរំពឹងលើអនុផលព្រៃឈើរួមមាន ត្រីសាច់ និងក្តាមខ្យងក្នុងព្រៃសហគមន៍។ លោកបន្តថា ការបង្កើតសហគមន៍ ដើម្បីស្វែងរកថវិកា ការពារព្រៃ ហើយផ្តល់ប្រាក់ចំណូលក្នុងសហគមន៍មូលដ្ឋាន។
លោក វង្ស កែន ស្នើឱ្យអាជ្ញាធររៀបចំគណៈកម្មការសហគមន៍ឡើងវិញ ដើម្បីការពារព្រៃ ដែលនៅសេសសល់ ខណៈមួយរយៈកាលចុងក្រោយនេះ សកម្មភាពទន្ទ្រានដីព្រៃសហគមន៍យកកម្មសិទ្ធិបន្តកើនមានច្រើន ស្របពេលដែលគ្មានវត្តមានគណៈកម្មការសហគមន៍ប្រចាំការ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា មកទល់ពេលនេះ ប្រធានសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ និងជាប្រធានគណៈកម្មការអេកូទេសចរណ៍ លោក ម៉ឹង រដ្ឋា កំពុងជាប់ពន្ធនាគារជាងមួយឆ្នាំមកហើយ ហើយលោកក៏កំពុងជាប់បណ្តឹងនៅតុលាការនៅឡើយ។
លោកបន្តទៀតថា អាជ្ញាធរឆ្វៀលដីព្រៃអភិរក្សនេះផ្តល់ជាសកម្មសិទ្ធិឯកជន ទំហំជាង ៣ពាន់ហិកតាឱ្យអ្នកស្រី កែកុល សោភា តំណាងពលរដ្ឋ ១០គ្រួសារ ធ្វើឱ្យព្រៃអភិរក្សនេះរួមតួច ហើយសហគមន៍ខ្លះទៀតមិនទទួលបានព័ត៌មាន ពីការឆ្វៀលដីទាំងនេះទេ។
លោក វង្ស កែន បន្ថែមថា៖ «គេធ្វើអាជីវកម្មឈើ បើឈើកាប់រាល ជន្លង់ម្រេចកាប់តាំងពីអុសអង្កន់ ប៉ុនករជើង និងភ្លៅ កាប់បំបោលខ្ទេចខ្ទីអស់បាត់ហើយ។ មន្ត្រីបរិស្ថានចោទប្រកាន់លោកថា កាប់រុករានព្រៃ យកធ្វើកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន តែមួយម៉ែត្រការ៉េក៏ខ្ញុំមិនមានទេ ឈើមួយម៉ែត្រក៏ខ្ញុំអត់មានដែរ មានតែការពារព្រៃ ដល់អ្នកកាប់ឈើ និងឈូសឆាយពិតប្រាកដបែរជាមិនប្តឹង ប្តឹងពួកខ្ញុំអ្នកការពារវិញ»។
កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ មានស្ត្រីម្នាក់ ដែលអះអាងថា ជាតំណាងពលរដ្ឋ ១០គ្រួសារ រស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ ឈ្មោះ កែកុល សោភា ជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនថ្មម៉ាប លឹម វត្តី បានស្នើសុំអភិបាលខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ស្វាយ សំអ៊ាង ឈូសឆាយកាយក្រវាត់ព្រំដី និងបោះបង្គោលព្រំលើផ្ទៃដីជាង ៣ពាន់ហិកតា (៣០៦៤)ដើម្បីចុះបញ្ជីដីធ្វើជាកម្មសិទ្ធិឯកជន។ តំបន់នោះស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន ក្នុងភូមិឆ្វាំង ឃុំសំអាង ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់។
យោងតាមលិខិតចុះហត្ថលេខាដោយអតីតអភិបាលខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ស្វាយ សំអ៊ាង ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ បានឯកភាពព្រមតាមសំណើរបស់អ្នកស្រី កែកុល សោភា ដែលស្នើសុំចុះបញ្ជីដីកម្មសិទ្ធិឯកជនជាង ៣ពាន់ហិកតា(៣០៦៤) ខណៈដែលសហគមន៍អះអាងថា តំបន់នោះប៉ះចំព្រៃសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ។ ខ្លឹមសារលិខិតបង្ហាញថា ដីជាង ៣ពាន់ហិកតានេះពួកគេបានទិញពីពលរដ្ឋដែលកាន់កាប់ អាស្រ័យផលតាំងពីឆ្នាំ២០១២ ដែលមានផ្ទៃដី ៣០៦៤ហិកតា ស្ថិតក្នុងភូមិឆ្វាំង ឃុំសំអាង ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខេត្តស្ទឹងត្រែង។
ឆ្លើយតបនឹងលិខិតនេះ អនុប្រធានគណៈកម្មការសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ លោក វង្ស កែន ច្រានចោលចំពោះលិខិតនេះ ដោយលើកហេតុផលថា ជារឿងមិនពិត និងភូតកុហក។ លោកបន្តថា ដីក្នុងតំបន់នោះ ដែលអ្នកស្រី កែកុល សោភា ស្នើសុំចុះបញ្ជីដីកម្មសិទ្ធិឯកជន ទំហំជាង ៣ពាន់ហិកតា គឺជាដីព្រៃសុទ្ធ ស្ថិតក្នុងដែនអភិរក្សរបស់សហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ ពុំមែនជាកម្មសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋណាមួយឡើយ។
លោក វង្ស កែន បានបន្ថែមថា៖«រឿងហ្នឹង[អ្នកស្រី សោភា]កុហកគេទេ មានដីពលរដ្ឋអីណា ដីព្រៃសុទ្ធហ្នឹង។ ដល់បង្កើតសហគមន៍បានប៉ុន្មានឆ្នាំទេ បានគេស្នើសុំ សហគមន៍បង្កើតមុនយូរណាស់ [អ្នកស្រី សោភា]កុហកក្លែងឯកសារ ដើម្បី[អ្នកស្រី]ចង់បានជាកម្មសិទ្ធិរបស់[ក្រុមអ្នកស្រី]»។
សារព័ត៌មានខេមបូចា មិនទាន់អាចទាក់ទងសុំការបំភ្លឺជុំវិញរឿងនេះ ពីអ្នកស្រី កែកុល សោភា តំណាងពលរដ្ឋ១០គ្រួសារ និងជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន លឹមវត្តី បាននៅឡើយទេនៅថ្ងៃទី ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១៧ ដល់២៤ ខែតុលា។
ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ស្រេង ជាហេង ប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា យ៉ាងខ្លីថា កិច្ចការនេះមន្ត្រីជំនាញអនុវត្តតាមនីតិវិធី ស្របតាមលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិទាំងអស់។
ចំពោះសំណួររបស់អ្នកសារព័ត៌មានខេមបូចាថា ការឆ្វៀលដីព្រៃជាកម្មសិទ្ធិឯកជន ឱ្យអ្នកស្រី កែកុល សោភា មានប៉ះចំដែនជម្រកសត្វព្រៃឆែប-ព្រះរកាដែរទេ? លោកប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានរូបនេះ នៅមិនទាន់បកស្រាយលម្អិតនៅឡើយទេ ដោយលោកថា ជាប់រវល់ប្រជុំ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «ការងារនេះទាល់តែចួបគ្នាបាននិយាយបាន ខ្ញុំជាប់ប្រជុំមិនអាចនិយាយតាមហ្នឹងបានទេ បាទ អរគុណ»។
ចំណែកប្រធានមន្ទីរកសិកម្ម លោក ទុំ នីរ៉ូ បានប្រាប់តាមបណ្តាញសង្គមតេឡេក្រាមថា យោងតាមអនុក្រឹត្យស្តីពីការបង្កើតដែនជម្រកសត្វព្រៃឆែប-ព្រះរកា លេខ ១៧៤ កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ តំបន់អភិរក្សនេះគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសហគមន៍ព្រៃឈើជាង ៩០ភាគរយ។
លោកបន្តថា បច្ចុប្បន្នផ្ទៃដីរបស់សហគមន៍មានខ្ទង់ ២០០ហិកតាប៉ុណ្ណោះដែលជាផ្ទៃដីស្ថិតនៅក្រៅដែនជម្រកសត្វព្រៃឆែប-ព្រះរការ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់មន្ទីរកសិកម្ម។
លោក ទុំ នីរ៉ូ បានថ្លែងថា៖ «មិនទាន់បានកំណត់ព្រំដីសហគមន៍ឡើងវិញនៅឡើយទេ។ មន្ត្រីជំនាញព្រៃឈើនឹងចុះធ្វើនាពេលខាងមុខ»។
ចំណែក មេភូមិឆ្វាំង ឃុំសំអាង លោក រស់ សឿន បានឱ្យដឹងថា ការបង្កើតសហគមន៍ឡើងវិញ អាស្រ័យលើពលរដ្ឋចូលរួមផ្ទាល់ ហើយលោកក៏គាំទ្រដែរ។ លោកបន្តថា ពលរដ្ឋក្នុងភូមិឆ្វាំងសរុបជាង ៩០០គ្រួសារ ក្នុងនោះមានជនជាតិដើមភាគតិចកួយជាង ៤០០គ្រួសារ។
លោក រស់ សឿន៖ «មិនដឹងជាថាយ៉ាងណាទេរឿងហ្នឹង បើគេបង្កើតពិបាកអី ឱ្យតែបងប្អូនគេចូលរួមតើ សម្រាប់បុគ្គលខ្ញុំម្នាក់ធ្វើ ធ្វើអី។ បើរៀបសហគមន៍ ពលរដ្ឋអាចទទួលបានការងារធ្វើខ្លះៗ និងកាត់បន្ថយចំណាកស្រុក»។
ដោយឡែក លោក វង្ស កែន បានបន្តទៀតថា កន្លងទៅសហគមន៍នេះ មានសមាជិកចូលរួមចំនួនជាង ៤០០គ្រួសារ ដោយក្នុងនោះមានគណៈកម្មការចំនួន១១នាក់។ លោកបន្ថែមថា ការបាត់បង់ព្រៃនឹងធ្វើឱ្យពលរដ្ឋធ្វើចំណាកស្រុកកាន់តែច្រើន ហើយពលរដ្ឋខ្លះទៀតស្វែងរកការងារនៅតំបន់ឆ្ងាយៗដូចជាធ្វើការរោងចក្រជាដើម។
លោកបានលើកឡើងថា ការបង្កើតសហគមន៍ទេសចរណ៍ដើម្បីស្វែងរកថវិកា ទិញសាំង និងសម្ភារៈដើរល្បាតការពារព្រៃ ព្រមទាំងជួយបង្កើតប្រាក់ចំណូលក្នុងសហគមន៍។
លោក វង្ស កែន បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖ «ដល់គេយកដីព្រៃអស់យើងបានអីទីសង្ឃឹម មានតែចំណាកស្រុក។ អ្នកខ្វះខំសង្ឃឹមព្រៃដើម្បីអាស្រ័យផល អនុផលព្រៃឈើ ត្រីសាច់ ចាប់ក្តាមខ្យង នៅតែក្រនៅឡើយ។ សហគមន៍នេះ បង្កើតឡើងមុនសហគមន៍ព្រៃឈើ ដល់ចុងក្រោយមក បង្កើតថែមសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍»។
មេឃុំសំអាង លោក គាំ សារាំ ប្រាប់ សារព័ត៌មានខេមបូចា ដោយផ្ទាល់ថា កន្លងមកដីព្រៃសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ មានទំហំ ៤ពាន់ហិកតាជាង(៤១១៥) ក៏ប៉ុន្តែក្រោយមក ការបែងចែក គឺមិនទាន់ដាច់ស្រេចទេ ហើ់យលោកក៏មិនដឹងរឿងនេះច្បាស់ទេ។ លោកក៏មិនជំទាស់ក្នុងការរៀបចំសហគមន៍ឡើងវិញដែរ ប្រសិនបើមានច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ និងមានកិច្ចសហការជាមួយមន្ទីរទេសចរណ៍។
លោក គាំ សារាំ បានថ្លែងថា៖ «អាហ្នឹងគឺឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋគេចង់បាន ឱ្យតែពលរដ្ឋចង់បង្កើតមានស្អី បង្កើតក៏បង្កើតទៅមានអី ឱ្យសំខាន់ច្បាប់ពីលើឱ្យច្បាស់លាស់។ សំខាន់បែងចែកតំបន់ទេសចរណ៍និងកន្លែងបរិស្ថាន»។
ចំណែកប្រធានមន្ទីរទេសចរណ៍ខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក អ៊ន់ ប៉ោសឿន បានលើកឡើងតាមតេឡេក្រាមថា (Telegram) សហគមន៍អេកូទេសចរណ៍ភ្នំជម្រកសត្វ ក្រុមការងារលោកបានចុះសិក្សារួចមកហើយ និងបានប្រជុំជាមួយអាជ្ញាធរឃុំរួចហើយ ហើយលោកបានសុំការអនុញ្ញាតសុំគោលការណ៍ពីលោកអភិបាលខេត្តដែរ ក្នុងបំណងរៀបចំដំណើរការសហគមន៍ឡើងវិញ។
លោកបញ្ជាក់ថា សហគមន៍ផ្អាកសកម្មភាពមួយរយៈ ព្រោះតែគ្មានវត្តមានប្រធានសហគមន៍។
លោកបន្ថែមថា តំបន់នោះត្រូវរៀបចំគោលបំណងច្បាស់លាស់ គ្រប់គ្រងអ្វីដែលមានស្រាប់ដែលអាចប្រើប្រាស់បាន។
លោក ប៉ោសឿន បានថ្លែងថា៖ «អ្វីសំខាន់ខ្ញុំចង់គ្រប់គ្រងលើផ្ទៃដី ដែលសហគមន៍កំពុងដំណើរការ បឋមសិន ផ្ទៃដីជុំវិញតំបន់ភ្នំជម្រកសត្វ បានយើងអាចអ្វីសេវាកម្មបាន ផ្សាភ្ជាប់ព្រៃសហគមន៍។ បាទគឺយើងត្រៀមរៀបចំការរងារហ្នឹងឡើងវិញដែរ បាទ»។
អភិបាលខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក សរ សុពុត្រា ជំរុញឱ្យ អ្នកយកព័ត៌មានខេមបូចា សួរអ្នកនាំពាក្យ ព្រោះលោកកំពុងប្រជុំ។
អភិបាលរងខេត្ត និងជាអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋបាលខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ម៉ែន គុង មានប្រសាសន៍ថា អាជ្ញាធរខេត្តគាំទ្រសហគមន៍ ដែលចង់អភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍ព្រៃឈើ ក៏ប៉ុន្តែបំណងនេះមិនត្រូវឱ្យមានទំនាស់វិវាទលើដីធ្លីឯកជន ឬក៏ដីតំបន់ការពារនោះទេ។ ចំណែកដីកម្មសិទ្ធិឯកជនរបស់ពលរដ្ឋ ១០គ្រួសាររស់នៅរាជធានីភ្នំពេញមានទំហំជាង ៣ពាន់ហិកតា អាជ្ញាធរបានកាត់ឆ្វៀលចេញរួចហើយ ដោយមានអនុប្រយោគរួចហើយដែរ។
លោក ម៉ែន គុង៖ «ពីមុនគាត់លើកស្លាក តែមិនទាន់មានលិខិតអនុញ្ញាតជាផ្លូវការទេ។ ផ្ទៃដីសហគមន៍ពីមុនមក គាត់មានប៉ុន្មាន ខ្ញុំចាំមិនអស់ទេ ។ ជារួមសម្រាប់អាជ្ញាធរខេត្តពេលដែលគាត់រៀបចំសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍ក្តី សហគមន៍ព្រៃឈើក្តី និងសហគមន៍ការពារធម្មជាតិក្តី ឱ្យវាមានលក្ខណៈសមស្រប គ្មានវិវាទទំនាស់ ជាមួយដីឯកជន ក៏ដូចជាមិនមានផលប៉ះពាល់តំបន់ការពារធម្មជាតិផ្សេងទៀត ក្នុងគោលការណ៍ច្បាប់ ខេត្តគាំទ្រ លើកទឹកចិត្តតាមនីតិវិធី»។
ប្រធានអង្គការពន្លកខ្មែរ លោក ប៉ឹក សោភ័ណ សង្កេតឃើញថា ព្រៃការពារ និងតំបន់ការពារមួយចំនួន ក្រោយពីផ្ទេរពីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ទៅឱ្យក្រសួងបរិស្ថានគ្រប់គ្រងវិញ គឺកើតមានទំនាស់ច្រើន រវាងសហគមន៍ព្រៃឈើ ជាមួយឈ្មួញពីខាងក្រៅ ដោយសារគ្រប់គ្រងមិនច្បាស់លាស់។
លោកបន្តថា ដំណាក់ការចុងក្រោយនេះប្រមុខរដ្ឋាភិបាលប្ដេជ្ញាថា មិនមានការកាត់ឆ្វៀលព្រៃក្នុងតំបន់ណាមួយ ឱ្យឈ្មួញក្នុងដែនសហគមន៍តំបន់ការពារនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែលោកមើលឃើញថា បញ្ហាទាំងអស់នេះតែងតែកើតមានជារឿយៗ។
លោកស្នើឱ្យអាជ្ញាធររួសរាន់ ដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន ប្រសិនបើអាជ្ញាធរបណ្តោយឱ្យទំនាស់នេះអូសបន្លាយពេល អ្នកខាតបង់គឺពលរដ្ឋ ធ្វើឱ្យពួកគាត់ធ្វើចំណាកស្រុកកាន់តែច្រើន។
លោក ប៉ឹក សោភ័ណ បានបន្ថែមថា៖ ដូច្នេះមន្ត្រីជំនាញពាក់ព័ន្ធត្រូវមានការជជែកសើរើ ជាពិសេសគឺអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន គួរមានការស៊ើបអង្កេត និងពិនិត្យមើល តើតំបន់ការពារទាំងអស់ហ្នឹង មានការត្រួតស៊ីគ្នា រវាងការគ្រប់គ្រងដោយសមត្ថកិច្ចណាខ្លះដោះស្រាយមិនចេញ ធ្វើឱ្យខាតប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ ដែលលោកចូលរួមស្ម័គ្រចិត្ត។
ជុំវិញរឿងនេះ មន្ត្រីផ្នែកគោលនយោបាយ និងតស៊ូមតិនៃអង្គការភាពជាដៃគូដើម្បីបរិស្ថាន និងការអភិវឌ្ឍ(PED) កញ្ញា ហេង គឹមសួ យល់ថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់សហគមន៍ នឹងជួយកាត់បន្ថយការកាប់បំផ្លាញទន្ទ្រានដី ការកាប់ព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិ ព្រមទាំងជួយការពារព្រៃឈើដែលពួកគាត់អាស្រ័យផល។
កញ្ញាបន្តថា បញ្ហានេះប៉ះពាល់ជនជាតិដើមភាគតិចយ៉ាងហោចណាស់ជាង ៤០០គ្រួសារ គឺជារឿងធំដែលអាជ្ញាធរត្រូវពន្លឿនដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមឱ្យចំគោលដៅ។
កញ្ញា ហេង គឹមសួ បានបន្តថា៖ «មែនទែនទៅ សិទ្ធិការពារព្រៃឈើក៏ដូចជា ការពារធនធានធម្មជាតិនៅស្រុកខ្មែរ រាងធ្លាក់ចុះ ដោយសារអាជ្ញាធរមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ និងរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពច្រើនក្នុងការពារព្រៃឈើ។ អាជ្ញាធរគួរតែគិតពីចំណុចនេះសារឡើងវិញ ហើយបើកចំហសេរីភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិព័ត៌មាន ដើម្បីឱ្យការការពារព្រៃឈើកាន់តែទូលំទូលាយ ហើយមានអ្នកការពារព្រៃឈើច្រើន ដើម្បីឱ្យមានការពារធនធានធម្មជាតិកាន់តែច្រើន»។
យោងតាមអនុក្រឹត្យស្តីពីការបង្កើតដែនជម្រកសត្វព្រៃឆែប-ព្រះរកា ចុះហត្ថលេខាដោយ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ប្រការ១ និងប្រការ១ ចែងថា ដែនជម្រកសត្វព្រៃឆែប-ព្រះរកា មានផ្ទៃដីជាង ៣សែន ៤ម៉ឺនហិកតា ( ២៤៧ ៥៦៨ ) ស្ថិតក្នុងខេត្តព្រះវិហារ និងខេត្តស្ទឹងត្រែង។ អនុក្រឹត្យនេះមានបំណងថែទាំទីជម្រកសត្វព្រៃ និងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី រក្សាលំនឹងបរិស្ថាន រួមចំណែកកាត់បន្ថយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ព្រមទាំងហានិភ័យគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ។ ធានាការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិប្រកបដោយនិរន្តរភាព ហើយលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋាន ក្នុងការគ្រប់គ្រង ការការពារ អភិរក្សជីវៈចម្រុះ និងធនធានធម្មជាតិក្នុងតំបន់។
ចំណែកប្រជាសហគមន៍ និងអនុប្រធានសហគមន៍ លោក វង្ស កែន ស្នើឱ្យអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធជួយពន្លឿនរកដំណោះស្រាយជូនសហគមន៍ឱ្យដំណើរការដូចដើមឡើងវិញ។ ពួកគាត់អះអាងថា ប្រសិនបើអាជ្ញាធរអត់ចុះមករៀបចំសហគមន៍ឡើងវិញទេ ពួកគាត់ក៏អត់ហ៊ានចូលទៅសហគមន៍វិញដែរ។
លោក វង្ស កែន បានបន្ថែមថា៖ «រាល់ថ្ងៃហ្នឹងគណៈកម្មការសហគមន៍អត់មាននរណាហ៊ាននៅទេ ព្រោះខ្លាច ព្រោះគេចាប់ប្រធានហើយ ដូចជាខ្ញុំជាអនុប្រធាន កំពុងជាប់បណ្តឹងនៅតុលាការ សមាជិកក្រោយៗអត់ហ៊ាននៅ ឈប់ផ្អាកមួយរយះវិញ »៕
